Καβαθεο, ΤΥΨΙΣ 1 Πεο ηελ απηελ ηελ ηπςη λα κεηξηαζζεη, ηελ αγαζε βεβαησο, κα κεξνιεπηηθε επηθηλδπλσο. Με γηα ην παξειζνλ πξνζαπηεζαη θαη ηπξαλληεζαη ηνζν. Μηθξνηεξν εηαλ ην θαθν πνπ εθακεο παξα ν,ηη ην ζαξξεηο πνιπ κηθξνηεξν. Η αξεηε πνπ ζ εθεξε ηελ ηπςη ησξα εηαλ θαη ηνηε ππνιαλζαλνπζα καδπ ζνπ. Ιδνπ πνπ ελα πεξηζηαηηθν πνπ αηθλεο ζηελ κλεκε ζνπ επαλεξρεηαη εμεγεη ην αηηηνλ κηαο πξαμεσο ζνπ πνπ ζε θαηλνληαλ νρη αμηεπαηλνο, κα ησξα δηθαηνινγεηηαη. Μελ εκπηζηεπεζαη ζηελ κλεκε ζνπ απνιπησο πνιια ιεζκνλεζεο δηαθνξα κηθξνπξαγκαηα πνπ ζε δηθαηνινγνπζαλ αξθεηα. Καη κε ζαξξεηο πνπ ηνλ αδηθεζεληα ηνλ εμεξεο ηνζν θαια. Θα εηρε ραξεο, πνπ αγλννπζεο κεη ακπρεο ηζσο δελ εηαλ εθεηλεο πνπ εζπ ζαξξεηο (απν αγλνηα ηνπ βηνπ ηνπ) πνπ εζαλ πιεγεο δεηλεο δνζκελεο απν ζελα. Μελ εκπηζηεπεζαη ζηελ αζζελε ζνπ κλεκε. Μεηξηαζε ηελ ηπςη πνπ εηλαη παληα κερξη ζηξεςνδηθηαο κεξνιεπηηθε ελαληηνλ ζνπ. Πεο ηελ απηελ ηελ ηπςη 1 Ατελη Ποιηματα, Αθηνα 1994, σελ. 231. 1
Μηια καδη ηεο! Μελ ηελ εθιακβαλεηο σο αξρε, κελ ηελ ππαθνπο κελνληαο απελαληη ηεο αθσλνο θαη βνπβνο! Η ηπςε εηλαη θσλε, ζνπ κηιαεη (ε "θσλε ηεο ζπλεηδεζεο"). Καη ζε κηα θσλε πνπ ζνπ απνηεηλεηαη κπνξεηο, ερεηο ηελ ππνρξεσζε καιηζηα, λα πεηο θαηη, λα ηεο απαληεζεηο! λα κεηξηαζζεη, "Μεηξηαδνκαη" ζα πεη: επαλεξρνκαη ζην κεηξν. Καηα πνζνλ ε ηπςε ππεξβαηλεη ηα κεηξα; Ηδε θαζνζνλ δελ ζεθσλεη αληηινγν θαη δελ ζειεη απαληεζε. Ηδε ην πεο ηελ ηελ ελζεηεη ζηνλ δηαινγν, ε θσλε ηεο γηλεηαη θσλε ζπλνκηινπζα: Δπαλεξρεηαη ζην κεηξν. Μεηξηαδεηαη. ηελ αγαζε Αιια κελ παξαζπξζεηο απν ηνλ θπξηαξρηθν ηεο ηνλν θαη πεζεηο ζην αιιν αθξν, λα αληηδξαο ζηελ θαηεγνξηα ηεο αιιεξγηθα θαη λα ηελ απνξξηπηεηο, ε αθνκα θαη λα παξακπζηαζεηο ηνλ εαπην ζνπ θιεηλνληαο καηηα θη απηηα θαη γηλνκελνο αλαηζζεηνο γη' απηελ. Η ηπςε εηλαη αγαζε: ζνπ ιεεη θαηη πνπ ρξεηαδεηαη λα η' αθνπζεηο. βεβαησο, Τν βεβαησο αθελνο επηθπξσλεη ην αγαζε, αθεηεξνπ ην πεξηνξηδεη, δελ ην αθελεη λα ηζρπεη αλεπ νξσλ, ακεηξα. κα κεξνιεπηηθε επηθηλδπλσο. Καηα πνζνλ ε ηπςε εηλαη κεξνιεπηηθε; Καζνζνλ παηξλεη ην ελα κεξνο. Καζνζνλ ηελ πξαμε ζηελ νπνηα αλαθεξεηαη ηελ νλνκαδεη "θαθε", απνιπηα θαθε. Κη επηπιενλ απην ζα πεη νηη ε ηπςε δελ κελεη θαλ ζηελ πξαμε αιια ζπκπεξηιακβαλεη ηνλ ηδην ηνλ πξαηηνληα ζηελ νινηεηα ηνπ θαη ηνπ ιεεη: "Δηζαη θαθνο." Καη γηαηη ε κεξνιεςηα εηλαη ακεηξε; Γηνηη, ππνλνεη απηνο πνπ κηια ζην πνηεκα, ηα πξαγκαηα πνηε δελ εμαληινπληαη ζε ελα "κεξνο", ζε κηα πιεπξα π.ρ. ηνπ δεπγνπο "θαινο"-"θαθνο". 2
[Κη απην ππνλνεη αθνκε θαηη πνπ ελαο ζεξαπεπηεο ρξεηαδεηαη λα γλσξηδεη εθ βαζεσλ: πνηε δελ κπνξνπκε γηα θαπνηνλ λα πνπκε νηη εηλαη "θαινο" ε "θαθνο" θαη ηα παξνκνηα. Θα ιεγακε καιηζηα πσο νζν πεξηζζνηεξν ελαο αλζξσπνο "κεξνιεπηεη", δειαδε εηλαη πξνζθνιεκκελνο ζην ελα κεξνο, π.ρ. "θαινο", "επηνο", "ραξνπκελνο", "αλεμαξηεηνο", "θπξηαξρηθνο" θιπ., ηνζν πεξηζζνηεξν θαπνπ, θαπσο ζα δεηρηεη "θαθνο", "βηαηνο", "ζιηκκελνο", "εμαξηεκελνο", "ππνηειεο" θιπ.] Απην εηλαη ην κεηξν πνπ ε ηπςε, σο κεξνιεπηηθε, παξαβαηλεη. Καη γηαηη ην ακεηξν ηνπ κεξνιεπηηθνπ εηλαη επηθηλδπλν; Αληη γηα κηα εκπεξηζηαησκελε απαληεζε, αο ζπκεζνπκε νηη ε ηπςε κπνξεη λα εηλαη ηνζν επηθηλδπλε πνπ θαλεηο θαπνηε σζεηηαη λα εμαγνξαζεη ηελ ζησπε ηεο κε ηελ ηδηα ηνπ ηελ δσε. Με γηα ην παξειζνλ πξνζαπηεζαη θαη ηπξαλληεζαη ηνζν. Με δηδεηο ηνζε ζπνπδαηνηεηα ζηνλ εαπην ζνπ. Οη δπν πιεπξεο ηνπ ακεηξνπ πνπ ζπλαληεζακε πξνεγνπκελσο: Απηνο πνπ ιεεη "θηαησ γηα νια" ηπξαλληεηαη γηαηη ζεσξεη πσο εηλαη αλαμηνο, ζθνππηδη θιπ. - θαη καδη, σο ππαηηηνο γηα νια, ππεξνπηεο θαη ζπνπδαηνο. Πξνζαπηεηαη ηνζν ζα πεη: Δθιακβαλεη ηα πξαγκαηα ππεξβνιηθα ζαλ λα νθεηινληαλ ζ' απηνλ. Μηθξνηεξν εηαλ ην θαθν πνπ εθακεο παξα ν,ηη ην ζαξξεηο πνιπ κηθξνηεξν. Απηα ηα ινγηα δελ εηλαη θηελε παξεγνξηα, ελα "δελ πεηξαδεη". Οπηε κηια εδσ ελαο δηθαζηεο πνπ απνθαηλεηαη γηα ηελ πξνζκεηξεζε ηεο πνηλεο θαη δεηρλεη επηεηθεηα. Τα ινγηα απηα, ε επηηεηλνπζα επαλαιεςε κεηα ηελ παπζε (πνιπ κηθξνηεξν), ν ξπζκνο ηνπο, ηα θαλεη ηνζν ιαια πνπ "γξαθνπλ". Πεξηζζνηεξν κνηαδνπλ λα βγαηλνπλ απν ζηνκα ζνθνπ, θαη ζαλ ηεηνηα λα κελ ρξεηαδνληαη εμεγεζεηο θαη δηεπθξηληζεηο, λ' αξθνπληαη ζηνλ εαπην ηνπο νινηεια. Η αξεηε πνπ ζ εθεξε ηελ ηπςη ησξα εηαλ θαη ηνηε ππνιαλζαλνπζα καδπ ζνπ. 3
Η ηπςε εηλαη αγαζε θαζνζνλ εξρεηαη απν κηα αξεηε. Απηε εηλαη πνπ ησξα θεξλεη ηελ ηπςε, νκσο δελ θεξλεη θαηη θαηλνπξγην αιια θαηη πνπ θαη ηνηε εηαλ, ιαλζαλνλ, καδη ζνπ. Γελ γλσξηδνπκε αθνκα ηη ελλνεη ν, αο ηνλ απνθαινπκε ησξα κε ην νλνκα πνπ ν Πηλδαξνο ρξεζηκνπνηνπζε γηα ηνπο πνηεηεο, ζνθνο. Αλ νκσο ησξα εξρεηαη θαηη πνπ εηαλ θαη ηνηε, ιαλζαλνλ, ηνηε απηε ε ηπςε κπνξεη λα θεξεη κηα αθππληζε. Μεπσο εδσ εγθεηηαη ε αξεηε ηεο; Καη ηη εηλαη ηνπην; Σε πνηα λπρηα εηαλ ν αλζξσπνο λπρησκελνο; Καη ζε πνην θσο αθππληδεηαη; Ιδνπ πνπ ελα πεξηζηαηηθν πνπ αηθλεο ζηελ κλεκε ζνπ επαλεξρεηαη εμεγεη ην αηηηνλ κηαο πξαμεσο ζνπ πνπ ζε θαηλνληαλ νρη αμηεπαηλνο, κα ησξα δηθαηνινγεηηαη. Η πξαμε ζνπ "εμεγεηηαη", "δηθαηνινγεηηαη". Τη ζπκβαηλεη εδσ; Δμεγεζεηο θαη δηθαηνινγηεο ςαρλνπλ νη ςπρνινγνη θη νη δηθαζηεο, νη ςπρνινγηδνληεο θαη νη θξηλνληεο. Μεπσο ηειηθα θη εδσ πξνθεηηαη νλησο γηα επηεηθεηα θαη "δελ πεηξαδεη"; Αο πξνζεμνπκε θαιπηεξα. Οη εμεγεζεηο θη νη δηθαηνινγηεο δηθαζησλ θαη ςπρνινγσλ αθνξνπλ κηα πξαμε (Οη ςπρνινγνη ην ιελε "ζπκπεξηθνξα"). Απην ην "κηα πξαμε" εηλαη θαηη πνπ απνκνλσλεηαη απν ηελ ζπλνιε πεξηζηαζε θαη παηξλεη κηα ππνζηαζε δηθε ηεο. Καηα ελαλ ηξνπν, ζηνλ νπνην εδσ δελ κπνξσ λα ππεηζειζσ, ε απνκνλσκελε "πξαμε" εηλαη εθηεζεηκελε ζην "γηαηη;". Η απαληεζε ζα ηελ ζπλδεζεη κε επηζεο απνκνλσκελα ζηνηρεηα απν ηνλ ραξαθηεξα θαη ηελ ςπρνζπλζεζε ηνπ ελνρνπ, ηελ παηδηθε ειηθηα θαη ηελ παξνπζα δσε ηνπ, ηα θηλεηξα θαη ηελ πλεπκαηηθε ηνπ θαηαζηαζε ζε νξνπο κηαο εζηθεο, ελνο δηθαηνπ, κηαο ςπρνπαζνινγηαο. "Δμεγσ" θαη "δηθαηνινγσ" ζα πεη "ζπλδεσ" θαη "ζπζρεηηδσ" κεηαμπ ηνπο θνκκαηηα απν ελαλ θνζκν πνπ κνπ ερεη παξαζηαζεη ζαλ παδι. "Σπλδεσ" θαη "ζπζρεηηδσ" ζα πεη: ζθεπηνκαη. Ο ζνθνο δελ ζπλδεεη θαη δελ ζπζρεηηδεη. Γελ ζθεπηεηαη. 4
Βιεπεη. Ιδνπ, ιεεη, δεο! Αλνημε ηα καηηα ζνπ θαη δεο! Τη θαιεηηαη λα δεη ν ελνρνο; Ορη ηελ πξαμε αιια ην πεξηζηαηηθν! Καιεηηαη λ' αθεζεη ην παδι θαη ηηο ζθεςεηο θαη λα δεη απην πνπ ε κλεκε ηνπ θεξλεη εκπξνο ζηα καηηα ηνπ. Σ' απην ην αιιν θσο κηια θαη ην "ελνρνο" δηαθνξεηηθα, κηια κε ηελ ηδηα ηελ ιεμε ηνπ θαη ιεεη ζηνλ αλζξσπν: "Δλερεζαη!" Δηζαη ελνρνο! Η πξαμε ζνπ δελ εηλαη απνκνλσκελε ζ' ελαλ θνζκν απνκνλσκελσλ πξαγκαησλ. Δλερεηαη ζ' ελα πεξηζηαηηθν! Μεπσο ν ελνρνο ππνθεξεη απν ην νηη δελ αληηιακβαλεηαη ηελ εγεξηεξηα θσλε ηεο ηπςεο πνπ ηνπ θσλαδεη απην πνπ εηλαη; Ελερνκελνο; Μεπσο ππνθεξεη αθξηβσο νπσο ππνθεξεη ελαο πνπ θνηκαηαη θαη, παξα ηηο θσλεο ηξηγπξσ ηνπ πνπ ηνπ ιελ "μππλα!", δελ κπνξεη νπηε λα ζπλερηζεη λα θνηκαηαη καθαξηα νπηε θαη λα βγεη απ' ηνλ βαζαληζηηθν πιενλ ππλν; Μεπσο ε ηπςε, θαισληαο ζ' απην ην μππλεκα εηλαη αγαζε θαη καδη επηθηλδπλε; Μεπσο απηε εηλαη ε αξεηε ηεο; Μελ εκπηζηεπεζαη ζηελ κλεκε ζνπ απνιπησο πνιια ιεζκνλεζεο δηαθνξα κηθξνπξαγκαηα πνπ ζε δηθαηνινγνπζαλ αξθεηα. Πνπ, νζν πεξηζζνηεξν ηα ζπκαζαη, θαη ηα ελζηεξληδεζαη ζην ζπκηθν ζνπ, ηνζν πεξηζζνηεξν ε πξαμε ζνπ γηλεηαη ελερνκελε, γηλεηαη απια ελα θπκα ζην ξεκα ηεο δσεο ζνπ. Καη κε ζαξξεηο πνπ ηνλ αδηθεζεληα ηνλ εμεξεο ηνζν θαια. Θα εηρε ραξεο, πνπ αγλννπζεο Τν αιιν επηθηλδπλν ηεο ηπςεο: Ο ελνρνο, θαιπηεξα: ν νρη-αθνκε-αιεζηλαελνρνο, γλσξηδεη κνλν ην πξσην πξνζσπν: "Δηκαη θαθνο θιπ.... Τη ηνπ εθαλα... θιπ." Τν κε ζαξξεηο νηη... ηνλ εμεξεο ηνζν θαια δελ ζεκαηλεη πσο εηρε κηθξν αξηζκν βηνγξαθηθσλ πιεξνθνξησλ ζηελ δηαζεζε ηνπ. Σεκαηλεη νηη γηα ηνλ αιιν, σο αιιν, εηαλ ηπθινο. 5
Ο ζνθνο ηνλ θαιεη λα δεη ηνλ αδηθεζεληα νπσο εηλαη, θαη νρη κε ζεκεην αλαθνξαο ην δηθν ηνπ πξνζσπν σο ππ-αηηην. κεη ακπρεο ηζσο δελ εηαλ εθεηλεο πνπ εζπ ζαξξεηο (απν αγλνηα ηνπ βηνπ ηνπ) πνπ εζαλ πιεγεο δεηλεο δνζκελεο απν ζελα. Οζν πεξηζζνηεξν, μεθνκκελνο απν ηνλ αιιν, ζεσξσ ηνλ εαπην κνπ ππ-αηηην γηα ηελ δσε ηνπ, ηνζν πεξηζζνηεξν απηνογηλεηαη αλππνζηαηνο, ηνζν πην δεηλεο πιεγεο (ε, αιινπ, αλεθηηκεηεο επεξγεζηεο) κνπ θαληαδνπλ απηα πνπ "ηνπ εθαλα". Μελ εκπηζηεπεζαη ζηελ αζζελε ζνπ κλεκε. Μεηξηαζε ηελ ηπςη πνπ εηλαη παληα κερξη ζηξεςνδηθηαο κεξνιεπηηθε ελαληηνλ ζνπ. Ο,ηη εθαλεο θη ν,ηη εγηλεο δελ εηλαη νπηε ζσζην νπηε ιαζνο, εηλαη θαη ζσζην θαη ιαζνο, εηλαη θπκαηα ζην ξεκα ηεο δσεο, εηλαη ν δξνκνο ζνπ πνπ δηαβεθεο. Δηλαη αδηαλνεην λα ηνπ αθαηξεζεηο θαηη, εηλαη αδηαλνεην λα ηνπ πξνζζεζεηο θαηη, νπσο κπνξεη λα πηζηεπεηο νηαλ κεηαλνησλεηο, νηαλ απνγνεηεπεζαη, νηαλ απνδεηαο εθδηθεζε θη επαλνξζσζε, αιια θαη νηαλ κελεηο πξνζθνιιεκελνο ζηα πεξαζκελα, νηαλ ηα λνζηαιγεηο, νηαλ ηα πελζεηο. Γηα λα θιεηζσ κε ηα ινγηα ελνο αιινπ ζνθνπ: "Ο,ηη πεξαζε, πεξαζε ζσζηα." Θα ην ελζηεξληζζεηο νηαλ γηλεηο ν ελνρνο πνπ εηζαη. 6