ΕΓΓΡΑΦΟ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Ι ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΜΕΘΟ ΟΣ Οκτώβριος 2004 Οι γενικές αρχές για την εφαρµογή της τυποποιηµένης µεθόδου για τον υπολογισµό των κεφαλαιακών απαιτήσεων παρουσιάζονται στο κείµενο σχεδίου Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως στα Άρθρα 78 ως και 83 και στο Παράρτηµα VI. Ειδικότερα: Στο Άρθρο 78 περιγράφεται η µέθοδος υπολογισµού των ανοιγµάτων επί των οποίων υπολογίζονται κεφαλαιακές απαιτήσεις. Στο Άρθρο 79 ορίζονται οι κατηγορίες ανοιγµάτων στις οποίες θα πρέπει να ενταχθούν τα ανοίγµατα του πιστωτικού ιδρύµατος (Π.Ι) ώστε να χρησιµοποιηθεί η κατάλληλη στάθµιση κινδύνου. Στο Άρθρο 80 δίνονται ορισµένες ειδικές οδηγίες σχετικά µε την εφαρµογή των σταθµίσεων στα ανοίγµατα του Π.Ι., που δίνονται αναλυτικά στο Παράρτηµα VI. Τέλος τα Άρθρα 81-83 διαπραγµατεύονται θέµατα σχετικά µε τους οργανισµούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (ECAIs). Το παρόν έγγραφο διαβούλευσης έχει στόχο την ενηµέρωση, από πλευράς Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) σχετικά µε τις διακριτικές ευχέρειες και να διευκρινίσει κάποιες έννοιες σχετικά µε την τυποποιηµένη µέθοδο. 1. Ανοίγµατα έναντι µητρικών εταιρειών, θυγατρικών ή θυγατρικών της µητρικής εταιρείας (Άρθρο 80, παρ.7). ιακριτική ευχέρεια για στάθµιση µε συντελεστή 0%. Με τη βασική παραδοχή ότι αποτελεσµατικότερος δείκτης αξιολόγησης της κεφαλαιακής επάρκειας αποτελεί ο ενοποιηµένος δείκτης, η Τράπεζα της Ελλάδος προτίθεται να υιοθετήσει την ανωτέρω διακριτική ευχέρεια. Επίσης, είναι αυτονόητο ότι το θέµα της επαρκούς κατανοµής κεφαλαίων εντός του οµίλου θα αποτελεί αντικείµενο αξιολόγησης στα πλαίσια του Πυλώνα 2 (διαδικασία εποπτικής αξιολόγησης). -1-
2. Ανοίγµατα έναντι κεντρικών κυβερνήσεων (sovereign) / κεντρικών τραπεζών (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 4) Ανοίγµατα έναντι κεντρικών κυβερνήσεων / κεντρικών τραπεζών εκπεφρασµένα σε τοπικό νόµισµα και χρηµατοδοτούµενα στο ίδιο νόµισµα θα σταθµίζονται µε ευνοϊκότερο, κατά µία κατηγορία, συντελεστή στάθµισης. (Στάθµιση Οµολόγων Ελληνικού ηµοσίου µε συντελεστή 0% αντί 20% - διαβάθµιση χώρας Α + ) Σηµειώνεται ότι υπάρχει ενδεχόµενο η παραπάνω ρύθµιση να µην αποτελέσει διακριτική ευχέρεια, τουλάχιστον σε επίπεδο κρατών-µελών (στάθµιση 0%), αλλά µόνο για τις τρίτες χώρες. Ακόµη και στην περίπτωση των τρίτων χωρών, τα Π.Ι. θα επιτρέπεται να σταθµίζουν τα σχετικά ανοίγµατα µε ευνοϊκότερο συντελεστή, δεδοµένου ότι ο πιστωτικός κίνδυνος είναι και πάλι µειωµένος. Η ευχέρεια της χρήσης αξιολογήσεων των οργανισµών εξαγωγικών πιστώσεων (ECAs), ως εναλλακτική των εκτιµήσεων οργανισµών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (ECAIs), δεν υιοθετείται. 3. Ανοίγµατα έναντι περιφερειακών κυβερνήσεων και τοπικών αρχών (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 10). Ανοίγµατα έναντι περιφερειακών κυβερνήσεων και τοπικών αρχών θα αντιµετωπίζονται ως απαιτήσεις έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων µε βάση την 1η εναλλακτική µεθοδολογία (διαβάθµιση χώρας), ανεξάρτητα από τη µέθοδο που θα υιοθετηθεί για τα ανοίγµατα έναντι των Π.Ι. και δεν θα ισχύει η προνοµιακή µεταχείριση των βραχυπρόθεσµων απαιτήσεων (Σύµφωνα µε την ισχύουσα διαβάθµιση της Ελλάδας, τα εν λόγω ανοίγµατα θα σταθµίζονται µε συντελεστή 50%). Η εναλλακτική µεθοδολογία για αντιµετώπιση των ανοιγµάτων αυτών ως ανοίγµατα έναντι κεντρικών κυβερνήσεων δεν υιοθετείται, καθώς τα σχετικά κριτήρια της Σε περίπτωση που η παραπάνω ρύθµιση υιοθετηθεί από τις αρµόδιες αρχές ενός κράτους- µέλους ή µιας τρίτης χώρας που εφαρµόζει ισοδύναµες εποπτικές και κανονιστικές διατάξεις, τα Π.Ι. θα µπορούν να σταθµίζουν τις σχετικές απαιτήσεις έναντι αυτών των κεντρικών κυβερνήσεων/κεντρικών τραπεζών µε το συντελεστή στάθµισης που έχει αναγνωρισθεί από τις εν λόγω αρχές. -2-
Οδηγίας δεν πληρούνται σε ικανοποιητικό βαθµό (βλέπε σχετική συζήτηση στο Έγγραφο ιαβούλευσης ΙΙ), ούτως ώστε ο κίνδυνος αθέτησης των δήµων και κοινοτήτων να εξοµοιώνεται µε αυτόν του Ελληνικού ηµοσίου. 4. Ανοίγµατα έναντι νοµικών προσώπων δηµοσίου τοµέα (PSEs), (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 15) α. Τα ανοίγµατα έναντι νοµικών προσώπων του ηµοσίου Τοµέα που πληρούν αθροιστικά τα παρακάτω κριτήρια: προσφέρουν δηµόσια αγαθά (υγεία, παιδεία, άµυνα) σύµφωνα µε το καταστατικό τους δεν µπορούν να πτωχεύσουν ελέγχονται από το δηµόσιο (πλειοψηφία στη µετοχική σύνθεση, ορισµός διοίκησης) θα αντιµετωπίζονται ως ανοίγµατα έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων µε βάση την 1η εναλλακτική µεθοδολογία (διαβάθµιση χώρας) και δεν θα ισχύει η προνοµιακή µεταχείριση για τις βραχυπρόθεσµες απαιτήσεις. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ενδεικτικά τα Νοσοκοµεία, ΠΕΣΥΠ, Πανεπιστήµια, ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΤΕΒΕ, ΤΑΕ. β. Τα ανοίγµατα έναντι νοµικών προσώπων του ηµοσίου Τοµέα που πληρούν κάποιο από τα παρακάτω κριτήρια: λειτουργούν µε το δίκαιο περί ανωνύµων εταιρειών και οι µετοχές τους διαπραγµατεύονται σε οργανωµένη αγορά προσφέρουν προϊόντα σε ανταγωνιστική αγορά θα αντιµετωπίζονται ως ανοίγµατα έναντι επιχειρήσεων. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ενδεικτικά οι ΟΤΕ, ΕΗ, ΕΥ ΑΠ. 5. Ανοίγµατα έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων και ΕΠΕΥ. (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 24, Άρθρο 80-3). α. Το πλαίσιο παρέχει τη δυνατότητα χρήσης δύο εναλλακτικών µεθόδων, η 1η εναλλακτική βασίζεται στη διαβάθµιση της χώρας και η 2η στις ίδιες διαβαθµίσεις των Π.Ι. Με τις παρούσες συνθήκες οι συγκεκριµένες απαιτήσεις, σταθµιζόµενες µε οποιαδήποτε από τις δύο εναλλακτικές µεθόδους, θα ελάµβαναν συντελεστή στάθµισης 50% (οι περισσότερες τράπεζες και κυρίως οι συνεταιριστικές δεν είναι αξιολογηµένες, ενώ η διαβάθµιση αυτών που έχουν αξιολογηθεί δεν επιτρέπει συντελεστή 20%). -3-
i. Το πλεονέκτηµα της 1ης εναλλακτικής µεθόδου έγκειται στο γεγονός ότι, σε περίπτωση αναβάθµισης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, αυτόµατα όλες οι απαιτήσεις θα σταθµίζονται µε συντελεστή 20%, µε αποτέλεσµα τη µείωση της επιβάρυνσης κυρίως για τις συνεταιριστικές τράπεζες. ii. Το πλεονέκτηµα της 2ης εναλλακτικής έγκειται στο γεγονός ότι αξιολογείται άµεσα η πιστοληπτική ικανότητα του Π.Ι., τα δε αποτελέσµατα της συγκεκριµένης µεθοδολογίας είναι περισσότερο συνεπή προς τις βασικές αρχές του νέου πλαισίου (risk sensitivity). Η ΤτΕ θεωρεί τη συγκεκριµένη προσέγγιση ως πλέον σκόπιµη. Τα Π.Ι. καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά µε το θέµα των εναλλακτικών µεθόδων. β. Ανοίγµατα έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων εκπεφρασµένα σε τοπικό νόµισµα και χρηµατοδοτούµενα στο ίδιο νόµισµα µε αρχική διάρκεια µέχρι 3 µήνες (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ.36), θα σταθµίζονται µε συντελεστή στάθµισης κατά µια κατηγορία λιγότερο ευνοϊκό απ αυτόν που χρησιµοποιείται για τις απαιτήσεις έναντι κεντρικών κυβερνήσεων. εδοµένου ότι οι απαιτήσεις έναντι του Ελληνικού ηµοσίου θα σταθµίζονται µε συντελεστή 0%, τα σχετικά ανοίγµατα θα υπόκεινται σε στάθµιση 20%. 6. Ανοίγµατα που εντάσσονται στο χαρτοφυλάκιο λιανικής τραπεζικής(παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 41) Ανοίγµατα που, εφόσον πληρούνται τα προκαθορισµένα κριτήρια της Οδηγίας, εντάσσονται στο χαρτοφυλάκιο λιανικής τραπεζικής θα σταθµίζονται µε συντελεστή 75%. Πιστούχοι µε συνολική οφειλή µεγαλύτερη του 1εκατ., ή µε συνολικό άνοιγµα που (ανά αντισυµβαλλόµενο) υπερβαίνει το 0,2% του συνολικού χαρτοφυλακίου, δεν θα εντάσσονται στην κατηγορία αυτή. 7. Ανοίγµατα που εξασφαλίζονται µε ακίνητη περιουσία (Παράρτηµα VI, τµήµα 1) Βασική προϋπόθεση για την ιδιαίτερη µεταχείριση των ανοιγµάτων που εξασφαλίζονται µε ακίνητη περιουσία είναι η συχνή αποτίµηση της αξίας τους, τουλάχιστον ετησίως ( 1 ). Η [ετήσια] αποτίµηση µπορεί να γίνεται µε στατιστικές µεθόδους, οι οποίες µπορούν να -4-
χρησιµοποιούνται και για τον εντοπισµό των ακινήτων για τα οποία απαιτείται αποτίµηση από ανεξάρτητο εκτιµητή. Επίσης, κάθε τρία χρόνια θα γίνεται αποτίµηση για το σύνολο των ακινήτων. «Ανεξάρτητος Εκτιµητής» νοείται ως εκτιµητής µε τα απαιτούµενα τυπικά προσόντα, γνώση και εµπειρία και δε σχετίζεται µε την πιστοδοτική διαδικασία. εδοµένου ότι δεν υπάρχουν σε αυτή τη φάση αξιόπιστοι γενικοί δείκτες για την ετήσια αναπροσαρµογή της αξίας η ΤτΕ θα µπορούσε να εξετάσει εναλλακτικές µεθόδους στατιστικής εκτίµησης. Τα Π.Ι. καλούνται να υποβάλλουν τις απόψεις τους σχετικά µε τους όρους υπό τους οποίους θα ήταν δυνατή η χρήση του δείκτη που η ίδια δηµοσιοποιεί για το λεκανοπέδιο Αττικής και στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Επίσης η ΤτΕ αναµένει τα Π.Ι. που τελικά θα χρησιµοποιήσουν το δείκτη αυτόν, να αναλάβουν την πρωτοβουλία, κατόπιν αξιολόγησης του κόστους και των ωφελειών, επέκτασης και εµπλουτισµού του. α. Ανοίγµατα που καλύπτονται πλήρως µε αστικά ακίνητα, που χρησιµοποιούνται ως κατοικίες (residential real estate), παράγρ.43-46 θα σταθµίζονται µε συντελεστή 35%, εφόσον πληρούνται οι όροι και προϋποθέσεις της Οδηγίας. Πιο συγκεκριµένα: i. Για τη συµµόρφωση µε την τέταρτη προϋπόθεση (η αξία του ακινήτου υπερβαίνει σηµαντικά την αξία του δανείου), η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι η αγοραία αξία του ακινήτου θα προσδιορίζεται από ανεξάρτητους εκτιµητές, ο δε δείκτης LTV (δάνειο/αξία) να µην ξεπερνά το 70% ii. Η δεύτερη προϋπόθεση, που ορίζει ότι ο κίνδυνος του πιστούχου δεν πρέπει να εξαρτάται σηµαντικά από την απόδοση του σε εξασφάλιση ακινήτου, αλλά από την ικανότητα του πιστούχου να αποπληρώσει το χρέος του από άλλες πηγές, θα ισχύει, δεδοµένου ότι η σχετική αγορά δεν είναι επαρκώς αναπτυγµένη και δεν υπάρχουν επαρκή, σε αυτή τη φάση, ιστορικά στοιχεία που να τεκµηριώνουν χαµηλό ποσοστό ζηµιών. Τα Π.Ι καλούνται να υποβάλλουν τυχόν ιστορικά στοιχεία εφόσον οδηγούν στο αντίθετο συµπέρασµα. 1 Συζητείται σχετική τροποποίηση του σχεδίου Οδηγίας -5-
iii. Επίσης, η ΤτΕ θεωρεί ότι ο αριθµός των ακινήτων/διαµερισµάτων δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα τέσσερα (4) ανά αντισυµβαλλόµενο. Τα Π.Ι. καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά µε τα παραπάνω θέµατα. β. Ανοίγµατα που καλύπτονται µε υποθήκες εµπορικών ακινήτων (commercial real estate) καθώς και ανοίγµατα που σχετίζονται µε συναλλαγές χρηµατοδοτικών µισθώσεων ακινήτων επαγγελµατικής χρήσης, παράγρ. 48-57, τα οποία βρίσκονται στην Ελλάδα θα σταθµίζονται µε συντελεστή στάθµισης 50%, εφόσον πληρούνται οι όροι και προϋποθέσεις της Οδηγίας. Ο συντελεστής 50% θα εφαρµόζεται στο τµήµα της απαίτησης που δεν υπερβαίνει το 50% της αγοραίας αξίας του εν λόγω ακινήτου ή το χαµηλότερο ποσό µεταξύ του 50% της αγοραίας αξίας και του 60% της αξίας του δανείου. Η δεύτερη προϋπόθεση, που αναφέρεται στον κίνδυνο του πιστούχου να µην εξαρτάται σηµαντικά από την απόδοση του υπό εξασφάλιση ακινήτου αλλά από την ικανότητα του πιστούχου να αποπληρώσει το χρέος του µε άλλες πηγές, θα ισχύει καθώς η αγορά κρίνεται µη επαρκώς ανεπτυγµένη. Η διακριτική ευχέρεια για εφαρµογή, µέχρι 31.12.2012 (Άρθρο 153), συντελεστή στάθµισης 50% για συναλλαγές χρηµατοδοτικών µισθώσεων εµπορικών ακινήτων χωρίς την εφαρµογή των προϋποθέσεων της παραγράφου 55 δεν θα εξασκηθεί, λόγω της µεταβλητότητας των τιµών των εν λόγω ακινήτων. 8. Απαιτήσεις σε καθυστέρηση (Παράρτηµα VI, τµήµα 1, παρ. 58, 59, 61) α. Το ακάλυπτο µέρος των απαιτήσεων που είναι σε καθυστέρηση για διάστηµα µεγαλύτερο των 90 ηµερών θα σταθµίζεται µε συντελεστή 50%, εφόσον οι ειδικές προβλέψεις είναι τουλάχιστον 50% του ακάλυπτου τµήµατος της απαίτησης προ προβλέψεων 2. β. Για τον προσδιορισµό του εξασφαλισµένου τµήµατος µιας απαίτησης σε καθυστέρηση, αποδεκτές εξασφαλίσεις και εγγυήσεις είναι αυτές που προβλέπονται από το νέο πλαίσιο για την τυποποιηµένη µέθοδο. Όσον αφορά στη διακριτική ευχέρεια για αναγνώριση και άλλων εξασφαλίσεων µέχρι 31.12.2009, η ΤτΕ δεν κρίνει σκόπιµο να επεκτείνει περαιτέρω τον -6-
κατάλογο µε νέες εποπτικά αποδεκτές µορφές εξασφαλίσεων, δεδοµένου ότι αυτός είναι αρκετά διευρυµένος σε σχέση µε το ισχύον πλαίσιο. Τα Π.Ι., πάντως, καλούνται να µας γνωστοποιήσουν στοιχεία, εάν υπάρχουν, για λοιπές εξασφαλίσεις, πέραν των προβλεποµένων από το νέο πλαίσιο, οι οποίες είναι επαρκώς ενσωµατωµένες στη διαχείριση κινδύνων, µε τεκµηριωµένα στοιχεία δυνατότητας ρευστοποίησης και προσδιορισµού περιθωρίων (haircuts). γ. Οι απαιτήσεις που καλύπτονται πλήρως και καθ ολοκληρία µε αστικά ακίνητα, υπό την προϋπόθεση ότι οι προβλέψεις είναι τουλάχιστον 20% της απαίτησης προ προβλέψεων, θα σταθµίζονται µε συντελεστή 50% (αντί 100%). 9. Στοιχεία του ενεργητικού που υπάγονται σε κατηγορίες υψηλού κινδύνου (Παράρτηµα VI, τµήµα 1) α. Παράγρ. 63: Θέσεις που εµπεριέχουν υψηλούς κινδύνους, όπως οι επενδύσεις σε εταιρείες επιχειρηµατικού κεφαλαίου (venture capital) και οι ιδιωτικές επενδύσεις συµµετοχών (private equity) θα σταθµίζονται µε συντελεστή 100%. εδοµένου ότι δεν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι εν λόγω θέσεις δεν καλύπτονται επαρκώς από το συντελεστή 100%, σε πρώτη φάση δεν θα ασκηθεί η διακριτική ευχέρεια για επιβολή στάθµισης 150%. β. Παράγρ. 64:Οι µη καθυστερηµένες απαιτήσεις που σταθµίζονται εν γένει µε συντελεστή 150%, θα υπόκεινται σε στάθµιση: 100%, εφόσον οι προβλέψεις είναι τουλάχιστον 20% της αξίας της απαίτησης προ προβλέψεων. 50%, εφόσον οι προβλέψεις είναι τουλάχιστον 50%της αξίας της απαίτησης προ προβλέψεων. 10. Η διακριτική ευχέρεια στάθµισης µε συντελεστή 10% των ανοιγµάτων έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων που εξειδικεύονται στη διατραπεζική αγορά και στην αγορά δηµόσιου χρέους δεν θα ασκηθεί 3. 2 Η σχετική διάταξη ενδέχεται να απαλειφθεί τελείως 3 Η σχετική διάταξη ενδέχεται να απαλειφθεί τελείως -7-
11. Οργανισµοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (ECAIs), (Άρθρο 81-2,3) Η αξιολόγηση της επάρκειας της µεθοδολογίας των ECAIs θα γίνει µε βάση τα κριτήρια που θα σχεδιαστούν από την CEBS (σε συνεργασία µε την CESR), ώστε να διασφαλίζεται η συνεπής εφαρµογή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να αναιρείται ο ρόλος των εποπτικών αρχών. Εν όψει των εξελίξεων αυτών, στο σηµείο αυτό παρέχονται διευκρινήσεις µόνον όσον αφορά τις διακριτικές ευχέρειες τις οποίες προτίθεται να ασκήσει η ΤτΕ. i. Όταν ένας οργανισµός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έχει αναγνωριστεί από τις αρµόδιες αρχές ενός κράτους-µέλους, τότε η ΤτΕ θα αναγνωρίσει τον εν λόγω οργανισµό για τις αξιολογήσεις της ίδιας κατηγορίας ανοιγµάτων, χωρίς να διενεργήσει η ίδια λεπτοµερή ανάλυση. ii. Όταν οι αρµόδιες αρχές ενός κράτους-µέλους έχουν προσδιορίσει την αντιστοιχία των αξιολογήσεων ενός οργανισµού µε τις καθορισµένες διαβαθµίσεις πιστοληπτικής ικανότητας (mapping), τότε η ΤτΕ θα αναγνωρίσει το σχετικό προσδιορισµό µε την υποβολή σχετικού αιτήµατος από τα Π.Ι. iii. Η ΤτΕ εξετάζει τη δυνατότητα χρήσης αυτόκλητων (usolicited) αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας. Η χρήση των αυτόκλητων αξιολογήσεων παρουσιάζει ορισµένα πλεονεκτήµατα (παροχή τεκµηριωµένης αξιολόγησης, δυνατότητα ανάπτυξης οίκων αξιολογήσεων, εντοπισµό προβληµάτων σε πρώιµο στάδιο κλπ) και ορισµένα µειονεκτήµατα (δυνατότητα πίεσης στη διοίκηση της επιχείρησης, µη χρησιµοποίηση εσωτερικής πληροφόρησης κλπ). εδοµένου ότι η εξέταση του θέµατος από ειδικές οµάδες της CEBS βρίσκεται σε εξέλιξη, τα Π.Ι καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά µε τη χρήση των αυτόκλητων αξιολογήσεων (Παράρτηµα VI, τµήµα 3, παρ.8). iv. Μια αξιολόγηση ενός οργανισµού που αφορά στοιχείο εκπεφρασµένο σε τοπικό νόµισµα δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τον προσδιορισµό του συντελεστή στάθµισης ενός άλλου ανοίγµατος του ιδίου οφειλέτη σε ξένο νόµισµα, εκτός εάν η απαίτηση απορρέει από συµµετοχή σε δάνειο που έχει χορηγηθεί από αναγνωρισµένη Πολυµερή Τράπεζα Ανάπτυξης (άσκηση διακριτικής ευχέρειας) (Παράρτηµα VI, τµήµα 3, παρ.18). Περαιτέρω ανάλυση της διαδικασίας αναγνώρισης των εν λόγω οργανισµών θα ακολουθήσει στα πλαίσια της σύγκλισης εποπτικών πρακτικών (CEBS). Αρµόδιος : Βασίλης ούρβαρης (210-3205089) -8-