ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Στρασβούργο, 14.3.2017 JOIN(2017) 11 final ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Στοιχεία μιας στρατηγικής της EE για τη Συρία EL EL
Εισαγωγή Ο πόλεμος στη Συρία, μία από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, εξακολουθεί να έχει καταστροφικές και τραγικές συνέπειες για τον λαό της χώρας αυτής. Η καταστροφή που σημειώθηκε πέρυσι στο Χαλέπι είναι το πιο πρόσφατο κεφάλαιο της ζοφερής ιστορίας της σύγκρουσης αυτής, που μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να έχει τέλος. Επιπλέον, η σύγκρουση έχει όλο και περισσότερο αποσταθεροποιητικό αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή, με τον εκτοπισμό ανθρώπων, την εξάπλωση της τρομοκρατίας, την όξυνση των πολιτικών και θρησκευτικών διαφορών. Ο στόχος της στρατηγικής της ΕΕ για τη Συρία, για τον οποίο ο Πρόεδρος Juncker διατύπωσε έκκληση στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2016, είναι να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο συνεισφέροντας στην επίτευξη βιώσιμης πολιτικής λύσης στη Συρία, βάσει του ισχύοντος πλαισίου που έχει συμφωνηθεί σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών, και να στηρίξει την ανασυγκρότηση μετά την επίτευξη συμφωνίας, αφού δρομολογηθεί αξιόπιστη πολιτική μετάβαση. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (η «Ύπατη Εκπρόσωπος») και η Επιτροπή επιδιώκουν την έγκριση της στρατηγικής τις παραμονές της διάσκεψης με θέμα «Στηρίζοντας το μέλλον της Συρίας και της ευρύτερης περιοχής» που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 5 Απριλίου του 2017, ως συνεισφορά της ΕΕ σε δύο από τρία γενικά θέματα της εν λόγω διάσκεψης: στήριξη για την πολιτική διαδικασία και στήριξη για τη συμφιλίωση και τη σταθεροποίηση. Το τρίτο θέμα της διάσκεψης, η στήριξη για την ευρύτερη περιοχή, εξετάζεται χωριστά μέσω της δέσμευσης που ανέλαβε η ΕΕ στο Λονδίνο και μέσω της εφαρμογής των συμφώνων της ΕΕ με την Ιορδανία 1 και τον Λίβανο 2, καθώς και της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία 3. Η εν λόγω στρατηγική αποτελεί επίσης επισκόπηση των πτυχών που αφορούν τη Συρία και περιλαμβάνονται στην περιφερειακή στρατηγική της ΕΕ για τη Συρία και το Ιράκ, καθώς και για την απειλή του ISIL/Da'esh, η οποία επανεξετάστηκε και επικαιροποιήθηκε τελευταία από 1 http://data.consilium.europa.eu/doc/document/st-12384-2016-add-1/el/pdf (Βλέπε παράρτημα) 2 http://data.consilium.europa.eu/doc/document/st-3001-2016-init/el/pdf (Βλέπε παράρτημα) 3 https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/frit_factsheet.pdf 2
το Συμβούλιο τον Μάιο του 2016 4. Είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν ο ρόλος της ΕΕ και οι ενέργειες στις οποίες μπορεί να προβεί προκειμένου να προωθήσει, με βάση την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αριθ. 2254, μια πολιτική λύση η οποία θα είναι επωφελής για όλους τους Σύριους παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ζήσουν με ελευθερία, αξιοπρέπεια και ασφάλεια. Η διμερής συνεργασία με τη συριακή κυβέρνηση ανεστάλη το 2011 μετά τη βίαιη καταστολή της εξέγερσης των πολιτών από το καθεστώς. Η ΕΕ συνέχισε, ωστόσο, να στηρίζει τον συριακό λαό, χορηγώντας ανθρωπιστική βοήθεια για να σωθούν ζωές και παρέχοντας συνδρομή για την εξασφάλιση βασικών υπηρεσιών και για τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών. Ο ενισχυμένος συντονισμός μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, καθώς και των αντίστοιχων χρηματοδοτικών τους μέσων, έχει ζωτική σημασία για την αποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής αυτής. 1. Η κατάσταση στη Συρία 1.1 Πολιτικό πλαίσιο και πλαίσιο ασφάλειας Η στρατιωτική αντίδραση του συριακού καθεστώτος στην ειρηνική πολιτική εξέγερση του 2011 οδήγησε στο ξέσπασμα παρατεταμένου εμφύλιου πολέμου, ο οποίος υποκινήθηκε και οξύνθηκε από διάφορους εξωτερικούς παράγοντες. Η συνέχιση του πολέμου δημιουργεί ένα μωσαϊκό διαχωρισμένων και ανταγωνιστικών περιοχών που βρίσκονται υπό τον έλεγχο διάφορων ένοπλων ομάδων, γεγονός που διευκολύνει την ανάπτυξη του Da'esh. Παρά τις επανειλημμένες ειρηνευτικές συνομιλίες με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, το ανακοινωθέν της Γενεύης του 2012 5 και τις προσπάθειες της διεθνούς ομάδας στήριξης της Συρίας και των ομάδων εργασίας της, δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών προκειμένου να δοθεί ένα τέλος στον πόλεμο. Στον τέταρτο γύρο ενδοσυριακών συνομιλιών στη Γενεύη τον Φεβρουάριο του 2017 προσδιορίστηκαν τρεις 4 http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/el/txt/pdf/?uri=celex:52015jc0002&qid=1489129772902&from=en http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/05/23-fac-syria-iraq-daesh-conclusions/. 5 http://www.un.org/news/dh/infocus/syria/finalcommuniqueactiongroupforsyria.pdf 3
κατηγορίες ζητημάτων για μελλοντικές διαπραγματεύσεις, σύμφωνα με την ΑΣΑΗΕ αριθ. 2254 διακυβέρνηση, σύνταγμα και εκλογές και μία πρόσθετη ειδική κατηγορία στο πλαίσιο της οποίας θα μπορούσε να συζητηθεί το ζήτημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Στο μεταξύ, τόσο το συριακό καθεστώς και οι σύμμαχοί του όσο και κάποιες βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και ορισμένα στοιχεία των ένοπλων ομάδων της αντιπολίτευσης επιδιώκουν συστηματικά την κλιμάκωση της βίας στη χώρα. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εντεινόμενα ευάλωτη κατάσταση του συριακού λαού, τη δημογραφική μηχανική μέσω βίαιων εκκενώσεων και τη διάπραξη σοβαρών παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Από την πλευρά του καθεστώτος δεν έχει γίνει καμία απόπειρα για διάλογο. Το μήνυμά είναι σαφές: «Υποταχθείτε ή φύγετε». Η κατασταλτική αυτή προσέγγιση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει σταθερή βάση για μια ενωμένη και χωρίς αποκλεισμούς Συρία στο μέλλον. 1.2 Ανθρωπιστικό πλαίσιο Οι συνέπειες της εξαετούς σύγκρουσης στον άμαχο πληθυσμό της Συρίας είναι τεράστιες. Το προσδόκιμο ζωής έχει μειωθεί κατά 20 έτη. Η οικονομική και ανθρώπινη ανάπτυξη στη Συρία έχει πάει πίσω 40 έτη, με αποτέλεσμα πολλοί Σύριοι να εγκαταλείπουν τη χώρα τους. Η οικονομία της Συρίας έχει καταρρεύσει και έχει αντικατασταθεί από μια οικονομία πολέμου, από την οποία επωφελείται μόνο μια μικρή μειονότητα. 13,5 εκατομμύρια άνθρωποι 6, σχεδόν τα τρία τέταρτα του εναπομένοντος πληθυσμού 7, έχουν άμεση ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από έξι εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένων και περισσότερων από πέντε εκατομμύρια ανθρώπων σε πολιορκημένες και δυσπρόσιτες περιοχές. Οι σχεδόν καθημερινές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, όπως οι συνεχείς εσκεμμένες επιθέσεις σε μη στρατιωτικές υποδομές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται συστήματα ύδρευσης, εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης και σχολεία, έχουν 6 http://www.unocha.org/syria 7 http://www.worldometers.info/world-population/syria-population/ 4
δημιουργήσει σοβαρές ελλείψεις σε βασικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, η πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια και η παροχή της παρεμποδίζονται σε μεγάλο βαθμό από την αυξημένη πολιτικοποίηση της βοήθειας. 1.3 Κατάσταση της βοήθειας από την ΕΕ τον Ιανουάριο του 2017 Από την έναρξη του πολέμου το 2011, η ΕΕ έχει κινητοποιήσει συνδυαστικά (ΕΕ και κράτη μέλη) περισσότερα από 9,4 δισ. EUR ως απόκριση στη συριακή κρίση τόσο εντός της Συρίας όσο και στην ευρύτερη περιοχή, γεγονός που την καθιστά τον μεγαλύτερο χορηγό βοήθειας. Για το εσωτερικό της Συρίας, η ΕΕ έχει κινητοποιήσει περισσότερα από 900 εκατ. EUR. Περισσότερα από 600 εκατ. EUR από το ποσό αυτό έχουν χρησιμοποιηθεί για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η χρηματοδότηση αυτή χρησιμοποιήθηκε για την κάλυψη των αναγκών του λαού σε ολόκληρη τη Συρία ενώ προτεραιότητα δόθηκε σε πολυτομεακές επιχειρήσεις διάσωσης, κυρίως σε αμφισβητούμενες και πολιορκημένες περιοχές όπου σημειώνεται έλλειψη υπηρεσιών. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ έχει ωφελήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε κατάσταση ανάγκης, τόσο στο εσωτερικό της Συρίας όσο και στις γειτονικές χώρες υποδοχής προσφύγων. Στο εσωτερικό της Συρίας, η βοήθεια που προσφέραμε επέτρεψε στους εταίρους μας να διαθέσουν τρόφιμα, επείγουσα ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καταλύματα, πόσιμο νερό και είδη υγιεινής σε εκατομμύρια ανθρώπους, ιδιαίτερα σε όσους τα χρειάζονται περισσότερο και υποστήριξε την εκστρατεία της UNICEF για τον εμβολιασμό 2,7 εκατομμυρίων παιδιών κατά της πολιομυελίτιδας. Παρόλο που η ανακοίνωση εστιάζεται στο εσωτερικό της Συρίας, η ΕΕ κινητοποίησε επίσης σημαντικά μέσα για τη στήριξη των γειτονικών χωρών υποδοχής προσφύγων (Τουρκία, Λίβανος, Ιορδανία), στις οποίες περισσότεροι από 1,15 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες έλαβαν ζωτικής σημασίας ιατροφαρμακευτική βοήθεια, καθώς και ψυχολογική στήριξη και προστασία. Η ΕΕ έχει επίσης χορηγήσει 327 εκατ. EUR σε μη ανθρωπιστική βοήθεια μέσω διαφόρων μηχανισμών: Μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας 8 έχουν χρηματοδοτηθεί δράσεις στο εσωτερικό της Συρίας σε διάφορους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η στήριξη των μέσων διαβίωσης, η τοπική διακυβέρνηση, η υγεία και η στήριξη της κοινωνίας των πολιτών. 8 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/html/?uri=celex:32014r0232&from=el 5
Η χρηματοδότηση αυτή αποσκοπεί στη διατήρηση του ανθρώπινου κεφαλαίου της Συρίας, στη διευκόλυνση της πρόσβασης των ανθρώπων σε βασικές υπηρεσίες και στην ενίσχυση των ικανοτήτων των τοπικών οργάνων της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο του μηχανισμού συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη 9 και του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού μέσου για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα 10, η ΕΕ παρέχει στήριξη στην κοινωνία των πολιτών και στους υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων στη Συρία. Μέσω του μηχανισμού χρηματοδότησης της αναπτυξιακής συνεργασίας 11 παρέχεται επίσης στήριξη σε έργα στο εσωτερικό της Συρίας για την αύξηση της επισιτιστικής ασφάλειας του συριακού πληθυσμού. Η ΕΕ δημιούργησε τη Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, με συνολικό προϋπολογισμό 3 δισ. ευρώ για την περίοδο 2016-2017, με στόχο τη στήριξη της μακροχρόνιας διαβίωσης, καθώς και των κοινωνικο-οικονομικών και εκπαιδευτικών προοπτικών των προσφύγων στην Τουρκία. Η ΕΕ έχει επίσης συγκροτήσει περιφερειακό καταπιστευματικό ταμείο για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης 12, το οποίο περιλαμβάνει συνεισφορές ύψους 932 εκατ. EUR από 22 κράτη μέλη και από την Τουρκία. Το ταμείο αυτό λειτουργεί συμπληρωματικά προς την άμεση χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί έως σήμερα για την περιοχή, προκειμένου να παράσχει συνδρομή στους Σύριους και στις κοινότητες υποδοχής των γειτονικών χωρών. Οι χρηματοδοτήσεις της ΕΕ συνέβαλαν στη βελτίωση της ζωής των προσφύγων, ιδίως όσον αφορά την εκπαίδευση. Για παράδειγμα, 663.000 παιδιά και νέοι από τη Συρία και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία έχουν πρόσβαση σε ποιοτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση, υπηρεσίες προστασίας και ψυχοκοινωνικής βοήθειας. Στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το σχέδιο «HOPES» προσφέρει υποτροφίες, 9 http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/el/txt/pdf/?uri=celex:32014r0230&qid=1489136174609&from=en 10 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/html/?uri=celex:32014r0235&from=en 11 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/html/?uri=celex:32014r0233&from=en 12 https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/20161220-eutf-syria_0.pdf 6
συμβουλευτική υποστήριξη σε θέματα εκπαίδευσης και γλωσσική κατάρτιση σε 250.000 νεαρούς Σύριους πρόσφυγες και νέους των κοινοτήτων υποδοχής στην Ιορδανία, τον Λίβανο, την Αίγυπτο, το Ιράκ και την Τουρκία. Στην Τουρκία, οι παρεμβάσεις στον τομέα της εκπαίδευσης περιλαμβάνουν την κατασκευή και τον εξοπλισμό 70 νέων σχολείων. 2. Κίνδυνοι και απειλές για τα βασικά συμφέροντα της ΕΕ εάν συνεχιστεί ο πόλεμος Η συνέχιση του πολέμου στη Συρία μπορεί να οδηγήσει είτε στη διαίρεση της χώρας με θρησκευτικά κριτήρια, πράγμα που θα μπορούσε να υποδαυλίσει περαιτέρω τον βίαιο εξτρεμισμό και την τρομοκρατία, είτε στην επιβολή στρατιωτικού ελέγχου από το καθεστώς σε ολόκληρη τη χώρα. Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα θα είναι η συνεχής αστάθεια η οποία θα προκαλούσε ευρύτερες διαταραχές σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο και θα άμβλυνε την ικανότητα της διεθνούς νομικής και θεσμικής αρχιτεκτονικής να αντιμετωπίζει άλλες συγκρούσεις. Οι συνέπειες και των δύο αυτών σεναρίων συνεχής σύγκρουση ή συνεχές απολυταρχικό καθεστώς, που αποτελούν τις εναλλακτικές της πολιτικής μετάβασης βάσει διαπραγματεύσεων θα ήταν αντίθετες προς τα συμφέροντα του συριακού λαού, της περιοχής και της ΕΕ. Οι συνέπειες αυτές θα περιλαμβάνουν: απώλειες ζωών και επιδείνωση των δεινών που υφίσταται ο πληθυσμός, μεταξύ άλλων από πολιορκίες, με αποτέλεσμα τον περαιτέρω εκτοπισμό πληθυσμών και, κυρίως, τη δημιουργία μεγάλων προσφυγικών ροών σε ολόκληρη την περιοχή και στην Ευρώπη συνεχή βία, ριζοσπαστικοποίηση των ένοπλων ομάδων και εξάπλωση του βίαιου εξτρεμισμού εξάπλωση των εγκληματικών δραστηριοτήτων που προκύπτουν από μια οικονομία πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης διακίνησης όπλων και της εμπορίας ανθρώπων συνεχής οικονομική ύφεση με συρρίκνωση των επιχειρήσεων και των οικονομικών ευκαιριών 7
παγίωση των θρησκευτικών διαφορών, πράγμα που θα δυσχεράνει ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες για μια διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης αύξηση της αστάθειας στις γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της παρεμπόδισης της σταθεροποίησης του Ιράκ μετά την απομάκρυνση του Da esh, και περαιτέρω άμεσες επιπτώσεις στην Ιορδανία, στον Λίβανο και στην Τουρκία και περαιτέρω καταστροφές της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένων μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς, και παράνομη εμπορία πολιτιστικών αγαθών. 3. Στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ Οι στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ για τη Συρία ευθυγραμμίζονται με τα βασικά της συμφέροντα και τις αξίες της και βασίζονται στη συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ και στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας: Μία Συρία μια ενωμένη και εδαφικά αδιαίρετη χώρα για όλους τους Σύριους πολίτες. Μια δημοκρατική Συρία με νόμιμη κυβέρνηση και πλουραλιστικό πολιτικό σύστημα, με σεβασμό του κράτους δικαίου και των ατομικών δικαιωμάτων και με βάση την ισοτιμία των πολιτών. Μια Συρία που χαρακτηρίζεται από πολυμορφία χωρίς αποκλεισμούς μια πολυπολιτισμική χώρα στην οποία όλες οι εθνικές και θρησκευτικές ομάδες αισθάνονται ότι οι ταυτότητές τους προστατεύονται και ότι έχουν ίση πρόσβαση στη διακυβέρνηση. Μια ισχυρή και ασφαλής Συρία ένα αποτελεσματικό κράτος με λειτουργικούς θεσμούς που δίνει έμφαση στην ασφάλεια και στις υπηρεσίες των πολιτών, με ενιαίο εθνικό στρατό και αστυνομικές δυνάμεις και δυνάμεις ασφαλείας που υπόκεινται στην αρχή της λογοδοσίας. Μια Συρία που χαρακτηρίζεται από σταθερότητα με σταθερό πολιτικό σύστημα και ισχυρή οικονομία, που παρέχει κατάλληλη εκπαίδευση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους πολίτες της, και ταυτόχρονα είναι ελκυστική για ξένες επενδύσεις, 8
διατηρεί καλές σχέσεις με όλους τους γείτονές της και έχει ενσωματωθεί στη διεθνή κοινότητα ως εποικοδομητικός εταίρος. Καθώς επιτυγχάνονται οι στρατηγικοί αυτοί στόχοι, οι πρόσφυγες και οι εσωτερικά εκτοπισθέντες θα μπορέσουν να επιστρέψουν εθελοντικά, με ασφάλεια και αξιοπρέπεια στις εστίες τους. 4. Επιμέρους στόχοι της ΕΕ Προκειμένου να επιτευχθούν οι στρατηγικοί αυτοί στόχοι, οι επιμέρους στόχοι της ΕΕ για τη Συρία είναι οι εξής: Λήξη του πολέμου μέσω μιας διαδικασίας πολιτικής μετάβασης που θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών με τη στήριξη του Ειδικού Απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών για τη Συρία και βασικών διεθνών και περιφερειακών παραγόντων. Προώθηση ουσιαστικής μετάβασης χωρίς αποκλεισμούς στη Συρία μέσω της παροχής στήριξης για την ενίσχυση της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αριθ. 2254 και το ανακοινωθέν της Γενεύης. Προαγωγή της δημοκρατίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου μέσω της ενίσχυσης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη Συρία. Προώθηση της διαδικασίας εθνικής συμφιλίωσης με βάση προσπάθειες οικοδόμησης της ειρήνης και καταπολέμησης του βίαιου εξτρεμισμού και των θρησκευτικών συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας προσέγγισης για τη μεταβατική δικαιοσύνη που θα πρέπει να περιλαμβάνει τη λογοδοσία για εγκλήματα πολέμου. Να σωθούν ζωές με την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών αναγκών των πλέον ευάλωτων Σύριων με έγκαιρο, αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο βάσει αρχών. Στήριξη της ανθεκτικότητας του συριακού πληθυσμού, καθώς και των θεσμών και της κοινωνίας της Συρίας. Οι επιμέρους αυτοί στόχοι εξετάζονται αναλυτικότερα στην ενότητα 5. 9
5. Οι βασικές γραμμές δράσης στη Συρία για την επίτευξη των επιμέρους στόχων της ΕΕ 5.1. Λήξη του πολέμου μέσω μιας διαδικασίας πολιτικής μετάβασης που θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών με τη στήριξη του Ειδικού Απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών για τη Συρία και βασικών διεθνών και περιφερειακών παραγόντων Οποιαδήποτε βιώσιμη λύση για τον πόλεμο πρέπει να διαρθρωθεί με άξονα την εκπλήρωση των δημοκρατικών προσδοκιών και την κάλυψη των αναγκών του συριακού λαού, την παροχή της δυνατότητας συμμετοχής στον πολιτικό στίβο σε ομάδες που προηγουμένως αποκλείονταν, καθώς και τη γνήσια και δημοκρατική μεταρρύθμιση των κρατικών θεσμών. Δεδομένων των συμφερόντων της στη διαπραγμάτευση της πολιτικής μετάβασης και χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, η ΕΕ θα αναλάβει πλήρως τον ρόλο που της αναλογεί. Η ΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει την άμεση συνδρομή της στις συνομιλίες που πραγματοποιούνται στη Γενεύη με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο τεχνικών συζητήσεων που θα μπορούσαν να προωθήσουν πολιτικές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του πολέμου και να προσδιορίσουν τις παραμέτρους ενός μεταβατικού φορέα διακυβέρνησης, σύμφωνα με την ΑΣΑΗΕ αριθ. 2254 και το ανακοινωθέν της Γενεύης. Η ΕΕ επιδοκιμάζει τις ενέργειες στις οποίες προέβησαν η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν προς στήριξη της εκεχειρίας, όπως εγκρίθηκε με την ΑΣΑΗΕ αριθ. 2336 και ως μέσο για την προετοιμασία των ενδοσυριακών συνομιλιών στη Γενεύη. Δεδομένου ότι ο πόλεμος στη Συρία επί του παρόντος διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από την άμεση στρατιωτική συμμετοχή διαφόρων περιφερειακών και παγκόσμιων παραγόντων, η ΕΕ έχει δρομολογήσει, σε πλήρη συντονισμό με τα Ηνωμένα Έθνη, πρωτοβουλία για την ανάπτυξη πολιτικού διαλόγου με βασικούς παράγοντες της περιοχής ώστε να εξευρεθεί κοινό έδαφος όσον αφορά την τελική κατάσταση στη Συρία και να προσδιοριστούν οι όροι για τη διαδικασία συμφιλίωσης και ανασυγκρότησης. Οι εργασίες αυτές έχουν ως στόχο να συμβάλουν περαιτέρω στην επίτευξη συμφωνίας στο πλαίσιο της ενδοσυριακής ειρηνευτικής διαδικασίας. Η ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη συμμετοχή συριακών ενδιαφερόμενων φορέων στο μακροσκοπικό επίπεδο. Απαιτούνται πρωτίστως συντονισμένες προσπάθειες που θα 10
στοχεύουν απευθείας στην κοινωνία των πολιτών, στις κοινότητες και στον πληθυσμό της Συρίας που έχουν πληγεί από τον πόλεμο, παράγοντες που θα πρέπει να συμμετάσχουν στη διαδικασία καθορισμού τόσο των μεταβατικών ρυθμίσεων όσο και του μέλλοντος του συριακού πολιτικού συστήματος. Η πρωτοβουλία της ΕΕ για τη στήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Συρία 13 αναπτύσσει μια συγκεκριμένη πλατφόρμα για τη στήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας και της εκεχειρίας, την ενίσχυση των κομμάτων της αντιπολίτευσης και τη συμβολή στον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες του Ειδικού Απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών για τη Συρία για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις εργασίες του μέσω του χώρου στήριξης της κοινωνίας των πολιτών (Civil Society Support Room) και της συμβουλευτικής επιτροπής γυναικών (Women s Advisory Board). Η ΕΕ θα διατηρήσει τα περιοριστικά μέτρα που έχει επιβάλει σε βάρος φυσικών προσώπων και οντοτήτων της Συρίας που υποστηρίζουν το καθεστώς για όσο χρονικό διάστημα συνεχίζεται η καταπίεση του άμαχου πληθυσμού. Τα μέτρα που στοχεύουν συγκεκριμένους τομείς της συριακής οικονομίας θα διατηρηθούν επίσης στο μέτρο που κρίνεται αναγκαίο. Οι ισχύουσες κυρώσεις θα επεκταθούν περαιτέρω, εάν χρειαστεί. Η ΕΕ θα ελέγχει συνεχώς τον αντίκτυπο των κυρώσεων και θα εξετάζει ανά τακτά διαστήματα εναλλακτικές επιλογές για τον μετριασμό τυχόν ανεπιθύμητων συνεπειών. 5.2. Προώθηση ουσιαστικής μετάβασης χωρίς αποκλεισμούς στη Συρία μέσω της παροχής στήριξης για την ενίσχυση της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αριθ. 2254 και το ανακοινωθέν της Γενεύης. Δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί ολοκληρωμένη και βιώσιμη μετάβαση στη Συρία χωρίς την εκπροσώπηση και την ενίσχυση όλων των βασικών συριακών πολιτικών ομάδων. Η αντιπολίτευση στη Συρία, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας, χρειάζεται στήριξη για να συνεχίσει τις προσπάθειές της ώστε να μετατραπεί σε μια ισχυρή και βιώσιμη πολιτική πλατφόρμα ικανή να παράσχει μια δημοκρατική εναλλακτική επιλογή και να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο στο στάδιο της μετάβασης όσο και στο στάδιο που έπεται αυτής στη 13 Το ταμείο της ΕΕ για τη Συρία που συγκροτήθηκε από τον μηχανισμό συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη. 11
Συρία. Η ΕΕ θα συνεχίσει να αξιοποιεί το υφιστάμενο έργο της για να στηρίξει τις βασικές πολιτικές ομάδες της αντιπολίτευσης στη διαπραγματευτική διαδικασία και για να τις βοηθήσει να αναπτύξουν περαιτέρω και να προσαρμόσουν το όραμά τους όσον αφορά τη μετάβαση και το μέλλον του συριακού κράτους και της συριακής κοινωνίας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να επενδύει στην ενοποίηση της συριακής αντιπολίτευσης μέσω των προσπαθειών της να ενισχύσει την Ανώτατη Επιτροπή Διαπραγματεύσεων, καθώς και τους δύο βασικούς πολιτικούς αντιπάλους της, τον Συριακό Εθνικό Συνασπισμό και την Εθνική Συντονιστική Επιτροπή. Η ΕΕ θα στηρίξει τη διεύρυνση της πλατφόρμας της αντιπολίτευσης για διαπραγματεύσεις μέσω του διαλόγου με άλλες ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης που δεν έχουν εκπροσωπηθεί στη διαδικασία της Γενεύης. Επιπλέον, η ΕΕ ενθαρρύνει τον διάλογο μεταξύ ομάδων της αντιπολίτευσης και συριακών ενδιαφερόμενων μερών, όπως είναι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θρησκευτικοί και φυλετικοί ηγέτες, η επιχειρηματική κοινότητα και οι ενώσεις των γυναικών, με σκοπό την ενσωμάτωση των απόψεών τους σε μια πολιτική πλατφόρμα. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τη συνεργασία και τη σύνδεση της συριακής αντιπολίτευσης με μετριοπαθείς ένοπλες ομάδες με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην εκεχειρία και την προετοιμασία για μια μελλοντική πολιτική μετάβαση. 5.3. Προαγωγή της δημοκρατίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου μέσω της ενίσχυσης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της Συρίας Η ΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει ουσιαστική στήριξη στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Συρίας, οι οποίες μοιράζονται τις αξίες της προαγωγής της δημοκρατίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου. Η συριακή κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στη Συρία μετά τις συγκρούσεις, μεταξύ άλλων βοηθώντας τη χώρα να διαχειριστεί το παρελθόν, διευκολύνοντας τις προσπάθειες για συμφιλίωση σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και για διαπολιτισμικό και διαθρησκευτικό διάλογο και συμβάλλοντας στην παρακολούθηση τυχόν πολιτικής συμφωνίας. Ειδικότερα, η ΕΕ θα στηρίξει τη συγκέντρωση της συριακής κοινωνίας των πολιτών σε συνεκτικές πλατφόρμες μέσω των οποίων μπορούν να προωθηθούν καλύτερα οι στόχοι της και να δοθεί η δυνατότητα σε όσο το δυνατόν ευρύτερο φάσμα της συριακής κοινωνίας να 12
εκφράσει τις απόψεις του. Θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της ικανότητας της κοινωνίας των πολιτών να συνεργάζεται με το κοινό, εκφράζοντας τους προβληματισμούς των Σύριων πολιτών. Θα διατηρηθεί η στήριξη που παρέχεται σε οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, των νέων και των μειονοτήτων οι οποίες προωθούν το ζήτημα της συμμετοχής τους σε μια δημοκρατική Συρία χωρίς αποκλεισμούς. Η στήριξη της ελευθερίας του λόγου θα πρέπει να περιλαμβάνει τη στήριξη για την ανάπτυξη δυναμικών, ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και την προαγωγή διαύλων ανοιχτής και ανεκτικής επικοινωνίας, μεταξύ άλλων με χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 5.4. Προώθηση της διαδικασίας εθνικής συμφιλίωσης με βάση προσπάθειες οικοδόμησης της ειρήνης και καταπολέμησης του βίαιου εξτρεμισμού και των συγκρούσεων μεταξύ θρησκευτικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένης μιας προσέγγισης για τη μεταβατική δικαιοσύνη που θα πρέπει να περιλαμβάνει τη λογοδοσία για εγκλήματα πολέμου Κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των συγκρούσεων, η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει πρωτοβουλίες για μεταβατική δικαιοσύνη που θα βοηθήσουν στη διασφάλιση της λογοδοσίας για εγκλήματα πολέμου, παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και καταστρατήγηση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η επιβεβαίωση της χρήσης χημικών όπλων, καθώς και η στήριξη για τη διερεύνηση εγκλημάτων πολέμου τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Οι προσπάθειες αυτές θα καταβληθούν σε συνδυασμό με τη στήριξη που θα παρασχεθεί για την ενίσχυση της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και της συμφιλίωσης στη χώρα. Όσον αφορά τις προσπάθειες οικοδόμησης της ειρήνης, η ΕΕ θα συνδράμει τα διάφορα επιμέρους τμήματα της συριακής κοινωνίας ώστε να στηρίξουν την ειρηνική συνύπαρξη και την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων ως προϋπόθεση για την οικοδόμηση μιας μελλοντικής δημοκρατικής Συρίας. Οι προσπάθειες διαμεσολάβησης θα πρέπει να είναι προσεκτικά εστιασμένες ώστε να καλύπτουν τις ειδικές ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων και το εξελισσόμενο πλαίσιο της σύγκρουσης. Η ΕΕ θα ενισχύσει τις προσπάθειες ταυτοποίησης των αγνοουμένων και εξαφανισθέντων και θα παράσχει στήριξη στις οικογένειές τους μέσω συμβουλευτικών υπηρεσιών, παροχής νομικών συμβουλών και υποστήριξης. 13
5.5. Να σωθούν ζωές μέσω της αντιμετώπισης των ανθρωπιστικών αναγκών των πλέον ευάλωτων Σύριων με έγκαιρο, αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο βάσει αρχών Η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στο εσωτερικό της Συρίας αντιμετωπίζει ολοένα μεγαλύτερες προκλήσεις. Η έγκριση ή η άρνηση παροχής πρόσβασης στις ανθρωπιστικές οργανώσεις αποτελεί πολεμική τακτική που χρησιμοποιείται από όλα τα μέρη της σύγκρουσης για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους. Η ΕΕ θα συνεχίσει την έμπρακτη συνεργασία της με την κυβέρνηση της Συρίας και τις ομάδες της αντιπολίτευσης ώστε να επαναβεβαιώσει την ανάγκη συμμόρφωσης όλων των μερών που εμπλέκονται στη σύγκρουση με τις βασικές ανθρωπιστικές αρχές καθώς και την ανάγκη αποτροπής κάθε πολιτικής παρέμβασης στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η ΕΕ θα διατηρήσει μια προσέγγιση βάσει αρχών που δεν θα εισάγει διακρίσεις και θα έχει ως γνώμονα τις ανάγκες όσον αφορά την παροχή βοήθειας μέσω των εταίρων της. Η ανθρωπιστική απόκριση της ΕΕ θα εξακολουθήσει να καλύπτει δύο είδη σεναρίων την άμεση αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε μεταγενέστερο στάδιο μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης που περιλαμβάνει πέντε βασικούς τομείς παρέμβασης: τρόφιμα υγεία στέγαση και παροχή ειδών πλην τροφίμων ύδρευση, αποχέτευση και υπηρεσίες υγιεινής και προστασία. Μέσω της άμεσης αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, η ΕΕ και οι εταίροι της στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας θα δώσουν προτεραιότητα σε περιοχές στις οποίες ο άμαχος πληθυσμός έχει περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια. Η ΕΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη σχεδίων έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να προβλέπει και να αποκρίνεται αποτελεσματικά σε κάθε επιδείνωση της ανθρωπιστικής κατάστασης. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης να παρέχει αναγκαία για την επιβίωση βοήθεια στους πλέον ευάλωτους Σύριους που βρίσκονται αντιμέτωποι με καταστάσεις που διαμορφώνονται μετά την εμφάνιση της έκτακτης ανάγκης, όπως είναι ο εκτοπισμός για μεγάλο χρονικό διάστημα ή η παρατεταμένη έλλειψη βασικών υπηρεσιών. Η ΕΕ θα συνεχίσει να ενισχύει τη συμπληρωματικότητα μεταξύ της ανθρωπιστικής βοήθειας, της προαγωγής της ανθεκτικότητας και της παροχής στήριξης των μέσων διαβίωσης. Στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής της διπλωματίας, η ΕΕ θα συνεχίσει να απαιτεί από όλα τα μέρη που εμπλέκονται στη σύγκρουση να διασφαλίζουν την προστασία των αμάχων, να παρέχουν πρόσβαση στις ανθρωπιστικές οργανώσεις και να τους επιτρέπουν να προσφέρουν 14
ανθρωπιστική βοήθεια σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και της λογοδοσίας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει μια ισχυρή προσέγγιση «Για όλη τη Συρία» ως τον βέλτιστο τρόπο για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην πρόσβαση και για την παροχή βοήθειας σε πληθυσμούς που την έχουν ανάγκη από όλους τους κόμβους παροχής βοήθειας, συμπεριλαμβανομένων τόσο διαμετωπικών όσο και διασυνοριακών επιχειρήσεων με συνεκτικό, βασιζόμενο σε αρχές και αποτελεσματικό τρόπο. 5.6. Στήριξη της ανθεκτικότητας του συριακού πληθυσμού, καθώς και των θεσμών και της κοινωνίας της Συρίας, σύμφωνα με την προσέγγιση «Για όλη τη Συρία» Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συριακού πληθυσμού σύμφωνα με την προσέγγιση «Για όλη τη Συρία» απαιτεί την παροχή βοήθειας στους πληγέντες πληθυσμούς σε ολόκληρη τη χώρα. Η δυσκολία του εγχειρήματος αυτού αυξάνεται συνεχώς λόγω της έλλειψης πρόσβασης, ασφάλειας και ικανότητας των συμμετεχόντων εταίρων να εργάζονται σε περιβάλλον συγκρούσεων. Για την προσέγγιση αυτή απαιτείται η διενέργεια προσεκτικής εκτίμησης που λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες της σύγκρουσης, καθώς και η παρακολούθηση του τόπου και του τρόπου με τον οποίο μπορεί να παρασχεθεί βοήθεια από την ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ έχει λάβει μέτρα για τον μετριασμό των πολιτικών και άλλων κινδύνων που ενέχει η εργασία στο εσωτερικό της Συρίας και έχει ενισχύσει την παρουσία της στην περιοχή. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει την ανθεκτικότητα του συριακού άμαχου πληθυσμού. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη δημιουργία θέσεων εργασίας μέσω προσεγγίσεων που βασίζονται στην κοινότητα και στους τοπικούς φορείς με σκοπό τη δημιουργία εισοδήματος και την προώθηση του αισθήματος της ενδυνάμωσης. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης να εστιάζει στην παροχή εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης βασικής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανάπτυξης δεξιοτήτων, επαγγελματικής κατάρτισης και υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τα παιδιά και τους νέους της Συρίας, καθώς και ειδικών δράσεων για την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Με τον τρόπο αυτό θα τους δοθεί η δυνατότητα να συνεχίσουν τη σχολική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση και, κατά συνέπεια, θα τους παρασχεθεί η προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον, ενώ επιπλέον θα αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται προκειμένου να συμβάλουν στην ανασυγκρότηση της Συρίας. Με τον τρόπο αυτό θα ενθαρρυνθούν επίσης οι πολίτες, και ιδιαίτερα οι νέοι, να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στη Συρία μετά τις συγκρούσεις και θα 15
δημιουργηθούν εναλλακτικές επιλογές αντί της συμμετοχής σε ένοπλες ή βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες ή αντί της επιρροής τους. Η ΕΕ θα καταβάλει προσπάθειες προκειμένου να αποφευχθεί η κατάρρευση της κρατικής διοίκησης της Συρίας. Για να είναι σε θέση το κράτος να λειτουργεί είναι αναγκαία η διασφάλιση της σύνδεσης των δομών διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα και σε ολόκληρη τη χώρα. Η ΕΕ θα επεκτείνει τη στήριξη που παρέχει σε τοπικές δομές μη στρατιωτικής διακυβέρνησης σε περιοχές που βρίσκονται υπό την κατοχή ομάδων της αντιπολίτευσης, όπως τοπικά συμβούλια και άλλοι διοικητικοί φορείς, προκειμένου να βελτιωθεί η διαφάνεια, η συμμετοχή και η λογοδοσία τους κατά την παροχή υπηρεσιών και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οι μη στρατιωτικές δομές να ελέγχονται από στρατιωτικούς φορείς. Η ΕΕ θα συνεργαστεί στενά με άλλους χορηγούς βοήθειας και ενδιαφερόμενα μέρη στη Συρία, συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής κυβέρνησης της Συρίας 14, προκειμένου να εξασφαλιστούν εναρμονισμένες και συμπληρωματικές προσεγγίσεις εντός και μεταξύ των διαφόρων τομέων. Στο πλαίσιο της προσέγγισης «Για όλη τη Συρία», η ΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη για την ανθεκτικότητα σε ολόκληρη τη χώρα. Η στήριξη αυτή έχει τους ακόλουθους στόχους: i) τη διατήρηση του ανθρώπινου κεφαλαίου της Συρίας και της παροχής υπηρεσιών, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για ανάκαμψη μετά τις συγκρούσεις και ii) την παροχή των μέσων με τα οποία οι άνθρωποι θα μπορέσουν να παραμείνουν στις εστίες τους με αξιοπρέπεια ή με τα οποία θα μπορέσουν να παρέχονται βασικές υπηρεσίες στους εσωτερικά εκτοπισμένους, μειώνοντας έτσι τις μεταναστευτικές ροές. Αυτή η προσέγγιση «Για όλη τη Συρία» θα πρέπει να επιδιωχθεί με σκοπό να προετοιμαστεί το έδαφος για ανάκαμψη μετά τις συγκρούσεις και για κρατική μεταρρύθμιση μετά την υπογραφή συμφωνίας, στο πλαίσιο της οποίας αναμένεται να διαδραματίσουν καίριο σταθεροποιητικό ρόλο οι τοπικοί θεσμοί ολόκληρης της χώρας. 14 Η προσωρινή κυβέρνηση της Συρίας δημιουργήθηκε το 2013 από τον Συριακό Εθνικό Συνασπισμό και καταβάλλει προσπάθειες για την εγκαθίδρυση λειτουργικών τοπικών δομών διακυβέρνησης στο εσωτερικό της Συρίας σε περιοχές που εμπίπτουν στη σφαίρα επιρροής της αντιπολίτευσης, οι οποίες δομές μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες στον πληθυσμό. 16
6. Συμμετοχή της ΕΕ στον έγκαιρο σχεδιασμό για την ανασυγκρότηση και τη μετάβαση 6.1 Σχεδιασμός για το διάστημα μετά την υπογραφή συμφωνίας Η ΕΕ έχει δηλώσει ρητά ότι δεν θα είναι σε θέση να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της χώρας προτού να δρομολογηθεί μια ολοκληρωμένη, γνήσια και χωρίς αποκλεισμούς πολιτική μετάβαση. Συνεπώς, η συμμετοχή της ΕΕ στην ανασυγκρότηση συνδέεται με την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη σύγκρουση βάσει της ΑΣΑΗΕ αριθ. 2254 και του ανακοινωθέντος της Γενεύης. Επιπλέον, ειδική ευθύνη για το κόστος της ανασυγκρότησης θα πρέπει να αναληφθεί από τους εξωτερικούς παράγοντες που έχουν τροφοδοτήσει τη σύγκρουση. Ωστόσο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η δυνατότητα ταχείας και αποτελεσματικής δράσης την κατάλληλη στιγμή, οι προετοιμασίες πρέπει να ξεκινήσουν νωρίτερα. Θα υπάρξουν εξαιρετικά μεγάλες επενδυτικές ανάγκες και θα απαιτηθεί παγκόσμια προσπάθεια. Η ΕΕ θα συνεχίσει να συμμετέχει και να συμβάλλει στη διαδικασία σχεδιασμού για το μετά την υπογραφή της συμφωνίας διάστημα η οποία διεξάγεται από τη διυπηρεσιακή ειδική ομάδα των Ηνωμένων Εθνών και στην οποία θα αναφέρονται αναλυτικά οι πολυτομεακές παρεμβάσεις που θα απαιτηθούν τους πρώτους έξι μήνες μετά την υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας για τη στήριξη της πολιτικής διαδικασίας και των μεταβατικών κυβερνητικών δομών. Επιπλέον, συνεχίζονται οι εργασίες για την επέκταση των υφιστάμενων κοινών εκτιμήσεων ΕΕ και ΟΗΕ όσον αφορά τις ζημιές και τις ανάγκες σε διάφορες πόλεις της Συρίας και προκειμένου οι ανάγκες του πληθυσμού να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο των προσπαθειών ανασυγκρότησης. Η ΕΕ θα επιδιώξει να ενσωματώσει στις εργασίες αυτές παρόμοιες παράλληλες προσπάθειες της Παγκόσμιας Τράπεζας. Οι εργασίες αυτές θα προετοιμάσουν το έδαφος και θα μειώσουν τον χρόνο που θα απαιτηθεί μετά την υπογραφή συμφωνίας για τη διενέργεια κοινής εκτίμησης της ανάκαμψης και της οικοδόμησης της ειρήνης από την ΕΕ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τα Ηνωμένα Έθνη, προς στήριξη των περισσότερο μακροπρόθεσμων σχεδίων ανάκαμψης και ανασυγκρότησης των μεταβατικών κυβερνητικών δομών. Η ΕΕ έχει ήδη δεσμευθεί για την ενίσχυση του συντονισμού των κρατών μελών της ΕΕ και των βασικών χορηγών βοήθειας στη Συρία. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ έχει ήδη διοργανώσει εννέα διασκέψεις των βασικών χορηγών βοήθειας από τον Οκτώβριο του 2012 με σκοπό να ενισχυθεί ο διεθνής συντονισμός της παροχής μη ανθρωπιστικής βοήθειας για ανάκαμψη, ανθεκτικότητα και ανάπτυξη, καθώς και ο μελλοντικός σχεδιασμός της απόκρισης στη 17
συριακή κρίση. Για την προετοιμασία του σταδίου που θα ακολουθήσει την υπογραφή συμφωνίας, η ΕΕ θα συνεργαστεί με τις γειτονικές χώρες της Συρίας, με αραβικά διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους συναφείς τρίτους για να συζητήσει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουν οι γείτονες της Συρίας και οι περιφερειακοί παράγοντες να συμβάλουν στην ανασυγκρότηση της Συρίας καθώς και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υποστηριχτεί η ασφαλής, εθελοντική και αξιοπρεπής επιστροφή των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων. 6.2 Ο ρόλος της ΕΕ στην ανασυγκρότηση της Συρίας Μόλις δρομολογηθεί μια γνήσια πολιτική μετάβαση σύμφωνα με την ΑΣΑΗΕ αριθ. 2254 και το ανακοινωθέν της Γενεύης, η ΕΕ μπορεί να προβεί σε ενέργειες για τη στήριξη της ανασυγκρότησης. Τέτοιου είδους ενέργειες θα πραγματοποιηθούν συμπληρωματικά και μόνον ως απόκριση σε συγκεκριμένη και μετρήσιμη πρόοδο: Άρση των περιοριστικών μέτρων: η ΕΕ θα μπορούσε να επανεξετάσει τα ισχύοντα περιοριστικά μέτρα σε βάρος της Συρίας με σκοπό τη στήριξη της έγκαιρης ανάκαμψης και ανασυγκρότησης. Επανέναρξη της συνεργασίας: η ΕΕ θα μπορούσε να δρομολογήσει την επανέναρξη των διμερών σχέσεων συνεργασίας με τη συριακή κυβέρνηση και να κινητοποιήσει κατάλληλα εργαλεία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και άλλων προγραμμάτων για την τόνωση της οικονομίας και την αντιμετώπιση των προκλήσεων που παρουσιάζονται σε επίπεδο διακυβέρνησης και λογοδοσίας. Κινητοποίηση χρηματοδότησης: μόλις ξεκινήσει μια γνήσια και ολοκληρωμένη πολιτική μετάβαση, η ΕΕ θα είναι έτοιμη να συμβάλει στην ανασυγκρότηση της Συρίας, καθώς και να κινητοποιήσει και να μοχλεύσει χρηματοδότηση από άλλους διεθνείς χορηγούς βοήθειας. Το περιφερειακό καταπιστευματικό ταμείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη συγκέντρωση και διοχέτευση της χρηματοδότησης της ΕΕ και των κρατών μελών καθώς και άλλων συνεισφερόντων. Με την επιφύλαξη των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων μετά την υπογραφή συμφωνίας με Σύριους ομολόγους οι οποίοι θα πρέπει να ορίσουν τις δικές τους 18
προτεραιότητες ανασυγκρότησης, η ΕΕ θα μπορούσε να παράσχει στήριξη στους ακόλουθους τομείς: Ασφάλεια: η ανάγκη για ασφάλεια θα είναι πολύ μεγάλη κατά την εφαρμογή τυχόν πολιτικής συμφωνίας. Στο στάδιο αμέσως μετά την υπογραφή συμφωνίας, η ΕΕ θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την εκκαθάριση ναρκοπεδίων και την απομάκρυνση μη εκραγέντων μηχανισμών και να στηρίξει τοπικούς ή διεθνείς μηχανισμούς εποπτείας και παρακολούθησης της παύσης των εχθροπραξιών. Η επιτυχία στη Συρία όσον αφορά τη μετάβαση έχει ως προϋπόθεση τη μεταρρύθμιση των θεσμών ασφάλειας ώστε να εξασφαλιστεί η λογοδοσία τους και οι θεσμοί αυτοί να επικεντρωθούν στην ασφάλεια και προστασία των πολιτών. Για τον σκοπό αυτό θα απαιτηθεί μη στρατιωτική επιτήρηση σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας, καθώς και την αποστρατικοποίηση, αποστράτευση και επανένταξη πρώην μαχητών στη μη στρατιωτική ζωή ή στις μεταρρυθμισμένες υπηρεσίες ασφάλειας. Η ΕΕ μπορεί να χρηματοδοτήσει άλλες συναφείς πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της απόρριψης χημικών παραγόντων και του εντοπισμού και της απόρριψης φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού. Διακυβέρνηση, μεταρρυθμίσεις και παροχή υπηρεσιών: στο στάδιο αμέσως μετά την υπογραφή συμφωνίας, η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει την παροχή «μερισμάτων ειρήνης» μέσω της ταχείας αποκατάστασης των βασικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο (εκπαίδευση, υγεία, ύδρευση, ηλεκτροδότηση, απομάκρυνση των ερειπίων, διαχείριση των αποβλήτων, κ.λπ.), ιδίως σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός εκτοπισμένων ή επαναπατριζομένων. Σε βάθος χρόνου, η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει τη μεταρρύθμιση των κρατικών θεσμών μετά το πέρας των συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της ύπαρξης διαφορετικών πρακτικών/διοικήσεων, την ενίσχυση της συνοχής της παροχής υπηρεσιών και την επανένωση διαιρεμένων κοινοτήτων. Η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει την κατάρτιση νέου συντάγματος και τη διοργάνωση εκλογών, κυρίως μέσω της παροχής βοήθειας για τη διαχείριση των εκλογών και της αποστολής εκλογικών παρατηρητών από την ΕΕ. Θα μπορούσε επίσης να κλιμακώσει τη στήριξή της για την παροχή υπηρεσιών μέσω κρατικών και τοπικών θεσμών, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη νομιμότητα μεταρρυθμισμένων θεσμών που υπόκεινται στην αρχή της λογοδοσίας σε ολόκληρη τη Συρία. Η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει τη Συρία στην 19
καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος μέσω της υλοποίησης των συστάσεων της ειδικής ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (Financial Action Taskforce, FATF). Κοινωνική συνοχή, οικοδόμηση της ειρήνης και συμφιλίωση: στο στάδιο αμέσως μετά την υπογραφή συμφωνίας, η ΕΕ θα μπορούσε να στηρίξει διαδικασίες συμφιλίωσης σε τοπικό επίπεδο χωρίς αποκλεισμούς, με σκοπό την ενίσχυση της ειρηνευτικής συμφωνίας και την πρόληψη της επανέναρξης των συγκρούσεων. Θα μπορούσε επίσης να παράσχει στήριξη στις αρχές του μεταβατικού καθεστώτος για την αντιμετώπιση των πλέον φλεγόντων ζητημάτων (πρώην κρατούμενοι και αγνοούμενοι, πρόβλημα στέγασης και επίλυση διαφορών σχετικών με ακίνητη περιουσία, κ.λπ.), σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΕ προτίθεται επίσης να διαδραματίσει ρόλο για την προετοιμασία και τη στήριξη της ασφαλούς, εθελοντικής και αξιοπρεπούς επιστροφής των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων στις κατοικίες τους, και της ένταξής τους στη συριακή κοινωνία. Σε βάθος χρόνου, για τον σκοπό αυτό θα απαιτηθούν, μεταξύ άλλων, ένας μεταβατικός δικαιοδοτικός μηχανισμός βασιζόμενος στα δικαιώματα και επικεντρωμένος στα θύματα, καθώς και μέτρα που θα ενθαρρύνουν τη συμφιλίωση σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, όπως ο εθνικός διάλογος, παράλληλα με μια ριζική δικαστική μεταρρύθμιση. Ανθρώπινο κεφάλαιο: η ΕΕ μπορεί να βασιστεί σε υφιστάμενες πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και διατήρηση του ανθρώπινου κεφαλαίου που θα απαιτηθεί για την ανασυγκρότηση της Συρίας. Για τον σκοπό αυτό, μπορούν να κινητοποιηθούν συναφή μέσα τομεακής πολιτικής της ΕΕ, όπως το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Οικονομική ανάκαμψη: στο στάδιο αμέσως μετά την υπογραφή συμφωνίας, η ΕΕ θα μπορούσε να αυξήσει τη στήριξη που παρέχει για τα μέσα διαβίωσης του πληθυσμού, κυρίως εκείνα των πλέον ευάλωτων ανθρώπων, των νέων και των εκτοπισμένων. Μακροπρόθεσμα, η ειρήνη και η ανασυγκρότηση της Συρίας θα επιτευχθούν μόνο μέσω της επανεκκίνησης της συριακής οικονομίας, η οποία έχει πληγεί σε πολύ μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια του εξαετούς πολέμου. Η δημιουργία θέσεων εργασίας και επιχειρηματικών ευκαιριών για όλους τους Σύριους (ειδικότερα για τους επαναπατριζόμενους πρόσφυγες, τους εκτοπισμένους, τις κοινότητες που έχουν πληγεί από τον πόλεμο και τους πρώην μαχητές), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που 20
παρέχονται στο πλαίσιο της διαδικασίας ανασυγκρότησης, θα είναι σημαντική για την οικονομική ανάκαμψη. Προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα της διεθνούς στήριξης έχει καίρια σημασία η διεθνής κοινότητα να εργάζεται προς έναν κοινό στόχο και με πλήρως συντονισμένο τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες και ανάλογα με τις προϋποθέσεις, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) θα μπορούσε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στο πλαίσιο μιας προσπάθειας μακροοικονομικής σταθεροποίησης, σε συνδυασμό με δάνεια που θα παρασχεθούν από την Παγκόσμια Τράπεζα και συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με τις πολιτικές διαρθρωτικής και τομεακής μεταρρύθμισης. Μακροχρηματοδοτική στήριξη μέσω της ΕΕ θα μπορούσε να διατεθεί στη Συρία στο πλαίσιο ενός μετασυγκρουσιακού σεναρίου, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης προγράμματος εκταμίευσης του ΔΝΤ και τήρησης των σχετικών προϋποθέσεων, δηλαδή του σεβασμού των δημοκρατικών μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένου ενός πολυκομματικού κοινοβουλευτικού συστήματος, του σεβασμού του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), σύμφωνα με τις αντίστοιχες εντολές τους, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την εμπειρογνωσία τους όσον αφορά τη χρηματοδότηση υποδομών και την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένης της παροχής στήριξης σε μικρής κλίμακας επιχειρηματίες μέσω μικροπιστώσεων. 21