KALEIDOSCOPE ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ

KALEIDOSCOPE ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ K A L E I D O S C O P E

K A L E I D O S C O P E / 0 5 ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΣΜΟΙ Της Έλενας Πάρπα Είναι ίσως το πιο μυστήριο κομμάτι της έκθεσης. Είναι αυτό το ευαίσθητο δισδιάστατο έργο στο πάτωμα, αυτός ο τέλειος κατάμαυρος κύκλος με τίτλο «Dark Pool», τον οποίο κοιτάς από ψηλά, λες και ψάχνεις μέσα του τον αντικατοπτρισμό σου. Μόνο που η αψεγάδιαστη γυαλιστερή του επιφάνεια δεν επιστρέφει τίποτε πίσω απ τον πραγματικό, απτό κόσμο, αλλά διάτρητη καθώς είναι από αμέτρητες μικρές τρύπες, μοιάζει με τον κατοπτρισμό στα σκοτεινά νερά μιας λίμνης ενός σαγηνευτικού νυχτερινού ουρανού. Κι έτσι καθώς νιώθεις, κοιτάζοντάς τον, να δραπετεύεις σταδιακά σ ένα είδος διαλογιστικής κατάστασης, καταλαβαίνεις πως ο κύκλος αυτός θα μπορούσε να είναι επίσης η μεμβράνη που μας χωρίζει απ την ανακάλυψη ενός άλλου ονειρικού μαγευτικού κόσμου. Αν ενδώσεις στον πειρασμό μιας βουτιάς στα κατάμαυρα νερά του, μπορεί (πού ξέρεις;) να σε περιμένει στην αντίπερα όχθη ένα σύμπαν πέραν κάθε φαντασίας, ίσως όμως και η μοίρα του Νάρκισσου ή της Οφήλιας. Είναι πολλοί που έχουν υποκύψει στη γοητεία ενός μαύρου καθρέφτη. Απ τον Ευκλείδη, ο οποίος γράφει για τις εικόνες που αναδύονται σαν οπτασίες στο χώρο μεταξύ του θεατή και του μαγικού αντικειμένου που κοιτάζει, μέχρι την πρακτική της κρυσταλλοσκόπησης από μάγισσες που ανθεί το Μεσαίωνα εξοργίζοντας την Εκκλησία, το σαγηνευτικό αυτό αντικείμενο είναι για πολλούς ένα ισχυρό ψυχικό εργαλείο που κρύβει στη γυαλιστερή του επιφάνεια την υπόσχεση άφατων δυνατοτήτων. Υπάρχουν και λογοτεχνικά έργα που το κάνουν κομμάτι της πλοκής τους. Στο εικονογραφημένο αριστούργημα του 15ου αιώνα με τίτλο «Υπνερωτομαχία Πολύφιλου», ο πρωταγωνιστής υπομένοντας την οδύσσειά του να ανακαλύψει την αγαπημένη του Πόλια στο λαβύρινθο ενός δάσους, βρίσκεται σε ένα διάδρομο με τοίχους από μάρμαρο όπου δυο ένθετοι μαύροι κύκλοι από λιγνίτη αντικατοπτρίζουν το είδωλό του στο άπειρο. Επιστρέφοντας στο «Dark Pool», είναι ενδεχομένως σ αυτή την ιδιότητα της μαύρης επιφάνειας να καταπίνει και να πολλαπλασιάζει τις όψεις του εαυτού μας που ανταποκρίνεται ο Λευτέρης Τάπας. Η αναφορά στο συγκεκριμένο έργο δεν είναι τυχαία. Το βιβλίο, το οποίο περιγράφει τις περιπέτειες του ερωτευμένου Πολύφιλου ο οποίος αναζητώντας το αντικείμενο του έρωτά του πέφτει σε βαθύ ύπνο για να ονειρευτεί ένα απομακρυσμένο δάσος διάστικτο από αρχιτεκτονικά θαύματα, όπου ελλοχεύουν δράκοι, τέρατα και νύμφες, ήταν η καθοδηγητήριος έμπνευση για τον καλλιτέχνη. Είναι το κείμενο που πληροφορεί τη δική του περιήγηση στο σκοτεινό δρυμό που προτείνει σ αυτή την έκθεση. Το ενδιαφέρον είναι ότι απ τις λεπτεπίλεπτες κοπτικές του συνθέσεις απουσιάζει η εξωτική κοσμολογία και αρχιτεκτονική του παραμυθιού οι ελέφαντες με τους οβελίσκους στην πλάτη, οι νύμφες και οι Κένταυροι, οι σκαλωτές πυραμίδες και οι φτερωτοί δράκοι. Απουσιάζει επίσης και η οποιαδήποτε προσπάθεια να δώσει στο θεατή την ασφάλεια ή την παρηγοριά μιας αφήγησης. Αυτό που ξεκαθαρίζει παρατηρώντας τα ασπρόμαυρα πλέγματα από χαρτί που κατασκευάζει είναι η διστακτικότητά του να μας πει μια ιστορία. Στη θέση της προτείνει μια διαφορετική περιήγηση, αναγνωρίζοντας ότι το δάσος θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μεταφορά, σαν σύμβολο του υποσυνείδητου, του σκοτεινού alter ego του καλλιτέχνη (ή του θεατή), όπου παραμονεύουν την ίδια στιγμή ο κίνδυνος, αλλά και το θαύμα. Επιπλέον, αυτό που «συγκρατεί» το μολύβι και η λεπίδα του καλλιτέχνη τα δυο απαραίτητα σύνεργα στη χρονοβόρα διαδικασία υλοποίησης της δουλειάς του - είναι σκιές. Αναμνήσεις που φανερώνονται σαν οπτασίες από εκείνο το σημαδιακό ταξίδι μέσα στο δάσος. Οι φυλλωσιές των δένδρων, το λαμπύρισμα μιας λίμνης, ο σχηματισμός ενός σμήνους πουλιών στον ουρανό. Πώς όμως μπορεί κανείς να βρει το δρόμο του πίσω στο ξέφωτο; Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι με το σώμα. Η περιήγηση μέσα στο κλειστό οικοσύστημα ενός δάσους, εκτός από συναισθηματική και νοητική (στην περίπτωση του Πολύφιλου) περιπέτεια, αποτελεί και σωματική εμπειρία. Προσανατολίζεσαι, ανακαλύπτεις ποιο μονοπάτι ν ακολουθήσεις και προχωρείς, επιστρατεύοντας όλες τις αισθήσεις όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση - για να αποκτήσει σταδιακά το σώμα μνήμη και τα πόδια, σύμφωνα με τον Simon Schama στο βιβλίο του «Landscape and Memory», το δικό τους «αρχείο». Το ίδιο υποστηρίζει κι ο Paul Connerton όταν θεωρεί πως η μνήμη είναι εξίσου οπτική όσο χωρική και σωματική υπόθεση 1. Στα έργα ωστόσο του Τάπα απουσιάζει παντελώς το σώμα, αν και στο παρελθόν πρωτοστατούσε στα σχέδιά του, πάντα σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης κατά την οποία οι φιγούρες του «παντρεύονταν» με ζώα και φυτά. Σ αυτήν τη δουλειά όμως το σώμα που απομένει να περιφέρεται στο χώρο είναι αυτό του θεατή, ο οποίος αναζητά τις συντεταγμένες του σε μια «γεωγραφία της μνήμης», όπως την ονομάζει ο καλλιτέχνης, όπου τα ορόσημα για να βρει κανείς το δρόμο του πίσω στο ξέφωτο, στην αγαπημένη του Πολία ή στο χαμένο του εαυτό, δεν είναι παρά οπτασίες κι αντικατοπτρισμοί σ ένα καλειδοσκόπιο που παίζει με την αντίληψη, αφήνοντας να νοηθεί ότι η πραγματικότητα έχει περισσότερες από μια όψεις. Πλαινή σελίδα: STARPOOL 2011, ακρυλικό, πίσσα σε κομμένο χαρτί Διάμετρος 270 εκ. 1. Connerton, Paul. How Societies Remember. 1989. Cambridge: Cambridge University Press.

K A L E I D O S C O P E / 0 7 ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ Της Ελένης Ξένου Δεν υποψιαζόμουν πως πηγαίνοντας να τον συναντήσω, με αφορμή την καινούρια του δουλειά, θα κατέληγα να περπατώ μαζί του σε ένα δάσος. Θα πρεπε ωστόσο να το είχα υποψιαστεί. Γιατί αυτός είναι ο Λευτέρης Τάπας. Ο καλλιτέχνης που μέσα από τα έργα του, έρχεται να μας υπενθυμίσει πόσο απαραίτητη είναι η βόλτα σε κείνο το δάσος που όλοι κρύβουμε μέσα μας.

K A L E I D O S C O P E / 0 9 Θυμάμαι την πρώτη φορά που γνωριστήκαμε. Πάνε σχεδόν έξι χρόνια. Μου φάνηκε ντροπαλός με μια αξιοπρόσεκτη, ωστόσο ευγένεια. Δεν μιλούσε πολύ. Σχεδόν καθόλου. Παρατηρούσε όμως τα πάντα. Και άκουγε με προσοχή. Πέρασε καιρός και πολλές ώρες δημιουργικής συνεργασίας μαζί του (μέλος και αυτός της ομάδας του Υστερόγραφου) για να αρχίσω να υποψιάζομαι πως κάτω από αυτό, το χαμηλών τόνων προφίλ, κρύβεται η δύναμη ενός ανθρώπου που δεν φοβάται να έρθει αντιμέτωπος με τον εαυτό του. Συχνά-πυκνά οδηγούσα μέχρι τη Λεμεσό για να καταλήξω στο σπίτι του, καθόμασταν εκεί στην όμορφη σοφίτα που έχει μετατρέψει σε στούντιο και γραφείο, όπου τα απογεύματα μπαίνει ένα υπέροχο φως και από τη βεράντα μπορείς να διακρίνεις στο βάθος τη θάλασσα. Εκείνος μπροστά από τον υπολογιστή του σχεδίαζε σελίδες και πλάι, πάνω στο ξύλινο τεράστιο γραφείο του, ήταν απλωμένα προσχέδια, κομμένα χαρτιά διαφορετικών ειδών, συγυρισμένοι χαρτοκόπτες που έμοιαζαν με χειρουργικά σύνεργα, όλα εκείνα τα υλικά που του χρειάζονται για την τέχνη του. Τα περιεργαζόμουν και του έκανα αφελείς ερωτήσεις, εκείνος χαμογελούσε και μετά εξαπέλυε μια κωμική ατάκα. Το χει αυτό ο Λευτέρης, ένα χιούμορ εύστοχο που αφοπλίζει, μια ικανότητα να διακωμωδεί ακόμα και τα σοβαρά και να τα ελαφρύνει. Ήταν και άλλες μέρες που τον επισκεπτόμουν και τύχαινε να πετύχω κάποιο από τα έργα του σε προχωρημένο στάδιο, μ άρεσε να το χαζεύω στην ημιτελή του μορφή, λες και κάποιος μου χάριζε την ευκαιρία να κρυφοκοιτάζω τη διαδικασία δημιουργίας. Η δουλειά του με εντυπωσίαζε. Γιατί ήταν τόσο λεπτεπίλεπτη, τόσο εύθραυστη, με μια ευαισθησία που έμοιαζε με εξαίρεση αλλά και με ένα μυστήριο που ήταν σαν πρόκληση. «Τα έργα σου μοιάζουν με ασκήσεις υπομονής», του έλεγα πειράζοντάς τον και αυτό γιατί είχα το θάρρος του, διαφορετικά δεν θα εστίαζα εκεί την προσοχή μου, δεν θα το θελε ούτε ο ίδιος, να προσπερνάς, δηλαδή, την ουσία και να στέκεσαι απλά στις δεξιοτεχνικές του ικανότητες. Αλλά μ άρεσε να τον τσιγκλώ προσπαθώντας με αυτό το τσίγκλημα να ανιχνεύσω τις διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς του. Καταπληκτικός γραφίστας (κεντούσε πάνω στις σελίδες), καθηγητής σε σχολείο (μου έδειχνε κάποτε τα μηνύματα που του στέλναν οι μαθητές του στο facebook), καλλιτέχνης που απομονωνόταν στη σοφίτα-στούντιο και έκοβε χαρτιά με τις ώρες και σύζυγος (μπορούσε να μιλά για ώρες για την Ισμήνη του). Όλα αυτά μαζί είναι ο Λευτέρης και αν κάποια από αυτές τις ιδιότητες ατονούσε τότε κλονιζόταν η ισορροπία του. Μια, έτσι και αλλιώς, εύθραυστη ισορροπία. Μια άλλη μέρα, θυμάμαι, μου άνοιξε την πόρτα ενθουσιασμένος και αμέσως με πήρε από το χέρι και με οδήγησε στο μακρόστενο τραπέζι της τραπεζαρίας του, όπου είχε απλωμένα τα πρώτα προσχέδια για το έργο που του ανατέθηκε να κάνει στο καινούριο αεροδρόμιο. «Πες μου τη γνώμη σου», είπε, ποια γνώμη; είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό, καταπληκτικά, άρθρωσα λίγο μετά, εκείνος έμοιαζε με ένα παιδάκι γεμάτο ενθουσιασμό, ήταν η πρώτη φορά που κλήθηκε να δουλέψει σε τόσο μεγάλα μεγέθη, ήταν εμφανές ότι είχε πετύχει μια ακόμα υπέρβαση των ορίων του και αυτό στη γλώσσα της δημιουργίας μεταφράζεται σε προχώρημα. Αυτή τη φορά, λοιπόν, καθώς οδηγούσα και πάλι προς Λεμεσό, μου φαινόταν παράξενο που ξαφνικά μεταξύ μας θα τοποθετούσα ένα μαγνητόφωνο. Ένιωθα σχεδόν αμήχανα, εκείνος όμως δεν ήταν καθόλου, μου άνοιξε με χαμόγελο (όπως πάντα), μου έφτιαξε γαλλικό και με το βλέμμα του έμοιαζε να εννοεί πως ήταν επιτέλους καιρός εμείς οι δύο να μιλήσουμε επί της ουσίας. Να κάτσουμε δηλαδή με τις ώρες και να πούμε εκείνα που τόσα χρόνια τα λέγαμε περισσότερο με μυστικούς κωδικούς παρά με λεκτικές παραδοχές, να πίνουμε τον ένα καφέ μετά τον άλλο χωρίς να μας διακόπτει κανείς (με άφησε ακόμα και να καπνίσω μέσα) και να μιλήσουμε μέχρι και για τον άτιμο τον Κρόνο που τόσο μας βασάνισε τα προηγούμενα χρόνια (Κριάρι και οι δύο μας στο ζώδιο μας). Στο πάτωμα του σαλονιού ήταν σκεπασμένο κάτω από τεράστια χαρτιά ένα από τα έργά της έκθεσής του. «Πρόσεξε μην το πατήσεις» με προειδοποίησε και αμέσως τον παρακάλεσα να το ξεσκεπάσει για να το δω. Πήρε τα τεράστια χαρτιά και άρχισε να τα τυλίγει σε ρολό με προσοχή, αργά και σταθερά και έτσι σιγά-σιγά εκατοντάδες πουλιά φανερώθηκαν, φτιαγμένα από χαρτί, κολλημένα το ένα με το άλλο και όλα μαζί να φτιάχνουν ένα διάφανο φράχτη, σαν ένα κέντημα, το οποίο λες και κάποια στιγμή θα έφτανε μέχρι τον ουρανό. Τον αγκάλιασα συγκινημένη, είχα αποφασίσει από κείνη τη στιγμή πως σ αυτή τη συνέντευξη δεν μπορώ να κρατήσω τις αποστάσεις της αντικειμενικότητας και δηλώνοντας εκ των προτέρων τον υποκειμενισμό μου, μπορούσα να δείξω και τη συγκίνησή μου. Εκείνος χαμογέλασε και ύστερα με πείραξε που είμαι ευσυγκίνητη και ύστερα καθίσαμε στο γραφείο του, απέναντι-απέναντι, μου έδειξε τα υπόλοιπα έργα στον υπολογιστή του, μου έδειξε πως θα τα έστηνε στο χώρο της γκαλερί και ύστερα κάποιες φωτογραφίες, κάποιες εικόνες που θα χρησιμοποιούσε στον κατάλογό. Άνοιξα το μαγνητόφωνο παρότι κανένας μας πια δεν νοιαζόταν, ιδιαίτερα για την παρουσία του

1 0 / K A L E I D O S C O P E Πόσος καιρός πάει από την τελευταία σου ατομική έκθεση; Εφτά ολόκληρα χρόνια. Στα οποία υποθέτω έζησες πολλά που σε προετοίμασαν γι αυτή την έκθεση που κάνεις τώρα; Έπρεπε να περάσουν αυτά τα εφτά χρόνια. Έπρεπε να ωριμάσουν πολλά πράγματα μέσα μου, όπως και έγινε. Και ποια ήταν εκείνη η αφορμή που σου έδωσε την ώθηση να ξεκινήσεις την καινούρια σου περιπέτεια Μια ιστορία που διάβασα σε ένα βιβλίο. Ποιο βιβλίο; Ποια ιστορία; «Υπνοερωτομαχία» είναι ο τίτλος της και είναι ένα κείμενο αγνώστου που τυπώθηκε το 1499 στη Βενετία. Θα σου φανεί παράξενο αλλά τα τελευταία τουλάχιστον πέντε χρόνια έπεφτα συνεχώς πάνω σ αυτό το βιβλίο. Τυχαίο ή από κείνα τα περίεργα σημάδια λες; Ποιος ξέρει (χαμόγελο). Κάποια στιγμή λοιπόν, αποφάσισα, μετά από τόσες «τυχαίες» συναντήσεις να το διαβάσω. Πες μου την ιστορία. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που ψάχνει την αγαπημένη του. Ονειρεύεται ότι ονειρεύεται. Είναι δηλαδή ένα όνειρο μέσα σε ένα όνειρο. Και τι συμβαίνει στο όνειρο; Διασχίζει ένα δάσος μέσα στο οποίο βρίσκει διάφορα πράγματακτίρια, κήπους, σχέδια- μέχρι που κάποια στιγμή συναντά την αγαπημένη του. Την ώρα όμως που πάει να τη φιλήσει, ξυπνά. Είναι μια πολύ συμβολική ιστορία. Τι συμβολίζει; Το δάσος είναι το υποσυνείδητό μας κι αυτό το ταξίδι του ήρωα είναι ένα ταξίδι για να βρει τον εαυτό του. Η αγαπημένη που ψάχνει είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Την ώρα που βρίσκει τον εαυτό του ξυπνά από το όνειρο. Αυτό τι σημαίνει; Το ταξίδι για να ανακαλύψει κανείς τον εαυτό του είναι από την αρχή χαμένο γιατί δεν πρόκειται ποτέ να ολοκληρωθεί, δεν πρόκειται ποτέ να ξέρεις, πάντα κάτι καινούριο θα εμφανίζεται μπροστά σου, μια καινούρια αποκάλυψη. Τότε γιατί έχει σημασία να αρχίζει κανείς αυτό το ταξίδι; Γιατί ό,τι συναντά στην πορεία είναι εκείνα τα οποία θα τον βοηθήσουν να γίνει πιο σοφός απέναντι στη ζωή. Όταν διάβασες αυτή την ιστορία πώς ένιωσες; Ότι με αφορά άμεσα. Δεν μου ήταν καθόλου ξένη. Γιατί αυτό το ταξίδι είναι κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Και το δάσος νιώθω πως είναι το πορτρέτο μου. Το alter ego μου. Και η τέχνη είναι το μέσο σου για να περπατήσεις στο δικό σου δάσος; Ναι ήταν ανέκαθεν το μέσο μου για να έρχομαι πιο κοντά στον εαυτό μου. H δουλειά, όπως σου έλεγα και πριν, περνά από διάφορες φάσεις. Στην αρχή είναι κάποιες εντελώς ακατέργαστες σκέψεις, μετά κάποια ακατέργαστα σχέδια Μπορεί π.χ να περπατώ και να δω κάπου ένα φύλλο, εκείνο το φύλλο να το δουλέψω στο sketch book μου, μετά το φύλλο εξελίσσεται σε δάσος και τελικά όλη αυτή η διαδικασία καταλήγει σε κάτι πολύ εκλεπτυσμένο, το οποίο εκτελώ με ακρίβεια σχεδόν χειρουργική. Είναι ένας τρόπος να παίρνω κάτι το ακατέργαστο και να το μετατρέπω σε κάτι πολύ ντελικάτο. Μια χειρονομία ευγενική. Και τρυφερή συνάμα; Και τρυφερή παρότι εμπεριέχει και ένα είδος βίας. Είναι ένα υλικό το οποίο κόβω με λεπίδες, ασκώ βία πάνω του Το αισθάνεσαι σαν βίαιη πράξη την ώρα που το φτιάχνεις; Όχι γιατί έχω εξοικειωθεί πια πολύ με την τεχνική. Αυτό αφορά, ωστόσο, τον τρόπο που δουλεύω και είναι κάτι που για να είμαι ειλικρινής δεν θα ήθελα να το συζητήσουμε πολύ. Δεν με ενδιαφέρει να δώσουμε έμφαση γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπεί σε κάτι γραφικό. Με ενοχλεί όταν εστιάζουν μόνο στο πόσο χρόνο παίρνει για να γίνει το έργο ή στο πόσο δύσκολος είναι ο τρόπος που γίνεται. Με ενδιαφέρει να στέκει το έργο και όχι το πώς έγινε. Θα μπορούσε να γίνει με χίλιους τρόπους. Εκείνο που σε ενδιαφέρει είναι να προκαλέσεις με τα έργα σου τη διάθεση να κάνει ο καθένας μας μια βόλτα στο δικό του εσωτερικό δάσος; Ναι. Όλοι σε ένα δάσος βρισκόμαστε έτσι και αλλιώς. Και εκείνο που δίνει ένας καλλιτέχνης είναι απλώς τα εργαλεία ώστε να φτιάξει ο άλλος το δικό του ποίημα. Τα έργα τέχνης είναι απλώς εργαλεία για να φτιάξει ο καθένας τη δική του ποίηση. Εσύ πότε άρχισες να περπατάς στο δικό σου δάσος; Νομίζω ότι πάντα ήμουν περίεργος (χαμόγελο). Μεγαλώνοντας όμως αρχίζουμε και σκεφτόμαστε πιο σοβαρά. Από τα τριάντα και μετά άρχισα να είμαι πολύ διαφορετικός. Πώς ήσουν πριν; Αλλιώς είναι κάποιος που σπουδάζει και τελειώνει τις σπουδές του και έχει κάποιες φιλοδοξίες και αντιμετωπίζει τους ανθρώπους με έναν τρόπο και αλλιώς είναι όταν τον χτυπήσει π.χ ο Κρόνος και ξαφνικά βρίσκεται αντιμέτωπος με τις αδυναμίες του, αρχίζει να διερωτάται πώς θα ξεπεράσει κάποια όρια που είτε έβαλε ο ίδιος στον εαυτό του, είτε τα δέχτηκε από τον περίγυρο. Και όταν βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με μια τέτοια στιγμή τι κάνει; Είτε πολεμά, είτε τα παρατά.

AVIARY (σε εξέλιξη) 2011, γραφίτης σε κομμένο χαρτί 240 X 340 εκ.

K A L E I D O S C O P E / 1 3 Πλαινή σελίδα: UNTITLED 2011, ακρυλικό, γραφίτης σε κομμένο χαρτί Διάμετρος 75 εκ. Υπήρξε δηλαδή σε σένα αυτή η κρίσιμη στιγμή της συνειδητοποίησης; Ναι βέβαια. Στα τριάντα μου. Λίγο μετά την προηγούμενη ατομική μου έκθεση. Γι αυτό χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να εκθέσεις ξανά; Όχι δεν νομίζω πως ήταν μόνο γι αυτό. Νιώθω πως τα πράγματα πρέπει να τα αφήνεις να γίνουν την ώρα που πρέπει. Την ώρα που έχεις κάτι πολύ συγκεκριμένο να πεις. Τώρα νιώθεις πως έχει κάτι πολύ συγκεκριμένο να πεις; Νιώθω ότι έχω πια την ωριμότητα να χειριστώ κάποια πράγματα και να τα βγάλω προς τα έξω πιο άνετα από ό,τι πριν. Βέβαια ίσως και λιγότερο άνετα από ό,τι θα μπορώ μετά. Καλώς πέρασαν, λοιπόν, εφτά χρόνια; Ναι. Νιώθω πιο ελεύθερος και πιο άνετος και επίσης πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε το ότι άλλαξαν και τα μεγέθη της δουλειάς μου, ξαφνικά μεγάλωσαν δραματικά και γι αυτό είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος. Πριν ήταν σε μικρά πλαίσια και λίγο στενάχωρα. Ανακάλυψα επίσης ότι το σχήμα που με ελευθερώνει πάρα πολύ είναι ο κύκλος. Ο κύκλος έχει πολλούς συμβολισμούς. Ακριβώς. Στην αλχημεία συμβολίζει το αέναο. Όπως αέναη είναι και η αναζήτηση που λέγαμε πιο πριν. Λειτουργεί επίσης και σαν τηλεσκόπιο αλλά και σαν κλειδαρότρυπα. Μπορείς να το μεταφράσεις όπως θες. Να υποθέσω ότι σε αυτό το μεγάλο μέγεθος συνέβαλε και το έργο σου για το καινούριο αεροδρόμιο; Ήταν καίριο για μένα το έργο του αεροδρομίου. Πολύ σημαντικό. Στην αρχή τρομοκρατήθηκα όταν είδα σε τι μεγέθη έπρεπε να δημιουργήσω. Έπρεπε όμως να βρω λύση για να διεκπεραιώσω αυτό που είχα αναλάβει και όταν τα κατάφερα αισθάνθηκα την ελευθερία πως μπορώ πια να δουλέψω σε μεγάλα μεγέθη. Πριν δεν αισθανόμουν ικανός. Παρότι δεν αισθανόσουν ικανός, ωστόσο το τόλμησες; Ναι ήταν από κείνες τις στιγμές που γίνομαι ριψοκίνδυνος (χαμόγελο). Δημιουργικά πώς ήταν για σένα η περίοδος που μεσολάβησε από την τελευταία σου ατομική έκθεση; Συνεχιζόταν ο περίπατος στο σκοτεινό δάσος... Η ιστορία αυτών των έργων που βλέπω τώρα, άρχισε δηλαδή εφτά χρόνια πριν; Πολύ πιο πριν.η ιστορία δεν απέχει πολύ από την ιστορία των έργων του 2001 ή του 2004. Πάντα όλα περιστρέφονται γύρω από το ίδιο θέμα. Ένας περίπατο μέσα στο τοπίο του μυαλού. Μπορεί να το πεις κάλεσμα, μπορείς να το πεις και μοίρα. Και υπάρχει ξέρεις η μοίρα αλλά υπάρχουν και οι τρόποι να απαλλαγείς από τη μοίρα. Τι εννοείς; Όταν λέω μοίρα εννοώ μια πορεία προδιαγεγραμμένη. Και όταν αισθανθείς αρκετά δυνατός και σοφός τότε μπορείς να ελευθερωθείς από το προδιαγεγραμμένο. Εννοείς αυτό που οι άλλοι προδιαγράφουν για σένα ή εκείνο που εσύ ο ίδιος προδιαγράφεις για τον εαυτό σου; Και κείνο που πιστεύουν οι άλλοι για σένα και κείνο που εσύ ο ίδιος νομίζεις για τον εαυτό σου. Μπορεί κάποιος να περάσει ολόκληρη τη ζωή του νομίζοντας πως είναι κάτι άλλο, από κείνο που στα αλήθεια είναι. Και τι είναι αυτό που μας κάνει να νομίζουμε ότι είμαστε κάτι άλλο από εκείνο που αληθινά είμαστε; Δεν έχουμε πια το χρόνο να κοιτάξουμε μέσα μας. Το χρόνο ή τη δύναμη; Και τη δύναμη. Έχουμε τη διάθεση να ασχοληθούμε με χίλια δύο άλλα, παρά να κοιτάξουμε λίγο τον εαυτό μας. Ένας λόγος που επέλεξες να κάνεις τέχνη είναι και για να εκφράζεις όλες αυτές τις ανησυχίες που κουβαλάς μέσα σου; Στην αρχή δεν ξέρεις γιατί κάνεις κάποια πράγματα. Ένας άνθρωπος γεννιέται με τα προτερήματα, τα ταλέντα του και τις αδυναμίες του. Εγώ είχα την τύχη να ανακαλύψω από νωρίς ότι αυτό μπορώ να κάνω καλά και δεν το εγκατέλειψα. Όταν αποφάσισες συνειδητά πως θες να κάνεις τέχνη, αυτή σου η απόφαση εμπεριείχε και κάποιες φιλοδοξίες; Καμία. Δεν έχω καμία φιλοδοξία. Προσωπικά κάνω τέχνη γιατί με ελευθερώνει. Με κάνει να νιώθω καλά. Και μέσα από αυτή τη διαδικασία ανακαλύπτω χίλια δύο πράγματα για μένα. Αυτός είναι ο σκοπός μου. Να βρω ποιος είμαι. Να βρω μια ισορροπία. Δεν είναι σημαντικό; Το πιο σημαντικό πιστεύω. Αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισες να μη ζεις από την τέχνη; Θέλεις να την προστατεύσεις από το βιοποριστικό; Διερωτούμαι αν θα μπορούσα να ζω από την τέχνη. Είμαι σε θέση να ζήσω από αυτό; Και δεν εννοώ ότι δεν μπορεί η τέχνη να με ζήσει. Απλά είμαι λιγάκι κακομαθημένος. Δεν είμαι μόνο η φύση του ποιητή. Είμαι ένα κράμα από πολλά πράγματα μαζί τα οποία με ισορροπούν. Μου αρέσει να διδάσκω, μου αρέσει να είμαι στο υστερόγραφο, μου αρέσει ο ρόλος του συζύγου, του γραφίστα, του καθηγητή, του καλλιτέχνη Αν ένας από αυτούς τους ρόλους λείπει, τότε αυτό θα έχει αντίκτυπο και στους υπόλοιπους. Όλα πηγάζουν από μένα και το ένα αντικατοπτρίζει με κάποιο τρόπο το άλλο. Όλα είναι, δηλαδή, επιλογή σου; Ή νομίζω ότι είναι επιλογή μου (γέλια). Αμφισβητώ, ξέρεις, πάρα πολύ τον εαυτό μου και τις προθέσεις του για ένα σωρό πράγματα. Γιατί το κάνεις αυτό; Δεν του έχεις εμπιστοσύνη;

1 4 / K A L E I D O S C O P E Του έχω εμπιστοσύνη απλώς θέλω να μην περνά έτσι χωρίς αυστηρότητα, χωρίς τον έλεγχο. Με βάζω κάτω από το μικροσκόπιο. Δεν μιλώ πολύ και το ξέρεις. Είμαι πολύ χαμηλών τόνων. Και ξέρεις γιατί; Γιατί; Επειδή την ώρα που σιωπώ σκέφτομαι και παρατηρώ. Μου αρέσει να παρατηρώ τους ανθρώπους και τις αντιδράσεις τους - με την καλή έννοια το λέω - νιώθω ότι μαθαίνω παρατηρώντας τους ανθρώπους. Έχεις μάθει από αυτή την παρατήρηση; Νομίζω ότι έχω μια καλή εγκυκλοπαίδεια για το είδος μας. Όπως όλοι μας αν το θελήσουμε μπορούμε να την έχουμε. Όλοι συλλέγουμε ένα σωρό πράγματα από αυτό το δάσος που ζούμε και είναι στο χέρι μας να τα εκτιμήσουμε, να δούμε την αξία τους και να αντιληφθούμε πού στεκόμαστε εμείς μέσα σε όλα αυτά. Το λες και μοιάζει απλό αλλά δεν είναι. Χρειάζεται πολύ συνειδητότητα. Δεν διαφωνώ Εμένα, ωστόσο αυτό είναι το όνειρο και η φιλοδοξία μου. Να μάθω ποιος είμαι και γιατί είμαι εδώ και σε τι μπορώ να φανώ χρήσιμος. Διερωτώμαι αν αυτό το χαμηλό προφίλ που διατηρείς είναι τελικά η κρυψώνα σου. Ναι καμία φορά μπορεί να είναι η μάσκα που φοράω μέσα στο πλήθος. Την φοράς για να κρυφτείς; Ναι. Μπορεί. Νομίζω ότι εκείνο που με χαρακτηρίζει είναι να κρύβω αυτό το «τέρας» πίσω από αυτό το αθώο παιδί. Γιατί το χαρακτηρίζεις τέρας; Είναι ένα ποίημα της Λένας Παπά που μου αρέσει πάρα πολύ. Μιλά για ένα άγριο ζώο που έχει κάτω από το κρεβάτι της και ενώ τη μέρα είναι μια χαρά και συναναστρέφεται με κόσμο και όλα είναι νορμάλ, τη νύχτα όταν πάει στο δωμάτιο της για να κοιμηθεί κοιτάζει κάτω από το κρεβάτι και βρίσκει αυτό το θηρίο, το βγάζει έξω και πλακώνεται μαζί του και αιματοκυλιέται μέχρι το άλλο πρωί Εσύ έχεις ένα άγριο θηρίο κάτω από το κρεβάτι σου; Ναι. Και είναι μέρος του εαυτού μου. Το θέμα είναι ωστόσο να βρεις έναν τρόπο να το δαμάσεις και να κάνεις την ύπαρξή του χρήσιμη. Τον βρήκες; Ναι, νομίζω τα πάμε καλά. Όχι πάντα. Έχουμε και τις στιγμές μας... Τουλάχιστον όμως δεν φοβάμαι πια τις μάχες. Κάποτε σε εγκλώβιζαν οι φόβοι σου; Ναι. Κάθε άνθρωπος, ξέρεις, μπορεί να ναι και ήρωας, μπορεί να είναι και ένα τρομαγμένο μωρό ταυτόχρονα. Εξαρτάται από το τι θα σου βγάλει τον ήρωα από μέσα σου. Μπορεί μια στιγμή έμπνευσης να σου αποκαλύψει τον ήρωα που κρύβεις μέσα σου. Και μια τέτοια στιγμή είναι λυτρωτική. Χρειάζεται όμως πολύς πόνος, πολλή δουλειά για κάτι τέτοιο. Πρέπει να παιδευτείς. Δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Εσύ έχεις αυτή την υπομονή; Όλη μου η δουλειά είναι άσκηση υπομονής. Μήπως τελικά είναι και ο τρόπος που δαμάζεις το θηρίο; Μπορεί και να ναι. Ενώ είμαι ένας άνθρωπος πολύ ανυπόμονος, η δουλειά που κάνω αναιρεί εντελώς αυτό το πράγμα και ίσως τελικά αυτό να είναι η άσκηση που πρέπει να μάθω σ αυτή τη ζωή. Να είμαι υπομονετικός. Αν η εξαργύρωσή σου είναι το να μαθαίνεις τον εαυτό σου μέσα από την τέχνη, τότε γιατί δεν αφήνεις τα έργα σου κλεισμένα στο στούντιο και θες να τα εκθέτεις; Όλα αυτά τα έργα που φτιάχνει ο άνθρωπος αναζητούν από μόνα τους διεξόδους γιατί έχουν δική τους ζωή. Είναι έγκλημα να τα αφήνεις μέσα στο συρτάρι, να τα κρύβεις σε ένα εργαστήριο και σε μια αποθήκη. Θεωρώ ότι τα έργα ενός ανθρώπου είναι πολύ σημαντικές οντότητες που πρέπει να μοιράζονται. Νιώθεις, δηλαδή, ότι δεν σου ανήκουν; Ναι. Γι αυτό σου είπα και πριν ότι περιμένω να έρθει η έκθεση για να απαλλαγώ από αυτά. Όταν γίνει ένα έργο χαίρομαι. Θα χαρώ όταν τα δω όλα στημένα. Αλλά μετά δεν θέλω να τα έχω. Δεν έχω αυτή τη ρομαντική συναισθηματική σχέση μαζί τους ότι τα έκανα και τα αγαπώ τόσο πολύ που θα στεναχωρεθώ αν φύγουν από μένα. Πιστεύω πως όσο μένεις περιτριγυρισμένος από τα έργα σου, δεν προχωρείς. Για μένα έτσι λειτουργεί. Τα έργα πρέπει να φεύγουν. Και το εργαστήριο κάποιου καλλιτέχνη πρέπει να ναι πάντα κενό. Τι σημαίνει για σένα μεγάλος καλλιτέχνης; Είναι εκείνος που όταν αντικρίσεις ένα έργο του θα χάσεις για μια στιγμή την αναπνοή σου. Έχασες πολλές φορές την ανάσα σου μπροστά από ένα έργο τέχνης. Ναι. Κάποτε κόπηκε η αναπνοή μου, κάποτε ζηλεύω πολύ Είναι φυσικό να νιώθεις πολλά συναισθήματα μπροστά από ένα μεγάλο έργο τέχνης. Πώς νιώθεις όταν συνειδητοποιείς ότι ένα έργο που κάνεις σε έχει ξεπεράσει; Μπορώ να σου μιλήσω για τα έργα άλλων καλλιτεχνών αλλά όχι για τα δικά μου, όχι γιατί το παίζω ταπεινός, γιατί δεν είμαι ταπεινός. Αλλά το θεωρώ μεγάλη βλακεία να μιλάς για τα δικά σου έργα. Είναι, όμως, στιγμές που νιώθεις το προχώρημα, ότι, δηλαδή, έγινε μια υπέρβαση; Είναι όντως στιγμές που ανακαλύπτεις μια καινούρια πλευρά ενός πράγματος που νόμιζες ότι το γνώριζες καλά και ξαφνικά το βλέπεις Πλαινή σελίδα: UNTITLED 2011, ακρυλικό, γραφίτης σε κομμένο χαρτί Διάμετρος 75 εκ.

K A L E I D O S C O P E / 1 9 από διαφορετική γωνία και αυτό σε πάει αλλού. Ναι υπάρχουν αυτές οι στιγμές και είναι εκείνες που σε πάνε στο παρακάτω. Νιώθεις εμπιστοσύνη για το παρακάτω; Ναι, αλλά όχι συχνά. Τις περισσότερες φορές νιώθω ανασφαλής. Οι στιγμές όμως που με κάνουν να αισθάνομαι ότι κάτι γίνεται είναι πολύ σημαντικές, γιατί είναι η αρχή αυτού που έπεται Ξέρεις κάτι Μου κάνει εντύπωση που είναι η πρώτη φορά που μιλάς έτσι τόσο ανοιχτά, ενώ σε ξέρω καιρό. Έπρεπε να ρθει η κατάλληλη στιγμή και γι αυτό. Είμαι ξέρεις πολύ πιο άνετος όταν μιλάω σε κάποιον που ξέρω. Και όταν δεν έχει πολύ κόσμο. Δεν μπορώ να λειτουργήσω όταν υπάρχει άλλος κόσμος. αυτό ίσως να είναι το εμπόδιο μας το μεγάλο. Το ότι πιστεύουμε πως ο εαυτός μας είναι μόνο εκείνο που βλέπουμε στα μάτια των άλλων. Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε τι είμαστε και γιατί είμαστε έτσι. Αλλά κάτι τέτοιο μόνο με το ταξίδι μέσα στο δάσος μπορούμε να το ανακαλύψουμε. Γιατί αυτό τον περίπατο στο δάσος τον ονομάζεις Καλειδοσκόπιο; Το δάσος όλο είναι ένα Καλειδοσκόπιο. Έχει καθρέφτες. Δεν ξέρεις ποια είναι η πραγματικότητα και ποια η αντανάκλασή της. Ποια είναι η σωστή πλευρά ποιο είναι το μέσα και ποιο είναι το έξω. Και έχει σημασία να βρεις ποιο είναι το αληθινό και ποιο είναι το ψεύτικο. Ναι. Γιατί αλλιώς κινδυνεύεις να πιστέψεις σαν αληθινό, το ψεύτικο. Είναι τότε που κρύβεσαι κάτω από τη μάσκα του καλού παιδιού; Ο καθένας, ξέρεις, προσπαθεί να βρει τρόπους να επιβιώσει και αν θεωρεί ότι είναι για το καλό του να βάζει αυτές τις μάσκες τότε ας το κάνει. Αλλά στο τέλος της ημέρας εκείνος που είσαι, είσαι. Εσύ πότε νιώθεις ότι είσαι απόλυτα εσύ; Όταν κάνω τέχνη. Επιστρέφουμε σε αυτό που λέγαμε στην αρχή. Ότι η τέχνη με ελευθερώνει. Γιατί βγαίνει από το κέντρο. Από την πηγή. Από το δικό σου δάσος Ακριβώς. Τι είναι αυτές οι χρωματιστές γραμμές που βάζεις στα έργα σου; Είναι στοιχεία πιο αρχιτεκτονικά, μπορεί να είναι τοίχοι που πρέπει να περάσεις ή εμπόδια που συναντάς σε αυτό τον περίπατο στο δάσος. Είναι δύο φύσεις μέσα στο ίδιο έργο. Κάτι πολύ οργανικό και κάτι πολύ γεωμετρικό. Με ενδιαφέρει αυτή η αντίθεση. Η συνύπαρξη των εμβόλιμων αυστηρών στοιχείων με τις ρομαντικές φυλλωσιές επιτρέπει στις δύο αντιφατικές φύσεις του έργου να λειτουργούν ταυτόχρονα. Το πρακτικό και το ελεύθερο. Αναγκαστικά για να υπάρχει το ένα, υπάρχει και το άλλο. Ένας άνθρωπος απότελείται από χίλια δύο πράγματα που συγκρούονται μεταξύ τους για να κάνουν αυτό που είμαστε. Και αλίμονο αν ήμασταν ένα πράγμα. Θα ήταν πολύ πληκτικό. Και δεν θα είχαμε τίποτε να μάθουμε. Και είμαστε νομίζω για να μάθουμε πράγματα. Αισθάνεσαι πως όσο μεγαλώνεις Ξέρεις τι; Όσο περνούν τα χρόνια, αυτό που νιώθω είναι ότι ηρεμώ ακόμη περισσότερο. Και ηρεμώ επειδή αρχίζω να με καταλαβαίνω καλύτερα. Και καταλαβαίνει κανείς τον εαυτό του καλύτερα όταν τον ψάξει. Και όταν τον ψάξεις, διαπιστώνεις όλα αυτά τα αντιφατικά και αντίθετα στοιχεία που σε συνθέτουν. Δεν αρκεί να τα διαπιστώσεις. Χρειάζεται νομίζω και να τα αποδεχτείς. Μπορεί να είναι και αυτό. Μπορεί να μην τα αποδεχόμαστε στην αρχή, γιατί φοβόμαστε ότι δεν θα τα αποδεχτούν οι άλλοι. Και Πλαινή σελίδα και προηγούμενο δισέλιδο KALEIDOSCOPE (λεπτομέρειες) 2011, ακρυλικό, πίσσα σε κομμένο χαρτί Διάμετρος 270 εκ.

K A L E I D O S C O P E / 2 1 ΠΕΡΙ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚOΤΗΤΟΣ του Σάββα Χριστοδουλίδη, εικαστικού I will make the poems of materials, for I think they are to be most the spirituals poems 1 Ο Marcel Duchamp στη Σημείωση αρ.126 για το Μεγάλο Γυαλί μελετά την ιδέα ακύρωσης της ολότητας μιας επιφάνειας διά της 2 αποκοπής και απομάκρυνσης περιοχών της. Έκτοτε την επιθυμία λέπτυνσης ή ελάφρυνσης μιας επιφάνειας κατόπιν μερικού τεμαχισμού της μοιράζεται μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών. Έργα ντελικάτα, διάτρητα και συνεπώς αμφίπλευρα βλέπουν το φως. Νέα δεδομένα θέασης και ανάγνωσής τους αναφύονται αφού το βλέμμα τα ακουμπά άφρακτο (το βλέμμα έχει πρόσβαση στο φόντο ). Σε όμοια ιδεολογική και μορφοπλαστική ντιρεκτίβα, αυτήν του φανερώματος διά της κενώσεως, μοιάζουν να υπακούουν τα τελευταία έργα του Λευτέρη Τάπα. Ο καλλιτέχνης αναμοχλεύει το βέβαιο της συνθήκης του πλήρους. Επιχειρεί κατάργησή του διά μερικής αλλά περίτεχνης διάνοιξης μιας επιφάνειας ανάγοντάς την σε αβαρές και ατάραχο οχυρό: είδος μνημονικής γρίλιας ή αυτογνωστικού πλέγματος. Αρθρώνει λόγο με σχολαστικότητα και ορίζει φόρμες με ψαλιδισμό. Ακανθωτά τελειώματα φιλούν τις σκοτεινές και άγονες περιοχές του έργου. Ακίδες σημαδεύουν με μανιέρες το ξέπνοο κενό. «Το νόημα γεννιέται στις παρυφές των σημείων, μέσα στα μέρη επίκειται το όλον» γράφει ο Γάλλος φαινομενολόγος Maurice Merleau-Ponty σε ένα δοκίμιο του. Αντίβαρο στο άχαρο επίπεδο, κοψίματα απλώνουν σαν μαλάκια ψάχνοντας 3 κάπου να αρπαχτούν. Υπάρχει μια βουβή πλοκή στα έργα, μια συνθηκολόγηση με αιχμές ή με κεντρίσματα που διώχνει το ανάγλυφο ολότελα, κρατά το χρώμα σε απόσταση. Αφήγηση γεννιέται, θα λεγε ο Τάπας, σαν το συναίσθημα γνωρίζει αποτελμάτωση. Και την αλήθειά του σαν να την πέρασε σε πλάνισμα, αυτή να φαίνεται ολόισια στο σκότος της, όμως επαισθητή. Υφαίνει και ξηλώνει φυλλώματα και βέργες στοιβάζοντας επάνω τους παχύ και πένθιμο το μαύρο μιας ατάραχης και άλαλης σαγήνης. Υπάρχει ένα στάνιασμα του τόπου και του χρόνου, ανάγκη να ναι ο λόγος του βαρύς και ανυποχώρητος. Βλέπει κανείς ινώδη πλέγματα ή μελανώδη, αψευδή φιλήματα από ταμπόνια. Βλέπει κυκλοτερείς συνθέσεις. Ισχυρά δείγματα μιας εσωστρεφούς αντίληψης των εκ των έξωθεν εικόνων, τα έργα μοιάζουν να ποιούν τη φύση ως καθεστώς ενδότερο. Ερεβώδης ιστοί και άφωτες φόρμες εγκλείονται σε πλαίσιο ολισθηρό και ατελεύτητο, το πλαίσιο του κύκλου. Ο καλλιτέχνης, στην ουσία, υμνολογεί το σκιόφως και την αντιπαλότητα από την οποία αυτό εμφορείται. Σημειώνω πως παρεμφερή αντίληψη της φύσης και «θρυμμάτων» της προτείνει ο Simon Hantai τη δεκαετία 60. Αυτό συμβαίνει φυσικά στο χώρο της ζωγραφικής. Σκούρα φυλλώματα σε φόντο φωτεινό μιλούν πεισματικά για φύση. Την ίδια εποχή βλέπουν το φως οι χάρτινες φυλλόμορφες δαντέλες του Λούκα Σαμαρά. Μελετώντας έργα τού εν λόγω ύφους αντιλαμβάνεται κανείς πως εμπεριέχουν μια αφήγηση που συντελείται στη βάση της ακόλουθης παράδοξης αρχής: το πλήρες να σωπαίνει και το ελλιπές να εξεικονίζει. Το έργο του Τάπα βιώνεται αναμφίβολα ως μια διεργασία εσκεμμένης εξαίρεσης (processus de découpage intentionnel). Ο Τσέχος στοχαστής Vilém Flusser διατείνεται πως η διάθεση ενός έργου σε κοινή θέα συνεπάγεται ανάλογη διάθεση της περιοχής του σώματος που το περάτωσε, δηλαδή των χεριών. Σύμφωνα με τον ίδιο, όταν χέρια και εργαλείο συμμερίζονται ισότιμη ευθύνη και συμμετοχή στο γέννημα του έργου βγαίνει στο φως μια «τέταρτη διάσταση», με άλλα λόγια μια πολυτιμότητα 4. Υπάρχει και στον Τάπα μια πολυτιμότητα. Εδράζει μες στην όραση και γνώση των χεριών του. Απέναντι στο έργο του νιώθει κανείς πως τίποτα δεν γίνεται χωρίς το σώμα να λιμπίζεται ένα κοπίδι με φωνή ακουμπισμένη στην αιχμή του. Πλαινή σελίδα: THE CAVE (σε εξέλιξη) 2011, ακρυλικό, γραφίτης σε κομμένο χαρτί 213 X 220 εκ. 1 Whitman Walt, Leaves of grass, Paris, Aubier, 1989, p.50. 2 Duchamp Marcel, Notes, Paris, Flammarion, 1999, p.80. 3 Μερλώ-Ποντύ Μωρίς, «Η πλάγια λαλιά και οι φωνές της σιωπής». Βλέπε Οι έννοιες της Τέχνης τον 20ο αιώνα, Αθήνα, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, 2006, σ.205. 4 Flusser Vilém, Les Gestes, Paris, Editions Hors Commerce / D ARTS éditeurs, 1999, pp. 181-82.

KALEIDOSCOPE (σχέδιο) 2011, ακρυλικό, πίσσα σε κομμένο χαρτί Διάμετρος 270 εκ.

AVIARY (σχέδιο) 2011, γραφίτης σε κομμένο χαρτί 240 X 340 εκ.

3 0 / K A L E I D O S C O P E H ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ ΤΑΠΑ «ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ» ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΙΣ 25 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 ΣΤΗΝ OMIKRON GALLERY (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΥΛΟΥ 2, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΤΗΛ 22678240, ΔΕΥΤΕΡΑ-ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10.00-13.00 ΚΑΙ 16.00-20.00 ΚΑΙ ΣΑΒΒΑΤΟ 10.00-14.00) ΚΑΙ ΘΑ ΔΙΑΡΚΕΣΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ 29 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011. ΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ «ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ» ΣΧΕΔΙΑΣΕ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ. * * * * * * ΕΚΤΥΠΩΣΗ PROTEAS PRESS LTD