Π.1. ΟΜΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ Π.1. ΟΜΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ...1 Π.1.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ...2 Π.1.1.1 Βασικές αρχές της τελικής πρότασης... 2 Π.1.1.2 Προγραµµατικά µεγέθη της τελικής πρότασης... 6 Π.1.2 ΜΟΝΤΕΛΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ...24 Π.1.3 Π.1.4 ΡΟΛΟΙ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΙΚΤΥΟ...36 ΑΝΑ ΡΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ 42 Σελ. 1/43
Π.1.1 Π.1.1.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Βασικές αρχές της τελικής πρότασης Η τελική πρόταση χωρικής και οικιστικής οργάνωσης της ηµοτικής Ενότητας (.Ε.) Καλαµπάκας δοµήθηκε βάσει των εναλλακτικών σεναρίων που διαµορφώθηκαν στο Α Στάδιο της µελέτης, ειδικώς αυτού που προκρίθηκε µέσα από τις συµµετοχικές διαδικασίες, οι οποίες περιελάµβαναν «ανοικτή» παρουσίαση του Α Σταδίου της µελέτης και έγκρισή του από το ηµοτικό Συµβούλιο Καλαµπάκας, και τις σχετικές κατευθύνσεις που δόθηκαν µε την εντολή έναρξης του Β1 Σταδίου της µελέτης ΓΠΣ (βλ. και κεφάλαιο Π.0). Κεντρική αρχή του σχεδιασµού αποτελεί η ενιαία χωροταξική και αναπτυξιακή θεώρηση της.ε. Καλαµπάκας, στοχεύοντας, αφενός, στη λειτουργική οργάνωση και δικτύωση των οικισµών (ιεράρχηση οικισµών και ρόλοι / εξαρτήσεις µε συσχετισµό των παραµέτρων κατοίκησης και εργασίας, ρύθµιση ειδικών πολεοδοµικών θεµάτων και βελτίωση - συµπλήρωση των κοινωνικών και τεχνικών υποδοµών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων), και αφετέρου, στην «κατάστρωση» ενός βιώσιµου, αειφορικού και αρµονικού πλαισίου ανάπτυξης των παραγωγικών δραστηριοτήτων και συνύπαρξής τους µε στοιχεία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και στοιχεία που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Παράλληλα, κατά το σχεδιασµό των προτεινόµενων ρυθµίσεων στους οικισµούς και στον εξωαστικό χώρο εξετάζεται οριζόντια: o o Η συµβατότητα µε τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά, όπως προσδιορίζονται από τις αναπτυξιακές προοπτικές της.ε., το έµψυχο και άψυχο δυναµικό του, τις τάσεις οικιστικής ανάπτυξης, τις διαµορφωµένες χρήσεις γης και τις ανάγκες που διαπιστώθηκαν κατά το Α Στάδιο της µελέτης. Ειδικότερα, µέσα από τον καθορισµό στο χώρο περιοχών υποδοχής υφιστάµενων και νέων υποδοµών και λειτουργιών µε επιτρεπόµενες χρήσεις γης και όρους και περιορισµούς δόµησης, επιδιώκεται η ολιστική προσέγγιση του γεωγραφικού και κοινωνικοοικονοµικού περιβάλλοντος της.ε., η τόνωση της τοπικής οικονοµίας και η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού αποθέµατος. Η συνάφεια (συνεπεία της ανάγκης εναρµόνισης των ΓΠΣ µε υπερκείµενα χωροταξικά σχέδια σύµφωνα µε το άρθρο 9, παράγραφος 1 του Ν. 2742/99): µε τις κατευθύνσεις υπερκείµενων σχεδίων και ειδικότερα των µέχρι σήµερα εγκεκριµένων Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Περιφερειακό µε επίπεδο αναφοράς την Περιφέρεια Θεσσαλίας, Γενικό µε επίπεδο Σελ. 2/43
αναφοράς τη χώρα και Ειδικά Πλαίσια µε τοµεακές εξειδικεύσεις και αναφορές σε παραγωγικούς κλάδους), καθώς και εν γένει κείµενων διατάξεων της εθνικής και κοινοτικής νοµοθεσίας. µε το διαµορφούµενο ευρύτερο αναπτυξιακό πλαίσιο, όπως αυτό προδιαγράφεται µέσα από τον προγραµµατισµό έργων και παρεµβάσεων (δηλαδή, από το τρέχον ΕΣΠΑ 2007-2013, το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Θεσσαλίας, Στερεάς Ελλάδας και Ηπείρου και τα τοµεακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα 2007-2013, ΕΠ ΧΕ ΘΣΗ, τον προγραµµατισµό του Συµφώνου Εταιρικής Σχέσης / ΣΕΣ 2014-2020), καθώς και άλλων επίκαιρων εξελίξεων όπως για παράδειγµα το Πρόγραµµα «Καλλικράτης» (Ν. 3852/2010) για την αναδιάρθρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο παραπάνω πλαίσιο, οι βασικές αρχές της τελικής πρότασης εδράζονται στην επίτευξη των εξής γενικευµένων στόχων: Συγκράτηση του αγροτικού πληθυσµού της ηµοτικής Ενότητας εντός των ορίων της, ισόρροπη κατανοµή του στο χώρο και στους οικισµούς της.ε. και αναστροφή του φαινοµένου της πληθυσµιακής µετακίνησης προς τα αστικά κέντρα. Εξισορρόπηση της ανάπτυξης στο εσωτερικό της.ε. µε την εµπέδωση ενός λειτουργικού, πολυκεντρικού οικιστικού πλέγµατος µικρών και µεσαίων οικισµών και την ενίσχυση του ρόλου της πόλης της Καλαµπάκας ως κέντρου της αναπτυξιακής ενότητας του βόρειου / βορειοδυτικού τµήµατος της Π.Ε. Τρικάλων και κέντρου παροχής διοικητικών και κοινωνικών εξυπηρετήσεων στους οικισµούς και στην αγροτική ενδοχώρα της ευρύτερης περιοχής (άπασες τις ηµοτικές Ενότητες που απαρτίζουν το νέο Καλλικράτειο ήµο Καλαµπάκας 1 ). Ο στόχος αυτός υποστηρίζεται από την επιδιωκόµενη ισόρροπη ενδοπεριφερειακή ανάπτυξη µε νέους ρόλους για τη υτική Θεσσαλία και για τις ορεινές περιοχές που προβλέπεται στο µεσοπρόθεσµο προγραµµατισµό της Περιφέρειας, όπως αποτυπώθηκε στο ΠΠΧΣΑΑ Θεσσαλίας (2003) και στη µεταγενέστερη αξιολόγηση της εφαρµογής του κατά την τρέχουσα περίοδο. Μεγιστοποίηση των χωρο-αναπτυξιακών πλεονεκτηµάτων της περιοχής που εντοπίστηκαν στο Α Στάδιο (τα Μετέωρα αποτελούν διεθνώς αναγνωρίσιµο και επισκέψιµο θρησκευτικό και πολιτιστικό τουριστικό πόρο, η Καλαµπάκα είναι η δεύτερη σε πληθυσµό πόλη της Π.Ε. Τρικάλων, θετική πληθυσµιακή εξέλιξη ειδικώς σε σχέση µε τις παρατηρούµενες πληθυσµιακές τάσεις στη χώρα κ.ά.), µε περαιτέρω στόχευση στην υφιστάµενη παραγωγική βάση και την ενίσχυσή της µε συµπληρωµατικές οικονοµικές δραστηριότητες. 1 ηµοτικές Ενότητες Καλαµπάκας, Βασιλικής, Καστανιάς, Κλεινοβού, Μαλακασίου, Τυµφαίων, Χασίων και Ασπροποτάµου Σελ. 3/43
Η µεγιστοποίηση αυτή θα επιτευχθεί αφενός µε την αξιοποίηση των υφιστάµενων αλλά και προγραµµατιζόµενων µεταφορικών υποδοµών (Ε65 2 ) και την έµφαση σε συνέργιες µεταξύ αγροτικού τοµέα, µεταποίησης και τουρισµού. Στο στόχο αυτό εντάσσεται η ενίσχυση και διασύνδεση του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα, η προαγωγή της ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών και ο εµπλουτισµός των δραστηριοτήτων, η πιστοποίηση ποιοτικών αγροτικών προϊόντων και τουριστικών παροχών, καθώς και η περαιτέρω αξιοποίηση των δυνατοτήτων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές. Αντιµετώπιση των προβληµάτων του πρωτογενούς τοµέα µέσα από τη διασύνδεση του µε τους άλλους δύο τοµείς παραγωγής σε µία µεικτή, αλληλοσυµπληρούµενη και αλληλοτροφοδοτούµενη παραγωγική αλυσίδα. Επιτυγχάνεται µέσα από την προστασία της αποδοτικής γεωργικής γης στα πεδινά τµήµατα της.ε., την οργάνωση της κτηνοτροφίας, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών (δίκτυο φυτικής παραγωγής που υποστηρίζει τον τουρισµό, την κτηνοτροφία και τις ανάγκες κατανάλωσης της ευρύτερης αγοράς, προώθηση της συµβολαιακής γεωργίας, γεωργο-περιβαλλοντικές καλλιεργητικές µέθοδοι, παραγωγή ποιοτικών πιστοποιηµένων προϊόντων, εκµετάλλευση δυνατοτήτων για παραγωγή ενέργειας από βιοµάζα και ενεργειακά φυτά, αρωµατικά φυτά κ.ά.) και την προώθηση παράλληλης απασχόλησης στον τουρισµό για το συνδυασµό συµπληρωµατικών εισοδηµάτων. Κάλυψη, µε χρονικό ορίζοντα το 2031, των µελλοντικών αναγκών σε γη για κατοικία, για την υποδοχή παραγωγικών δραστηριοτήτων και για τη συµπλήρωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδοµών, µε ταυτόχρονη αναβάθµιση του οικιστικού ιστού των οικισµών και ανασυγκρότηση της υπαίθρου. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η οργάνωση των οικισµών µε τον επιθυµητό συσχετισµό των οικιστικών παραµέτρων (κατοικία, κοινόχρηστοι χώροι και κοινωφελείς εγκαταστάσεις), η βελτίωση των συνθηκών ποιότητας στις εξυπηρετήσεις και ανέσεις, η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, η αποφυγή της άναρχης και ανεξέλεγκτης δόµησης και η µεγαλύτερη δυνατή οικονοµία των οικιστικών επεκτάσεων. Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου (ορθολογική διαχείριση και προστασία του Πηνειού ποταµού, προστασία ρεµάτων, αποδοτικής γεωργικής γης, δασών αναδασωτέων και χορτολιβαδικών εκτάσεων), ανάδειξη των περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος (περιοχές δικτύου Natura 2000 Μετέωρων, Αντιχασίων, Κόζιακα κ.λπ., 2 Σύµφωνα µε πρόσφατο δηµοσίευµα (15/07/2013, http://www.ypodomes.com) ο προγραµµατιζόµενος αυτοκινητόδροµος της Θεσσαλίας επανεκκινεί, µετά την έγκριση αλλαγής των συµβάσεων από την Ε.Ε., και την αναµενόµενη επαναχρηµατοδότηση των έργων από τον τραπεζικό τοµέα και κύρωση από την Βουλή. Σελ. 4/43
υδατικό οικοσύστηµα ποταµών Πηνειού και Ληθαίου) και προστασία και ανάδειξη στοιχείων της πολιτιστικής κληρονοµιάς (αρχαιολογικοί χώροι, βυζαντινά και νεώτερα µνηµεία) και δικτυώσεις / ένταξή τους σε υπερτοπικές θεµατικές διαδροµές και δίκτυα για την επιµήκυνση της παραµονής του µεγάλου όγκου επισκεπτών και τουριστών που προσελκύουν τα Μετέωρα. Αποφυγή συγκρούσεων χρήσεων γης και άµβλυνση των πιέσεων που ασκούνται στο περιβάλλον από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, που επιτυγχάνεται µέσα από την πρόβλεψη οργανωµένων χώρων και γενικευµένων αναπτυξιακών ζωνών για τη χωροθέτηση και υποδοχή όλων των υφιστάµενων και προτεινόµενων χρήσεων γης στη ηµοτική Ενότητα, κατά τέτοιο τρόπο µε τον οποίο να συµπληρώνουν και να µην ανταγωνίζονται ή µία την άλλη. Σελ. 5/43
Π.1.1.2 Προγραµµατικά µεγέθη της τελικής πρότασης Στην ενότητα αυτή γίνεται αναφορά στα βασικά προγραµµατικά µεγέθη σε επίπεδο ηµοτικής Ενότητας και οικισµών, όπως αυτά προέκυψαν από τα διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία, µετά από συνεκτίµηση του προγραµµατικού πλαισίου (αναπτυξιακές και χωροταξικές κατευθύνσεις), των ενδογενών δυνατοτήτων που σχετίζονται µε την παραγωγική βάση και τους ανθρώπινους πόρους, τις σχέσεις εργασίας και κατοικίας, κ.λπ. Συγκεκριµένα, διαµορφώνονται εκτιµήσεις / προβλέψεις της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης (έτος στόχος για τις ανάγκες της παρούσας µελέτης λαµβάνεται το 2031) του πληθυσµού, του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού, της ανεργίας και της απασχόλησης (συνολικής και ανά κλάδο), της τουριστικής κίνησης και δυναµικού, του ΑΕΠ και της ΑΠΑ ανά κλάδο 3. α) Πληθυσµός Ο EUROSTAT διαµορφώνει προβλέψεις της µελλοντικής εξέλιξης του πληθυσµού ανά Περιφέρεια (περιοχή NUTS II) της Ε.Ε., περιλαµβανοµένης της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Παράλληλα, η ΕΛ.ΣΤΑΤ. διαµορφώνει προβλέψεις µελλοντικής εξέλιξης του πληθυσµού της Ελλάδας. Οι προβλέψεις αυτές είναι η βάση των εκτιµήσεων της µελλοντικής εξέλιξης του πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας, όπως περιγράφηκε αναλυτικά στο Α Στάδιο της µελέτης. Ειδικότερα, έγιναν έξι εναλλακτικές εκτιµήσεις για την πιθανή µελλοντική εξέλιξη του πληθυσµού στη.ε. Καλαµπάκας, ως εξής 4 : Εναλλακτική Εκτίµηση 1 βάσει της πρόβλεψης του EUROSTAT για τη µελλοντική εξέλιξη του πληθυσµού της Θεσσαλίας. Εναλλακτική Εκτίµηση 2 στη βάση της διαφοράς του ΜΕΡΜ 5 του πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας από το ΜΕΡΜ του πληθυσµού του συνόλου της Ελλάδας όπως προσδιορίζεται βάσει των σχετικών προβλέψεων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (ενδιάµεσο σενάριο προβλέψεων της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Εναλλακτική Εκτίµηση 3 κατά την οποία θεωρείται ότι η.ε. Καλαµπάκας θα διατηρήσει το ποσοστό της στο συνολικό πληθυσµό της Θεσσαλίας που εκτιµήθηκε ότι έχει το 2011 (1,6%) σταθερό καθ όλη την περίοδο αναφοράς. 3 Σηµειώνεται ότι µετά την υποβολή του Α Σταδίου, δηµοσιεύθηκαν τα στοιχεία της Απογραφής 2011 στο επίπεδο των οικισµών. Στο παρόν έχει γίνει αναθεώρηση των προβλέψεων του Α Σταδίου, στη βάση των διαθέσιµων στοιχείων της Απογραφής 2011. 4 Η αναλυτική µεθοδολογική προσέγγιση των εναλλακτικών εκτιµήσεων περιγράφεται στο Α Στάδιο της Μελέτης ΓΠΣ της.ε. Καλαµπάκας 5 ΜΕΡΜ: Μέσος Ετήσιος Ρυθµός Μεταβολής Σελ. 6/43
Εναλλακτική Εκτίµηση 4 στην οποία θεωρείται ότι ο πληθυσµός της.ε. Καλαµπάκας θα µεταβληθεί ανά πενταετία της περιόδου αναφοράς µε ΜΕΡΜ ίσους µε τους προβλεπόµενους από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το συνολικό πληθυσµό της χώρας. Εναλλακτική Εκτίµηση 5 στην οποία θεωρείται ότι η διαφορά του ΜΕΡΜ του πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας από τον αντίστοιχο ΜΕΡΜ του πληθυσµού του συνόλου της Ελλάδας (όπως προσδιορίζεται από τις προβλέψεις της ΕΛ.ΣΤΑΤ.) θα εξακολουθήσει να ισχύει στο µέλλον. Εναλλακτική Εκτίµηση 6 κατά την οποία θεωρείται ότι ο πληθυσµός της.ε. Καλαµπάκας θα αυξηθεί στο µέλλον µε σταθερό ΜΕΡΜ, ίσο µε αυτόν της περιόδου 2001-2011. Οι εναλλακτικές εκτιµήσεις της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης του συνολικού πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας παρουσιάζονται στο ιάγραµµα Π.1.1 κατωτέρω. 15.200 15.143 14.700 14.200 14.193 13.700 13.200 12.700 12.684 12.200 11.700 12.000 12.300 11.969 11.615 11.200 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 ιάγραµµα Π.1.1: Εναλλ.1 Εναλλ.2 Εναλλ.3 Εναλλ.4 Εναλλ.5 Εναλλ.6 Εναλλακτικές Εκτιµήσεις Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης του Πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας Ως τελική εκτίµηση της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης του πληθυσµού του συνόλου της.ε. Καλαµπάκας λαµβάνεται ο σταθµισµένος µέσος όρος των έξι εναλλακτικών, υπολογισµένος µε απόδοση των εξής βαρών σε κάθε εναλλακτική: (α) Βάρος 20% σε κάθε µια από τις Εναλλακτικές 1 και 2, οι οποίες βασίζονται στις προβλέψεις του πληθυσµού της Θεσσαλίας και της Ελλάδας του EUROSTAT και της ΕΛ.ΣΤΑΤ. αντίστοιχα, (β) Βάρος 10% σε κάθε µια από τις Εναλλακτικές 3, 4 και 6 και (γ) Βάρος 30% στην Εναλλακτική 5, η οποία βασίζεται σε συνέχιση στο µέλλον της αξιοποίησης της υπεροχής της πληθυσµιακής δυναµικής της Καλαµπάκας έναντι Σελ. 7/43
του συνόλου της χώρας προς όφελος του συνόλου της χώρας. Η τελική κατά τα ανωτέρω εκτίµηση της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης του συνολικού πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας συνοψίζεται στο ιάγραµµα Π.1.2, ενώ στον Πίνακα Π.1.1. παρουσιάζεται η εκτιµώµενη µελλοντική πληθυσµιακή εξέλιξη κατανεµηµένη στις ηµοτικές / Τοπικές Κοινότητες και στους οικισµούς της.ε. Καλαµπάκας. 16.000 14.000 12.000 12.000 12.616 13.153 13.657 14.150 14.646 15.143 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 ιάγραµµα Π.1.2: 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 Τελική Εκτίµηση Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης Μόνιµου Πληθυσµού της.ε. Καλαµπάκας.Κ. - Οικισµός.Κ. Καλαµπάκας Καλαµπάκα Αγία Παρασκευή Βιτουµάς.Κ. Αύρας Αύρα Νέα Ζωή.Κ. Βλαχάβας Βλαχάβα.Κ. ιάβας ιάβα Κοροµηλιά.Κ. Καστρακίου Καστράκι.Κ. Κρύας Βρύσης Κρύα Βρύση Τριφύλλια.Κ. Μεγάλης Κερασέας Μεγάλη Κερασέα Μουργκάνη.Κ. Ορθοβουνίου Ορθοβούνι.Κ. Σαρακήνας Σαρακήνα Σύνολο.Ε. Καλαµπάκας Σύνολο ήµου Καλαµπάκας 2001 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 7.550 8.619 9.037 9.366 9.637 9.868 10.067 10.234 7.235 8.330 8.745 9.072 9.342 9.570 9.766 9.928 121 114 116 117 118 119 120 122 194 175 176 177 178 179 181 183 562 430 444 463 487 517 552 593 454 339 349 363 381 404 432 464 108 91 95 100 106 113 120 129 252 189 195 203 213 226 241 259 252 189 195 203 213 226 241 259 733 728 783 837 894 955 1.022 1.095 733 728 783 837 894 955 1.022 1.095 0 0 0 0 0 0 0 0 1.184 1.117 1.191 1.267 1.348 1.438 1.538 1.648 1.184 1.117 1.191 1.267 1.348 1.438 1.538 1.648 310 244 254 266 280 297 318 341 237 172 176 183 192 203 217 233 73 72 77 83 88 94 101 108 210 185 195 206 219 233 249 267 132 111 116 122 129 137 147 157 78 74 79 84 89 95 102 109 121 115 123 131 139 148 159 170 121 115 123 131 139 148 159 170 425 373 393 415 440 468 500 537 425 373 393 415 440 468 500 537 11.347 12.000 12.616 13.153 13.657 14.150 14.646 15.143 22.853 21.991 22.058 21.940 21.732 21.480 21.209 20.920 Πίνακας Π.1.1: Τελική Εκτίµηση Πιθανής Μελλοντικής Κατανοµής του Μόνιµου Πληθυσµού κατά Οικισµό της.ε. Καλαµπάκας και συνόλου Καλλικράτειου ήµου Σελ. 8/43
Σηµειώνεται ότι, µε σκοπό την εξαγωγή συµπερασµάτων σχετικά µε την πιθανή εξέλιξη του πληθυσµού της περιοχής την επόµενη δεκαπενταετία, εξετάστηκε επίσης το ευρύτερο χωρο-αναπτυξιακό πλαίσιο και οι «προεκτάσεις» του στην πιθανή µελλοντική εξέλιξη προγραµµατικών µεγεθών / πλαισίου στη.ε. Καλαµπάκας. Ειδικότερα, αξιολογήθηκε η σχέση µιας σειράς παραµέτρων µε την πληθυσµιακή εξέλιξη, σε µία προσπάθεια κατανόησης της δυναµικής αυτής της εξέλιξης και ποσοτικοποίησης των βασικών µεγεθών της. Συνεκτιµήθηκαν έτσι δεδοµένα που αναµένεται να προσδώσουν ιδιαίτερη αναπτυξιακή δυναµική στη.ε. Καλαµπάκας καθώς και οι κατευθύνσεις του εγκεκριµένου περιφερειακού σχεδιασµού (ΠΠΧΣΑΑ Θεσσαλίας 2003). Τα δεδοµένα αυτά αφορούν συγκεκριµένα στα εξής: o o o Η προγραµµατιζόµενη υλοποίηση του Ε65 καθιστά κοµβική τη θέση της.ε. και της πόλης της Καλαµπάκας ως προς το βασικό οδικό δίκτυο που συνδέει τους καθιερωµένους αναπτυξιακούς πόλους της ευρύτερης περιοχής (Τρίκαλα, Μέτσοβο, Ιωάννινα κ.ά.). Προδιαγράφονται έτσι δυνατότητες αναβάθµισης του ρόλου του ήµου στο διαπεριφερειακό αναπτυξιακό άξονα διασύνδεσης της Θεσσαλίας µε την Ήπειρο. Η σχετικά εύρωστη εικόνα της πληθυσµιακής εξέλιξης σε συνδυασµό µε την παρατηρούµενη εξειδίκευση και ένταση της απασχόλησης στον τριτογενή και πρωτογενή τοµέα, καθώς και το άψυχο τοπικό δυναµικό (διεθνούς εµβέλειας τουριστικός πόλος των Μετεώρων, εύφορη πεδιάδα Πηνειού ποταµού, σηµαντικό ζωικό κεφάλαιο και παραγωγή καλής ποιότητας προϊόντων, καλές υποδοµές πρόσβασης, αξιοποιήσιµοι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι για την ανάπτυξη ήπιων µορφών τουρισµού ηµερήσιας εκδροµής) συνεπικουρεί στην ανάπτυξη µίας πολυτοµεακής και διασυνδεδεµένης µεικτής τοπικής οικονοµίας ώστε να καταστεί η περιοχή ελκυστική για τη συγκράτηση του ντόπιου πληθυσµού και την προσέλκυση νέων κατοίκων, παρέχοντας καλύτερες δυνατότητες εξεύρεσης εργασίας και εισοδήµατος Επιπλέον, βασική κατεύθυνση του εγκεκριµένου περιφερειακού σχεδιασµού (ΠΠΧΣΑΑ Θεσσαλίας, 2003), που εµπεδώθηκε ως προς το διοικητικό σκέλος της µε το Ν. 3852/2010 και το Πρόγραµµα «Καλλικράτης», είναι η ισχυροποίηση του ρόλου της πόλης της Καλαµπάκας ως κέντρου παροχής εξυπηρετήσεων 3 ου επιπέδου στη ευρύτερη περιοχή του νέου Καλλικράτειου ήµου, µε στόχο την ανάσχεση της τάσης συγκέντρωσης του πληθυσµού στα µεγάλα αστικά κέντρα. Σηµειώνεται ότι στον Καλλικράτειο ήµο Καλαµπάκας, αύξηση την περίοδο 2001-2011 σηµειώνεται µόνο στη.ε. Καλαµπάκας (οφειλόµενη βασικώς στη µεγέθυνση της πόλης της Καλαµπάκας), ενώ ορισµένες.ε. (ιδίως Ασπροποτάµου και Μαλακασίου) σηµειώνουν δραστική συρρίκνωση, παροµοίως µε ορισµένα µεσαίου µεγέθους οικιστικά κέντρα (π.χ. Παναγία της.ε. Μαλακασίου). Σελ. 9/43
β) Πιθανή µελλοντική εξέλιξη του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού, της ανεργίας και της συνολικής απασχόλησης στο σύνολο της.ε. Καλαµπάκας Στο Α Στάδιο της Μελέτης ΓΠΣ της.ε. Καλαµπάκας παρατέθηκαν εκτενώς τα στοιχεία του EUROSTAT για το συνολικό πληθυσµό, τον οικονοµικά ενεργό πληθυσµό, τους απασχολούµενους και τους άνεργους στην Ε.Ε- 27 το 2011 και, βάσει αυτών, υπολογίστηκαν σχετικές αναλογίες οικονοµικά ενεργών προς συνολικό πληθυσµό, καθώς και ανέργων και απασχολουµένων ως ποσοστό των οικονοµικά ενεργών. Ο οικονοµικά ενεργός πληθυσµός (ΟΕΠ) του συνόλου της.ε. Καλαµπάκας εκτιµάται στη βάση της υπόθεσης εργασίας ότι, µέχρι το 2041 δηλαδή περί το τέλος της περιόδου αναφοράς των εκτιµήσεων θα έχει φθάσει στα επίπεδα του µέσου όρου της Ε.Ε.-27, δηλαδή στο 49% του πληθυσµού (µετά από στρογγύλευση του ποσοστού της Ε.Ε. που είναι 48,5%). Θεωρείται ότι η αύξηση αυτή του ποσοστού των ΟΕΠ επί του συνολικού πληθυσµού στη.ε. (από 45,6% το 2011 σε 49,0% το 2041) θα επισυµβεί σταδιακά, µε έναρξη το 2016 που, καθ υπόθεση του παρόντος, θα είναι το έτος που η χώρα θα αρχίσει να εξέρχεται από τη διελκυστίνδα της κρίσης. Κρίνεται ότι, µέχρι το 2016, η κρίση πιθανώς θα οδηγεί εκτός ΟΕΠ αριθµό ατόµων τουλάχιστον ίσο µε εκείνο που θα εισέρχεται στην αγορά εργασίας και, εποµένως, το ποσοστό ΟΕΠ το 2016 λαµβάνεται ίσο µε αυτό του 2011 6. Η ανεργία εκτιµάται κατά παρόµοιο τρόπο. Γίνεται αποδεκτό ότι µακροπρόθεσµα, από το 2026 και µετά, το ποσοστό της ανεργίας θα σταθεροποιηθεί στο επίπεδο του 5% ΟΕΠ που λαµβάνεται ως περίπου το επίπεδο της ανεργίας τριβής 7. Λόγω κρίσης, όµως, θεωρείται ότι το 2016 η ανεργία θα ευρίσκεται περίπου στο επίπεδο του 2011 (17,1% του ΟΕΠ 8 ), µε την πτώση της να επισυµβαίνει σταδιακά (µε σταθερό ΜΕΡΜ ποσοστού) µετά το έτος αυτό (2016). Η απασχόληση υπολογίζεται ως η διαφορά του ΟΕΠ από την ανεργία. Στο παραπάνω πλαίσιο, η πιθανή µελλοντική εξέλιξη του ΟΕΠ, της συνολικής απασχόλησης και της ανεργίας στο σύνολο της.ε. Καλαµπάκας κατά τα κοµβικά έτη µέχρι το 2041 εκτιµάται όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα Π.1.2 και στο ιάγραµµα Π.1.3. 6 Είναι πιθανό ότι θα κατέλθει σε χαµηλότερα επίπεδα κατά τα έτη µεταξύ 2011-2016, κατά τα οποία η κρίση ίσως οδηγήσει ανέργους εκτός εργατικού δυναµικού, ενώ θα αποτρέψει άλλους να αναζητήσουν εργασία. 7 Η ανεργία τριβής είναι εκείνη που σχετίζεται µε την κινητικότητα του εργατικού δυναµικού, περιλαµβάνοντας εκείνους που παραµένουν βραχυχρόνια άνεργοι, λόγω µετακίνησης µεταξύ θέσεων (ή και τόπων) εργασίας. Γενικά, η κινητικότητα του εργατικού δυναµικού και η ανεργία τριβής που τη συνοδεύει θεωρούνται θετικά στοιχεία. Το επίπεδό της συνήθως τοποθετείται µεταξύ 3-5% του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού. Στη.Ε. Καλαµπάκας λαµβάνεται στο ανώτατο όριο αυτό του φάσµατος, λόγω της κυριαρχίας κυρίως του τουρισµού και δευτερευόντως της γεωργίας στην οικονοµία και στην απασχόληση, οι οποίοι είναι κλάδοι που χαρακτηρίζονται από εποχικές διακυµάνσεις. 8 Ενδείξεις είναι ότι κατά τα έτη ενδιάµεσα των 2011 και 2016 η ανεργία θα έχει αυξηθεί λόγω κρίσης, όπως φαίνεται από το ότι, στο σύνολο της χώρας, το ποσοστό ανεργίας ήδη αυξήθηκε στο επίπεδο του 27,4% το α τρίµηνο του 2013 (βάσει δηµοσιευµένων στοιχείων ΕΛ.ΣΤΑΤ. της 17-07-2013), από 16,3% κατά µέσο όρο το 2011. Σελ. 10/43
Στη βάση αυτών των εκτιµήσεων, ο ΟΕΠ στη.ε. Καλαµπάκας εκτιµάται ότι θα αυξηθεί κατά 23,1% (ή 1.265 δυνάµει απασχολούµενους σε απόλυτα µεγέθη) και οι άνεργοι θα µειωθούν κατά 64,2% (ή 603 άτοµα σε απόλυτα µεγέθη), για το έτος στόχο 2031. 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 Συνολικός Πληθυσµός 12.000 12.616 13.153 13.657 14.150 14.646 15.143 Οικονοµικά Ενεργοί % Πληθυσµού 45,6% 45,6% 46,3% 46,9% 47,6% 48,3% 49,0% Αριθµός Οικονοµικά Ενεργών 5.472 5.753 6.085 6.409 6.737 7.074 7.420 Άνεργοι % Οικονοµικά Ενεργών 17,2% 17,2% 9,3% 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Αριθµός Ανέργων 940 988 564 320 337 354 371 Απασχολούµενοι % Οικονοµικά Ενεργών 82,8% 82,8% 90,7% 95,0% 95,0% 95,0% 95,0% Αριθµός Απασχολουµένων 4.532 4.765 5.521 6.089 6.400 6.720 7.049 Οικονοµικά Μη Ενεργοί % Πληθυσµού 54,4% 54,4% 53,7% 53,1% 52,4% 51,7% 51,0% Αριθµός Οικονοµικά Ενεργών 6.528 6.862 7.068 7.247 7.413 7.572 7.723 Πίνακας Π.1.2: Εκτιµήσεις Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης ΟΕΠ, Συνολικής Απασχόλησης και Ανεργίας στο Σύνολο της.ε. Καλαµπάκας 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Σύνθεση Συνολικού Πληθυσµού: Μη Οικονοµικά Ενεργ οί, Άνεργ οι και Απασχολούµενοι 37,8% 37,8% 42,0% 44,6% 45,2% 45,9% 46,6% 7,8% 7,8% 4,3% 2,3% 2,4% 2,4% 2,5% 54,4% 54,4% 53,7% 53,1% 52,4% 51,7% 51,0% 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 Οικονοµικά µη ενεργοί Ά νεργοι Απασχολούµενοι 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% % Σύνθεση Οικονοµικά Ενεργού Πληθυσµού 82,8% 82,8% 90,7% 95,0% 95,0% 95,0% 95,0% 17,2% 17,2% 9,3% 5,0% 2011 5,0% 2016 5,0% 2021 2026 5,0% 2031 2036 2041 Ά νεργοι Απασχολούµενοι ιάγραµµα Π.1.3: Πιθανή Μελλοντική Εξέλιξη ΟΕΠ, Συνολικής Απασχόλησης και Ανεργίας Σελ. 11/43
γ) Πιθανή µελλοντική εξέλιξη της κλαδικής σύνθεσης της απασχόλησης στη.ε. Καλαµπάκας Η µελλοντική εξέλιξη της κλαδικής σύνθεσης της απασχόλησης στο σύνολο της.ε. Καλαµπάκας προσεγγίζεται βάσει της πιθανής µελλοντικής σύνθεσης της απασχόλησης στο σύνολο της χώρας όπως διαµορφώνεται θεωρώντας ότι, σταδιακά, αυτή θα πλησιάσει την αντίστοιχη µέση της Ε.Ε.-27. Η πιθανή σύνθεση της απασχόλησης στο σύνολο της Ελλάδας το 2041 (τελευταίο έτος της περιόδου αναφοράς) προσεγγίζεται βάσει των εξής υποθέσεων εργασίας / παραδοχών: 1. Πρωτογενής τοµέας (γεωργία, δασοκοµία, αλιεία): Το ποσοστό του τοµέα το 2041 στην Ελλάδα θα έχει διαµορφωθεί στο επίπεδο του αντίστοιχου της Ε.Ε.-27 το 2011. Το ποσοστό αυτό (5,0%) είναι κατώτερο του σηµερινού στη χώρα (12,4%), µείωση ποσοστού που είναι εύλογη, δεδοµένου ότι η ανάπτυξη του πρωτογενή στη χώρα προϋποθέτει εκµηχάνιση που θα επιφέρει µείωση του µεριδίου του τοµέα στη συνολική απασχόληση. 2. Μεταποίηση: Το ποσοστό του κλάδου το 2041 στην Ελλάδα θα έχει διαµορφωθεί στο επίπεδο του αντίστοιχου της Ε.Ε.-27 το 2011. Το ποσοστό αυτό (15,9%) είναι ανώτερο του σηµερινού (9,4%), υπό τη θεώρηση ότι, στο µέλλον, θα αντιστραφεί µερικώς η αποβιοµηχάνιση που επί δεκαετίες µαστίζει την Ελλάδα. 3. Χονδρικό και λιανικό εµπόριο, επισκευές οχηµάτων, καταλύµατα και εστίαση 9 (κατ εξοχήν δραστηριότητες προσανατολισµένες στον τουρισµό): Το µερίδιο του κλάδου στη συνολική απασχόληση στην Ελλάδα το 2011 (25,2%) ήταν αρκετά µεγαλύτερο από το αντίστοιχο της Ε.Ε.-27 (18,5%). Γίνεται η υπόθεση εργασίας ότι το µερίδιο της οµάδας κλάδων αυτής στην Ελλάδα θα συνεχίσει να είναι υψηλότερο του µέσου της Ε.Ε. στο µέλλον, δεδοµένης κυρίως της σηµασίας του τουρισµού και των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεών του για τη χώρα, παραµένοντας σταθερό καθ όλη την περίοδο µέχρι το 2041. 4. Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες: Ο κλάδος και η κατανοµή του στο χώρο είναι σηµαντικός για την ανάπτυξη επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών. Τίθεται ως στόχος, εποµένως, το µερίδιο του κλάδου στη συνολική απασχόληση της χώρας να αυξηθεί από 2,3% που ήταν το 2011 σε 3,0% που είναι το µερίδιο του κλάδου στο σύνολο της Ε.Ε.-27. 9 Κατά την κατάταξη της Απογραφής 2001 και των Ερευνών Εργατικού υναµικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ., περιλαµβάνει τους κλάδους (α) χονδρικού και λιανικού εµπορίου και επισκευών οχηµάτων και ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης και (β) ξενοδοχείων και εστιατορίων. Σελ. 12/43
5. Για τους υπόλοιπους κλάδους, γίνεται η υπόθεση ότι τα µερίδιά τους στην υπόλοιπη απασχόληση (µη περιλαµβανοµένων των τεσσάρων ανωτέρω κοµβικών κλάδων) θα παραµείνουν το 2041 στα επίπεδα των αντίστοιχων µεριδίων του 2011. Η εκτίµηση της πιθανής εξέλιξης της κλαδικής σύνθεσης της απασχόλησης στη.ε. Καλαµπάκας (συνολικά) στο µέλλον που προκύπτει από τα ανωτέρω παρουσιάζεται στο ιάγραµµα Π.1.4, όπου φαίνεται ότι οι δυναµικότεροι κλάδοι που εκδηλώνουν θετικές και ευοίωνες προοπτικές εξέλιξης είναι το εµπόριο και οι σχετιζόµενες µε τον τουρισµό οικονοµικές δραστηριότητες, οι λοιπές υπηρεσίες και η µεταποίηση, ειδικώς όσον αφορά στην Καλαµπάκα των προϊόντων του αγροτοδιατροφικού τοµέα. Στους κλάδους αυτούς εκτιµάται ότι σωρευτικά θα δηµιουργηθούν περίπου 1.675 θέσεις εργασίας το έτος στόχο 2031. 2.500 2.000 Πρωτογενής Εξόρυξη 1.500 Μεταποίηση Ηλεκτρ., Ύδρ.κ.α. Κατασκευές 1.000 Εµπόρ-Εστιατ-Ξενοδοχ. Μεταφ-Αποθηκ-Επικ. Χρηµατοπιστ.Υπηρ. 500 Λοιπές Υπηρεσίες 0 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 Πρωτογενής 504 467 475 459 422 386 352 Εξόρυξη 1 1 2 4 7 12 20 Μεταποίηση 447 516 655 788 902 1.027 1.167 Ηλεκτρ., Ύδρ.κ.α. 24 25 29 32 33 34 35 Κατασκευές 299 314 363 399 416 432 447 Εµπόρ-Εστιατ-Ξενοδοχ. 1.306 1.383 1.609 1.777 1.864 1.949 2.031 Μεταφ-Αποθηκ-Επικ. 250 262 303 333 348 361 374 Χρηµατοπιστ.Υπηρ. 22 28 39 53 67 85 107 Λοιπές Υπηρεσίες 1.681 1.768 2.045 2.245 2.342 2.434 2.517 ιάγραµµα Π.1.4: Πιθανή Μελλοντική Εξέλιξη της Απασχόλησης κατά Κλάδο στη.ε. Καλαµπάκας δ) Πιθανή µελλοντική εξέλιξη του τουριστικού κλάδου στη.ε. Καλαµπάκας Ο τουρισµός θα παραµείνει στο µέλλον κινητήρια δύναµη της οικονοµίας της.ε. Καλαµπάκας, καθορίζοντας εν πολλοίς τις εξελίξεις στα εισοδήµατα και στο ΑΕΠ, συνολικό και κατά κεφαλή, καθώς και στην κλαδική σύνθεση της ΑΠΑ και της απασχόλησης άµεσα και Σελ. 13/43
µέσω των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεών του. Ως εκ τούτου, στην παρούσα ενότητα διαµορφώνονται εκτιµήσεις της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης της τουριστικής κίνησης και δυναµικού κλινών. Οι εκτιµήσεις διαµορφώνονται υπό το πρίσµα µιας από τις βασικές επιδιώξεις της χώρας για την αντιµετώπιση της τρέχουσας (και διαρκούς) κρίσης, η οποία είναι η µέγιστη αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων όλων των περιοχών για προώθηση της εξωστρέφειας της οικονοµίας, µε απόδοση έµφασης σε δραστηριότητες οικονοµικής βάσης, η ανάπτυξη των οποίων συµβάλει στην εισροή στην Ελλάδα οικονοµικών πόρων και πλούτου. Υπό τα σηµερινά δεδοµένα, ο τουρισµός είναι ο κατ εξοχήν βασικός κλάδος της χώρας, ο οποίος συµβάλει και είναι δεδοµένο ότι µπορεί να συνεχίσει να συµβάλει τα µέγιστα στην υλοποίηση της επιδίωξης αυτής, ιδιαίτερα µέχρι την ανάπτυξη (στο επίπεδο της πρακτικής απόδοσης) άλλων δραστηριοτήτων που θα µπορέσουν να συµβάλουν και αυτές στην εξωστρέφεια της οικονοµίας της χώρας, µέσω της ανάπτυξης εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών ή της υποκατάστασης των σήµερα εισαγοµένων. Τουλάχιστον από οικονοµική σκοπιά, εποµένως, κρίνεται όχι απλώς εύλογο, αλλά απολύτως απαραίτητο να αξιοποιηθούν στο µέγιστο όλες οι δυνατότητες και ευκαιρίες που υπάρχουν για την προσέλκυση κατά το δυνατόν µεγαλύτερου αριθµού επισκεπτών από την αλλοδαπή (οι οποίοι εισάγουν εισόδηµα στη χώρα), εξαντλώντας (αλλά όχι υπερβαίνοντας) τα όρια της χωρητικότητας όλων των περιοχών για την ανάπτυξη του τουρισµού. Αυτά κρίνεται ότι ισχύουν και για την περιοχή της Καλαµπάκας, δεδοµένου ότι, όπως προαναφέρθηκε, όχι µόνο ο τουρισµός είναι σηµαντικός για την ανάπτυξη της περιοχής, αλλά και η περιοχή Καλαµπάκας είναι σηµαντική για τον τουρισµό και, κατ επέκταση, την ανάπτυξη της χώρας, σε µορφές (τουρισµού) που είναι κατ εξοχήν επιθυµητές για την υλοποίηση στόχων όπως η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και η επέκταση της τουριστικής περιόδου, η αποφυγή περαιτέρω επιβάρυνσης ήδη κορεσµένων τουριστικά περιοχών (ως επί το πλείστον περιοχών που αναπτύσσεται παραθεριστικός τουρισµός ήλιου και θάλασσας) κ.ά. Η περίοδος αναφοράς της παρούσας µελέτης επεκτείνεται µέχρι το 2041. Σε τόσο µακροπρόθεσµο ορίζοντα, η έννοια των «προβλέψεων» συνήθως µετουσιώνεται στην έννοια των «λελογισµένων στόχων». Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού διαµορφώνει εκτιµήσεις για την πιθανή µελλοντική εξέλιξη του διεθνούς τουρισµού (στις οποίες βασίζονται οι εκτιµήσεις του παρόντος) το πολύ για µια δεκαετία 10. Μακροπρόθεσµοι ποσοτικοί 10 Προβλέψεις άλλων έγκυρων οργανισµών για άλλες παραµέτρους όπως του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου για το ΑΕΠ περιορίζονται ακόµη περισσότερο, µέχρι την πενταετία. Όσοι έγκυροι οργανισµοί και φορείς διαµορφώνουν πιο µακροπρόθεσµες προβλέψεις (ορισµένες από τις οποίες χρησιµοποιούνται στην παρούσα µελέτη), προσδιορίζουν άµεσα το σηµαντικό επίπεδο αβεβαιότητας που τις διέπει, συνήθως δε Σελ. 14/43
στόχοι µπορεί ποτέ να µην επιτευχθούν. Εφ όσον όµως είναι λελογισµένοι δηλαδή δεν υπερβαίνουν τα όρια των δυνατοτήτων που καθορίζουν οι µέχρι σήµερα γνώσεις και εξελίξεις και αντίστοιχες εξελίξεις που εύλογα µπορεί να αναµένονται για το µέλλον λειτουργούν ως κατευθυντήριες γραµµές για το σχεδιασµό-προγραµµατισµό και ως ορόσηµα, βάσει των οποίων µπορεί να αξιολογηθεί η πορεία και τα αποτελέσµατα της υλοποίησης σχεδίων-προγραµµάτων σε τακτά χρονικά διαστήµατα και να προσδιορισθούν διορθωτικές παρεµβάσεις, όπου εντοπίζονται αστοχίες ιδιαίτερα αστοχίες στην κατεύθυνση. Υπό το πρίσµα των ανωτέρω, διαµορφώνονται δύο εναλλακτικές εκτιµήσεις των πιθανών µελλοντικών εξελίξεων στο σύνολο της χώρας, βάσει σχετικών προβλέψεων του UNWTO (United Nations World Tourism Organization ή Παγκόσµιου Οργανισµού Τουρισµού), του WTTC (World Travel and Tourism Council) και του ΣΕΤΕ (Συνδέσµου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων). Οι βασικές εκτιµήσεις των έγκυρων αυτών οργανισµών, στις οποίες βασίστηκαν οι προβλέψεις που παρατέθηκαν αναλυτικά στο Α Στάδιο της µελέτης ΓΠΣ της.ε. Καλαµπάκας, είναι: Σύµφωνα µε το UNWTO («Tourism 2020 Vision») και το WTTC («Global Travel and Tourism Update», 9/11/2010), ο ΜΕΡΜ αφίξεων τουριστών στα Βαλκάνια την περίοδο 2010-2020 (για τους σκοπούς του παρόντος, 2010-2021) αναµένεται ότι θα ανέλθει σε 4,6% ετησίως ρυθµός που θεωρήθηκε ότι θα ισχύσει και στην Ελλάδα, µε περαιτέρω υπόθεση ότι, µετά το 2021 και µέχρι το 2041, ο ρυθµός αυτός θα µειωθεί κατά 20%. Σύµφωνα µε το ΣΕΤΕ («Ελληνικός Τουρισµός 2020», έκδοση 2010), αν η κατανοµή κατά µήνα των αφίξεων τουριστών στην Ελλάδα διαµορφωνόταν στο επίπεδο του µέσου όρου των ανταγωνιστριών στον τουρισµό χωρών 11 (όπου η εποχικότητα της τουριστικής κίνησης είναι αµβλυµµένη, σε σχέση µε την Ελλάδα), οι αφίξεις τουριστών στη χώρα το 2020 (για τους σκοπούς του παρόντος, 2021) θα µπορούσαν να είναι κατά 20% περισσότερες εκείνων του 2009, χωρίς µεταβολή του ξενοδοχειακού δυναµικού. Λαµβάνεται ως υπόθεση εργασίας ότι η.ε. Καλαµπάκας θα διατηρήσει σταθερό καθ όλη την περίοδο µέχρι το 2041 το ποσοστό της επί του συνόλου αφίξεων τουριστών στα ξενοδοχειακά και παρεµφερή τουριστικά καταλύµατα της Ελλάδας, όπως αυτό διαµορφώθηκε το 2009. εδοµένης της σηµαντικής αύξησης των αφίξεων τουριστών στο σύνολο της χώρας που προβλέπεται (ή τίθεται ως στόχος), στο προαναφερθέν πλαίσιο, σταθεροποίηση του µεριδίου της.ε. θα οδηγήσει σε σηµαντική αύξηση της τουριστικής κίνησης στην περιοχή της. τις διαµορφώνουν µε τη µορφή εναλλακτικών σεναρίων, τα οποία ισχύουν υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις. 11 Ως ανταγωνιστικές χώρες προσδιορίζονται από το ΣΕΤΕ η Τουρκία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Αίγυπτος και η Κροατία. Σελ. 15/43
Η «εκ των άνω» εκτιµώµενη αύξηση αυτή στον αριθµό αφίξεων τουριστών στη.ε. Καλαµπάκας που προσδιορίζεται ως «επιθυµητός» στόχος είναι µεγάλη και εξ αρχής τίθεται προς έλεγχο «εκ των κάτω», ως προς τη δυνατότητα της περιοχής να υποδεχθεί και να εξυπηρετήσει τουρισµό αυτών των µεγεθών, χωρίς αλλοίωση του φυσικού, πολιτιστικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την αειφόρο ανάπτυξη όχι µόνο του τουρισµού, αλλά και των άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων, κυρίως των αγροτικών. Αν όµως ανταποκρίνεται στον «εκ των κάτω» αυτό έλεγχο, ως στόχος (κατά τα προαναφερθέντα) για τη δηµιουργία ζήτησης για τουριστική εξυπηρέτηση στην περιοχή, κρίνεται ότι είναι εφικτή, δεδοµένων των αναµενόµενων εξελίξεων στο διεθνή τουρισµό, και επιθυµητή, καθ όσον, όπως προαναφέρθηκε, µε τα σηµερινά δεδοµένα, ο τουρισµός είναι ο κύριος κλάδος της βασικής οικονοµίας της χώρας, στον οποίο η Ελλάδα γενικότερα και η.ε. Καλαµπάκας ειδικότερα διαθέτουν σηµαντικό συγκριτικό πλεονέκτηµα που πρέπει να αξιοποιηθεί για την έξοδο από την κρίση και την προώθηση της ανάπτυξης µακροπρόθεσµα. Όσον αφορά στην πιθανή εξέλιξη του αριθµού διανυκτερεύσεων και του δυναµικού κλινών, οι εκτιµήσεις βασίζονται κυρίως: (α) Στη µεταβολή της εποχικότητας της τουριστικής κίνησης (αφίξεων και διανυκτερεύσεων τουριστών) στη.ε. Καλαµπάκας, κατ αναλογία της αντίστοιχης µεταβολής στο σύνολο της χώρας και (β) στον προσδιορισµό του δυναµικού κλινών στο επίπεδο εξυπηρέτησης της µέγιστης µηνιαίας τουριστικής κίνησης (δηλαδή της κίνησης του µήνα αιχµής), λαµβανοµένων υπ όψη πληροτήτων, καθώς και αναλογιών κλινών που λειτουργούν προς το δυναµικό κλινών ανά µήνα, όπως προσδιορίζονται από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για την Π.Ε. Τρικάλων το 2010. Οι τελικές εκτιµήσεις της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης των αφίξεων και διανυκτερεύσεων τουριστών και του δυναµικού τουριστικών κλινών στο σύνολο της.ε. Καλαµπάκας, παρατέθηκαν αναλυτικά στο Α Στάδιο της µελέτης ΓΠΣ και συνοψίζονται στον Πίνακα Π.1.3 και στα ιαγράµµατα Π.1.5- Π.1.7 κατωτέρω. 2009 2016 2021 2026 2031 2036 2041 Αφίξεις Τουριστών Ηµεδαποί 40.973 30.944 53.593 62.030 71.795 83.097 96.179 Αλλοδαποί 119.331 165.761 184.883 213.988 247.675 286.665 331.793 Σύνολο 160.304 196.705 238.476 276.018 319.470 369.762 427.972 ιανυκτερεύσεις Τουριστών Ηµεδαποί 66.272 49.212 141.442 163.709 189.480 219.309 253.834 Αλλοδαποί 127.593 187.293 487.940 564.754 653.660 756.562 875.663 Σύνολο 193.865 236.505 629.382 728.462 843.140 975.871 1.129.497 υναµικό Τουριστικών Κλινών Αριθµός Κλινών 2.376 2.822 7.653 8.858 10.253 11.867 13.735 ιανυκτερεύσεις ανά Άφιξη Ηµεδαποί 1,6 1,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 Αλλοδαποί 1,1 1,1 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 Σύνολο 1,2 1,2 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 ιανυκτερεύσεις ανά Κλίνη Τουριστικού υναµικού Σύνολο 82 84 82 82 82 82 82 Πίνακας Π.1.3: Εκτιµήσεις Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης Τουριστικής κίνησης/κλινών Σελ. 16/43
Όπως φαίνεται στον Πίνακα Π.1.3 οι λελογισµένοι στόχοι που τίθενται για τη µελλοντική εξέλιξη της τουριστικής δραστηριότητας στη.ε. Καλαµπάκας, αφορούν σε διπλασιασµό των αφίξεων το έτος στόχο 2031 µε ταυτόχρονη επιµήκυνση του χρόνου διαµονής από 1,2 διανυκτερεύσεις το 2009 σε 2,6 το 2031, ως αποτέλεσµα της διάχυσης της τουριστικής κίνησης σε άλλους προορισµούς της.ε. εκτός Μετεώρων και του εµπλουτισµού του προσφερόµενου τουριστικού προϊόντος. ιάγραµµα Π.1.5: Εκτίµηση Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης Αφίξεων Τουριστών στη.ε. Καλαµπάκας ιάγραµµα Π.1.6: Εκτίµηση Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης ιανυκτερεύσεων Τουριστών στη.ε. Καλαµπάκας Σελ. 17/43
ιάγραµµα Π.1.7: Πιθανή Μελλοντική Εξέλιξη υναµικού Τουριστικών Κλινών στη.ε. Καλαµπάκας Επισηµαίνεται ότι ως σήµερα, η τουριστική κίνηση και δυναµικό της.ε. είναι συγκεντρωµένα κυρίως στην Καλαµπάκα και στο Καστράκι. Βασικός στόχος για την ανάπτυξη της.ε. είναι η διάχυση των ωφελειών που επιφέρει ο τουρισµός και στους λοιπούς οικισµούς. Ο «καταλύτης» για την ανάπτυξη του τουρισµού στην περιοχή είναι τα Μετέωρα, ενώ η Καλαµπάκα είναι µεγέθους εκτός κλίµακας των λοιπών οικισµών, διαµορφώνοντας οικονοµίες κλίµακας και για τον τουρισµό. Με την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου όµως που, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του παρόντος, είναι πιθανό (και επιθυµητό, εφ όσον γίνεται µε ορθολογικό τρόπο) να είναι έντονη, δηµιουργείται η ευκαιρία ανάπτυξης και λειτουργίας ξενοδοχειακών µονάδων, µονάδων camping κ.ά. και σε άλλους οικισµούς, εκτός της Καλαµπάκας και του Καστρακίου, η οποία θα φέρει και την τουριστική κίνηση στους οικισµούς αυτούς, µε αναγκαίες ωστόσο προϋποθέσεις γι αυτό, µεταξύ άλλων, την επαρκή οικιστική υποδοµή, την προσπελασιµότητα και την προσφορά εναλλακτικών δραστηριοτήτων στους τουρίστες. ε) Πιθανή µελλοντική εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και της ΑΠΑ κατά κλάδο στη.ε. Καλαµπάκας 12 Σχετικές εκτιµήσεις διαµορφώνονται κατ αρχήν στο επίπεδο του συνόλου της Ελλάδας, αξιοποιώντας στοιχεία και προβλέψεις για το ελληνικό ΑΕΠ διεθνών οργανισµών, επί πλέον των στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και του EUROSTAT που αναλύθηκαν στο Α Στάδιο της µελέτης ΓΠΣ. Στη συνέχεια, βάσει των προβλεποµένων για το σύνολο της χώρας, διαµορφώνονται εκτιµήσεις για τη.ε. Καλαµπάκας, λαµβάνοντας υπ όψη υφιστάµενα µεγέθη, µερίδια και κατανοµές, δυναµική του παρελθόντος και το στόχο της σύγκλισης που εκφράζεται από την προσέγγιση του κατά κεφαλή ΑΕΠ της περιοχής µελέτης στις χωρικές ενότητες όλων των επιπέδων. 12 ΑΕΠ: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΠΑ: Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία Σελ. 18/43
Υπενθυµίζεται η έννοια του «στόχου» που χρησιµοποιείται στο παρόν, όσον αφορά στη σύγκλιση: Λελογισµένοι στόχοι είναι απαραίτητοι για το σχεδιασµό του µακροπρόθεσµου µέλλοντος, ο οποίος πρέπει να βασίζεται όχι µόνο στη συνέχιση της υφιστάµενης κατάστασης και δυναµικής οπότε ουσιαστικά θα συνέβαλε στη διαιώνιση ή και επιδείνωση των υφισταµένων προβληµάτων αλλά να προσβλέπει σε επίλυση των προβληµάτων, η οποία συχνά προϋποθέτει αντιστροφή υφιστάµενων τάσεων και δραστική µεταβολή παγιωµένων καταστάσεων, στα πλαίσια πάντα των δυνατοτήτων και των εξελίξεων σε ευρύτερες χωρικές ενότητες και αξιοποιώντας όλους τους πόρους και θετικές προοπτικές. Υπό την έννοια αυτή, οι λελογισµένοι-ρεαλιστικοί αναπτυξιακοί στόχοι µπορεί ποτέ να µην µετουσιωθούν σε πραγµατικότητα στο σύνολό τους, έχουν όµως υψηλή σηµασία ως ορόσηµα, στη βάση των οποίων (α) σχεδιάζονται παρεµβάσεις πάσης φύσεως που στοχεύουν στην κατεύθυνση των στόχων και (β) λειτουργούν ως σηµεία αναφοράς για την αξιολόγηση της εφαρµογής των σχεδίων-προγραµµάτων σε τακτά χρονικά διαστήµατα και για τον προσδιορισµό διορθωτικών ενεργειών, όπου διαπιστώνονται αποκλίσεις. Περαιτέρω, οι ίδιοι οι στόχοι πρέπει να ελέγχονται και να προσαρµόζονται περιοδικά, µε κριτική θεώρηση των δυνατοτήτων υλοποίησής τους βάσει κτηθείσας εµπειρίας, καθώς και ανάλογα µε την εµφάνιση καταστάσεων και δυναµικής που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν εξ αρχής. Η Ελλάδα σήµερα γνωρίζει πρωτόγνωρη οικονοµική κρίση, µε αποτέλεσµα η παρούσα µελέτη να µην µπορεί να βασισθεί σε εµπειρίες και παραδοχές που ίσχυαν κατά το παρελθόν. Οι εξελίξεις στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας, εποµένως, εκτιµώνται βάσει αντίστοιχων προβλέψεων έγκυρων οργανισµών (ειδικά για το ελληνικό ΑΕΠ). Η τελική εκτίµηση του παρόντος για την πιθανή µελλοντική εξέλιξη του συνολικού και κκ ΑΕΠ της Ελλάδας διαµορφώνεται ως εξής: Μέχρι το 2011, το ΑΕΠ λαµβάνεται όπως προσδιορίζεται από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., σε σταθερές τιµές 2011. Σύµφωνα µε το ΝΤ (µε επικαιροποίηση Οκτωβρίου 2012), αναµένεται µείωση του ΑΕΠ κατά -6,0% το 2012. Οι ρυθµοί µεταβολής του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2013-2017 λαµβάνονται επίσης όπως προβλέπονται από το ΝΤ. Οι ρυθµοί µεταβολής του ΑΕΠ κατά την πιο µακροπρόθεσµη περίοδο λαµβάνονται όπως προβλέπονται από το CEPII (Centre d' Etudes Prospectives et d' Information International: «The Great Shift: Macroeconomic Projections for the World Economy at the 2050 Horizon», CEPII WP No 2012-03, Φεβρουάριος 2012, Jean Fouré, Agnès Bénassy- Quéré & Lionel Foontagné). Τα σχετικά στοιχεία και προβλέψεις είναι διαθέσιµα ανά χώρα, µε διακεκριµένη την Ελλάδα. Σελ. 19/43
Στο άνω πλαίσιο, οι προκύπτουσες εκτιµήσεις της πιθανής µελλοντικής εξέλιξης του κατά κεφαλή και συνολικού ΑΕΠ στη.ε. Καλαµπάκας κατά ηµοτική / Τοπική Κοινότητα παρουσιάζονται στον Πίνακα Π.1.4 και στο ιάγραµµα Π.1.8 κατωτέρω. Έτσι, εκτιµάται ότι το έτος στόχο 2031 το κατά κεφαλή ΑΕΠ θα έχει αυξηθεί κατά 30,6% στη.ε. και το συνολικό τοπικά παραγόµενο ΑΕΠ εκτιµάται ότι θα αυξηθεί κατά 94,82 εκ. Ευρώ το έτος στόχο 2031..Κ. -.Ε. - Χώρα 2009 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041.Κ. Καλαµπάκας 20.851 18.527 18.880 20.959 23.055 25.673 28.607 31.920 Τ.Κ. Αύρας 12.702 10.977 13.114 15.668 18.718 22.363 26.718 31.920 Τ.Κ. Βλαχάβας 12.774 11.146 13.282 15.828 18.862 22.477 26.786 31.920 Τ.Κ. ιάβας 14.406 12.805 14.911 17.362 20.217 23.542 27.413 31.920 Τ.Κ. Καστρακίου 19.356 17.159 19.029 21.103 23.403 25.954 28.783 31.920 Τ.Κ. Κρύας Βρύσης 12.411 10.781 12.919 15.481 18.551 22.230 26.638 31.920 Τ.Κ. Μ. Κερασέας 12.873 11.196 13.332 15.876 18.905 22.511 26.806 31.920 Τ.Κ. Ορθοβουνίου 12.537 10.998 13.136 15.688 18.737 22.378 26.726 31.920 Τ.Κ. Σαρακίνας 14.292 12.456 14.571 17.046 19.940 23.326 27.287 31.920.Ε. Καλαµπάκας 19.260 17.134 17.963 20.115 22.385 25.156 28.309 31.920 Σύνολο Ελλάδας 22.093 19.888 18.880 20.959 23.055 25.673 28.607 31.920 Πίνακας Π.1.4: Εκτίµηση Πιθανής Μελλοντικής Εξέλιξης Κατά Κεφαλή ΑΕΠ κατά.κ. της.ε. Καλαµπάκας (σταθερές τιµές 2011) ιάγραµµα Π.1.8: Πιθανή Μελλοντική Εξέλιξη του Συνολικού ΑΕΠ του Συνόλου της.ε. Καλαµπάκας (εκατ. 2011) Όσον αφορά στην κλαδική σύνθεση της ΑΠΑ στη.ε. Καλαµπάκας στο µέλλον προσεγγίζεται βάσει αναµενόµενων εξελίξεων στο σύνολο της χώρας και πιθανών κλαδικών εξειδικεύσεων της.ε. (ως προς το σύνολο της χώρας). Οι σχετικές εκτιµήσεις διαµορφώνονται βάσει των ακόλουθων υποθέσεων εργασίας / παραδοχών: 1. Η συνολική ΑΠΑ λαµβάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ ίσο µε εκείνο που προσδιορίζεται από τα αντίστοιχα στοιχεία (ΑΠΑ και ΑΕΠ) της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το 2011 στο σύνολο της χώρας δηλαδή 88,1%. Θεωρείται ότι το ποσοστό αυτό ισχύει για όλα τα έτη αναφοράς και σε όλες τις περιοχές της χώρας και της.ε. Καλαµπάκας. Σελ. 20/43
2. Η κλαδική σύνθεση της ΑΠΑ στη.ε. Καλαµπάκας το 2011 λαµβάνεται ίση µε εκείνη που εκτιµήθηκε για το 2009 τελευταίο έτος, για το οποίο ήταν διαθέσιµα σχετικά στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για την Π.Ε. Τρικάλων. 3. Ο συντελεστής εξειδίκευσης (της.ε. ως προς τη χώρα) σε κάθε κλάδο ορίζεται ως ο λόγος του ποσοστού της ΑΠΑ στον κλάδο στη.ε. δια του αντίστοιχου ποσοστού στο σύνολο της χώρας. Συντελεστής 100% σηµαίνει ότι το ποσοστό του κλάδου στη.ε. είναι ίσο µε αυτό της χώρας, συντελεστής µικρότερος του 100% δείχνει πόσο υπολείπεται το µερίδιο του κλάδου στη.ε. εκείνου της χώρας και συντελεστής µεγαλύτερος του 100% δείχνει πόσο υπερβαίνει το µερίδιο του κλάδου στη.ε. το αντίστοιχο της χώρα. 4. Πρωτογενής τοµέας: Γίνεται η υπόθεση εργασίας ότι η υστέρηση του συντελεστή εξειδίκευσης του τοµέα στη.ε. Καλαµπάκας από το 100% (δηλαδή από το επίπεδο που το ποσοστό του τοµέα στη.ε. θα ήταν ίσο µε το αντίστοιχο της χώρας) θα έχει εξαλειφθεί ως το 2041 και ο συντελεστής εξειδίκευσης θα διαµορφωθεί από 73% σε 100%. Αυτό θα συνδυασθεί µε αναµενόµενη µείωση του ποσοστού του τοµέα στη συνολική ΑΠΑ της χώρας από 3,1% το 2011 σε 2,1% το 2041. Το ποσοστό του πρωτογενή στο σύνολο της ΑΠΑ της.ε. Καλαµπάκας, εποµένως, θα µειωθεί µεν, αλλά αναλογικά λιγότερο από ό,τι στο σύνολο της χώρας από 2,2% σε 2,1%. 5. Εξόρυξη και κοινωφελείς υπηρεσίες, δηλαδή παροχή ηλεκτρισµού, ύδρευση-αποχέτευση, επεξεργασία λυµάτων, διαχείριση αποβλήτων, εξυγίανση: Η ανάπτυξη του τουρισµού και των άλλων δραστηριοτήτων της βασικής οικονοµίας, καθώς και η πληθυσµιακή ανάπτυξη, η ορθολογική οργάνωση του χώρου και η βελτίωση της ποιότητας ζωής πιθανώς θα οδηγήσουν σε αύξηση της σηµασίας των δραστηριοτήτων αυτών (που µε τα σηµερινά δεδοµένα είναι πολύ µικρή) ως αποτέλεσµα, καθώς και ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Για τους σκοπούς του παρόντος, εποµένως, γίνεται η υπόθεση ότι, ως το 2041, ο συντελεστής εξειδίκευσης της.ε. Καλαµπάκας (ως προς τη χώρα) στην ΑΠΑ του κλάδου θα έχει φθάσει το 100%. 6. Μεταποίηση: Στόχος για την ΑΠΑ (όπως και για την απασχόληση) του κλάδου στη.ε. Καλαµπάκας είναι η ενίσχυση του µεριδίου του στη συνολική ΑΠΑ. Η εκτίµηση του παρόντος βασίζεται στην υπόθεση εργασίας ότι ο συντελεστής εξειδίκευσης του κλάδου στη.ε. θα παραµείνει σταθερός στο µέλλον στο επίπεδο του 2011 (39%). Έτσι, το ποσοστό της ΑΠΑ στον κλάδο στη.ε. θα αυξηθεί κατ αναλογία της αντίστοιχης αύξησης του ποσοστού του κλάδου στη συνολική ΑΠΑ της χώρας (όπου θα αυξηθεί από 10,0% σε 16,0%), δηλαδή από 3,9% το 2011 σε 6,3% το 2041. Η µεταποίηση στο µέλλον στη.ε. Καλαµπάκας θα παραµείνει κυρίως µικροµεσαίας κλίµακας (όπως άλλωστε απαιτείται για Σελ. 21/43
συµβατότητα µε την ανάπτυξη του τουρισµού και του πρωτογενή), εστιασµένη κυρίως στην καθετοποιηµένη κατεργασία αγροτικών προϊόντων, στην εξυπηρέτηση της ζήτησης προϊόντων που θα δηµιουργεί η τουριστική κίνηση και στην εξυπηρέτηση του µόνιµου πληθυσµού και παραγωγικών µονάδων της περιοχής. 7. Οµάδα κλάδων που περιλαµβάνει το χονδρικό και λιανικό εµπόριο, τις επισκευές οχηµάτων και ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης, τα καταλύµατα και την εστίαση, τις µεταφορές, τις αποθηκεύσεις και τις επικοινωνίες: Το 2011 η.ε. Καλαµπάκας κατέγραψε (κατ εκτίµηση του παρόντος) εξειδίκευση στην ΑΠΑ της οµάδας κλάδων αυτής, µε συντελεστή 105% - εκτιµάται δηλαδή ότι το ποσοστό της ΑΠΑ στην οµάδα κλάδων στη.ε. ήταν κατά 5% υψηλότερο του αντίστοιχου ποσοστού στο σύνολο της χώρας. εδοµένων της σηµασίας του τουρισµού (ο οποίος περιλαµβάνεται σ αυτή την οµάδα κλάδων), των επιπτώσεων που ο τουρισµός έχει στο εµπόριο, της σηµασίας των µεταφορών για την ανάπτυξη του τουρισµού στη.ε. και την προώθηση των αγροτικών προϊόντων της κ.ά., κρίνεται ότι η εξειδίκευση αυτή της.ε. ως προς τη χώρα θα συνεχισθεί και στο µέλλον, στο επίπεδο του υφιστάµενου συντελεστή 105%. 8. Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες: Γίνεται η υπόθεση ότι ο δείκτης εξειδίκευσης της ΑΠΑ του κλάδου στη.ε. Καλαµπάκας θα ανέλθει στο 100% (από 70% που εκτιµάται ότι ήταν το 2011), δεδοµένης της σηµασίας του για την ανάπτυξη επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων. 9. Κατασκευές και λοιπές υπηρεσίες: Τα µερίδια κλάδων αυτών στη συνολική ΑΠΑ του.ε. Καλαµπάκας εκτιµώνται θεωρώντας ότι η συµµετοχή κάθε ενός από τους κλάδους αυτούς στο σύνολό τους θα παραµείνει σταθερή στο επίπεδο του 2011. Στον ιάγραµµα Π.1.9 κατωτέρω παρατίθενται οι τελικές εκτιµήσεις του παρόντος για την πιθανή µελλοντική εξέλιξη της ΑΠΑ κατά κλάδο στη.ε. Καλαµπάκας την περίοδο αναφοράς, όπου φαίνεται ότι οι κλάδοι που σχετίζονται µε τις τουριστικές δραστηριότητες και την παροχή υπηρεσιών εµφανίζουν τις καλύτερες προοπτικές µεγέθυνσης στο µέλλον. Σελ. 22/43
450 400 350 300 250 200 150 100 50 Λοιπές Υπηρεσίες Χρηµατοπιστωτικές δραστηριότητες Εµπόριο, Τουρισµός, Μεταφ-Αποθ-Επικ Κατασκευές Μεταποίηση Εξόρυξη, Ενέργεια, Νερό κλπ. Πρωτογενής 0 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 Πρωτογενής Εξόρυξη, Ενέργεια, Νερό κλπ. Μεταποίηση Κατασκευές Εµπόριο, Τουρισµός, Μεταφ- Αποθ-Επικ Λοιπές Υπηρεσίες Χρηµατοπιστωτικές δραστηριότητες 0 2011 2016 2021 2026 2031 2036 2041 ιάγραµµα Π.1.9: Πιθανή Μελλοντική Εξέλιξη ΑΠΑ κατά Κλάδο στη.ε. Καλαµπάκας (εκ. Ευρώ) Οι παραπάνω διαφαινόµενες εξελίξεις στην απασχόληση και στα τοπικά παραγόµενα ΑΕΠ/ΑΠΑ επηρεάζουν την πολιτική γης που θα πρέπει να υιοθετηθεί προκειµένου να προαχθεί η αποτελεσµατική ρύθµιση του χώρου. Η πολιτική γης θα πρέπει να προσανατολιστεί στην κάλυψη των αναγκών των παραγωγικών δραστηριοτήτων σε γη και στην αποφυγή συγκρούσεων χρήσεων γης από την άναρχη και ανεξέλεγκτη χωροθέτηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Οι προτάσεις χωρικής διευθέτησης των παραγωγικών δραστηριοτήτων περιλαµβάνονται αναλυτικά στο κεφάλαιο Π.2. Σελ. 23/43
Π.1.2 ΜΟΝΤΕΛΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ - ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζεται συνθετικά το πρότυπο χωρικής οργάνωσης της.ε. Καλαµπάκας σε σχέση µε το ευρύτερο περιβάλλον της (βλ. χάρτη Π.1). Αναφέρονται ειδικότερα οι βασικές αρχές για την οργάνωση του εξωαστικού, του περιαστικού και του αγροτικού χώρου, και των σχετιζόµενων µε τις παραγωγικές δραστηριότητες υφιστάµενων και προτεινόµενων χρήσεων γης κατά συµπληρωµατικό κι όχι ανταγωνιστικό τρόπο. Εξετάζεται παράλληλα η ένταξη του προτεινόµενου µοντέλου χωρικής οργάνωσης στους ευρύτερους αναπτυξιακούς άξονες που καθορίζονται από τον εγκεκριµένο χωροταξικό σχεδιασµό µεγαλύτερων γεωγραφικών ενοτήτων. Επί της αρχής, το προτεινόµενο µοντέλο, ορµώµενο από την υπάρχουσα οικιστική ανάπτυξη και την υφιστάµενη χωρική εξειδίκευση της τοπικής παραγωγής και οικονοµίας, στοχεύει στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της περιοχής και στην τόνωση της τοπικής οικονοµικής βάσης µέσα από τη λελογισµένη ρύθµιση του εξωαστικού χώρου και τον καθορισµό χρήσεων γης οι οποίες δεν αναλώνουν τους φυσικούς και αναπτυξιακούς πόρους και δεν αντιστρατεύονται την υπάρχουσα παραγωγική δοµή. Όπως διαπιστώθηκε στην ανάλυση στο Α Στάδιο, η.ε. Καλαµπάκας χαρακτηρίζεται από µία διακριτή χωροταξική διάρθρωση της παραγωγικής της βάσης, µε: o o την εντατική γεωργία να αποτελεί την κυρίαρχη δραστηριότητα στο εύφορο πεδινό τµήµα του Θεσσαλικού κάµπου που καταλαµβάνει τη νότια περιοχή της.ε. Καλαµπάκας και τον κεντρικό άξονα εκατέρωθεν της ευρύτερης ζώνης της κοίτης του Πηνειού ποταµού, που διαθέτει ικανοποιητικές αγροτικές υποδοµές και εκτεταµένες αρδευόµενες εκτάσεις και αναδασµούς, την εντατική και εκτατική κτηνοτροφία (κυρίως βοοτροφία και αιγοπροβατοτροφία), και σε µικρότερο βαθµό την υλοτοµία (καυσοξύλευση) να αποτελούν τις επικρατέστερες παραγωγικές δραστηριότητες στις ηµιορεινές και ορεινές εκτάσεις στα βόρεια, βορειοδυτικά και βορειοανατολικά της ηµοτικής Ενότητας, o τις περιορισµένες δραστηριότητες του δευτερογενούς τοµέα παραγωγής να συγκεντρώνονται κυρίως στη νότια είσοδο του οικισµού της Καλαµπάκας, σε γραµµικές συγκεντρώσεις που αναπτύσσονται στην εκτός σχεδίου περιοχή παρόδια στην Ε.Ο. Ιωαννίνων-Τρικάλων και στην ανατολική εκτός ορίου περιοχή της ιάβας, επί της οδού σύνδεσης µε την Καλαµπάκα, και Σελ. 24/43