Крв и крвни продукти подготовка, чување, употреба
Крв и крвни продукти Полна крв Еритроцити Еритроцити Одмиени еритроцити Еритроцити со многу ниска содржина на леукоцити Замрзнати еритроцити Деглицеринизирани еритроцити Тромбоцити Гранулоцити Свежо замрзната плазма Криопреципитат Албумин клетки плазма
Основни цели на собирање крв и подготовка на крвни продукти Обезбедување на вијабилност и физиолошка функција дериватите на крв кој содржат клетки мора да обезбедат соодветни услови (нутриенти) за активност или презервација на клетките Одржување на физичка стабилност соодветни услови на чување, пр. температура на чување, агитација Минимизирање на бактериолошка контаминација соодветни услови на земање на крв и понатамошна манипулација
Антикоагуланси Ексципиенси -раствори за чување- спречуваат коагулација на крвта при земање, манипулација, чување и администрација Нутриенти и регулатори на рн овозможуваат одржување на соодветни услови за подолго чување на продуктите кои содржат клетки (дериватите со клетки кои содржат само антикоагуланси мора да се администрираат за 8ч, најкасно за 48ч)
Биохемиски промени на крв и крвни продукти при чување Намалување на рн иако се чуваат на темп. 2-6 С, постои метаболичка активност. Лактати главен продукт на гликолиза Губење на АТР Недостаток на АТР ригидни клеточни мембрани на еритроцитите, губење на интегритетот и флексибилноста. Се губи способноста за одржување на интрацелуларните концентрации на K + и Na + Намалување на конц. на 2,3 дифосфоглицерат (2,3-DPG) намалената конц. на 2,3 DPG во еритроцитите води кон зголемен афинитет на хемоглобинот кон кислород намалена способност на еритроцитите да пренесуваат кислород то ткивата губитокот на 2,3 DPG зависи од брзината на намалување на рн. Растворите за чување кои овозможуваат побрз пад на рн, побрзо го губат и 2,3 DPG Намален метаболизам на гликоза
Биохемиски промени на крв и крвни продукти при чување CPD CPDA-1 Карактеристики Полна крв Полна крв Полна крв Број на денови на чување 0 21 35 % на вијабилни клетки 100 80 79 ph (мерена на 37 C) 7.55 6.84 6.98 ATP (% од иницијална концентрација) 2,3-DPG (% од иницијална концентрација) 100 86 56 100 44 <10 Плазматски K + (mmol/l) 5.10 21 27.30 Плазматски Na + (mmol/l) 169 156 155.0 Плазматски Hb(mg/L) 78 191 461
Ексципиенси -раствори за чување на крв- Раствори за чување на крв ACD CPD CP2D CPDA-1 Тринатриум цитрат (g) 22.0 26.30 26.35 26.35 Лимонска киселина (g) 8.0 3.27 3.27 3.27 Глукоза (g) 24.5 25.50 51.10 31.90 Натриум дихидроген фосфат (g) - 2.22 2.22 2.22 Аденин (g) - - - 0.27 Вода (ml) 1000 1000 1000 1000 Р-р за чување (ml) / 450 ml крв 67.5 63 63 63 Иницијална рн на р-рот за чување 5.0 5.6 5.6 5.6 рн на крв по еден ден чување 7.0 7.2 7.4 7.3 Време на чување на 2-6 C 21 21 21 35
Ексципиенси Лимонска киселина и тринатриум цитрат антикоагуланси врзуваат Са 2+ - интерферираат во физиолошката каскада на коагулација Глукоза извор за АТР енергија која се добива преку глуколитичките процеси Аденин супстрат за синтеза на АТР значително ја продолжува стабилноста т.е. времето на чување натриум дихидроген фосфат спречува нагло опаѓање на рн
Ексципиенси При самото одвојување на плазмата од полната крв, 40% од аденинот и глукозата од основниот р-р за чување преминуваат во фракцијата на плазмата Значително се намалува вијабилноста на еритроцитите Дополнителни раствори за чување (Additive solutions AS) - овозможуваат стабилизирање на еритроцитите при нивно одвојување од полната крв Дополнителен раствор за чување
Ексципиенси -дополнителни раствори за чување- Дополнителниот раствор се додава како последна фаза од подготовката на препаратот со еритроцити ПОЛНА КРВ ЕРИТРОЦИТИ ПЛАЗМА АЅ-1 ДОПОЛНИТЕЛЕН РАСТВОР ЗА ЧУВАЊЕ ЕРИТРОЦИТИ
Ексципиенси -дополнителни раствори за чување- SAGM AЅ-1 AS-3 AS-5 Натриум цитрат - - 588 mg - Натриум дихидроген фосфат - - 276 mg - Лимонска киселина - - 42 mg - Гликоза 900 mg 2.20 g 1.10 g 900 mg Aденин 17 mg 27 mg 30 mg 30 mg Манитол 550 mg 750 mg - 750 mg Натриум хлорид 877 mg 900 mg 410 mg 877 mg Волумен 100ml 100 ml 100 ml 100 ml Примарен раствор за чување CPD CPD CP2D CPD
Ексципиенси -дополнителни раствори за чување- Значително се зголемува вијабилноста на еритроцитите а со тоа и рокот на нивна употреба се продолжува до 42 дена вијабилност на еритроцитите >80%, 24ч по трансфузија со дериват чуван во дополнителен раствор за чување 42 дена не ја зголемуваат концентрацијата на 2,3 DPG рн на дополнителните раствори обично е кисела за да се овозможи стерилизација со топлина еритроцитите имаат доволно голем пуферски капацитет за да обезбедат враќање на физиолошката рн за 24 часа по мешањето со дополнителниот раствор на чување Растворите со манитол не се препорачуваат да се даваат кај новороденчиња
Ексципиенси -дополнителни раствори за чување- Биохемиски статус на дериват со еритроцити чувани во соодветни раствори на денот на истекување на рокот на употреба АЅ-1 AЅ-3 AS-5 Број на денови на чување 42 42 42 % на вијабилни клетки 76±8 83±10 80.0±8 ph (мерено на 37 C) 6.6 6.5 6.5 2,3, DPG (% од иницијална концентрација) <5.0 <10.0 <5.0 ATP (% од иницијална концентрација) 60.0 58.0 68.5 % на хемолиза 0.5 0.7 0.6
Ексципиенси -раствор за чување со хепарин- Еден од првите антикоагуланси кои се употребувале во растворите за чување Обично се користи 0,5-2 IU/ml крв ~ 500 IU за 500ml крв Се употребува како единствен ексципиенс во раствор за чување на крв која треба да се администрира најдоцна 48ч по собирањето Антидот при појава на несакани ефекти протамин сулфат Крвта со хепарин најчесто се користи при отворени операции на срце екстракорпорална циркулација Поновите дизајни на машините за екстракорпорална циркулација полека го исфрлаат хепаринот од оваа употреба
Ексципиенси -раствори за освежување на еритроцити- содржат глукоза, инозин, фосфати, аденин ги зголемуваат нивоата на 2,3-DPG и АТР во еритроцитите во крвниот дериват Можат да се додадат во крвниот дериват во периодот од 3 дена по собирањето до 3 дена по истекот на рокот Се мешаат 1ч на 37 С Потоа се перат со 0,9% NaCl, по што крвниот дериват се чува на 2-6 С мора да се администрира најдоцна 24ч по додавањето на растворот за освежување Процесот на освежување е релативно долг и скап заради тоа многу ретко се користи
Ексципиенси -раствори за замрзнување на еритроцити- Раствори на глицерол (20 и 40% m/v) Глицеролот обезбедува средина во која при замрзнување водата нема да формира големи кристали кои ќе извршат руптура на мембраната на еритроцитите Ниската точка на мрзнење на растворот обезбедува побавно и хомогено замрзнување на клетките Течна фаза за хомогено дистрибуирање на електролитите се избегнува формирање на хиперосмоларни региони Глицеролот мора да се одстрани по одмрзнување Еритроцитите се перат трикратно 12%NaCl (со мала конц. на глицерол) 1,6%NaCl 0,2% гликоза
Амбалажа за чување на крв и крвни деривати Затворен систем кој ќе спречи контаминација при подготовка и чување Треба да обезбеди соодветна размена на гасови (СО 2 и О 2 ) како би се одржале клетките во вијабилна состојба и метаболички активни Индикатор за соодветна температура на чување при транспорт PVC (поливинил хлорид) со пластификатор DEHP (ди 2-етилхексил фталат)
Амбалажа за чување на крв и крвни деривати неколку независни истражувања покажале дека DEHP мигрира од амбалажата: 20-50mg во полна крв по 14 дневно чување, a 30-55mg по 28 дена еритроци 1-4mg по 14 дена плазма 5-20mg по 4 дена тромбоцити 55-60mg по 5 дневно чување употреба на други пластификатори (BTHC-бутил трихексил цитрат) и поинаква технологија на производство како би се минимизирала миграцијата на компоненти од амбалажата
Полна крв Индикациите за употреба се многу ретки Обично се употребува за трансфузија при тешка хиповолемија, како траума или шок, состојби при кои е потребна замена на крв Тромбоцитите губат дел од физиолошките карактеристики Некои од лабилните фактори на коагулација се делумно разградени Задолжително трансфузија од иста крвна група
Крв и крвни деривати Зашто се подготвуваат деривати од крв? се издаваат само крвните компоненти кои се потребни за соодветната патофизиолошка состојба на пациентот посебните компоненти се чуваат под специфични услови кои овозможуваат нивна најголема стабилност (пр. плазма замрзната, еритроцити 2-6 С, тромбоцити 22 С со агитација, итн.) рационална употреба на крвта
Крв и крвни деривати Подготовка на различни крвни компоненти Крвта се собира во затворен систем од реципиенти (ќесиња) Собирањето треба да биде пократко од 15мин како би се избегнала евентуална коагулација Реципиентот во кој се собира крвта се нарекува примарно ќесе Доколку дојде до губење на интегритетот на системот, крвта мора да се администрира во рок од 4ч
Подготовка на различни крвни компоненти одстранување на леукоцити ( 99%) крв без леукоцити плазма со тромбоцити еритроцити плазма Еритроцити (2-6 С) 28-45 дена тромбоцити
Свежо замрзната плазма < -18 С 1-10години Тромбоцити 20-24 С со постојана агитација 3-5 дена
Зрачење на крвни продукти Зрачењето се прави само на крвните продукти со клетки инактивација на присутните Т лимфоцити Доколку пациентот е имунокомромитиран GVHD (Болест графт Vs домаќин) T лимфоцитите од донорот секретираат антитела насочени кон органите на домаќинот (хепар, кожа, ГИТ, коскена срцевина) Сериозни последици, можна смрт Се зрачи со γ зраци (може и Х зраци) Интензитет на зрачење 25Gy
Зрачење на крвни продукти Зрачењето ги инактивира Т-клетките Се намалува конц. на АТР, 2,3-DPG, интрацелуларен К + Рокот на употреба се скратува од 45 на 28 дена Целна група на пациенти Имуносупресија Различни имунокомпромитирачки состојби Трансфузија на крв од роднини Трансузија на крв на фетус и новороденчиња Крвниот продукт може да се даде и на останати пациенти (доколку од било кои причини не е даден на пациентите од споменатите групи)
Еритроцити Се користат при третирање на симптоматска анемија, како и за надмоестување на вообичаениот волумен на крв кој се губи при хируршки зафати Хематокрит 80% кога нема додаден дополнителен р-р за презервирање 60% со додаден дополнителен р-р за презервирање Се добиваат по иницијална седиментација (центрифугирање) од полна крв
Еритроцити - намалена содржина на леукоцити- Доколку се присутни леукоцити, може да се предизвика фебрилна, нехемолитичка реакција кај пациентот Обично се јавуваат како реакција од цитокините кои се продуцираат од присутните леукоцити можно е и развивање на стекнат имунитет кај пациентот кон HLA (хуман леукоцитен антиген), доколку претходно бил на трансфузија реакција кон фрагментирани гранулоцити, микроагрегати од леукоцити, итн. Во минатото било задолжително третирање на крвта (дериватот) со постапки за одстранување на леукоцити кај пациенти со историја на 2 фебрилни реакции при трансфузија Денес тоа е пракса кај повеќето центри за трансфузиологија свежата полна крв се филтрира веднаш по флеботомија (земање на крв)
Постапката на прочистување вклучува три последователни циклуси на промивање и центрифугирање на еритроцитите 0,9 % NaCl Се одстрануваат резидуални плазматски протеини тромбоцити леукоцити и микроагрегати Овој вид на крвен продукт обично се дава кај пациенти со IgA дефициенција заради постоење на IgA антитела Се користат во рок од 24ч по подготовката Еритроцити - прочистени (промиени) еритроцити-
Еритроцити - замрзнати еритроцити- Обично се замрзнуваат примероци од донори кои се исклучително ретки (од аспект на присуство/отсуство на специфични антигени) автологна трансфузија како резерва за елементарни непогоди Мешање на еритроцитите со р-р за замрзнување (20 или 40% глицерол) Замрзнување и чување -65 С со 40% глицерол -120 С со 20% глицерол Постапка на одмрзнување повеќекратни циклуси на одмивање на глицерол Треба да се употребат во рок од 24ч по одмрзнувањето
Еритроцити - освежени еритроцити- Се додава раствор за освежување Еритроцитите се инкубираат во р-рот 1ч на 37 С Се враќаат првичните нивоа на 2,3 DPG и ATP еритроцитите постигнуваат оптимално ниво на метаболички процеси Се одстранува р-рот за освежување Мора да се администрира во рок од 24ч Се користи многу ретко дозволено е да се користи најдоцна до 3 дена по истекување на рокот на употреба
Тромбоцити Обично се користат за спречување или превенција на спонтани крварења Една единица на тромбоцити се подготвува од една единица на полна крв Терапевтска доза е 6-10 единици Се чуваат на собна темп. 20-24 С со агитација Рок на употреба 3-5 дена (зависно од амбалажата) Бидејќи се чуваат на собна температура најосетливи на развој на микроорганизми
Тромбоцити Пл + Тр Плазма Еритр Пл+Тр Тромбоцити Собирање на тромбоцити во збирно ќесе (вообичаено 6-10 единици). Рок на употреба 4ч по собирањето
Тромбоцити -подготовка со афереза- Се користат кај пациенти со тромбоцитопенија кој имаат развиено имун одговор кон HLA (се зема од донор со компатибилен HLA) Една единица подготвена со афереза е еквивалентна на 5-6 единици на тромбоцити добиени од случајни донори по класичниот начин Се чуваат на 20-24 С - 5 дена под агитација D негативни пациенти треба да примаат тромбоцити од D негативни донори (можно е присуство на мала количина на еритроцити)
Плазма -свежо замрзната- Се користи за замена на фактори на коагулација при крварење Како замена на соодветни концентрати при крварење кај пациенти кои имаат ниски концентрации на фактори за коагулација и фибриноген Се замрзнува најдоцна 8ч по земањето на крв Чување 1 год -18 С 7 год -65 С стопена 24ч Топењето мора да биде на температура од 30-37 С на водена бања
Плазма -криопреципитат- Се добива од свежо смрзната плазма со топење на темп. 1-6 С Високи конц. на FVIII и фигриноген Клинички индикации: хемофилија и фон Вилебрандова болест при недостиг на соодветни концентрати случаи на ДИК (дисиминирана интраваскуларна коагулација)и намалени концентрации на фибриноген Терапевтска доза 6 до 10 единици Свежо замрзната плазма топење 1-6 С центрифугирање Криопреципитат
Контрола на квалитет на крв и крвни продукти Се прават повремени контроли (мин 4 месечно) Микробиолошка контаминација Вијабилност и функционалност (зависно од крвниот продукт) Биохемиски статус (зависно од крвниот продукт) Присуство/отсуство на одредена популација на клетки Фибриноген, FVIII Се прават согласно усвоени правилници и прописи од регулаторни органи