ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ. ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο. Σκήκα Λνγηζηηθήο. Θέκα πηπρηαθήο εξγαζίαο:

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο Θέκα πηπρηαθήο εξγαζίαο: Η ένηαξη ηηρ Τοςπκίαρ ζηην Εςπωπαϊκή Ένωζη και οι ζςνέπειερ για ηην Ελλάδα ππνβιεζείζα ζηνλ Καζεγεηή Καξαζαββόγινπ Αλαζηάζην από ηνλ ζπνπδαζηή ΓΔΩΡΓΙΑΓΗ ΜΙΥΑΗΛ ΚΑΒΑΛΑ ΝΟΔΜΒΡΙΟ 2006

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. πληκήζεηο 3 2. Δηζαγωγή 4 3. Η ηζηνξία ηεο έλαξμεο ηωλ εληαμηαθώλ δηαπξαγκαηεύζεωλ ηεο Σνπξθίαο 5 4. Πωο γίλεηαη κηα ρώξα κέινο ηεο Δ.Δ. 9 5. Σν θόζηνο ηεο δηεύξπλζεο 14 6. Σνπξθία-βαζηθά ζηνηρεία ηεο ρώξαο 15 7. Οη ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δ.Δ. από ην 1960 έωο ζήκεξα 18 8. Η Σνπξθηθή νηθνλνκία 20 Α. Από ην 1950-1999 20 Β. Από ην 1999-2004 24 Γ. Η Σνπξθηθή νηθνλνκία ζήκεξα 26 9. Σα πξνβιήκαηα ζηε ζρέζε κεηαμύ Σνπξθίαο θαη Δ.Δ. 28 Α.Σα πξνβιήκαηα ηεο Σνπξθίαο 28 Β.Σα πξνβιήκαηα ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο 32 10. Οη επηπηώζεηο ηεο έληαμεο 34 Α. Οη επηπηώζεηο ηεο έληαμεο γηα ηελ Σνπξθία 34 Β. Οη επηπηώζεηο ηεο έληαμεο γηα ηελ Δ.Δ. 38 11. Οη Διιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο θαη ε Δ.Δ 41 12. Σν δηκεξέο εκπόξην Διιάδαο-Σνπξθίαο 47 13. Δπελδύζεηο Διιεληθώλ επηρεηξήζεωλ ζηελ Σνπξθία 51 14. Σα νθέιε ηεο έληαμεο γηα ηελ Διιάδα 54 15. πκπεξάζκαηα θαη κειινληηθή πξννπηηθή ηεο Σνπξθίαο 56 16. Βηβιηνγξαθία 59 17. Παξάξηεκα-πίλαθεο 62 2

1. ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΤΝΣΜΗΔΩΝ Α.Δ.Π ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΓΥΧΡΗΟ ΠΡΟΗΟΝ ΔΛΗΑΜΔΠ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΚΑΗ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Δ.Δ.Π ΔΝΗΑΗΑ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΡΑΞΖ Δ.Δ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ ΚΟΜΗΗΟΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ Δ.Κ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ Δ.Ο.Κ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ Ρ.Κ.Κ ΚΟΤΡΓΗΚΟ ΔΡΓΑΣΗΚΟ ΚΟΜΜΑ ΚΑΠ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΝΑΣΟ Ο.Ν.Δ Ο.Ζ.Δ ΟΡΓΑΝΧΖ ΒΟΡΔΗΟΑΣΛΑΝΣΗΚΟΤ ΤΜΦΧΝΟΤ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΝΟΜΗΜΑΣΗΚΖ ΔΝΧΖ ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΖΝΧΜΔΝΧΝ ΔΘΝΧΝ 3

2. ΔΙΑΓΩΓΗ Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα αλαπηχμεη θαη λα κειεηήζεη ηελ πνξεία ηεο Σνπξθίαο πξνο ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δηδηθφηεξα, ζα γίλεη κηα αλαθνξά ζηελ ηζηνξία ηεο έλαξμεο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, θαζψο θαη κηα παξνπζίαζε ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα λα εληαρζεί κηα ρψξα ζηελ Δ.Δ. Δπηπξφζζεηα, ν ζπγγξαθέαο ζα επηρεηξήζεη κηα γεληθή παξνπζίαζε ηεο Σνπξθίαο ζε βαζηθά ηζηνξηθά, νηθνλνκηθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηθά ζέκαηα, πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν αληηιεπηέο, νη ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο πνπ δηέπνπλ ηελ ηζηνξία θαη ιεηηνπξγία-θηινζνθία ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, θξίλεηαη ζεκαληηθφ λα παξνπζηαζηνχλ νη ηδηαίηεξεο ζρέζεηο ηεο ρψξαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, θαζψο θαη κηα αλαδξνκή ζηελ Σνπξθηθή νηθνλνκία θαη ηελ εμέιημή ηεο απφ ην 1950 έσο θαη ην 2004. Αθφκα, είλαη αλαγθαίν λα παξνπζηαζηνχλ νη επηπηψζεηο κηαο ελδερφκελεο έληαμεο ηεο Σνπξθίαο ηφζν γηα ηελ ίδηα, ηελ Δ.Δ. αιιά θαη ηελ Διιάδα, ε νπνία ζα επεξεαζηεί θαη ζε εηδηθφηεξα θαη επαίζζεηα ζέκαηα θαη φρη κφλν σο κηα απιή ρψξα-κέινο ηεο Δ.Δ. Σέινο, ν ζπγγξαθέαο ζα παξαζέζεη ηηο απφςεηο ηνπ ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή πξννπηηθή ηεο Σνπξθίαο πξνο ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ. αιιά θαη ηα πηζαλά ζελάξηα πνπ ππάξρνπλ θαη πσο απηά ζα επεξεάζνπλ ηφζν ηελ επξχηεξε πεξηνρή, φζν θαη ηελ ίδηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 4

3. ΙΣΟΡΙΑ ΣΗ ΔΝΑΡΞΗ ΣΩΝ ΔΝΣΑΞΙΑΚΩΝ ΓΙΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΔΩΝ ΣΗ ΣΟΤΡΚΙΑ ηηο 3 Οθησβξίνπ 2005 θαη κεηά απφ ζαξάληα δχν ρξφληα πξνεηνηκαζίαο, ε Δπξσπατθή Έλσζε θήξπμε ηελ έλαξμε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Σνπξθία. ε δήισζή ηνπ, ν Πξφεδξνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θ. Barroso 1 -αθνχ ππνγξάκκηζε ηελ ηζηνξηθή ζεκαζία ηεο απφθαζεο γηα ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ- ζεκείσζε κεηαμχ άιισλ : «κηα ζηαζεξή, κνληέξλα θαη δεκνθξαηηθή Σνπξθία είλαη έλαο ζηφρνο πνπ πξέπεη λα ππνζηεξίδνπκε ελεξγά ζηελ ΔΔ θαη ζηελ Σνπξθία. Γηα απηφ ηνλ ιφγν αξρίδνπκε ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο. Ο δξφκνο βέβαηα πνπ νδεγεί ζηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο είλαη καθξχο θαη δχζθνινο». ηηο 9 Ννεκβξίνπ 2005 ε ΔΔ παξνπζίαζε ηελ Έθζεζε Πξνφδνπ ησλ ππνςεθίσλ πξνο έληαμε ρσξψλ θαζψο θαη ησλ ελ δπλάκεη ππνςεθίσλ ρσξψλ. Όζν αθνξά ζηελ Σνπξθία, ε Δπηηξνπή δήισζε φηη ην 2005 νη κεηαξξπζκηζηηθνί ξπζκνί ηεο κεηψζεθαλ θαη ηφληζε φηη ε ηνπξθηθή θπβέξλεζε πξέπεη λα δψζεη πεξηζζφηεξε ψζεζε ζηηο κεηαξξπζκίζεηο, ηδίσο ζε απηέο πνπ αθνξνχλ ζηε ζξεζθεπηηθή ειεπζεξία θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ, ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ εξγαηηθψλ ζπλδηθάησλ. Πξαγκαηνπνηψληαο κηα αλαδξνκή ζηνπο θχξηνπο ζηαζκνχο ηεο πνξείαο ηεο Σνπξθίαο ζην δξφκν γηα ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ., είλαη δπλαηφ λα αλαθεξζνχλ ηα παξαθάησ 2 : Τπνγξαθή ηεο Δπξσπατθήο πκθσλίαο: επηέκβξηνο 1963 Έλαξμε ηζρχνο ηεο Δπξσπατθήο πκθσλίαο: Γεθέκβξηνο 1964 Τπνβνιή αίηεζεο ηεο Σνπξθίαο γηα έληαμε ζηελ Δ.Δ.: Απξίιηνο 1987 χλνδνο Κνξπθήο ηνπ Διζίλθη: Υνξήγεζε ζηελ Σνπξθία ηνπ θαζεζηψηνο ηεο ππνςήθηαο γηα έληαμε ζηελ Δ.Δ. ρψξαο: Γεθέκβξηνο 1999 Έγθξηζε ηεο πεξηνδηθήο έθζεζεο ηεο Δ.Δ. ζρεηηθά κε ηελ πξφνδν Σνπξθίαο γηα ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ.: Οθηψβξηνο 2002 1 Site ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, http://europa.eu.int/rapid/...language=en 2 Δπξσπατθή Δπηηξνπή, http://europa.eu.int/hellas/2forall/2.2.2.12dieyrynsi.htm 5

χλνδνο Κνξπθήο ηεο Κνπεγράγεο: Απφθαζε γηα ηελ εμέηαζε ηεο εκεξνκελίαο έλαξμεο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Σνπξθία ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2004: Γεθέκβξηνο 2002 Έλαξμε δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο ζηελ Δ.Δ.: Οθηψβξηνο 2005 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε Σνπξθία έρεη ζεκεηψζεη πξφνδν ζε θάπνηνο ηνκείο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ζε θνηλσληθά ζέκαηα θαη ζέκαηα αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηα νπνία ζεσξνχληαη απαξαίηεηα πξνο ηελ πνξεία γηα ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππάξρνπλ κηα ζεηξά απφ ζέκαηα νηθνλνκηθά, δηθαηνζχλεο, δηπισκαηηθά, θνηλσληθά θ.α φπνπ ε Σνπξθία πζηεξεί ζεκαληηθά ζε ζρέζε κε ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (Ννέκβξηνο 2003), θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2003, ε Σνπξθηθή θπβέξλεζε επηηάρπλε απνθαζηζηηθά ην ξπζκφ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ νη νπνίεο έθεξαλ βαζηέο αιιαγέο ζην πνιηηηθφ θαη λνκηθφ θαζεζηψο ηεο ρψξαο. Δπηηεχρζεθε πξφνδνο φζνλ αθνξά ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ηεο θπβέξλεζεο. πγθεθξηκέλα ε θπβέξλεζε άξρηζε κεηαξξπζκίζεηο γηα ηελ πξνψζεζε πεξηζζφηεξεο δηαθάλεηαο ζηελ δεκφζηα δηνίθεζε ζε ζρέζε κε ηελ επηινγή αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, πξάγκα πνπ ζα ελδπλακψζεη ηνλ αγψλα θαηά ηεο δηαθζνξάο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ραηξέηηζε ηε ζπληαγκαηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ 2001, θαζψο ζχκθσλα κε ην λέν ζχληαγκα θαηαξγείηαη ε ζαλαηηθή πνηλή ελ θαηξψ εηξήλεο, θαη αίξεηαη ε θαηάζηαζε εθηάθηνπ αλάγθεο ζηηο λνηηναλαηνιηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Πξφζθαηα ε Σνπξθία απνθάζηζε ηελ θαηάξγεζε ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο ζε θάζε πεξίπησζε. Χζηφζν ε ρψξα ζα έπξεπε λα εληείλεη ηηο πξνζπάζεηεο ηεο πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ πιήξσο ζεβαζηά ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θπξίσο φζνλ αθνξά ζηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ θξάηεζεο ζηηο θπιαθέο θαζψο θαη ηελ πιήξε άξζε ησλ βαζαληζηεξίσλ. Όζνλ αθνξά ηελ ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο, ε άξζε ησλ πεξηνξηζκψλ γηα ηε ρξήζε άιισλ γισζζψλ πιελ ηεο ηνπξθηθήο ζηα ΜΜΔ θαη ζηελ παηδεία είρε έσο ηψξα κηθξά πξαθηηθά απνηειέζκαηα. 6

Ζ άξζε ηεο θαηάζηαζεο εθηάθηνπ αλάγθεο ζηηο λνηηναλαηνιηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο ζπλέβαιε γεληθφηεξα ζηελ άκβιπλζε ησλ εληάζεσλ θαη ζηε κεγαιχηεξε αλεθηηθφηεηα ησλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ αιιά ρξεηάδνληαη ζνβαξφηεξεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. Ζ Σνπξθία επηθχξσζε θαίξηεο δηεζλείο θαη Δπξσπατθέο πκβάζεηο φπσο ην Γηεζλέο χκθσλν γηα ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά δηθαηψκαηα, ηα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαζψο θαη ην Πξσηφθνιιν αξηζ. 6 ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. ηνλ ηνκέα ηεο δηθαηνζχλεο ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ηθαλφηεηαο θαη ηεο απηνλνκίαο ηνπ δηθαζηηθνχ ζψκαηνο. Ήδε, ην δηθαζηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο έρεη ελδπλακσζεί κε ηελ δεκηνπξγία ελφο λένπ ζπζηήκαηνο δηθαζηεξίσλ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο αξκνδηφηεηαο ησλ ζηξαηησηηθψλ δηθαζηεξίσλ λα εθδηθάδνπλ πνιηηηθέο ππνζέζεηο. Θεηηθέο αιιαγέο έρνπλ γίλεη επίζεο θαη ζην ζχζηεκα ησλ Γηθαζηεξίσλ Δζληθήο Αζθάιεηαο, κε ηελ θαηάξγεζε ηεο θξάηεζεο ζε απνκφλσζε. Παξφια απηά, ε εθηέιεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ δελ είλαη νκνηφκνξθε ελψ ζπρλέο είλαη νη θαηαγγειίεο γηα κεξνιεςία δηθαζηψλ. Σαπηφρξνλα ε ιεηηνπξγία απηψλ ησλ δηθαζηεξίσλ πξέπεη λα επζπγξακκηζηεί πιήξσο κε ηα επξσπατθά δεδνκέλα θαη εηδηθφηεξα ζε φ, ηη αθνξά ηα δηθαηψκαηα ππεξάζπηζεο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ θαη ην δηθαίσκα ηνπ γηα δίθαηε δίθε. Ζ ηνπξθηθή θπβέξλεζε έρεη αλαγλσξίζεη ην πξφβιεκα θαη έρεη πξνρσξήζεη ζηε ζχζηαζε κηαο νκάδαο παξαθνινχζεζεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θαζψο θαη ζηε θαηάξηηζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζψκαηνο κέζσ επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ ζε ζέκαηα αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. χκθσλα κε ηελ Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, ε δηαθζνξά θαη ε έιιεηςε δηαθάλεηαο ζπλερίδνπλ λα απνηεινχλ έλα απφ ηα ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα ηεο δεκφζηαο δσήο ζηελ Σνπξθία παξά ηελ επηθχξσζε ησλ ζρεηηθψλ επξσπατθψλ ζπλζεθψλ. ε φ,ηη αθνξά ζηηο ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δηαπηζηψλεη ζεκαληηθή βειηίσζε θαη επηζεκαίλεη ηελ ελζάξξπλζε απφ ηελ πιεπξά ηεο Άγθπξαο ησλ εθ ηνπ ζχλεγγπο ζπλνκηιηψλ γηα ηε δηεπζέηεζε ηνπ πνιηηηθνχ δεηήκαηνο ηεο 7

Κχπξνπ. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνηξέπεη ηελ Σνπξθία λα ελζαξξχλεη ηελ Σνπξθνθππξηαθή εγεζία λα εξγαζηεί γηα ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ιχζε ην ζπληνκφηεξν δπλαηφ. ηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα ε Σνπξθία έρεη ζεκεηψζεη πξφνδν ζε φ,ηη αθνξά ζηε δεκηνπξγία ειεχζεξεο αγνξάο, αλ θαη ζχκθσλα κε ηελ Έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο εάλ δελ εθαξκνζηεί πνιηηηθή λνκηζκαηηθήο πεηζαξρίαο θαη απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο, δελ ζα είλαη εχθνιν λα επηηεπρζεί καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί αληαγσληζηηθή ε Σνπξθία ζηνλ ηνκέα απηφ ζην επξσπατθφ πιαίζην. 8

4. ΠΩ ΓΙΝΔΣΑΙ ΜΙΑ ΥΩΡΑ ΜΔΛΟ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΝΩΗ Ζ δηαδηθαζία έληαμεο κηαο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε πξνβιέπεη ηα αθφινπζα ζηάδηα 3 : 1. πκθσλίεο χλδεζεο Οη πκθσλίεο χλδεζεο ή Δπξσπατθέο πκθσλίεο απνηεινχλ ηηο επίζεκεο δηκεξείο ζπκθσλίεο κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ θαη παξέρνπλ ην βαζηθφ πιαίζην γηα ηελ παξαθνινχζεζε θαη πηνζέηεζε ηνπ θεθηεκέλνπ, θαζψο θαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο γηα ηελ πξνζρψξεζε. Οη ζπκθσλίεο απηέο θαιχπηνπλ ην εκπφξην, ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν θαζψο θαη ηε ζπλεξγαζία ζηνπο ηνκείο ησλ κεηαθνξψλ, ηεο βηνκεραλίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη ζηνλ ηεισλεηαθφ ηνκέα. 2. Πεξηνδηθέο εθζέζεηο Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπληάζζεη ζε εηήζηα βάζε, απφ ην 1998, πεξηνδηθέο εθζέζεηο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πξνφδνπ ησλ ππνςεθίσλ γηα έληαμε ρσξψλ σο πξνο ηελ εθπιήξσζε ησλ θξηηεξίσλ πξνζρψξεζεο. Οη εθζέζεηο απηέο ππνβάιινληαη ζην πκβνχιην ηεο ΔΔ πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο βάζε γηα ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ζα αθνινπζήζνπλ. Δηδηθφηεξα, ζηηο πεξηνδηθέο εθζέζεηο, εμεηάδεηαη ε πξφνδνο θάζε ππνςήθηαο ρψξαο ζε ζρέζε κε ηα «Κξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο»: Πνιηηηθά θξηηήξηα Ζ ππνςήθηα ρψξα πξέπεη λα έρεη επηηχρεη ζηαζεξφηεηα ησλ ζεζκψλ πνπ εγγπψληαη ηε δεκνθξαηία, ην θξάηνο δηθαίνπ, ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ. 3 Site Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, http://europa.eu.int/hellas/2forall/2.2.3dieyrynsi.htm 9

Οηθνλνκηθά θξηηήξηα Οη ππνςήθηεο ρψξεο πξέπεη λα δηαζέηνπλ ιεηηνπξγνχζα νηθνλνκία ηεο αγνξάο, θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηα αληηκεηψπηζεο ησλ αληαγσληζηηθψλ πηέζεσλ θαη ησλ δπλάκεσλ ηεο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ. Κξηηήξηα φζνλ αθνξά ηελ πηνζέηεζε ηνπ θεθηεκέλνπ Ζ ππνςήθηα ρψξα πξέπεη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα αλαιάβεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ κέινπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηελ πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ ηεο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο. 3. Δηαηξηθέο ζρέζεηο γηα ηελ πξνζρψξεζε Οη εηαηξηθέο ζρέζεηο γηα ηελ πξνζρψξεζε απνηεινχλ ην θεληξηθφ εξγαιείν ηεο πξνεληαμηαθήο ζηξαηεγηθήο. Βαζηδφκελεο ζηηο πεξηνδηθέο εθζέζεηο, θαζνξίδνπλ ηηο βξαρππξφζεζκεο θαη κεζνπξφζεζκεο πξνηεξαηφηεηεο πνπ πξέπεη λα ηεξήζεη θάζε ρψξα ψζηε λα αληαπνθξηζεί ζηα θξηηήξηα πξνζρψξεζεο. Καζνξίδνπλ, επίζεο, φιεο ηηο κνξθέο ρξεκαηνδνηηθήο βνήζεηαο πνπ δηαζέηεη ε ΔΔ γηα λα ζηεξίμεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο απηέο, θαζψο θαη ηνπο φξνπο απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ρνξήγεζε ηεο ζρεηηθήο βνήζεηαο (δεζκεχζεηο εθ κέξνπο ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ φζνλ αθνξά ηε δεκηνπξγία δεκνθξαηηψλ ζεζκψλ, ηε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο βηνκεραλίαο, ηελ ππξεληθή αζθάιεηα, ηελ πηνζέηεζε ηνπ θεθηεκέλνπ θιπ.). 4. Δζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ ε ζπλέρεηα ησλ εηαηξηθψλ ζρέζεσλ γηα ηελ πξνζρψξεζε, νη ππνςήθηεο ρψξεο είλαη ππνρξεσκέλεο λα ζπληάμνπλ ηα εζληθά ηνπο πξνγξάκκαηα γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ θεθηεκέλνπ ηα νπνία, αθελφο, θαζνξίδνπλ ην απαηηνχκελν αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ηνπο ρξεκαηνδνηηθνχο πφξνπο θαη, αθεηέξνπ, νξηνζεηνχλ ην ρξνλνδηάγξακκα ηήξεζεο ησλ πξνηεξαηνηήησλ γηα ηελ πξνζρψξεζε. 10

5. Πξνεληαμηαθή ρξεκαηνδνηηθή ζπλδξνκή Γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ππνςεθίσλ γηα έληαμε ρσξψλ, ε ΔΔ παξέρεη βνήζεηα κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Phare (ελίζρπζε ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ δνκψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ θεθηεκέλνπ θαη πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο), θαζψο θαη ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ κέζσλ ISPA (δηαξζξσηηθφ κέζν γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ κεηαθνξψλ) θαη SAPARD (δηαξζξσηηθφ κέζν πξνζαξκνγήο γηα ηε γεσξγία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ). Πξνβιέπεηαη, επίζεο, ζπγρξεκαηνδφηεζε κε ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ θαη άιια δηεζλή ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, θπξίσο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ ππνδνκήο κεγάιεο θιίκαθαο. 6. Ζ Δπξσπατθή δηάζθεςε Ζ Δπξσπατθή δηάζθεςε απνηειεί θφξνπκ πνιηηηθψλ δηαβνπιεχζεσλ κεηαμχ ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ θαη ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαηά ηελ νπνία ζπδεηνχληαη ζέκαηα δηαζπλνξηαθνχ ραξαθηήξα, φπσο ε θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη ε πνιηηηθή αζθάιεηαο, ε δηθαηνζχλε, νη εζσηεξηθέο θαη νηθνλνκηθέο ππνζέζεηο, ην πεξηβάιινλ θαη ε πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία. 7. Οη Γηαπξαγκαηεχζεηο Οη δηαπξαγκαηεχζεηο, νη νπνίεο δηεμάγνληαη ζην πιαίζην δηκεξψλ δηαζθέςεσλ πξνζρψξεζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη εθάζηεο ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ, θαζνξίδνπλ ηνπο φξνπο ππφ ηνπο νπνίνπο θάζε ππνςήθηα ρψξα ζα θαηαζηεί πιήξεο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Καηά ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ ΔΔ, θάζε ππνςήθηα ρψξα πξέπεη λα έρεη ελαξκνληζηεί πιήξσο κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν. Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο δηαπξαγκάηεπζεο, ην θεθηεκέλν έρεη ππνδηαηξεζεί ζε 31 θεθάιαηα. Σν πξνζσξηλφ θιείζηκν ησλ θεθαιαίσλ επέξρεηαη εθφζνλ ε ππνςήθηα ρψξα δεζκεχεηαη φζνλ αθνξά ηελ ελαξκφληζε ηεο λνκνζεζίαο ηεο πξνο ην θεθηεκέλν θαη ηελ πξνζαξκνγή ησλ δηνηθεηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ δνκψλ ηεο, νχησο ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε κεηαθνξά θαη ε εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Ζ Δπηηξνπή παξαθνινπζεί ηελ ηήξεζε απηψλ ησλ δεζκεχζεσλ. 11

ΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΔΧΝ Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο δηαπξαγκάηεπζεο, ην ζχλνιν ηεο λνκνζεζίαο θαη ησλ θαλφλσλ ηεο ΔΔ, δηαηξείηαη ζε 31 θεθάιαηα: 1. Διεχζεξε θπθινθνξία αγαζψλ 2. Διεχζεξε θπθινθνξία πξνζψπσλ 3. Διεπζεξία παξνρήο ππεξεζηψλ 4. Διεχζεξε θπθινθνξία θεθαιαίσλ 5. Δηαηξηθφ δίθαην 6. Πνιηηηθή αληαγσληζκνχ 7. Γεσξγία 8. Αιηεία 9. Πνιηηηθή γηα ηηο κεηαθνξέο 10. Φνξνινγία 11. Οηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε 12. ηαηηζηηθή 13. Κνηλσληθή πνιηηηθή θαη απαζρφιεζε 14. Δλέξγεηα 15. Βηνκεραληθή πνιηηηθή 16. Μηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο 17. Δπηζηήκε θαη έξεπλα 18. Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε 19. Σειεπηθνηλσλίεο θαη ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξίαο 20. Πνιηηηζηηθφο θαη νπηηθναθνπζηηθφο ηνκέαο 21. Πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαη δηαξζξσηηθά κέζα 22. Πεξηβάιινλ 23. Καηαλαισηέο θαη πξνζηαζία ηεο πγείαο 24. πλεξγαζία ζηνπο ηνκείο ηεο δηθαηνζχλεο θαη ησλ εζσηεξηθψλ ππνζέζεσλ 25. Σεισλεηαθή έλσζε 26. Δμσηεξηθέο ζρέζεηο 27. Κνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθάιεηαο 28. Γεκνζηνλνκηθφο έιεγρνο 29. Υξεκαηνδνηηθέο θαη δεκνζηνλνκηθέο δηαηάμεηο 12

30. Θεζκνί 31. Άιια 8. Ζ πλζήθε έληαμεο Σα απνηειέζκαηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ απνηεινχλ ην πεξηερφκελν ηεο ζπλζήθεο έληαμεο ε νπνία ππνβάιιεηαη ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ ηεο ΔΔ θαζψο θαη ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην γηα έγθξηζε. ηε ζπλέρεηα, ππνβάιιεηαη ζηα θξάηε κέιε θαη ζηελ ππνςήθηα ρψξα γηα θχξσζε ζχκθσλα κε ηηο εζληθέο δηαδηθαζίεο. Μεηά ηελ θχξσζή ηεο, ε ζπλζήθε ηίζεηαη ζε ηζρχ θαη ε ππνςήθηα ρψξα θαζίζηαηαη πιήξεο κέινο ηεο ΔΔ. 13

5. TO ΚΟΣΟ ΣΗ ΓΙΔΤΡΤΝΗ χκθσλα κε ηνπο αλαιπηέο, ην βαζηθφηεξν εκπφδην ζηα ζρέδηα γηα δηεχξπλζε είλαη πάλσ απφ φια νηθνλνκηθφ: πφζα ρξήκαηα πξνηίζεληαη λα δηαζέζνπλ νη ρψξεο-κέιε θαη ηη είδνπο νηθνλνκηθή βνήζεηα επηζπκνχλ λα ιάβνπλ νη ππνςήθηεο ρψξεο; Οη απφςεηο ησλ ρσξψλ-κειψλ δελ θαίλεηαη λα ζπγθιίλνπλ εηδηθφηεξα κάιηζηα φζνλ αθνξά ην ζέκα ησλ αγξνηηθψλ επηδνηήζεσλ. Πνιινί πηζηεχνπλ φηη «ε δηεχξπλζε ζα δεκηνπξγήζεη λέν θχκα πξνζθχγσλ. Ζ Κνκηζηφλ πξνηείλεη λα θαηαβάιιεηαη αξρηθψο ζηα λέα κέιε ην 25% ησλ αγξνηηθψλ επηδνηήζεσλ πνπ ιακβάλνπλ νη ρψξεο-κέιε. χκθσλα κε ηηο πξνηάζεηο ηεο Κνκηζηφλ, ηα λέα κέιε ζα αξρίζνπλ λα ιακβάλνπλ ην 100% ησλ αγξνηηθψλ επηδνηήζεσλ κφλν ην 2013. Απηφ βέβαηα έρεη πξνθαιέζεη ηελ νξγή πνιιψλ ππνςεθίσλ ρσξψλ, νη νπνίεο έρνπλ ήδε εθθξάζεη ηε δπζαξέζθεηά ηνπο. εκαληηθέο δηαθσλίεο φκσο γηα ηηο αγξνηηθέο επηδνηήζεηο πξνθχπηνπλ θαη ζηηο ίδηεο ηηο ρψξεο-κέιε ηεο θνηλφηεηαο. Δπηπιένλ, αληηπαξαζέζεηο θαη πξνβιήκαηα έρνπλ πξνθαιέζεη θαη νη πξνηάζεηο γηα ην κέγεζνο ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο πνπ ζα ιακβάλνπλ ηα λέα κέιε. Ζ Κνκηζηφλ πξνηείλεη λα δηαηίζεηαη ζηα λέα κέιε ην 50% ηεο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο πνπ ρνξεγείηαη ζηα ππάξρνληα κέιε, ηνπιάρηζηνλ γηα ηα πξψηα ρξφληα. Πνιιέο ππνςήθηεο ρψξεο ζεσξνχλ ηηο ελ ιφγσ πξνηάζεηο απαξάδεθηεο, ππνγξακκίδνληαο φηη ζα θαηαιήμνπλ λα πιεξψλνπλ πεξηζζφηεξα ρξήκαηα ζηελ Δπξσπατθή Δλσζε απφ φ,ηη ζα ιακβάλνπλ. Οη θησρφηεξεο ππνςήθηεο ρψξεο, νη νπνίεο ιακβάλνπλ πξν-εληαμηαθή νηθνλνκηθή βνήζεηα, ζεσξνχλ φηη φηαλ εληαρζνχλ ηειηθά ζηελ θνηλφηεηα ε θαηάζηαζε ζα είλαη ρεηξφηεξε γηα απηέο, θαζψο ζα θνπνχλ ηα θνλδχιηα πνπ ρνξεγνχληαη πξηλ απφ ηελ έληαμε. Οη εηαίξνη θαηαλννχλ φηη ηα ελ ιφγσ πξνβιήκαηα κπνξεί λα ππξνδνηήζνπλ κεγάιεο αλαηαξαρέο ζηελ Δπξσπατθή Δλσζε, θαζψο νη πνιίηεο ησλ λέσλ κειψλ κπνξεί λα επαλαζηαηήζνπλ θαη λα δηνξγαλψζνπλ κεγάιεο δηαδειψζεηο 4. 4 επίζεκν site BBC, http://www.bbc.co.uk/greek/news/021021_eupaying.shtml 14

6. ΣΟΤΡΚΙΑ-ΒΑΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΥΩΡΑ 5 Γεληθά ζηνηρεία Ζ επίζεκε νλνκαζία ηεο ρψξαο είλαη «Γεκνθξαηία ηεο Σνπξθίαο». Ζ έθηαζε ηεο Σνπξθίαο είλαη 779.452 η.ρικ. θαη έρεη πιεζπζκφ 70.413.958 θαηνίθνπο (πεγή Cia World Factbook-Ηνχιηνο 2006 6 ). χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Ο.Ζ.Δ. ην 2015 ζα έρεη πιεζπζκφ 82 εθαηνκκπξίσλ ελψ κέρξη ην 2025 ν αξηζκφο απηφο ζα απμεζεί ζε 87 εθαηνκκχξηα. Ζ πξσηεχνπζα ηεο Σνπξθίαο είλαη ε Άγθπξα. Ζ επίζεκε Γιψζζα είλαη ε Σνπξθηθή, ελψ ην εζληθφ λφκηζκα είλαη ε Σνπξθηθή ιίξα. Σν πνιίηεπκα ηεο ρψξαο είλαη ε Κνηλνβνπιεπηηθή Γεκνθξαηία, ελψ ε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ αλαθνξηθά κε ην ζξήζθεπκα είλαη Μνπζνπικάλνη 99% ελψ νη ππφινηπνη (Υξηζηηαλνί, Δβξαίνη) απνηεινχλ κφιηο ην 1% ηνπ πιεζπζκνχ. Δπηπξφζζεηα, νη θάηνηθνη ηεο Σνπξθίαο είλαη θπξίσο Σνχξθνη θαη Κνχξδνη (ζε αξθεηά κηθξφηεξν φκσο πνζνζηφ). χληνκε ηζηνξία ηεο Σνπξθίαο Ζ Οζσκαληθή δπλαζηεία εγθαζηδξχζεθε απφ ηνλ Οζκάλ ηνλ Α' ην 12 αηψλα π.υ, ζεκαηνδνηψληαο ηελ απαξρή ησλ δηελέμεσλ κεηαμχ ηεο Υξηζηηαληθήο Δπξψπεο θαη ηεο Μνπζνπικαληθήο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Ζ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία δηήξθεζε επί έμη αηψλεο θαη δελ θαηαιχζεθε παξά κφιηο ην 1922, κε ηελ αλαθήξπμε ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο. Ζ πξψηε πεξίνδνο ηεο νζσκαληθήο ηζηνξίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζρεδφλ ζπλερή εδαθηθή εμάπισζε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ε νζσκαληθή θπξηαξρία απφ κηα κηθξή εγεκνλία ζηε βνξεηνδπηηθή Μηθξά Αζία θαηέιεμε ζηε δεκηνπξγία κηαο απηνθξαηνξίαο πνπ πεξηειάκβαλε ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε, ηε Μηθξά Αζία θαη ηνλ Αξαβηθφ θφζκν. 5 EUROPA WEB SITE: www.europa.cec.eu.int/comm/enlargement/candidate.htm 6 Cia world factbook, https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tu.html 15

Σν 1453, ε Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία θαηέθηεζε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εγεζίαο ηνπ νπιετκάλ ηνπ Μεγαινπξεπή (1494-1566), ε απηνθξαηνξία θαηείρε ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα Βαιθαληθά θξάηε, ηελ Οπγγαξία θαη κεγάιεο πεξηνρέο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο. Ζ παξαθκή ηεο απηνθξαηνξίαο μεθίλεζε ακέζσο κεηά ην ζάλαην ηνπ νπιετκάλ θαη θαηέξξεπζε νξηζηηθά κεηά ηελ ήηηα ηεο ρψξαο ζηνλ Α' Παγθφζκην Πφιεκν. Ακέζσο κεηά, πξψηνο πξφεδξνο ηεο ρψξαο έγηλε ν Μνπζηαθά Κεκάι, γλσζηφο κεηέπεηηα σο «Αηαηνχξθ». Ζ ρψξα θξάηεζε νπδέηεξε ζέζε θαηά ηε κεγαιχηεξε δηάξθεηα ηνπ Β' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη κφλν ην 1945 ηάρζεθε ζην πιεπξφ ησλ πκκάρσλ. Έθηνηε ηάζζεηαη κε ηελ πιεπξά ηεο Γχζεο ελψ ην 1952 έγηλε κέινο ηνπ ΝΑΣΟ. νβαξέο δηελέμεηο ζεκεηψζεθαλ ην 1974 κε ηελ Διιάδα εμαηηίαο ησλ ζηξαηησηηθψλ επηρεηξχζεσλ ζην βφξεην ηκήκα ηεο Κχπξν. Σν 1982, ζε ζπλέρεηα κηαο πεξηφδνπ ζηξαηησηηθήο δηαθπβέξλεζεο ςεθίζηεθε ην λέν χληαγκα πνπ απνθαηέζηεζε ην ξφιν ηνπ θνηλνβνπιίνπ ζηε ρψξα. Πνιηηηθφ χζηεκα Σν πνιίηεπκα ηεο ρψξαο είλαη ε Γεκνθξαηία. χκθσλα κε ην χληαγκα θαη ηνπ λφκνπο ηεο ρψξαο, ε λνκνζεηηθή εμνπζία αζθείηαη απφ ην Κνηλνβνχιην ελψ ε εθηειεζηηθή απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, θαη ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην. Σν Κνηλνβνχιην εθιέγεη ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο ελψ επηζεσξεί ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην. Ο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο έρεη επηαεηή ζεηεία θαη δηεπξπκέλεο εμνπζίεο. Βνπιεπηηθέο εθινγέο δηελεξγνχληαη θάζε πέληε ρξφληα ή θαη λσξίηεξα εάλ ην απνθαζίζεη ην Κνηλνβνχιην ή ν Πξφεδξνο θαη εθφζνλ ζπληξέρνπλ νη εηδηθνί ιφγνη πνπ νξίδνληαη ζην ζχληαγκα. ε απηέο δηθαίσκα ςήθνπ έρνπλ φινη νη πνιίηεο άλσ ησλ δεθανρηψ εηψλ. Πνιηηηζκφο Ζ Σνπξθία δηαζέηεη καθξαίσλε θαη πνιππνίθηιε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, επεξεαζκέλε απφ ηνλ αξαβηθφ, ηνλ βπδαληηλφ θαη δπηηθφ πνιηηηζκφ. εκείν αλαθνξάο ζηελ παγθφζκηα αξρηηεθηνληθή απνηειεί ν λαφο ηεο Αγίαο νθίαο ζηελ 16

Κσλζηαληηλνχπνιε, ελψ ε πεξίνδνο κεηά ηελ άλνδν ηνπ Ηζιάκ ζηε ρψξα ραξαθηεξίζηεθε απφ αξρηηεθηνληθά αξηζηνπξγήκαηα, φπσο ηα ηδακηά νπιετκηγηε θαη νπιετκίγηε. Αξγφηεξα, ν αξρηηεθηνληθφο ξπζκφο ηνχξθηθν-ξνθνθφ, πηνζέηεζε γαιιηθνχο θαη νζσκαληθνχο αξρηηεθηνληθνχο ηχπνπο κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ην βαξχ ζηνιηζκφ. Ζ ηζιακηθή ινγνηερλία θαη πνίεζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά θαιιηγξαθηθά γξάκκαηα άλζηζαλ κεηά ηελ πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη θπξίσο ηνλ 18ν αηψλα. Ο ηνπξθηθφο εζληθηζκφο επεξέαζε βαζχηαηα ηελ ηνπξθηθή κνπζηθή ηνπ 19νπ θαη 20νπ αηψλα, δεκηνπξγψληαο έλα κνλαδηθφ κνπζηθφ χθνο πνπ επεξέαζε κεγάινπο επξσπαίνπο κνπζηθνζπλζέηεο. Ζ νηθνλνκία ηεο Σνπξθίαο Αλαιπηηθή αλαθνξά ζηελ νηθνλνκία ηεο Σνπξθίαο, ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζε εηδηθφ θεθάιαην (ζει 20). 17

7. ΟΙ ΥΔΔΙ ΣΗ ΣΟΤΡΚΙΑ ΜΔ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΝΩΗ ΑΠΟ ΣΟ 1960 ΔΩ ΚΑΙ ΗΜΔΡΑ Ο θ.μπεξίλ Μπηζιή ζπλέγξαςε ηνλ Μάην ηνπ 2005 κηα εξγαζία γηα ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο πξννπηηθέο κεηαμχ ηεο Σνπξθίαο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 7 Δπηρεηξψληαο ν θ. Μπηζιή κηα αλαδξνκή ζηηο ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ ΔΚ/ΔΔ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 έσο θαη ζήκεξα αλαθέξεη κεηαμχ άιισλ φηη ε «Σνπξθία είλαη ζπλδεδεκέλν κέινο κε ηελ Δ.Δ κε ηε πκθσλία ηεο Άγθπξαο, ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ην 1963. Σν 1970, κε ην πξσηφθνιιν πνπ πξνζηέζεθε ζηε ζπκθσλία, ηέζεθαλ νη βαζηθνί ζηφρνη ζηηο ζρέζεηο Δ.Κ. Σνπξθίαο, ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο ζα δηαζθαιηδφηαλ ε ζπλερήο θαη ηζνξξνπεκέλε ελίζρπζε ησλ εκπνξηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ θαη ε εγθαζίδξπζε κίαο ηεισλεηαθήο έλσζεο ζε ηξία ζηάδηα. Ζ αίηεζε πνπ έθαλε ε ρψξα γηα έληαμε ζηελ Κνηλφηεηα ην 1987 απνξξίθζεθε απφ ηελ ηειεπηαία κεηά απφ ηελ αξλεηηθή γλψκε ηεο Δπηηξνπήο. Οη ιφγνη πνπ εμέζεζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ήηαλ φηη ε Κνηλφηεηα δελ ήηαλ ζε ζέζε λα δερζεί άιια κέιε πξηλ απφ ην 1993 ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηεο Δ.Δ.Π. θαη φηη ε Σνπξθία δελ ήηαλ αθφκε ζε ζέζε λα μεθηλήζεη δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Κνηλφηεηα ιφγσ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ πζηεξήζεσλ. Παξφια απηά ε Δπηηξνπή παξφηξπλε ηε ρψξα λα πξνρσξήζεη ζε αιιαγέο θαη ζηελέο ζρέζεηο κε ηελ Κνηλφηεηα θαη ηε δηαβεβαίσζε φηη ε ηεισλεηαθή ηεο έλσζε ζα πξαγκαηνπνηεζεί φπσο είρε πξνβιεθζεί ζηε πκθσλία ηεο Άγθπξαο. Πξάγκαηη ε Σεισλεηαθή Έλσζε νινθιεξψζεθε ζηηο 31 Γεθεκβξίνπ 1995 κε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ χλδεζεο θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζεκεηψζεθε έλα ζεκαληηθφ βήκα σο πξνο ηελ ελαξκφληζε ηεο Σνπξθίαο κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν φζνλ αθνξα ηελ εκπνξηθή θαη ηεισλεηαθή λνκνζεζία. ηελ νπζία, ε Σνπξθία έπξεπε λα ελαξκνλίζεη ηε λνκνζεζία ηεο κε απηήλ ηεο ΔΔ ζηνπο ηνκείο ησλ δαζκψλ, ηεο εκπνξηθήο πνιηηηθήο, ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ, βηνκεραληθψλ θαη εκπνξηθψλ δηθαησκάησλ. Καηφπηλ αηηήκαηνο ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ ην 1997, ε Δπηηξνπή πηνζέηεζε ην 1998 ηελ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Σνπξθία. Σα θχξηα ζεκεία ηεο πξνεληαμηαθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ Σνπξθία ήηαλ ε 7 Μπεξίλ Μπηζιή, «Σνπξθία-Δπξσπατθή Έλσζε: πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο» Μάηνο 2005, ζει 1 18

ελαξκφληζε ηεο λνκνζεζίαο ηεο κε απηήλ ηεο Δ.Δ. θαη ε πηνζέηεζε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ. Δπηπιένλ ην θείκελν επεμέηεηλε ηελ ηεισλεηαθή έλσζε ζηνπο ηνκείο ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Ζ Σνπξθία αληαπνθξίζεθε ηελ ίδηα ρξνληά αλαθνηλψλνληαο ηε δηθή ηεο ηξαηεγηθή γηα ηηο αλαπηπμηαθέο ζρέζεηο ηεο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κία ζηξαηεγηθή πνπ ήηαλ ζηελ ίδηα γξακκή κε ην θείκελν ηεο Δπηηξνπήο. Σν 1999 ζην πκβνχιην ηνπ Διζίλθη αλαγλσξίζηεθε ε ηδηφηεηα ηεο Σνπξθίαο σο ππνςήθηαο πξνο έληαμε ρψξαο. Σαπηφρξνλα ηνλίζηεθε πσο νη δηαπξαγκαηεχζεηο δελ ζα μεθηλνχζαλ εάλ ε Σνπξθία δελ εθπιήξσλε ηα πνιηηηθά θξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο 8. Παξάιιεια ζα ίζρπε θαη γηα απηήλ κηα πξνεληαμηαθή ζηξαηεγηθή, ε νπνία σο θχξην ζηφρν ζα είρε λα ππάξμεη έλα ζπλεθηηθφ πξφγξακκα πξνεηνηκαζίαο ηεο ρψξαο γηα ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ Δ.Δ. θαη εηδηθφηεξα λα ζπγθεληξψζεη ηηο δηάθνξεο κνξθέο ζπλδξνκήο πνπ παξέρεη ε Δ.Δ. ζε εληαίν πιαίζην, δειαδή ηελ εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο. Έλαο άιινο ζηφρνο ήηαλ λα εμνηθεηψζεη ηελ Σνπξθία κε ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο πνιηηηθέο ηεο Δ.Δ., παξέρνληάο ηεο ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηάζρεη ζε θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα». 8 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Κνπεγράγεο, ζηηο 13 Γεθεκβξίνπ 2002, θαζνξίζηεθαλ ηξία βαζηθά θξηηήξηα πνπ έπξεπε λα ηθαλνπνηήζνπλ νη ππνςήθηεο ρψξεο πξηλ απφ ηελ πξνζρψξεζή ηνπο. Σν πνιηηηθφ θξηηήξην: ε χπαξμε ζηαζεξψλ ζεζκψλ πνπ εγγπψληαη ηε δεκνθξαηία, ην θξάηνο δηθαίνπ, ην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ κεηνλνηήησλ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ. Σν νηθνλνκηθφ θξηηήξην: ε χπαξμε κηαο βηψζηκεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο θαη ε ηθαλφηεηα αληηκεηψπηζεο ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ησλ δπλάκεσλ ηεο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ. Σν θξηηήξην ηεο πηνζέηεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ: ε ηθαλφηεηα ηεο ππνςήθηαο ρψξαο λα εθπιεξψζεη ηηο ππνρξεψζεηο θαη λα απνδερζεί θπξίσο ηνπο ζηφρνπο ηεο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο. http://www.europa.eu.int/abc/12lessons/index3_el.htm 19

8. Η ΣΟΤΡΚΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Α. ΠΔΡΙΟΓΟ 1950-1999 9 Απφ ηελ ίδξπζε ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο (1923) κέρξη ην 1950, ε νηθνλνκηθή ηεο πνιηηηθή βαζηδφηαλ ζηε ινγηθή ζχζηαζεο ηξαπεδψλ επελδχζεσλ θαη εζληθνπνίεζεο ησλ μέλσλ επελδχζεσλ. Σέηνηεο εζληθνπνηήζεηο αθνξνχζαλ ζε ηνκείο πνπ είραλ ζρέζε κε ηε κεηαιινπξγία, ηηο κεηαθνξέο θαη άιινπο θιάδνπο ππνδνκψλ. Σν γεγνλφο είρε ζαλ απνηέιεζκα ε γεσξγία λα κείλεη ζην πεξηζψξην. Παξάιιεια απηή ε πεξίνδνο ραξαθηεξίζηεθε απφ έληνλε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε, πξνο ηηο κεγάιεο πφιεηο (Κσλζηαληηλνχπνιε, κχξλε, Σζαλάθαιε, Αηηάιεηα, Μέξζηλ θ.α.) ελψ έγηλε πξνζπάζεηα γηα ηελ ιεηηνπξγία θηινιατθψλ πνιηηηθψλ. Σν ηειεπηαίν ζαλ απνηέιεζκα ηεο ιατθήο αληίιεςεο ηνπ Κεκάι Αηαηνχξθ θαη ησλ αξρψλ ηνπ θφκκαηνο πνπ δεκηνχξγεζε (Γεκνθξαηηθφ Λατθφ Κφκκα-Cumhuriyet Halk Partisi). ηε δεθαεηία ηνπ 1950 μεθίλεζαλ ηα πεληαεηή πξνγξάκκαηα αλάπηπμεο. Ζ γεσξγία άξρηζε λα αληηκεησπίδεηαη σο θεληξηθή πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο θαη ζπλεπψο μεθίλεζαλ επελδχζεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαη γεληθφηεξα ζηηο εθηφο κεγάισλ πφιεσλ πεξηνρέο. Σαπηφρξνλα απηή ηελ πεξίνδν εθδειψζεθε έλαο αλαπξνζαλαηνιηζκφο ηεο ρψξαο ζε ζρέζε κε ηελ δηεζλή ηεο ζέζε. ε πνιχ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ε Σνπξθία βξέζεθε λα ζπκκεηέρεη ζην ΝΑΣΟ, λα θάλεη αίηεζε εηζφδνπ ζηελ ΔΟΚ, λα ζπλδέεηαη καδί ηεο (1964) θαη ηέινο λα μεθηλά λα ιακβάλεη αμηφινγε νηθνλνκηθή βνήζεηα απφ ηηο ΖΠΑ 10. 9 Μπεξίλ Μπηζιή «Γηεχξπλζε ηεο ΔΔ: Οηθνλνκηθφ φθεινο θαη θφζηνο γηα ηελ Σνπξθία», Γεθέκβξηνο 2004, ζει 8. 10 Απηή ηελ πεξίνδν δηαδξακαηίδνληαη δχν πνιχ ζεκαληηθά γεγνλφηα ζε δηεζλέο επίπεδν. Σν πξψην είλαη ε ίδξπζε ηνπ δηεζλνχο λνκηζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ Bretton Woods, ην νπνίν νδεγνχζε ζε πςειά επίπεδα παξαγσγήο, ελψ ην δεχηεξν ζεκαληηθφ γεγνλφο ήηαλ ε έλαξμε ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ κεηαμχ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Ζ Σνπξθία ιακβάλνληαο κέξνο ζην δηεζλέο λνκηζκαηηθφ ζχζηεκα, θαζψο επίζεο θαη ζην δηπνιηθν ζχζηεκα ζην πιεπξφ ησλ ΖΠΑ, επσθειήζεθε θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ιακβάλνληαο ζεκαληηθή νηθνλνκηθή βνήζεηα. Φπζηθά, ηηο δεθαεηίεο 1950 θαη 1960 αμηνζεκείσηε είλαη θαη ε αλάπηπμε ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ θαη εηδηθφηεξα ησλ έμη ηδξπηηθψλ κειψλ ηεο ΔΚ. Balkir, Canan - Allan M. Williams. Türkiye ve Avrupa İlişkileri (Turkey and Europe), (Turkey, 1996), ζει. 12-17 20

Παξά ηαχηα φκσο, θαη παξά ηηο θηιειεχζεξεο αξρέο κε ηηο νπνίεο μεθίλεζε ε δεθαεηία ηνπ 1950, ζην ηέινο ηεο ε Σνπξθία αλέδπε κηα εηθφλα εζσζηξέθεηαο θαη νηθνλνκηθήο χθεζεο. Σν 1960 νη δπηηθνχ ηχπνπ δεκνθξαηηθνί ζεζκνί αλαηξάπεθαλ κε παξέκβαζε ηνπ ηφηε ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλνπ επηηεξεηή ηεο δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο, ηνπ ζηξαηνχ. Αθνινχζεζε κηα πνιηηηθή ζε φθεινο ηεο βηνκεραληθήο πξννπηηθήο ελψ επέζηξεςαλ ηάζεηο θξαηηθνπνίεζεο ησλ παξαγσγηθψλ κνλάδσλ. Απηφ ζπλερίζηεθε θαη κεηά ηελ επαλαιεηηνπξγία ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Ζ πεξίνδνο 1960-1970 ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ άλνδν ηνπ ΑΔΠ, θπξίσο ιφγσ ηεο εηζξνήο μέλνπ λνκίζκαηνο απφ ηνπο Σνχξθνπο πνπ είραλ κεηαλαζηεχζεη θπξίσο ζηελ ηφηε Γπηηθή Γεξκαλία 11. Σέινο, απηή ηελ πεξίνδν ππήξμαλ νη πξψηεο ελδείμεηο εθαξκνγήο κηαο καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Σν 1971 ν ζηξαηφο εθκεηαιεπφκελνο γηα κηα αθφκα θνξά ην ζπληαγκαηηθφ ηνπ «δηθαίσκα» παξέκβαζεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο πξαγκαηνπνίεζε έλα αθφκα ζηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα. Αθνινχζεζε ε πεηξειαηηθή θξίζε απφ ηελ νπνία φκσο ε Σνπξθία δελ επεξεάζηεθε ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ, παξφηη ε γεληθφηεξε νηθνλνκηθή ηεο θαηάζηαζε δελ ήηαλ πνιχ θαιή. Σν ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα ηεο ρψξαο παξέκελε ε ζεκαληηθή έιιεηςε ππνδνκψλ, ην ρακειφ κνξθσηηθφ επίπεδν, ηα πξνβιήκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο αθφκα θαη ε έιιεηςε πξντφλησλ επξείαο θαηαλάισζεο. Ζ παξαπάλσ θαηάζηαζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έληνλε δπζαξέζθεηα ησλ θνηλσληθψλ καδψλ νδήγεζαλ ζε αηκαηεξέο ζπγθξνχζεηο θαη ηειηθά ζην ηξίην θαηά ζεηξά πξαμηθφπεκα, ηνλ επηέκβξην ηνπ 1981, γλσζηφ θαη σο Γηθηαηνξία ηνπ Δβξέλ 12. Ζ πεξίνδνο 1981-1990 (κε ελζσκαησκέλε ηελ πεξίνδν ηεο κεηάβαζεο ηεο ρψξαο ζε ζπλζήθεο δεκνθξαηίαο κε πξσζππνπξγφ ηνλ Σνπξγθνχη Οδάι) ζεκαηνδνηήζεθε απφ ξηδηθέο αιιαγέο ζηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηεο Σνπξθίαο. Κχξηνο ζηφρνο αξρηθά ηεο ζηξαηησηηθήο εγεζίαο θαη ζηε ζπλέρεηα ηεο θπβέξλεζεο Οδάι απνηέιεζε ε ζηξνθή 11 Ζ πεξίνδνο 1960-1970 ραξαθηεξίζηεθε απφ κεγάια κεηαλαζηεπηηθά θχκαηα ρσξψλ φπσο ε Σνπξθία θαη ε Διιάδα ζε ρψξεο ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο θαη εηδηθφηεξα ζηε Γεξκαλία. 12 Jacoby, Tim. For the People, Of the People and By the Military: The Regime Structure of Modern Turkey, Political Studies, Vol. 51 (2003) ζει. 670-672 21

πξνο ην εμαγσγηθφ εκπφξην. Σαπηφρξνλα αθέζεθαλ ειεχζεξεο νη εηζαγσγέο ζηε ρψξα αιιά θαη δφζεθαλ ζεκαληηθά πξνλφκηα ζηνπο εμαγσγείο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε Σνπξθία εθηφμεπζε ζε πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα ζε πςειά επίπεδα ηηο εμαγσγέο ηεο. Οη πνιηηηθέο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα θαηάθεξαλ λα ελζσκαηψζνπλ ηε ρψξα ζηε παγθφζκηα νηθνλνκία, ελψ εμειίμεηο ζεκεηψζεθαλ επίζεο ζηνλ δεκφζην ηνκέα, ζηε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή θαη ζηελ θιαδηθή εμεηδίθεπζε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ν εηήζηνο κέζνο φξνο αλάπηπμεο ηνπ ΑΔΠ έθηαζε ην 4,7 %. Ζ ρψξα είρε επηζηξέςεη ζε ζπλζήθεο δεκνθξαηίαο αιιά ππφ ηελ «πςειή» επνπηεία ηνπ ζηξαηνχ ην 1983. Έθηνηε κεηψζεθε ν θξαηηθφο παξεκβαηηζκφο θαη μεθίλεζε λα ιεηηνπξγεί πνιχ πην απνηειεζκαηηθά ε νηθνλνκία ηεο αγνξάο. Φπζηθά απηφ νδήγεζε ζε έληνλν αληαγσληζκφ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά. Έλαο ζεκαληηθφο ιφγνο αχμεζεο ησλ εμαγσγψλ ππήξμε ε κείσζε ηεο εζσηεξηθήο δήηεζεο ελψ ν πφιεκνο Ηξάλ-Ηξάθ έδσζε ηελ επθαηξία ζηελ Σνπξθία λα θάλεη πνιχ κεγάιεο εμαγσγέο θαη ζηηο δχν ρψξεο. ηηο αξρέο ηνπ 1990 ε νηθνλνκία ηεο Σνπξθίαο επεξεάδεηαη αξλεηηθά απφ ηηο δηεζλείο εμειίμεηο. Σφζν ε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ε νπνία ππήξμε κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή αγνξά γηα ηηο εμαγσγέο ηνπξθηθψλ πξντφλησλ, φζν θαη ν πφιεκνο ηνπ Κφιπνπ θαη ηέινο, ε πνιεκηθή αλαηαξαρή ζηα Βαιθάληα επεξέαζαλ αξλεηηθά ηελ νηθνλνκία ηεο Σνπξθίαο. Σν ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ εζσηεξηθφ πξφβιεκα ηεο Σνπξθίαο, ν πιεζσξηζκφο, πνπ πνηέ ζην παξειζφλ δελ είρε κεησζεί ζε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 25%, ζηε δεθαεηία ηνπ 1990 έθηαζε ζε πνζνζηά 70%. Έλα κεγάιν κέξνο ηεο επζχλεο γηα ηνχην είρε ην ρέδην Ννηηναλαηνιηθήο Σνπξθίαο (ρέδην GAP), ην νπνίν απνξξνθνχζε ηεξάζηηνπο πφξνπο, ελψ παξάιιεια νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο πνπ είραλ επαλαιεηηνπξγήζεη δηαπξαγκαηεπφηαλ απμεκέλεο απνδνρέο Έλα άιιν γεγνλφο πνπ ζπλεηζέθεξε ζηελ αχμεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ ήηαλ ε δηαθνπή ηνπ εηζξνήο ζπλαιιάγκαηνο απφ ηνπο Σνχξθνπο κεηαλάζηεο ηνπ εμσηεξηθνχ, ιφγσ ησλ πςειψλ πξαγκαηηθψλ επηηνθίσλ ζηελ Σνπξθία. Δπηπιένλ, ε ξαγδαία αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ αχμεζε κε ηε ζεηξά ηεο ην πνζνζηφ ηεο αλεξγίαο ζην 12%, ελψ κία ηειεπηαία ζνβαξή δνκηθή αδπλακία ηεο νηθνλνκίαο ήηαλ ην ρξένο ηνπ θξάηνπο θαη ην έιιεηκκα ζηνλ πξνυπνινγηζκφ. Σέινο, ζε φια ηα παξαπάλσ αο πξνζηεζεί ην κεγάιν θφζηνο ηεο ζπλερηδφκελεο ζε πεξηνρέο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Σνπξθίαο ζχγθξνπζεο κε ηηο νκάδεο Κνχξδσλ αληαξηψλ ηνπ ΡΚΚ. 22

Σν 1992 ε Σνπξθία απνθάζηζε λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηελ Δ.Δ. θαη λα μεθηλήζεη μαλά ηνλ δηάινγν, θάηη πνπ είρε παγψζεη κεηά ηελ απφξξηςε ηεο αίηεζήο ηεο γηα έληαμε ην 1987. Σν 1996 ηέζεθε ζε ηζρχ ε Σεισλεηαθή Έλσζε, θάηη πνπ έθεξε κία λέα δηάζηαζε ζην εμσηεξηθφ εκπφξην ηεο ρψξαο κε ηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ. Πνζνζηηαία Αύμεζεο ηνπ ΑΔΠ ζηελ πεξίνδν 1979 1990 ΑΔΠ Κνηλσληθή Βηνκεραλία Τπεξεζίεο Πνιηηηθή 1 ν ρέδην Πεληαεηνχο 6,6 3,1 10,6 7,3 Αλάπηπμεο (1963-68) 2 ν ρέδην Πεληαεηνχο 7,1 3,5 7,8 7,9 Αλάπηπμεο (1968-73) 3 ν ρέδην Πεληαεηνχο 5,9 3,4 8,8 7,3 Αλάπηπμεο (1973-78) 1979-0,4 2,8-5,6 0,2 1980-1,1 1,7-5,5-0,2 1981 4,1 0,1 7,2 4,8 1982 4,6 6,4 4,6 3,3 1983 3,3-0,1 8,0 3,9 1984 5,9 3,5 10,1 5,3 1985 5,1 2,5 6,3 4,0 1986 8,1 7,9 8,7 6,4 1987 7,4 2,1 9,6 6,8 1988 3,6 8,0 3,1 4,1 1980-84 3,4 2,3 4,9 3,4 1984-90 5,8 3,4 6,8 5,3 Πεγή:Δζληθφο Οξγαληζκφο Πξνγξακκαηηζκνχ ηεο Σνπξθίαο 23

Β. ΠΔΡΙΟΓΟ 1999-2004 Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ ηξηψλ δεθαεηηψλ, ε ηζηνξία ηεο Σνπξθηθήο νηθνλνκίαο θαζνδεγήζεθε απφ δχν ζεκειηψδεηο θαη εληειψο αληίζεηεο δπλάκεηο. Απφ ηε κία πιεπξά, ππήξμε έλαο πνιχ δπλαηφο ηδησηηθφο ηνκέαο θαη έλα θνηλσληθφ status πνπ ππνζηήξηδε ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ αιιειεγγχε. Απφ ηελ άιιε φκσο, ππήξρε θαη έλα πνιηηηθφ-νηθνλνκηθφ ζχζηεκα βαζηζκέλν ζηελ αλαδήηεζε απνδνηηθφηεηαο κε απνηέιεζκα λα ράλεηαη ε πξαγκαηηθή παξαγσγή θαη ε αλάπηπμε ησλ αγνξψλ θαη ηεο ηερλνινγίαο. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ιφγνπο πνπ ε Σνπξθία απέηπρε λα αμηνπνηήζεη ην αλαπηπμηαθφ δπλακηθφ ηεο ζην παξειζφλ ππήξμε ε επαλάιεςε πνιχ ζνβαξψλ καθξννηθνλνκηθψλ θξίζεσλ. ην πην πξφζθαην παξειζφλ, απηέο νη θξίζεηο πξνθιήζεθαλ απφ ρξφληεο δπζθνιίεο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Αθφκε πην πξφζθαηα, ην θπξηφηεξν πξφβιεκα ππήξμε ην ρξένο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, ην νπνίν απμήζεθε απφ 28% ηνπ ΑΔΠ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ζε πεξίπνπ 90% ηνπ ΑΔΠ ζηελ πεξίνδν ηεο θξίζεσο ηνπ 2001. Απηφ πνπ νδήγεζε ζηε θξίζε ηνπ 2001 ήηαλ ν ζπλδπαζκφο κίαο ηξαπεδηθήο θξίζεο κε κία επηθίλδπλε απφπεηξα απνπιεζσξηζκνχ ρξεζηκνπνηψληαο κία πνιηηηθή-άγθπξα νλνκαζηηθήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο. Ζ θαηάξξεπζε ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο πνπ αθνινχζεζε θαη ε ππεξβνιηθή αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ ειιείκκαηνο (ην νπνίν ήηαλ απνηέιεζκα ηεο επαλαθεθαιαηνπνίεζεο ησλ ρξενθνπεκέλσλ θξαηηθψλ ηξαπεδψλ θαη ζεκαληηθψλ ηκεκάησλ ηνπ ηδησηηθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο) νδήγεζε ζε αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ζην 90% ηνπ ΑΔΠ ζην ηέινο ηνπ 2001 13. Καηφπηλ απηήο ηεο θξίζεο αλαθνηλψζεθε ην Νέν Οηθνλνκηθφ Πξφγξακκα, ην νπνίν έθεξε έλα ζχλνιν δνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη κηα καθξννηθνλνκηθή πνιηηηθή, ε νπνία είρε σο ζηφρν ηελ ζηαζεξνπνίεζε θαη ελδπλάκσζε ηεο αλαπηπμηαθήο πνξείαο ζηε Σνπξθία, έηζη ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα επηηάρπλζε ζηνλ ξπζκφ ηεο καθξνπξφζεζκεο αλάπηπμεο θαη λα πξνζηαηεπζεί ε ρψξα απφ ηελ επαλάιεςε άιισλ παξφκνησλ θξίζεσλ 14. 13 Airado, Marco - Kemal Derviş et al. Stabilising Stabilisation, EU-Turkey Working Papers, No. 7 (September 2004). ζει. 1-2 14 Airado, Marco - Kemal Derviş et al. Stabilising Stabilisation, ζει. 21 24

Σν ςπρνινγηθφ ζνθ πνπ ππέζηε ε αγνξά θαη ε ζέιεζή ηεο γηα κεηαζρεκαηηζκφ εμεγνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηαρχηεηα κε ηελ νπνία πηνζεηήζεθαλ νη δνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ην 2001 θαη 2002. Ο ζηφρνο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ήηαλ λα δεκηνπξγεζεί κία λνκηθή θαη ζεζκηθή βάζε κίαο ζχγρξνλεο, αληαγσληζηηθήο νηθνλνκίαο 15. Ζ Σνπξθία έρεη θάλεη εληππσζηαθή πξφνδν ηα ηειεπηαία ηξία ρξφληα γηα ηελ επίηεπμε ηεο καθξννηθνλνκηθήο ζηαζεξφηεηαο. Παξφια απηά ππάξρνπλ πνιιέο αιιαγέο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ γηα λα ελαξκνλίζεη ηελ νηθνλνκία ηεο κε ηνλ κέζν φξν ηεο Δ.Δ. 16. Φπζηθά, πέξα απφ ηηο νηθνλνκηθέο αδπλακίεο πνπ πξέπεη λα μεπεξάζεη, ην ζεκαληηθφηεξν θξηηήξην απφ φια είλαη ε πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα, θάηη πνπ επεξεάδεη πεξηζζφηεξν απφ θάζε ηη άιιν ηελ νηθνλνκία ηεο. ην δηάζηεκα γηα ην νπνίν έγηλε ε αλαθνξά, κεγάιε ήηαλ ε βνήζεηα πνπ έιαβε ε ρψξα απφ ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (ζην πιαίζην πξνγξάκκαηνο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο) θαη ηηο ΖΠΑ ζε κνξθέο δαλείσλ. Δμάιινπ, βνήζεηα έιαβε θαη απφ ηελ Δ.Δ., ζην πιαίζην ηεο πξνεληαμηαθήο ηεο πνξείαο. Ζ εηαηξηθή ζρέζε ηεο Σνπξθίαο γηα ηελ πξνζρψξεζε, ε νπνία εγθξίζεθε ην 2001 θαη αλαζεσξήζεθε ην 2003, έρεη σο ζηφρν λα εληάμεη ζε έλα λνκηθφ πιαίζην ηνπο θαηά πξνηεξαηφηεηα ηνκείο εξγαζίαο. Ζ ελ ιφγσ εηαηξηθή ζρέζε ζπλίζηαηαη ζε κία ζεηξά κέζσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηε ζηήξημε ησλ πξνζπαζεηψλ πνπ θαηαβάιιεη ε ρψξα ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο πξνζρψξεζεο. ηα κέζα απηά ζπγθαηαιέγνληαη έλα εζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ, ε θνηλή αμηνιφγεζε ησλ κεζνπξφζεζκσλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ην ζρέδην εζληθήο αλάπηπμεο. 15 Σν νηθνλνκηθφ πξφγξακκα κεηαμχ άιισλ πεξηειάκβαλε ηελ αλεμαξηεζία ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ηε δεκηνπξγία κίαο αλεμάξηεηεο αξρήο πνπ ζα ξχζκηδε ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, λφκνπο γηα ηε δηνίθεζε ηνπ ρξένπο θαη ηνπ δεκφζηνπ ρξήκαηνο, ηελ απινπνίεζε ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο, ηξαπεδηθνχο λφκνπο, λφκνπο γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, κεηαξξπζκίζεηο ζηελ αγξνηηθή πνιηηηθή θαη ηελ απινπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ γηα ηηο μέλεο επελδχζεηο. Airado, Marco - Kemal Derviş et al. Stabilising Stabilisation, ζει. 22 16 ε απηά ηα ζπκπεξάζκαηα θαηαιήγεη θαη ε Έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ πξνεληαμηαθή πνξεία ηεο Σνπξθίαο, ε νπνία δεκνζηνπνηήζεθε ζηηο 6 Οθησβξίνπ 2004. ηε ζπγθεθξηκέλε έθζεζε, ε Δπηηξνπή βξίζθεη ηθαλνπνηεηηθή ηελ πνξεία ηεο Σνπξθηθήο νηθνλνκίαο ηα ηειεπηαία 3 ρξφληα θαη ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ έρνπλ γίλεη θαη παξάιιεια ζπζηήλεη κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα γηα ελαξκφληζε κε ηηο νηθνλνκίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δ.Δ. http://www.europa.eu.int/comm/enlargement/report_2004/pdf/tr_recommandation_el.pdf 25

πλνιηθά, ε βνήζεηα πνπ έιαβε ε ρψξα απφ ηελ Δ.Δ. ζην δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην ηεο πξνεληαμηαθήο ηεο πνξείαο ήηαλ 343 εθαηνκκχξηα, ελψ γηα ην δηάζηεκα 2000-2007 ην πνζφ ησλ 6.425 δηο έρεη πξνγξακκαηηζηεί γηα λα ρνξεγεζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ 17. Γ. Η ΣΟΤΡΚΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΗΜΔΡΑ Αλαθνξηθά κε ηνπο θιάδνπο παξαγσγήο ηεο Σνπξθηθήο Οηθνλνκίαο, ε γεσξγία (κέξνο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα) εμαθνινπζεί λα απαζρνιεί έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (35%), ελψ ε θισζηνυθαληνπξγία απνηειεί παξαδνζηαθά ηνλ ζεκαληηθφηεξν θιάδν ηεο ηνπξθηθήο βηνκεραλίαο θαη αληηπξνζσπεχεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εμαγσγψλ. Αλαθνξηθά κε ηα βαζηθά νηθνλνκηθά ζηνηρεία 18, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο δηακνξθψζεθε ην 2005 ζηα 440 δηο, ελψ ην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ είλαη 6.200 (ζηνηρεία 2005). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρηαο μεπεξλάεη ην 20% (2002). Ζ ζπκκεηνρή ησλ ηνκέσλ παξαγσγήο ζην ΑΔΠ ηεο Σνπξθίαο δηακνξθψζεθε ην 2005 σο εμήο: Τπεξεζίεο 58,5% Bηνκεραλία 29,8% Γεσξγία 11,7% Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο παξνπζηάδεη ζεηηθέο πξννπηηθέο θαη γηα ην ιφγν απηφ ν Ρπζκφο αλάπηπμεο γηα ην 2005 δηακνξθψζεθε ζηα 5,6%, ζεκεηψλνληαο παξάιιεια θάπνηα επηβξάδπλζε ζε ζρέζε κε πξνεγνχκελα έηε (8,1% ην 2003). Ο Δλεξγφο Πιεζπζκφο ηεο ρψξαο (2005) αλέξρεηαη ζε 24,7 εθαηνκκχξηα, ελψ ε θαηαλνκή ηνπ Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ δηακνξθψζεθε ην 3 ν ηξίκελν ηνπ 2004 σο εμήο: 17 Πέξα απφ ηελ πξφβιεςε ηεο ρνξήγεζεο δαλείσλ θαη βνήζεηαο ζηα πιαίζηα δηάθνξσλ δξάζεσλ, ε ρψξα ζπκκεηέρεη επίζεο ζε αξθεηά θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα. http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/el/lvb/e40111.htm 18 Cia world factbook, https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tu.html, 26

Τπεξεζίεο 41,2% Γεσξγία 35,9% Βηνκεραλία 22,8% Απφ ηελ άιιε πιεπξά ν Γείθηεο Αλεξγίαο ηεο ρψξαο (2005) δηακνξθψζεθε ζην 10,2%, απνηειψληαο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα νηθνλνκηθά-δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ηεο Σνπξθίαο. Δπίζεο, γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αλεξγίαο, αμίδεη λα ζπκπεξηιάβεη θαλείο θαη έλα πνζνζηφ 4% πνπ απνηειεί ηνπο ππναπαζρνινχκελνπο ηεο ρψξαο. Δπηπιένλ, ην βαζηθφηεξν κεηνλέθηεκα ηεο Σνπξθηθήο νηθνλνκίαο απνηειεί ν Πιεζσξηζκφο, ν νπνίνο έθζαζε ηνλ Ηνχιην 2001 ζην 57,6%, θαζηζηψληαο ην ζπγθεθξηκέλν κέγεζνο, σο έλα απφ εθξεθηηθφηεξα πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο. ήκεξα, ν πιεζσξηζκφο έρεη πεξηνξηζηεί ζην 8,2%, πεξηνξίδνληαο κέρξη ελφο ζεκείνπ ηελ έληαζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Δπηπξνζζέησο, ην δεκφζην ρξένο ππνινγίδεηαη ην 2005 ζην 68% ηνπ ΑΔΠ ηεο ρψξαο, νη εμαγσγέο έθηαζαλ ηα 60 δηο, ελψ νη εηζαγσγέο ηα 85 δηο. Σέινο, ν Γείθηεο Μεηαλάζηεπζεο ην 2001 δηακνξθψζεθε ζην 1,5%, ελψ απμάλνληαη κε ζηαζεξφ ξπζκφ νη ρξήζηεο λέσλ ηερλνινγηψλ θαη εηδηθφηεξα νη ρξήζηεο Internet, νη νπνίνη έθζαζαλ ην 2003 ηα 5.500.000 19. 19 Regular Report on Turkey's progress towards accession (Commission of the European Communities 11/2003) 27

9. ΣΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΗ ΥΔΗ ΣΟΤΡΚΙΑ ΔΔ Δίλαη γεγνλφο αδηακθηζβήηεην φηη, ζηελ πνξεία ηεο Σνπξθίαο πξνο ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δ.Δ., παξνπζηάδνληαη πνηθίια θαη δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα. ηελ παξνχζα ελφηεηα ζα γίλεη κηα εθηελήο αλαθνξά θπξίσο ζηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο Σνπξθίαο θαη θαζηζηνχλ ηελ πνξεία έληαμήο ηεο ζηελ Δ.Δ. ηδηαίηεξα δχζθνιε, εάλ δελ ιεθζνχλ ζπγθεθξηκέλα κέηξα είηε γηα ηνλ πεξηνξηζκφ είηε γηα ηελ πιήξε εμάιεηςή ησλ. Α. Σα πξνβιήκαηα ηεο Σνπξθίαο 20 Σν πκβνύιην Δζληθήο Αζθαιείαο θαη ν ηξαηόο: Ο ζηξαηφο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο ηεο πνιηηηθήο δσήο ζηελ Σνπξθία. Έρεη παξέκβεη ηξεηο θνξέο ζηε δεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο κε ηα πξαμηθνπήκαηα ηνπ 1960, 1971 θαη ηέινο ην 1980. Παξφιν πνπ θάζε θνξά θπβέξλεζε γηα αξθεηά ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα, αθήλνληαο θάζε θνξά ηελ εμνπζία ζηνπο πνιηηηθνχο, θαηνρχξσζε ζεκαληηθέο εγγπήζεηο ηνπ ξφινπ ηνπ ζην πνιηηηθφ θαζεζηψο. Απηφ ην ηειεπηαίν ην πέηπρε ρξεζηκνπνηψληαο δχν θχξηεο ζηξαηεγηθέο. Πξψηνλ, ελζσκάησζε ζην ζχληαγκα ζπγθεθξηκέλεο αμίεο φπσο ηελ εδαθηθή θαη εζληθή αθεξαηφηεηα ηνπ θξάηνπο θαη ηηο εθζπγρξνληζηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ Κεκάι Αηαηνχξθ. Γεχηεξνλ, δεκηνχξγεζε επίζεκνπο ζεζκνχο, φπσο ην πκβνχιην Δζληθήο Αζθαιείαο, κε ηνλ ζθνπφ λα πξνζηαηεχζεη ηηο ελ ιφγσ αμίεο. Παξφιν ηνλ επίζεκν δηαρσξηζκφ ηνπο, έρεη ζρεκαηηζηεί «κηα αηειήο ζπκθσλία» κεηαμχ ηνπ ζηξαηνχ θαη ησλ πνιηηηθψλ ειίη. Απηή ε θαηάζηαζε έρεη αξρίζεη λα αιιάδεη κεηά ην 2001 κε ηηο ηξνπνπνηήζεηο πνπ έρνπλ γίλεη ζην χληαγκα. Πνιιέο θαη ζεκαληηθέο εμνπζίεο πνπ θαηείρε ν ηξαηφο έρνπλ αξζεί κε απηφλ ηνλ ηξφπν ελψ έρεη κεησζεί ζνβαξά θαη ε αλάκεημε ηνπ ζηε ιεηηνπξγία άιισλ ζεζκψλ, θαζψο επίζεο θαη έρεη μεθηλήζεη κηα δηαδηθαζία ειέγρνπ ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπ εμφδσλ. Δίλαη γεγνλφο αδηακθηζβήηεην φηη παξακέλνπ αθφκε πνιχ ζεκαληηθά ζέκαηα πνπ πξέπεη λα αιιάμνπλ, φπσο γηα παξάδεηγκα νη νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο θαη δηαζπλδέζεηο ηνπ, θαζψο θαη ε ηζρπξή πίζηε ηνπ ιανχ πσο ν 20 Μπεξίλ Μπηζιή, «Σνπξθία-Δπξσπατθή Έλσζε: πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο» Μάηνο 2005, ζει 3. 28

ζηξαηφο είλαη ν πιένλ έκπηζηνο θαη ζηαζεξφο ζεζκφο ηεο ρψξαο, ν νπνίνο γλσξίδεη ηη είλαη θαιφ γηα ηε ρψξα θαη ζα ιάβεη ηα απαξαίηεηα κέηξα εάλ ρξεηαζηεί 21. Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη Διεπζεξίεο: ην Σνπξθηθφ πεξηβάιινλ ε ππφζεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηε κεηαρείξηζε ησλ κεηνλνηήησλ, εηδηθά ησλ Κνχξδσλ. Ζ θαηαγξαθή ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζηελ Σνπξθία ήηαλ θησρή κέρξη θαη ηα 1990, θπξίσο ιφγσ ησλ κέηξσλ πνπ ειήθζεζαλ γηα λα θαηαπνιεκεζεί ε δξάζε ηνπ ΡΚΚ. Σα ζεκαληηθφηεξα απφ απηά ηα κέηξα ήηαλ ε θαηάζηαζε εθηάθηνπ αλάγθε πνπ είρε θεξπρζεί ζε δέθα πφιεηο ηεο λνηηναλαηνιηθήο Σνπξθίαο, ε εγθαζίδξπζε ηνπ ζπζηήκαηνο επηηήξεζεο ησλ ρσξηψλ θαη ν αληηηξνκνθξαηηθφο λφκνο, ν νπνίνο πεξηείρε απζηεξνχο πεξηνξηζκνχο ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ηηο ειεπζεξίεο. Σελ πεξίνδν κεηά ην 1999 φηαλ ην ΡΚΚ εηηήζεθε ζηξαηησηηθά θαη μεθίλεζε ε πξννπηηθή ηεο έληαμεο ηεο ρψξαο ζηελ Δ.Δ. άξρηζαλ λα ιακβάλνληαη ζεκαληηθά κέηξα σο πξνο ηελ ελδπλάκσζε ηεο κάρεο ελάληηα ησλ βαζαληζκψλ, ηε δηεχξπλζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ησλ βαζηθψλ ειεπζεξηψλ, φπσο ε ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο, ησλ ζπλδέζκσλ, ησλ δηαδειψζεσλ θαη ηεο βειηίσζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ δηθαησκάησλ 22. Πξνζηαζία ηωλ Μεηνλνηήηωλ: Σν λνκηθφ θαζεζηψο ησλ κεηνλνηήησλ ζηελ Σνπξθία εγθαζηδξχζεθε ην 1923 κε ηε πλζήθε ηεο Λσδάλεο, ε νπνία πξνζδηφξηζε ηηο κεηνλφηεηεο κε βάζε ηε ζξεζθεία. Ζ πλζήθε έδσζε ζηηο κεκνπζνπικαληθέο κεηνλφηεηεο δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο απέλαληη ζην Σνπξθηθφ θξάηνο. Όκσο ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ βγήθαλ ζηελ επηθάλεηα δχν ζεκαληηθέο ελφηεηεο πξνβιεκάησλ σο πξνο ηελ εθαξκνγή ηεο ελ ιφγσ ζπλζήθεο. Ζ πξψηε ελφηεηα αθνξνχζε ηελ επηιεθηηθή εθαξκνγή ηεο ζπλζήθεο ζηηο ηξεηο κεηνλφηεηεο, δειαδή ηνπο Δβξαίνπο, ηνπο Έιιελεο θαη ηνπο Αξκέληνπο, απνθιείνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηηο ππφινηπεο κεηνλφηεηεο. Ζ δεχηεξε ελφηεηα αθνξνχζε ηηο ειιείςεηο ζηελ εθαξκνγή απηψλ ησλ δηθαησκάησλ, εηδηθφηεξα ζε φηη αθνξά ηα ζέκαηα ηδηνθηεζίαο θαη ηνπο ζξεζθεπηηθνχο/εθπαηδεπηηθνχο ζεζκνχο. Ζ δηαδηθαζία κεηαξξχζκηζεο πνπ έρεη μεθηλήζεη ιφγσ ηεο πξννπηηθήο έληαμεο ζηελ Δ.Δ. έρεη σο ζθνπφ ηελ επίιπζε απηψλ ησλ ζεκάησλ. πγθεθξηκέλα, ηα παθέηα κεηαξξχζκηζεο πνπ 21 Aydin, Senem European Integration and the Transformation of Turkish Democracy, ζει. 19-21 22 Akcakoca, Amanda. Turkey Ready for the EU?, ζει. 5 29

αθνξνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ ηξνπνπνηνχλ ηνλ Νφκν Ηδξπκάησλ θαη επηηξέπνπλ ζηηο κε-κνπζνπικαληθέο κεηνλφηεηεο λα θαηαρσξνχλ ηηο ηδηνθηεζίεο ηνπο εθφζνλ κπνξνχλ λα απνδεηθλχνπλ ηελ ηδηνθηεζία. Δπίζεο ξπζκίδνληαη ηα ζέκαηα ησλ ζξεζθεπηηθψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζεζκψλ. Ζ Σνπξθία δελ ρξεηάδεηαη λα θάλεη ηίπνηα παξαπάλσ απφ ην λα εθαξκφζεη ηνπο λφκνπο πνπ ηζρχνπλ έηζη ψζηε λα δείμεη πιήξε ζεβαζκφ ζηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ. Έλα άιιν ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη ε Σνπξθία είλαη ην Κνπξδηθφ ζέκα. Οη Κνχξδνη, νη νπνίνη απνηεινχλ ηελ πνιππιεζέζηεξε κεηνλφηεηα ζηε ρψξα έρνπλ πεξάζεη σο θιεξνλνκηά ζην Σνπξθηθφ θξάηνο απφ ηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία. Παξφιν πνπ έιαβαλ κέξνο θνληά ζηνλ Αηαηνχξθ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ αλεμαξηεζίαο θαη ίδξπζεο ηνπ Σνπξθηθνχ θξάηνπο, αξγφηεξα απνμελψζεθαλ ιφγσ ηεο πξνζπάζεηαο «εθηνπξθίθεπζεο» φινπ ηνπ ιανχ πνπ δνχζε ζην λέν Σνπξθηθφ θξάηνο. Παξ φια απηά δελ δηαπηζηψζεθε θάπνηα πξνζπάζεηα απφ πιεπξά ηνπο γηα ηελ απφθηεζε εζληθήο ηδηφηεηαο, θπξίσο ιφγσ ηνπ θενπδαιηθνχ ηξφπνπ δσήο ηνπο θαη ησλ ηνπηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ δηαθνξψλ πνπ ππήξραλ ζην ίδην ην εζσηεξηθφ ηνπο. Όκσο ε δηαδηθαζία αζηηθνπνίεζεο πνπ μεθίλεζε ζηελ Σνπξθία ζηε δεθαεηία ηνπ 1950 αθχπληζε ηα εζληθά αηζζήκαηα ησλ Κνχξδσλ κε απνηέιεζκα απηά λα θνξπθσζνχλ κεηά ην πξαμηθφπεκα ηνπ 1980 θαη λα μεθηλήζνπλ νη δξάζεηο ηεο νξγάλσζεο ηνπ ΡΚΚ ην 1984. Απφ εθείλε ηελ εκεξνκελία θαη κεηά μεθίλεζε έλαο εκθχιηνο, αληάξηηθνο πφιεκνο ζηε λνηηναλαηνιηθή Σνπξθία, ν νπνίνο θφζηηζε ηε δσή ηνπιάρηζηνλ 35.000 αλζξψπσλ. Σν Σνπξθηθφ θξάηνο έιαβε δηάθνξα κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο κε θπξηφηεξα απφ απηά ηελ θήξπμε ζε θαηάζηαζε εθηάθηνπ αλάγθεο ησλ πεξηνρψλ απηψλ, ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ ζπζηήκαηνο παξαθνινχζεζεο ησλ ρσξηψλ θ.α. Σα κέηξα απηά ελίζρπζαλ ηελ θαρππνςία αλάκεζα ζην θξάηνο θαη ηνπο θαηνίθνπο απηήο ηεο πεξηνρήο θαη είραλ σο απνηέιεζκα αλαξίζκεηεο παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Οη επηρεηξήζεηο απηέο ηειείσζαλ πεξί ην 2000 κε ηελ ήηηα ηεο νξγάλσζεο απφ ηα Σνπξθηθά ζηξαηεχκαηα. Ζ ιήμε ησλ επηρεηξήζεσλ ζπλέπεζε κε ηε δηαδηθαζία πξνζέγγηζεο ηεο Σνπξθίαο ζηελ Δ.Δ. θαη ζπλεπψο ηηο πξνζπάζεηεο ηεο πξψηεο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ επηβίσζεο ησλ Κνχξδσλ κέζσ δηαθφξσλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ επηβιήζεθαλ απφ ηελ Έλσζε. Οη ζεκαληηθφηεξεο απηψλ ήηαλ ην δηθαίσκα εθπνκπψλ ζηε Κνπξδηθή γιψζζα, ην δηθαίσκα ηεο 30

εθπαίδεπζεο ησλ Κνχξδσλ ζηε γιψζζα ηνπο θαη ην δηθαίσκα ηεο νλνκαζίαο ησλ παηδηψλ ηνπο κε Κνπξδηθά νλφκαηα. Παξάιιεια κε απηέο ηηο κεηαξξπζκίζεηο ην Σνπξθηθφ θξάηνο μεθίλεζε ην «ρέδην Δπηζηξνθήο ζηα Υσξηά θαη Αλακφξθσζεο». Φπζηθά ππνιείπνληαη πνιιά αθφκε λα γίλνπλ ζρεηηθά κε ηα δηθαηψκαηα ησλ Κνχξδσλ. Ζ Σνπξθία, σο κηα ρψξα πνπ νξακαηίδεηαη λα γίλεη πιήξεο κέινο ηεο Δ.Δ. πξέπεη πιένλ λα απνθαζίζεη θαη λα επαλαπξνζδηνξίζεη ην Σνπξθηθφ έζλνο, απνδερφκελε ην ζηνηρείν ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο σο κέξνο ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο 23. Σν Γηθαζηηθό ύζηεκα: Μηα κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο, ην θξάηνο δηθαίνπ, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ηνλ ζεβαζκφ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ ζηελ Σνπξθία. Ζ Σνπξθία έρεη αλαιάβεη ζνβαξέο ππνρξεψζεηο γηα ηελ λνκνζεηηθή κεηαξξχζκηζε φζνλ αθνξά ην δηθαζηηθφ ζχζηεκα θαη έρεη θαηαβάιιεη αμηνζεκείσηεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ δηθαζηψλ ηεο. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο κεηαξξπζκίζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο δηθαηνζχλεο αθνξά ζηελ θαηάξγεζε ησλ θξαηηθψλ δηθαζηεξίσλ αζθαιείαο, ηα νπνία ήηαλ ηα ζεκαληηθφηεξα απνκεηλάξηα απφ ηελ επνρή ηεο θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο θαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο κεραληζκνχο ησλ παξαβηάζεσλ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Πξφζθαηα έρνπλ ππάξμεη ζνβαξά βήκαηα σο πξνο ηε ξχζκηζε ησλ θαηάιιεισλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ, ηελ αλεμαξηεζία ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. ίγνπξα ππάξρνπλ πνιιά ζέκαηα αθφκε ζηα νπνία ε Έλσζε ζα κπνξνχζε λα πξνζθέξεη βνήζεηα ζηελ Σνπξθία 24. Σν Κππξηαθό Πξόβιεκα: Ζ εηζβνιή ηεο Σνπξθίαο, κηαο εθ ησλ ηξηψλ εγγπεηξηψλ ρσξψλ, ζηε Κχπξν ην 1974 έρεη απνηειέζεη ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα κεηαμχ Διιάδαο θαη Σνπξθίαο εδψ θαη 30 ρξφληα. Μεηά ηηο αιιεπάιιειεο πξνζπάζεηεο επίιπζεο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη κε ηε κεζνιάβεζε ηνπ ΟΖΔ δελ έρεη γίλεη θαηνξζσηή ε εχξεζε κηαο ιχζεο κέρξη θαη ζήκεξα. Ζ Σνπξθία θαηάθεξε λα παξαθάκςεη ην πξφβιεκα, ην νπνίν ηεο είρε ηεζεί σο φξνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πλφδνπ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηηο Βξπμέιιεο ζηηο 17 Γεθεκβξίνπ 2004, θαη λα ιάβεη ηελ πνιππφζεηε εκεξνκελία γηα ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Δ.Δ. Φπζηθά, ην 23 Aydin, Senem. ζει. 30-39 24 ν.π. ζει. 40-45 31

ζέκα ηεο Κχπξνπ εκθαλίδεηαη επηηαθηηθά θαη απαηηεί κηα ιχζε πξνηνχ ε Σνπξθία μεθηλήζεη ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Έλσζε δηφηη ε κε αλαγλψξηζή ηεο ζεκαίλεη κε αλαγλψξηζε θαη ηνπ Κνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ, εθφζνλ ε Κππξηαθή Γεκνθξαηία απνηειεί πιένλ πιήξεο κέινο ηεο Δ.Δ. απφ 01.05.2004. ε θάζε πεξίπησζε, ην νπζηαζηηθφ ζέκα είλαη λα βξεζεί κηα ιχζε ζηελ Κχπξν θαη λα πάςεη λα απνηειεί έλα αγθάζη ηφζν ζηηο ζρέζεηο Διιάδαο- Σνπξθίαο φζν θαη ζηηο ζρέζεηο Σνπξθίαο Δ.Δ 25. Β. Σα πξνβιήκαηα ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο 26 Δπξωπαϊθή Κνηλή Γλώκε: Ζ θνηλσλία ζηελ Δπξψπε είλαη πξνβιεκαηηζκέλε ζρεηηθά κε ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο. Φνβάηαη φηη ε ρψξα είλαη πνιχ κεγάιε θαη θησρή θαη ελδέρεηαη λα ρξεηαζηνχλ ππέξνγθα πνζά ψζηε λα θηάζεη ζην επίπεδν ησλ ζεκεξηλψλ θξαηψλ-κειψλ. Έλα επηπιένλ ζέκα πνπ απαζρνιεί ηνπο Δπξσπαίνπο είλαη ε ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα ηεο Σνπξθηθήο θνηλσλίαο, ηελ νπνία βιέπνπλ λα δηαθέξεη πνιχ απφ ηε γεληθή πνιηηηζκηθή εηθφλα ηεο Δπξψπεο. πλεπψο, ε θνηλή γλψκε είλαη έλα ζέκα πνπ πξέπεη λα αιιάμεη πξνο ην ζεηηθφ κε ηηο πξνζπάζεηεο ηφζν ηεο ίδηαο ηεο Δ.Δ. φζν θαη ηεο Σνπξθίαο. Δάλ ζθεθηεί θαλείο φηη ε Δ.Δ. ήδε αληηκεησπίδεη έλα έιιεηκκα δεκνθξαηίαο φζνλ αθνξά ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο, ην νπνίν πνιιά θξάηε-κέιε πξνζπαζνχλ λα μεπεξάζνπλ μεθηλψληαο λα θάλνπλ δεκνςεθίζκαηα, ζα είλαη αξθεηά δχζθνιν θαη επίπνλν λα «πεηζηεί» ε θνηλή γλψκε γηα ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο. Θεζκηθνί παξάγνληεο: Ζ ελδερφκελε πιήξεο έληαμε ηεο Σνπξθίαο πεξί ην 2015 ζα θέξεη ζνβαξέο αιιαγέο φζνλ αθνξά ηε ζχλζεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, φπσο επίζεο θαη ην βάξνο πνπ ζα έρεη ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζην πκβνχιην. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε Σνπξθία καδί κε άιια ηξία θξάηε-κέιε πνιχ εχθνια ζα κπνξεί λα κπινθάξεη απνθάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ, νη νπνίεο ζα ιακβάλνληαη κε εηδηθή πιεηνςεθία, έρνληαο εμαζθαιίζεη ην 35% ησλ ςήθσλ. Σν ίδην ζα ζπκβαίλεη θπζηθά θαη κε ηηο 25 Akcakoca, Amanda. Turkey on Its Way to EU Accession Challenges Ahead ζει 18 26 Μπεξίλ Μπηζιή, «Σνπξθία-Δπξσπατθή Έλσζε: πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο» Μάηνο 2005 32