Περιβαλλοντικά προβλήματα μεσοκλίμακας Ρύπανση στις πόλεις Αίτια ρύπανσης Μετεωρολογικές παράμετροι Βασικοί ρυπαντές πόλης Καπνομίχλη Φωτοχημική ρύπανση Μέτρα περιορισμού ρύπανσης Σημερινή κατάσταση περιβάλλοντος Γ. Μπεργελές Καθηγητής Ε.Μ.Π www.aerolab.ntua.gr e mail: bergeles@fluid.mech.ntua.gr Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.1
Βασικοί ρυπαντές πόλης Καπνός Σωματίδια SO 2 CO NO+NO 2 O 3 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.2
Αίτια ρύπανσης στις πόλεις Υπερ-συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις Aύξηση της κατά κεφαλή ενεργειακής κατανάλωσης Βιομηχανικές & Βιοτεχνικές δραστηριότητες Μεταφορές Οικιακός τομέας Πηγές Αυτοκίνητα Θέρμανση Βιομηχανία Σύνολο tn % tn % tn % tn % Καπνός 3300 64 859 17 1035 19 5195 100 Σωματίδια 90 0 0 0 21206 100 21296 100 SO 2 1410 7 3690 21 12696 72 17796 100 NO x 17400 67 1391 5 7181 28 25972 100 CO 323750 100 380 0 449 0 324579 100 HC 46200 68 190 0 21747 32 68137 100 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.3
Συμβολή στη ρύπανση από τα αυτοκίνητα Ηλικία 1-5 χρόνια 6-10 χρόνια 11-15 16-20 21-25 >26 χρόνια χρόνια χρόνια χρόνια Ποσοστό 28% 29% 14% 14% 11% 4% Ηλικιακή κατανομή του συνολικού στόλου των αυτοκινήτων (σύνολο αυτοκινήτων ΕΙΧ περίπου 2500000) 250 200 150 παλαιότητα στόλου μη πολιτική αντικατάστασης ποιότητα βενζίνης συντήρηση αυτοκινήτων χρήση ΙΧ 100 50 0 1 2 3 CO NOx VOC Ετήσιες εκπομπές ρυπαντών στην ατμόσφαιρα εκ της κυκλοφορίας επιβατικών αυτοκινήτων (1999 και 2004) σε ktn/ έτος Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.4
Μετεωρολογικές παράμετροι που οδηγούν σε επισόδια ρύπανσης 70000.00 60000.00 50000.00 40000.00 30000.00 20000.00 10000.00 70000.00 60000.00 50000.00 40000.00 30000.00 20000.00 10000.00 300.00 300.00 200.00 200.00 100.00 0.00 0.00 10000.00 20000.00 30000.00 40000.00 50000.00 60000.00 70000.00 100.00 50.00 50.00 0.00 0.00 10000.00 20000.00 30000.00 40000.00 50000.00 60000.00 70000.00 30.00 30.00 10.00 10.00 9.00 9.00 1.00 1.00 0.50 0.50 0.10 0.10 0.00 0.00 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.5
Ευστάθεια ατμόσφαιρας Θερμοκρασία στο έδαφος Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.6
Ροδόγραμμα πνοής ανέμου 0 315 45 <= 1 1-2 2-3 270 0% 2% 4% 6% 8% 90 3-4 4-5 5-6 > 6 225 135 μικρής ταχύτητας άνεμοι Άξονας Β-Ν 180 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.7
Καπνομίχλη ή αιθαλομίχλη Ρύπανση αναπτυσσόμενων κρατών Συνύπαρξη Σωματιδίων SO 2 υγρασίας Περιορισμός ορατότητας Καταστροφή μνημείων Αναπνευστικά προβλήματα Φυματίωση Θάνατοι (Λονδίνο 4000 άτομα 1952) Ύπαρξη του φαινομένου στην Αθήνα 1960-1970 Απαγόρευση Diesel αυτοκινήτων Βελτίωση καυσίμων Μείωση περιεκτικότητας σε S στα καύσιμα Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.8
Φωτοχημική ρύπανση-όζον Συνύπαρξη Ηλιακής ακτινοβολίας ΝΟ 2 Υδρογονανθράκων Ρύπανση αναπτυγμένων κρατών Χρονική κλίμακα χημικής αντίδρασης 2-3 ώρες Επιβαρυμένες περιοχές Β. Προάστια- Ν. Λιόσα Μέτρα Μείωση ΝΟ 2... Καταλύτες Μείωση υδρογονανθράκων Μείωση κυκλοφορίας ΙΧ Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.9
Θόρυβος Ηχητική Θόρυβος Στάθμη (db) 0 Αρχίζει να διεγείρεται η ακοή, μετριέται μόνο σε εργαστήρια. 10 Ήχος που μόλις ακούγεται. 15-20 Ελαφρό θρόϊσμα φύλλων. 25-30 Ψίθυρος. 30-40 Ήσυχες περιοχές κατοικιών. 40-50 Σιγανή συνομιλία. 50-60 Κανονική συνομιλία. 55-65 Ηλεκτρική σκούπα. 60-65 Κατάστημα,γραφείο με πολύ θόρυβο. 65-70 Κουδούνι τηλεφώνου σε απόσταση 1 m. 55-75 Κουπέ σιδηροδρομικού βαγονιού. 70-80 Δρόμος με μεγάλη κυκλοφορία. 75-85 Υπόγειος σιδηρόδρομος. 80-85 Κραυγή δυνατή φωνή. 80-90 Φορτηγό αυτοκίνητο. 90-100 Φυγοκεντρική αντλία. 100-110 Δυνατή βροντή. 110-120 Αεροπλάνο ελικοφόρο σε απόσταση 3 m. 120-130 Επώδυνος θόρυβος 130-150 Αεροπλάνο αεριωθούμενο ημερήσια έκθεση (ώρες ) μέγιστη ανεκτή ένταση ήχου dbα 8 85 4 93 1 99 0.5 102 15 λεπτά 105 7 λεπτά 108 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.10
Επιτρεπόμενα όρια θορύβου Χώροι Ημέρα dba Νύκτα dba Βιομηχανική ζώνη 75 70 Χειροτεχνία 65 50 Ανάμεικτη ζώνη 60 45 Οικισμός (κυρίως) 55 40 Ζώνη κατοικίας 50 35 Επιτρεπόμενα Τύπος μηχανής όρια θορύβου σε db(a) 70 Μοτοποδήλατο 25km/h 73 Μοτοποδήλατο 40 km/h 78 Μοτοσυκλέτα μικρού κυβισμού 84 Μοτοσυκλέτα μεσαίου κυβισμού 82 Επιβατικό αυτοκίνητο 89 Λεωφορείο πάνω από 3,5 tn 91 Φορτηγό πάνω από 12 tn και ισχύ κινητήρα πάνω από 147 kw 78 Νέα όρια για τα φορτηγά Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.11
Υλικά ηχο-προστασίας Υλικό Υαλοβάμβακας Ορυκτές ίνες Μοκέτα Ξύλινο πανώ NCR 0,75 0,75 0,30 0,10 Συντελεστές ηχο-απορροφητικότητας υλικών Υλικό Πάχος R (db) Ξύλο 5 mm 18,5 Τζάμι 6 mm 27 Toύβλο χωρίς σοφά 33 Τούβλο με σοφά 150 mm 43 Τιμές απόσβεσης ή χου διαφόρων υλικών τοιχοποιίας Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.12
Διαχείριση σκουπιδιών Διαλογή απορριμάτων στην πηγή-στην απόθεση (το Ιαπωνικό παράδειγμα) Κομποστοποίηση-Σύνθλιψη Καύση Παρασκευή βιοαερίου Ανακύκλωση (προυπόθεση η συμμετοχή των κατοίκων) 1 τόνος χαρτιού σώζει 17 δένδρα και εξοικονομεί 60% νερό και 40% ενέργεια που απαιτείται για την παρασκευή του. Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.13
Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Τρόπος κατανάλωσης Αίτια υπερβολικής παραγωγής σκουπιδιών Την αύξηση της προσφοράς αγαθών σε σχέση με τη ζήτηση. Το φαινόμενο της μόδας Την αρχή του self-service Τις αγορές προϊόντων μιας χρήσης Την υπερβολική σημασία στην συσκευασία Την αγορά προϊόντων σε μεγάλες ποσότητες Τη διαφήμιση των προϊόντων ΥΛΙΚΑ ΑΓΓΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ Η.Π.Α. ΕΛΛΑΔΑ ΙΝΔΙΑ Χαρτί 33% 30% 35% 22% 7% Οργανικάτρόφιμα 20% 25% 30% 48% 75% Γυαλί 10% 12% 12% 4% 1% Μέταλλα 8% 6% 10% 4% 1% Πλαστικά 7% 10% 8% 10% 0% Υφάσματα 4% 2% 2% 3% 3% Στάχτη και 10% - - 3% - σκόνη Άλλα 8% 15% 3% 5% 19% Τι βρίσκουμε μέσα στον σκουπιδοντενεκέ Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.14
Ποσότητες σκουπιδιών- Χρόνος αποικοδόμησης ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ (g) Νέα Υόρκη Η.Π.Α. 1800 Αμβούργο Γερμανία 850 Μαντελίν Κολομβία 540 Καλκούτα Ινδία 510 Κάϊρο Αίγυπτος 500 Σκουπίδια σε γραμμάρια ανά άτομο-ημερησίως ΥΛΙΚΟ Εισιτήριο λεωφορείου Βαμβακερό ύφασμα Σχοινί Μάλλινο ύφασμα Βαμμένο ξύλο Τενεκεδάκι κονσέρβας Αλουμινένιο κουτί Πλαστικό μπουκάλι ΧΡΟΝΟΣ 2-4 εβδομάδες 1-5 μήνες 3-14 μήνες 1 χρόνος 13 χρόνια 50-100 χρόνια 100-200 χρόνια 100-200 χρόνια Χρόνος αποικοδόμησης υλικών πετάμε 110 εκ πλαστικά μπουκάλια Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.15
Διαχείριση σκουπιδιών Απόθεση σε ανοικτούς σκουπιδότοπους Απόθεση σε χωματερές (ρύπανση υδροφόρου ορίζοντα) Υγειονομική ταφή (ΧΥΤΑ) Λυώσιμο (επαναχρησιμοποίηση) Καύση (ενέργεια, μείωση όγκου, διοξίνες) Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.16
Μέτρα περιορισμού ρύπανσης στη βιομηχανία Κυκλώνες Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.17
Ηλεκτροστατικά φίλτρα Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.18
Αποθείωση καυσαερίων Έξοδος καθαρισμένου αερίου Έγχυση νερού Ρυπασμένος αέρας εισόδου Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.19
Μέτρα περιορισμού ρύπανσης από αυτοκίνητα Νέοι κινητήρες-υβριδική τεχνολογία) καταλύτες Κάρτα καυσαερίων ΚΤΕΟ Μέγιστη τιμή σε gr/km CO HC+NO x Σωματίδια 1970-1990 Βενζίνες 45,8 5,6 0 Diesel 8,9 2,5 0,35 Euro 1993 ( καταλύτης) Diesel 3,16 1,13 0,18 Βενζίνες 3,16 1,13 0,18 Euro 1996 Diesel 1 0,7 0,08 Βενζίνες 2,2 0,55 - Euro 2000 Diesel 0,6 0,56 0,05 Βενζίνες 2,3 0,2+0,15 - Εuro 2005 βενζίνες 1,0 0,1+0,08 - Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.20
Καταλύτες αυτοκινήτων Αρχή λειτουργίας καταλύτη λ Κόστος Απώλεια πίεσης Φωτιά Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.21
Μέτρα περιορισμού ρύπανσης από κατοικίες Χρήση πετρελαίου χαμηλού θείου Ρύθμιση καυστήρων (εξουσιοδοτημένα συνεργεία) Διαλογή απορριμάτων (στην κουζίνα) Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.22
Σημερινή κατάσταση περιβάλλοντος NO (μg/m 3 ) NO 2 (μg/m 3 ) CO (mg/m 3 ) SO 2 (μg/m 3 ) O 3 (μg/m 3 ) Καπνός (μg/m 3 ) 1986-1993 180 110 10 70 75 85 1994-2001 135 95 9 35 60 65 Ποιότητα περιβάλλοντος στην Αθήνα ( μέσες ωριαίες τιμές) Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.23
Τάση μείωσης συγκέντρωσης CO 10 CO (mg/m 3 ) 8 6 4 2 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 ΕΤΗ Πατησίων Αθηνάς Αριστοτέλους Πειραιάς-1 Γεωπονική Λιόσια 5 4 CO (μg/m 3 ) 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 ΩΡΕΣ Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.24
Τάση μείωσης συγκέντρωσης SO 2 100 80 SΟ2 (μg/m 3 ) 60 40 20 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 ΕΤΗ Πατησίων Αθηνάς Αριστοτέλους Γεωπονική 60 SO2(μg/m 3 ) 50 40 30 20 10 SO 2 (μg/m 3 ) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 0 Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 ΜΗΝΕΣ ΩΡΕΣ Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.25
Tάση μείωσης συγκέντρωσης καπνού 200 150 100 50 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 ΚΑΠΝΟΣ (μg/m 3 ) ΕΤΗ Πατησίων Αθηνάς Αριστοτέλους Πειραιάς Γεωπονική Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.26
Τάσεις των συγκεντρώσεων όζοντος 70 60 50 40 30 20 10 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Ο 3 (μg/m 3 ) ΕΤΗ Πατησίων Αθηνάς Πειραιάς-1 Γεωπονική 140 120 100 80 60 40 O3 (μg/m 3 ) 20 0 Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ ΜΗΝΕΣ Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.27
150 125 ΚΑΠΝΟΣ (μg/m 3 ) 100 75 50 25 Σχήμα 5.2. Σύγκριση τιμών καπνού (διάμεσος χειμώνα) για την περίοδο 1990-2002 με το αντίστοιχο όριο ποιότητας ατμόσφαιρας. 0 ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΣ Ν.ΣΜΥΡΝΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 Όριο ΕΕ130 μg/m3 100 80 SO 2 (μg/m 3 ) 60 40 20 0 ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑΣ-1 ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ Ν.ΣΜΥΡΝΗ ΛΙΟΣΙΑ ΜΑΡΟΥΣΙ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 Όριο ΕΕ 80 μg/m3 Σχήμα 5.4. Σύγκριση τιμών διοξειδίου του θείου (διάμεσος έτους) για την περίοδο 1990-2002 με το αντίστοιχο όριο ποιότητας ατμόσφαιρας. Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.28
300 NO 2 (μg/m 3 ) 200 100 0 ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑΣ-1 ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΛΙΟΣΙΑ ΜΑΡΟΥΣΙ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ ΛΥΚΟΒΡΥΣΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ Σχήμα 5.7 Διαχρονική σύγκριση τιμών διοξειδίου του αζώτου (τιμή 98% έτους) για την περίοδο 1990-2002 με το αντίστοιχο όριο. 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Όριο ΕΕ 200 μg/m3 Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.29
Πίνακας 4.3. Όρια εκτάκτων μέτρων Ρύπος Χρονική βάση Στάδιο Προειδοποίησης (βάση της ΚΥΑ 11824/93) Στάδιο λήψης μέτρων Α! Βαθμίδας (βάση της ΚΥΑ 11824/93) Στάδιο λήψης μέτρων Β! Βαθμίδας (βάση της ΚΥΑ 11824/93) CO 8 ώρες 20 mg/m 3 25 mg/m 3 35 mg/m 3 O 3 1 ώρα 180 μg/m 3 360 μg/m 3 500 μg/m 3 Καπνός 24 ώρες 250 μg/m 3 300 μg/m 3 400 μg/m 3 Όριο Συναγερμού (σύμφωνα με την Οδηγία 99/30/ΕΚ) SO 2 1 ώρα 500 μg/m 3 (*) ΝΟ 2 1 ώρα 400 μg/m 3 (*) (*) εφόσον σημειώνεται υπέρβαση της τιμής αυτής για τρείς συνεχόμενες ώρες Σημ. Για τα αιωρούμενα σωματίδια ΑΣ 10 δεν προβλέπεται από την κείμενη Νομοθεσία (Ελληνική και Ευρωπαϊκή) όριο συναγερμού. Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.30
Η πράσινη πόλη Δίκτυο πεζοδρομίων Δίκτυο πεζοδρόμων Δίκτυο ποδηλατοδρόμων Ζώνες οικιστικής ανάπτυξης Ζώνες εμπορικής ανάπτυξης Ενέργεια-Περιβάλλον-Αειφορία Δημοτικό Λαικό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής Δ.6.31