τρατηγικές διαχείρισης κρίσεων συνέπεια Δασικής Πυρκαγιάς στο Πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης

Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης Master Thesis τρατηγικές διαχείρισης κρίσεων συνέπεια Δασικής Πυρκαγιάς στο Πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης Crisis management strategies as consequence of Forest Fire in the Context of Public Administration ΓΕΩΡΓΙΟ ΝΙΚΟΛΟΤΔΑΚΗ / GEORGIOS NIKOLOUDAKIS Α.Μ. / R.N. : 15068 Ειδικές Εκδόσεις / Special Publications: No. 2017049 Αθήνα, Mάρτιος 2017 Athens, March 2017

Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης Master Thesis τρατηγικές διαχείρισης κρίσεων συνέπεια Δασικής Πυρκαγιάς στο Πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης Crisis management strategies as consequence of Forest Fire in the Context of Public Administration ΓΕΩΡΓΙΟ ΝΙΚΟΛΟΤΔΑΚΗ / GEORGIOS NIKOLOUDAKIS Α.Μ. / R.N. : 15068 Σριμελής Εξεταστική Επιτροπή: Δρ. Ε. Λέκκας, Καθηγ. ΕΚΠΑ Εξειδικευμένη Επιστημονική Καθοδήγηση: Β. Μαρτζάκλης M.Sc. Αξιωματικός Πυροσβεστικού ώματος Πτυχιούχος Δημόσιας Διοίκησης Παντείου Πανεπιστημίου Expert E.U. Civil Protection Mechanism Δρ.. Λόζιος, Επικ. Καθηγ. ΕΚΠΑ Δρ. Π. Νάστος, Καθηγ. ΕΚΠΑ Ειδικές Εκδόσεις / Special Publications: No. 2017049 Αθήνα, Μάρτιος 2017 Athens, March 2017

Πεπιεσόμενα Πεξηερφκελα... ii Πεξίιεςε... iv Abstract...v Πξφινγνο θαη Δπραξηζηίεο... vi Καηάινγνο Πηλάθσλ... vii Δηζαγσγή...viii Κεθάλαιο 1. Φςζικέρ και Τεσνολογικέρ Καηαζηποθέρ... 9 1.1. Ζ έλλνηα ηεο θαηαζηξνθήο... 9 1.2. Φπζηθέο Καηαζηξνθέο... 10 1.3. Σερλνινγηθέο Καηαζηξνθέο... 12 Κεθάλαιο 2. Γιασείπιζη θςζικών καηαζηποθών... 15 2.1. Πξφιεςε, εηνηκφηεηα θαη απφθξηζε ζηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο... 15 2.2. Γηαρείξηζε θπζηθψλ θηλδχλσλ... 16 2.3. Μεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο... 17 2.3.1. Μεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε... 17 2.3.2. Σακείν Αιιειεγγχεο... 20 2.3.3. Μεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηελ Διιάδα... 21 Κεθάλαιο 3. Το θαινόμενο ηυν Γαζικών Πςπκαγιών... 26 3.1. Σν θαηλφκελν ηεο θσηηάο... 26 3.2. Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Γαζηθψλ Ππξθαγηψλ... 26 3.3. Αίηηα ησλ Γαζηθψλ Ππξθαγηψλ... 28 3.4. Σχπνη ησλ Γαζηθψλ Ππξθαγηψλ.....29 3.5. πλέπεηεο ησλ Γαζηθψλ Ππξθαγηψλ... 30 3.6. Οη Γαζηθέο Ππξθαγηέο ζηελ Διιάδα... 30 Κεθάλαιο 4. Γιασείπιζη κινδύνος ηυν Γαζικών Πςπκαγιών ζηην Δλλάδα... 32 4.1. Κίλδπλνο ππξθαγηάο... 32 4.2. Αληηκεηψπηζε δαζηθψλ ππξθαγηψλ... 33 4.3. Πξνζηαζία απφ ηηο Γαζηθέο Ππξθαγηέο... 34 4.4. Θεζκηθφ πιαίζην δαζνπξνζηαζίαο ζηελ Διιάδα... 37 4.5. ρεδηαζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ πξφιεςε ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ - πλεξγαζία, ξφινο θαη αξκνδηφηεηεο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ... 38 4.6. Δπηρεηξεζηαθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ θαηαζηνιή ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ... 42 4.7. Ζκεξήζην Γειηίν Πξφβιεςεο Κηλδχλνπ... 43 Κεθάλαιο 5. Πςποζβεζηικό Σώμα... 46 5.1. Απνζηνιή θαη αξκνδηφηεηεο ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο... 46 5.2. Γηάξζξσζε ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο... 48 5.3. Δζεινληηζκφο... 52 ii

Κεθάλαιο 6. Γιασείπιζη Κπίζευν και Πςποζβεζηικό Σώμα: Υπάπσοςζα καηάζηαζη και Πποοπηικέρ... 54 6.1. Φάζεηο Γηαρείξηζεο Κξίζεσλ... 54 6.2. Γπλαηά θαη ηξσηά ζεκεία ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο... 54 6.3. ηξαηεγηθνί ηφρνη ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο... 57 6.4. πκπεξάζκαηα...59 Βιβλιογπαθία... 60 iii

Πεπίλητη ηε ζεκεξηλή πεξίνδν, ε αλζξσπφηεηα θαιείηαη, φιν θαη πην ζπρλά, λα ιάβεη κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ ηφζν ζηηο αλαπηπγκέλεο φζν θαη ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Γηα απηφ ην ιφγν, ε Δπξσπατθή Έλσζε σο ζχλνιν αιιά θαη θάζε θξάηνο κέινο ηεο μερσξηζηά, έρνπλ πξνρσξήζεη ζε κηα πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε θαη αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ θαηαζηξνθψλ. θνπφο ηεο παξνχζαο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη αξρηθά ε παξνπζίαζε θαη ε αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ θπζηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ, θαζψο θαη νη αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε δηαρείξηζή ηνπο. Αθνινχζσο κειεηψληαη νη κεραληζκνί θαη νη δξάζεηο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηελ Διιάδα ηφζν γηα ηελ πξφιεςε φζν θαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Γίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε θαη αλαιχεηαη ζε βάζνο ην θαηλφκελν ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ, θαζψο απνηειεί ζπρλφ θαηαζηξνθηθφ γεγνλφο ζηελ Διιάδα. Γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ηφζν ε πξφιεςε φζν θαη ε θαηαζηνιή ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ. Πξνο απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο, πεξηγξάθεηαη ν ππάξρνλ ζρεδηαζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη ν επηρεηξεζηαθφο ζρεδηαζκφο, ελψ παξνπζηάδνληαη νη ζπλεξγαζίεο, νη ξφινη θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ. Καηφπηλ, πεξηγξάθεηαη ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα Διιάδνο, ην νπνίν είλαη ε αξκφδηα θξαηηθή ππεξεζία ππεχζπλε γηα ηελ πξφιεςε θαη θαηάζβεζε αζηηθψλ θαη δαζηθψλ ππξθαγηψλ, θαζψο θαη γηα ηελ έξεπλα, δηάζσζε θαη παξνρή ζπλδξνκήο ζε αηπρήκαηα θαη θαηαζηξνθέο ζε φιν ηνλ Διιαδηθφ ρψξν. Ο πξννξηζκφο θαη ε απνζηνιή ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο είλαη ε αζθάιεηα θαη πξνζηαζία ηεο δσήο θαη ηεο πεξηνπζίαο ησλ πνιηηψλ θαη ηνπ Κξάηνπο, θαηά ησλ θηλδχλσλ ππξφο, ζενκεληψλ θαη πιεκκπξψλ. Σέινο, αλαιχνληαη ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο, ηα δπλαηά θαη ηξσηά ζεκεία ηνπ θνξέα, θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλσηέξσ αλάιπζε. Λέξειρ κλειδιά: Φπζηθέο θαη Σερλνινγηθέο Καηαζηξνθέο, Αξρέο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, Γαζηθέο Ππξθαγηέο, Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, Ππξνζβεζηηθφ ψκα, ηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο. iv

Abstract In the current period, humanity is called, more and more often to take measures to deal with natural and technological disasters, in both developed and developing countries. For this reason, the European Union as a whole, as well as each member separately, has moved towards an effort to develop strategies for a more efficient management and tackling of these disasters. The aim of this thesis is firstly the presentation and analysis of the characteristics of natural and technological disasters, as well as the principles concerning their management. They are followed by a study of the mechanisms and the actions that have been developed in the European Union and in Greece, both for the prevention and handling of natural disasters. Special emphasis is given and deep analysis is made over the phenomenon of forest fires which are considered a quite frequent destructive occurrence in Greece. To overcome their appearance, both prevention and suppression are equally important. For this reason, a presentation of the currently existing planning of Civil Protection and the operational planning is made. The collaboration, the roles and the responsibilities of the involved Parties are also explained. Afterwards, the Fire Department of Greece is presented in detail. The Fire Department is the Public service mainly responsible for preventing and putting down both urban and forest fires. It has also got other important roles, such as research, rescue and assistance in accidents and disasters in the entire country. The main mission of the Fire Department of Greece is the safety and protection of life and property of both the citizens and the state, against fire hazards, disasters and floods. Finally, there is an analysis of the strategic planning of the Fire Department, its strong and vulnerable points as well as the conclusions arising from the conducted analysis. Key words: Natural and Technological Disasters, Risk management principles, Fire Forests, General Secretariat for Civil Protection, Fire Department, Strategic Planning v

Ππόλογορ / Δςσαπιζηίερ Η δηπισκαηηθή απηή εξγαζία απνηειεί ηελ νινθιήξσζε κηαο πξνζπάζεηαο πνπ έγηλε ζηα πιαίζηα ηεο ζπκκεηνρήο κνπ ζην Μεηαπηπρηαθό πξόγξακκα Σπνπδώλ, «Σηξαηεγηθέο Γηαρείξηζεο Πεξηβάιινληνο, Καηαζηξνθώλ θαη Κξίζεσλ» ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ. Σθνπόο ηεο εξγαζίαο ήηαλ λα δηεξεπλεζνύλ νη γλσζηέο θαη ελδεδεηγκέλεο ζηξαηεγηθέο δηαρείξηζεο θξίζεσλ, ζπλέπεηα Γαζηθήο ππξθαγηάο θαη λα απνηππσζεί ην ηζρύνλ ζεζκηθό Πιαίζην ζε επίπεδν Γεκόζηαο Γηνίθεζεο. Οινθιεξώλνληαο ηε ζπγγξαθή ηεο δηπισκαηηθήο µνπ εξγαζίαο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θαζεγεηή µνπ θ. Μαξηδάθιε Βαζίιεην, γηα ηηο ζπκβνπιέο, ηηο παξαηεξήζεηο θαη ηελ νπζηαζηηθή ππνζηήξημε ηεο πξνζπάζεηάο µνπ. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή µνπ θ. Δπζύκην Λέθθα γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηηο ζπκβνπιέο ηνπ. Τέινο, επραξηζηώ ηνλ Υπνζηξάηεγν Π.Σ. ε.α. θ. Κνπκνπδέιε Γεώξγην, γηα ηελ παξόηξπλζε, ηελ ππνζηήξημε θαη ηελ θαζνδήγεζε ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηήζσ ην ελ ιόγσ κεηαπηπρηαθό πξόγξακκα. vi

Καηάλογορ Πινάκυν Πίλαθαο 1.1. Καηεγνξίεο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ ζηελ Δπξψπε ηελ πεξίνδν 1998-2009 11 Πίλαθαο 1.2. Γέθα κεγαιχηεξεο θαηαγεγξακκέλεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο...12 vii

Διζαγυγή ην ππώηο θεθάιαην ηεο εξγαζίαο γίλεηαη ελλνηνινγηθή αλάιπζε ησλ θαηαζηξνθψλ θαη ηαμηλφκεζε απηψλ αλάινγα κε ην γελλεζηνπξγφ αίηην πνπ ηηο πξνθαιεί, ζε θπζηθέο θαη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο. ην δέςηεπο θεθάιαην απνηππψλεηαη ν κεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ν νπνίνο έρεη αλαπηπρζεί ζε Δζληθφ θαη Δπξσπαηθφ επίπεδν, θαηά ηα ζηάδηα ηεο πξφιεςεο, ηεο εηνηκφηεηαο θαη ηεο απφθξηζεο ζε κηα θπζηθή θαηαζηξνθή. ηελ ζπλέρεηα, ζην ηπίηο θεθάιαην αλαιχεηαη ην θαηλφκελν ηεο θσηηάο, αλαθέξνληαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ θαη νη επίζεκα θαηαγεγξακκέλεο αηηίεο πξφθιεζεο ηνπο. Αλαθέξνληαη φινη νη γλσζηνί ηχπνη δαζηθψλ ππξθαγηψλ, νη θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο πνπ επηθέξνπλ ζην πεξηβάιινλ θαη ζηνλ άλζξσπν. ην ηέηαπηο θεθάιαην θαηαγξάθνληαη νη κέζνδνη αληηκεηψπηζεο ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ, ην ζεζκηθφ πιαίζην Γαζνπξνζηαζίαο ζηελ Διιάδα θαη ν ζρεδηαζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζρεηηθά κε ηελ πξφιεςε, ηελ ζπλεξγαζία, ηνλ ξφιν θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ζε κηα δαζηθή ππξθαγηά. Αλαιχεηαη ν Δπηρεηξεζηαθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ θαηαζηνιή ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ, αλάινγα κε ηνλ εκεξήζην δειηίν πξφβιεςεο θηλδχλνπ ηεο Γεληθήο ηνλ νπνίν εθδίδεη ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. ην θεθάιαην πένηε θαζνξίδεηαη ε Απνζηνιή θαη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο, σο επηρεηξεζηαθφο βξαρίνλαο ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο. Καηαγξάθνληαη φιεο νη πεξηπηψζεηο θαη ηα είδε ζπκβάλησλ πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα. ηελ ζπλέρεηα γίλεηαη αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο δηνηθεηηθήο δηάξζξσζεο θαη δηνηθεηηθήο ππαγσγήο ησλ Τπεξεζηψλ ηνπ θνξέα. Σέινο, πεξηγξάθεηαη ν ζεζκφο ηνπ Δζεινληή Ππξνζβέζηε, ε θαηαρψξεζε ηνπ ζην γεληθφ κεηξψν ηεο Γ.Γ.Π.Π. θαη ν θαλνληζκφο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο Δζεινληηθψλ Ππξνζβεζηηθψλ ηαζκψλ θαη Κιηκαθίσλ. ην έκηο θεθάιαην ηεο εξγαζίαο, αξρηθά θαζνξίδνληαη νη δηάθνξεο θάζεηο δηαρείξηζεο ησλ θξίζεσλ θαη επηζεκαίλεηαη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εηνηκφηεηαο ηνλ θνξέσλ πξηλ ηελ εκθάληζε κηαο θξίζεο. Γηα ην ιφγν απηφ αθνινπζεί κηα αλάιπζε ηνπ ηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο, κε βάζε ην πεληαεηέο Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Αλάπηπμεο θαη Λεηηνπξγίαο ηνπ. ηελ ζπλέρεηα γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα εληνπηζηνχλ θαη λα θαηαγξαθνχλ ηα δπλαηά αιιά θαη ηα ηξσηά ζεκεία ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο, φπσο απηά πξνέθπςαλ απν ηελ αλσηέξσ αλάιπζε. Σέινο ζπλνςίδνληαο, θαηαγξάθνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απν ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο ζρεηηθά κε ηελ δηαρείξεζε θξίζεσλ ιφγσ Γαζηθήο Ππξθαγηάο, ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ηζρχεη ζήκεξα αιιά θαη νη δηαρξνληθέο δπζιεηηνπξγίεο ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ εληνπίζηεθαλ. viii

Κεθάλαιο 1. Φςζικέρ και Τεσνολογικέρ Καηαζηποθέρ 1.1. Η έννοια ηηρ καηαζηποθήρ Οινέλα θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη επεξεάδνληαη απφ θάπνηνπ είδνπο θαηαζηξνθή, θπζηθή ή ηερλνινγηθή. Απηφ νθείιεηαη ζε ζεηξά παξαγφλησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ, φπσο νη θιηκαηηθέο αιιαγέο πνπ πξνθαινχλ φιν θαη κεγαιχηεξε αζηάζεηα ζην πεξηβάιινλ. Ζ ξαγδαία αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ θπξίσο ζηηο θησρφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ ζπλεπάγεηαη φηη αθφκα κεγαιχηεξνο αξηζκφο αλζξψπσλ εθηίζεηαη ζηνπο θηλδχλνπο. Ζ αληζφηεηα κεηαμχ πινχζησλ θαη θησρψλ ρσξψλ, θαζψο θαη ε ηξσηφηεηα κηαο πεξηνρήο πνπ ηελ θάλεη επάισηε ζε θαηαζηξνθέο εμαξηάηαη άκεζα απφ ην αλ ε πεξηνρή απηή είλαη αλαπηπγκέλε ή αλαπηπζζφκελε. Τπάξρνπλ δηάθνξνη νξηζκνί ηεο θαηαζηξνθήο. Ζ θαηαζηξνθή νξίδεηαη σο κηα ζνβαξή δηάξξεμε ηεο νκαιήο ιεηηνπξγίαο κηαο θνηλφηεηαο ή κηαο θνηλσλίαο ε νπνία πεξηιακβάλεη εθηεηακέλεο αλζξψπηλεο, πιηθέο, νηθνλνκηθέο ή πεξηβαιινληηθέο απψιεηεο θαη επηπηψζεηο, ε νπνία ππεξβαίλεη ηελ ηθαλφηεηα ηεο πιεγείζαο θνηλφηεηαο ή θνηλσλίαο λα ηελ αληηκεησπίζεη κε ηα δηθά ηεο κέζα ή πφξνπο (International Strategy for Disaster Reduction, 2009). Έλαο θνηλά παξαδεθηφο νξηζκφο αλαθέξεη φηη: Ζ θαηαζηξνθή είλαη έλα γεγνλφο πνπ ζπγθεληξψλεη νξηζκέλα θνηλά απνδεθηά ραξαθηεξηζηηθά: επηθέξεη ζεκαληηθέο βιάβεο ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, ζπκβαίλεη μαθληθά ή πεξηιακβάλεη θάζεηο ηδηαίηεξεο νμχηεηαο θαη ππάξρνπλ πάληα θάπνηεο δπλαηφηεηεο κεηξηαζκνχ ησλ επηπηψζεψλ ηνπο είηε πξηλ είηε κεηά ηελ εθδήισζή ηνπο (απνπληδάθε, 2007). Χο γεγνλφηα, νη θαηαζηξνθέο δηαθξίλνληαη ζε ηέζζεξηο βαζηθέο ρσξν-ρξνληθέο δηαζηάζεηο (Παληδαξηδή, 2010): - Υξφλνο πξνεηδνπνίεζεο: ρξνληθή απφζηαζε αλάκεζα ζηελ ηαπηνπνίεζε ησλ επηθίλδπλσλ ζπλζεθψλ θαη ηελ έλαξμε ηεο εθδήισζεο ησλ επηπηψζεσλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο. - Μέγεζνο ησλ επηπηψζεσλ: αλαθέξεηαη ζηε ζνβαξφηεηα ηεο θνηλσληθήο απνδηνξγάλσζεο θαη ησλ θπζηθψλ βιαβψλ. - Δκβέιεηα ησλ επηπηψζεσλ: αλαθέξεηαη ζηελ έθηαζε θαη ην κέγεζνο ησλ γεσγξαθηθψλ ελνηήησλ θαη ησλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ ή θνηλνηήησλ πνπ πιήηηνληαη απφ ηηο θαηαζηξνθέο θαη ηελ θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε πνπ έρνπλ ππνζηεί. - Γηάξθεηα ησλ επηπηψζεσλ: αλαθέξεηαη ζηε ρξνληθή θαζπζηέξεζε απφ ηελ εκθάληζε ηεο θνηλσληθήο απνδηνξγάλσζεο θαη ησλ θπζηθψλ βιαβψλ κέρξη ηε ζεξαπεία απηψλ ησλ επηπηψζεσλ ή ηελ παχζε ηεο δηαδηθαζίαο πξφθιεζήο ηνπο. 9

1.2. Φςζικέρ Καηαζηποθέρ Χο Φπζηθή Καηαζηξνθή κπνξεί λα νξηζηεί έλα ζπκβάλ θπζηθήο πξνέιεπζεο ην νπνίν πξνθαιεί νηθνλνκηθή ή/θαη πεξηβαιινληηθή δεκηά, θαζψο θαη επηπηψζεηο ζηηο δσέο ή ζηελ αλζξψπηλε πγεία (European Environment Agency, 2003). Δπίζεο, σο θπζηθή θαηαζηξνθή νξίδεηαη ε ζπλέπεηα ελφο θπζηθνχ θηλδχλνπ ν νπνίνο πεξλάεη απφ ην ζηάδην ηεο πηζαλφηεηαο ζε κία ελεξγή θάζε θαη θαηά ζπλέπεηα έρεη επηπηψζεηο ζηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Οη θπζηθνί θίλδπλνη πξνθχπηνπλ απφ θπζηθέο δηαδηθαζίεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ησλ νπνίσλ ηα απνηειέζκαηα κπνξνχλ είηε λα κεησζνχλ απφ αλζξψπηλε παξέκβαζε είηε λα επηδεηλσζνχλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη θάπνηεο απφ ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο κπνξεί λα αλήθνπλ ζηηο ζχλζεηεο πεξηπηψζεηο, φπνπ ε εθδήισζή ηνπο είλαη απνηέιεζκα δηεξγαζηψλ θαη ζπλζεθψλ δηαθνξεηηθψλ ζπζηεκάησλ. Οη θίλδπλνη ζα κπνξνχζαλ λα δηαθξηζνχλ ζε απηνχο φπνπ ε εθδήισζε ηνπ θαηλνκέλνπ είλαη ζην κεγαιχηεξν βαζκφ αλεμάξηεηε ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαη απηνχο φπνπ ε αλζξψπηλε παξέκβαζε κπνξεί λα είλαη αθφκα θαη γελεζηνπξγφ αίηην. Οη θπζηθέο θαηαζηξνθέο θαηεγνξηνπνηνχληαη σο εμήο: - εηζκνί: πξνθαινχληαη απφ κηα μαθληθή απειεπζέξσζε ελέξγεηαο ζην θινηφ ηεο γεο ή ζηνλ αλψηεξν καλδχα σο απνηέιεζκα απφηνκεο εδαθηθήο θίλεζεο θαηά κήθνο κηαο επηθάλεηαο πνπ νλνκάδεηαη ξήγκα. - Γαζηθέο ππξθαγηέο: ππξθαγηέο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε δαζηθέο εθηάζεηο. - Πιεκκχξεο: θπζηθά θαηλφκελα πνπ πεξηιακβάλνπλ θπζηνινγηθνχο θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχο παξάγνληεο. - Ζθαηζηεηαθέο εθξήμεηο: δηαθξίλνληαη ζε δχν ηχπνπο, ζηηο δηαρπηηθέο εθξήμεηο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ζρεδφλ ζπλερή έθιπζε ιάβαο θαη ζηηο βίαηεο εθξήμεηο νη νπνίεο είλαη ζπαληφηεξεο αιιά πνιχ θαηαζηξνθηθέο ιφγσ ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ αεξίσλ θαη κάγκαηνο (European Environment Agency, 2010). - Καηνιηζζήζεηο/θαζηδήζεηο: βαξπηηθέο θηλήζεηο κηαο κάδαο βξάρσλ, θνξξεκάησλ ή γαηψλ θαηά κήθνο ελφο πξαλνχο. πλήζσο απαηηείηαη ζπλχπαξμε πνιιψλ παξαγφλησλ, απφ γεσινγηθέο, γεσηερληθέο, κνξθνινγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο κέρξη αλζξψπηλεο παξεκβάζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο (Λέθθαο, 2000). - Έληνλα θαηξηθά θαηλφκελα: θαηαηγίδεο, ιεηςπδξία θαη μεξαζίεο, θαχζσλεο, ρηνλνζηηβάδεο. Ζ κεγάιε πνηθηιία γεσθπζηθψλ θαη θιηκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο Δπξψπεο ηελ θάλεη επηξξεπή ζε επξχ θάζκα αθξαίσλ θπζηθψλ ζπκβάλησλ. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά νη θαηεγνξίεο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ ζηελ Δπξψπε (European Environment Agency, 2010): 10

Πίλαθαο 1.1. Καηεγνξίεο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ ζηελ Δπξψπε ηελ πεξίνδν 1998-2009 Δπηζεκαίλεηαη φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ, είηε αλεπηπγκέλεο είηε ππφ αλάπηπμε, ε απεηιή θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ φπσο εθξήμεηο εθαηζηείσλ, ζεηζκνί, ηζνπλάκη, ηπθψλεο, πιεκκχξεο, μεξαζίεο ή δαζηθέο ππξθαγηέο είλαη πάληα παξνχζα. Οη θάηνηθνη απηψλ ησλ πεξηνρψλ είλαη ζπλερψο εθηεζεηκέλνη ζε απηνχο ηνπο θπζηθνχο θηλδχλνπο. ε πεξίπησζε πνπ έρνπλ ιεθζεί φια ηα κέηξα πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ θαηαζηξνθψλ, ηφηε είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζνπλ επηηπρψο ηηο ζνβαξέο ζπλέπεηεο απηψλ ησλ θαηλνκέλσλ. Οη άλζξσπνη θαη νη θνηλσλίεο πνπ δελ κπνξνχλ λα πξνζηαηεπζνχλ επαξθψο απφ ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ είλαη επάισηνη ζηηο θαηαζηξνθέο. Άξα, ν θίλδπλνο ηεο θαηαζηξνθήο απνηειείηαη απφ δχν ζηνηρεία: επηθηλδπλφηεηα θαη ηξσηφηεηα (Παληδαξηδή, 2010). Ο φξνο επηθηλδπλφηεηα αλαθέξεηαη ζε αθξαία θπζηθά θαηλφκελα πνπ παξνπζηάδνπλ θάπνηα πηζαλφηεηα λα επηθέξνπλ δπζκελέο ζπλέπεηεο. Ζ επηθηλδπλφηεηα κπνξεί λα πεξηνξίδεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ηνπνζεζία ή λα απεηιεί νιφθιεξεο πεξηνρέο. Γηα λα κεησζεί ε επηθηλδπλφηεηα ζε κηα πεξηνρή πξέπεη λα είλαη γλσζηέο νη επηπηψζεηο πνπ έλα θαηλφκελν κπνξεί λα έρεη. Γηα θαιχηεξα θαη φζν ην δπλαηφλ εγθπξφηεξα απνηειέζκαηα θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή εηδηθψλ επηζηεκφλσλ θαη λέσλ ηερλνινγηψλ (Παληδαξηδή, 2010). Ο φξνο ηξσηφηεηα δειψλεη αθελφο ηελ αλεπάξθεηα κέζσλ ή ηθαλνηήησλ λα πξνζηαηεπζεί θάπνηνο απφ ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ θαη αθεηέξνπ ηελ αδπλακία λα αλαθάκςεη ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ απηέο. Δπνκέλσο, ε ηξσηφηεηα ζε κηα θνηλσλία ππνδειψλεη ηελ ηάζε ή ηελ επηξξέπεηα γηα εκθάληζε απσιεηψλ ζε πεξίπησζε κηαο εμσηεξηθήο πίεζεο. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο ηξσηφηεηαο δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο ηνκείο (Garatwa, 2002): - Πνιηηηθφ-ζεζκηθφ: νη αδπλακίεο πνπ νδεγνχλ ζηελ ηξσηφηεηα αλαθέξνληαη ζηελ έιιεηςε λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ ππάξρεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε επηθίλδπλσλ θαηλνκέλσλ, αλεπάξθεηα δηαζέζηκσλ πφξσλ θαη πξνζσπηθνχ πνπ ζα πξέπεη λα εμαζθαιίζνπλ ηελ φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξε δηαρείξηζε θαη αληηκεηψπηζε 11

θαηαζηξνθψλ, ζηε θηινζνθία ησλ θνηλσληψλ λα κε δίλνπλ κεγάιε ζεκαζία ζηελ πξφιεςε, ζην ρακειφ επίπεδν ζπκκεηνρήο ηνπ θφζκνπ ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ζα ηνπο θαηαζηήζνπλ πην ππεχζπλνπο θαη ελεξγνχο πνιίηεο, ζηελ έιιεηςε ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ θαη ζην ιαλζαζκέλν ή αζαθή θαηακεξηζκφ αξκνδηνηήησλ. - Οηθνλνκηθφ: ζεκαληηθή αδπλακία απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη θξαηηθνί πφξνη πνπ δηαηίζεληαη γηα ηε δηαρείξηζε ησλ θαηαζηξνθψλ είλαη αλεπαξθείο. εκαληηθή αδπλακία απνηειεί ην γεγνλφο φηη πνιιέο πεξηνρέο ζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ επηβίσζή ηνπο ζε πνιχ ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο φπσο ε γεσξγία, κε απνηέιεζκα ν θίλδπλνο γηα απηέο ηηο πεξηνρέο λα είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφο ζηελ πεξίπησζε πνπ νη ηνκείο απηνί είλαη εππαζείο ζηηο θαηαζηξνθέο. Δπηπιένλ, ε αλάγθε-θηψρηα κπνξεί λα νδεγήζεη πιεζπζκνχο λα θαηνηθήζνπλ ζε πεξηνρέο απμεκέλεο επηθηλδπλφηεηαο. - Κνηλσληθφ-πνιηηηζκηθφ: νη ζεκαληηθφηεξεο αδπλακίεο πνπ νδεγνχλ κηα θνηλσλία ζε ηξσηφηεηα εληνπίδνληαη ζηελ ειιηπή εθπαίδεπζε θαη ζηελ αλεπαξθή γλψζε ζρεηηθά κε ηα αίηηα θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνθαινχλ φιεο απηέο νη θαηαζηξνθέο. εκαληηθφο παξάγνληαο είλαη θαη ην γεγνλφο φηη νη άλζξσπνη δελ έρνπλ αληηιεθζεί ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο νξγάλσζεο ζε νκάδεο θαη ηεο δηαπξαγκάηεπζεο κε ηνπο ηζρπξνχο θαιχηεξνπο φξνπο αλάπηπμεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηε ζπλνιηθή επεκεξία ηνπ πιεζπζκνχ. Οη δέθα κεγαιχηεξεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί παξαηίζεληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί: Πίλαθαο 1.2. Γέθα κεγαιχηεξεο θαηαγεγξακκέλεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο Πεγή: http://www.hellasgr.net/natural.html 1.3. Τεσνολογικέρ Καηαζηποθέρ Χο Σερλνινγηθή Καηαζηξνθή νξίδεηαη ε θαηαζηξνθή πνπ πεγάδεη απφ ηερλνινγηθέο ή βηνκεραληθέο ζπλζήθεο. ε απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη αηπρήκαηα, επηθίλδπλεο δηαδηθαζίεο, απνηπρίεο ππνδνκψλ ή ζπγθεθξηκέλεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε απψιεηεο αλζξψπηλσλ δσψλ, ηξαπκαηηζκνχο, αξξψζηηεο ή άιιεο επηπηψζεηο ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ, απψιεηα ππεξεζηψλ, θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δηάξξεμε ή πεξηβαιινληηθέο δεκηέο (International Strategy for Disaster Reduction, 2009). Οη ηερλνινγηθέο 12

θαηαζηξνθέο ζεσξνχληαη ακηγψο αλζξσπνγελείο. Οη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο κπνξνχλ λα πξνθιεζνχλ απφ ειιηπή ζρεδηαζκφ, θαηαζθεπή θαη ζπληήξεζε, απφ αλεπαξθή δηαρείξηζε ή απφ ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο (Λέθθαο, 2000). Οη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο ζπλνδεχνπλ απφ παιηά ηελ αλζξψπηλε ηζηνξία. Παξαηεξείηαη κηα ζπλέρεηα ζηηο ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο, απηφ πνπ αιιάδεη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ είλαη ε θιίκαθα ηνπ θηλδχλνπ θαη ην είδνο ησλ αηπρεκάησλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα νη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο παξνπζηάδνπλ κηα κείσζε. Απηφ πηζαλφηαηα νθείιεηαη ζην βειηησκέλν θαηαζθεπαζηηθφ ζρεδηαζκφ, ζηελ απμεκέλε ελεκέξσζε θαη πιεξνθφξεζε ησλ δηαρεηξηζηψλ ζηηο βηνκεραλίεο αιιά θαη ηνπ γεληθνχ θνηλνχ πάλσ ζε ζέκαηα πγείαο θαη αζθάιεηαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απζηεξή θπβεξλεηηθή πνιηηηθή ησλ ρσξψλ γηα ηνπο θαλφλεο πνπ πξέπεη λα ηζρχνπλ ζηηο βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο θαη κεηαθνξέο. ηηο ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο ζπγθαηαιέγνληαη ηα εμήο (απνπληδάθε, 2007): - Βηνκεραληθά αηπρήκαηα, φπσο δηαζθνξπηζκφο ρεκηθψλ νπζηψλ, θαηαξξεχζεηο βηνκεραληθψλ ππνδνκψλ, εθξήμεηο, ππξθαγηέο, δηαξξνέο αεξίσλ, δειεηεξηάζεηο, ππξεληθή αθηηλνβνιία. - Αηπρήκαηα ζηηο κεηαθνξέο, νδηθέο, αεξνπνξηθέο, ζηδεξνδξνκηθέο ή αθηνπιντθέο, επηθίλδπλσλ νπζηψλ θαη πιηθψλ. - Άιια αηπρήκαηα, φπσο θαηαξξεχζεηο κεγάισλ νηθνδνκηθψλ θαη άιισλ θαηαζθεπψλ. Πνιιά ηερλνινγηθά αηπρήκαηα νθείινληαη ζηνλ απνηπρεκέλν ζρεδηαζκφ ζηνπο ηξεηο θχξηνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο φπνπ ε αζθάιεηα είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Οη θαηαζηξνθέο ησλ ηερλνινγηθψλ αηπρεκάησλ ιφγσ ηεο αηκνζθαηξηθήο κφιπλζεο ζα είλαη ηεξάζηηεο, θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ ζπλεπάγνληαη γηα ηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ θαη γηα ην πεξηβάιινλ ζα είλαη πνιχ ρεηξφηεξα θαη ε δηάξθεηά ηνπο πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ (Παληδαξηδή, 2010). Σα ηερλνινγηθά αηπρήκαηα πνπ πξνθαινχλ ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε θαηεγνξία είλαη ηα κηθξήο έληαζεο ηερλνινγηθά αηπρήκαηα πνπ κπνξνχλ λα ζπκβνχλ νπνπδήπνηε. Ζ δεχηεξε θαηεγνξία είλαη ηα κεγάια ηερλνινγηθά αηπρήκαηα, βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ νπνίσλ είλαη νη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ, ε αλάγθε εθθέλσζεο ηεο πιεηηφκελεο πεξηνρήο απφ ην θνηλφ, νη θαηαζηξνθηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ θαη νη πιηθέο δεκηέο ζηελ εγθαηάζηαζε θαη ηηο πεξηνπζίεο ηεο επξχηεξεο ηνπ αηπρήκαηνο πεξηνρήο. Ζ Οδεγία 96/82/ΔΚ (SEVESO II) ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 9 Γεθ. 1996 ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ «Καζνξηζκφο κέηξσλ θαη φξσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ απφ αηπρήκαηα κεγάιεο έθηαζεο ζε εγθαηαζηάζεηο ή κνλάδεο ιφγσ ηεο χπαξμεο επηθηλδχλσλ νπζηψλ» (Δλαξκφληζε ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ΚΤΑ 5697/590 απφ 16 Μαξηίνπ 2000 (ΦΔΚ Σεχρνο Β 405/29 Μαξηίνπ 2000) θαιχπηεη θαηεγνξίεο εγθαηαζηάζεσλ ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο θαηνλνκαδφκελεο επηθίλδπλεο νπζίεο (π.ρ. ριψξην, ληηξηθφ ακκψλην, πδξνριψξην, θιπ) ή θαηεγνξίεο επηθηλδχλσλ νπζηψλ (π.ρ. νμεηδσηηθέο, πνιχ ηνμηθέο, επηθίλδπλεο γηα ην πεξηβάιινλ, θιπ). Πνιιέο επηθίλδπλεο ρεκηθέο νπζίεο γίλνληαη αληηιεπηέο είηε απφ ην ρξψκα ή ηελ νζκή ηνπο είηε απφ ηα ζπκπηψκαηα πνπ πξνθαινχλ (πρ. εξεζηζκφ καηηψλ/δέξκαηνο/ιαηκνχ, δπζθνιία 13

ζηελ αλαπλνή, αίζζεκα λαπηίαο, πνλνθέθαιν, δαιάδα, θιπ). Πνιιέο δελ είλαη νξαηέο, δελ έρνπλ νζκή ή ρξψκα θαη ηα ζπκπηψκαηα απφ ηελ έθζεζε ζε απηέο δελ είλαη πάληνηε άκεζα αληηιεπηά. εκεηψλεηαη, επίζεο φηη δελ παξνπζηάδνπλ φια ηα άηνκα ηνλ ίδην βαζκφ εππάζεηαο φηαλ εθηεζνχλ ζηελ ίδηα πνζφηεηα κίαο ρεκηθήο νπζίαο. ηηο πην εππαζείο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ αλήθνπλ ηα άηνκα κηθξήο ειηθίαο (βξέθε, λήπηα, παηδηά), νη ειηθησκέλνη, νη έγθπνη θαη ηα άηνκα πνπ έρνπλ ήδε θάπνην πξφβιεκα πγείαο (π.ρ. άζζκα, θιπ). χκθσλα κε ηε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, αλάινγα κε ηα επίπεδα ησλ ηξηψλ θαηεγνξηψλ επηπηψζεσλ [ζεξκηθή δφζε (ζεξκηθή αθηηλνβνιία), ππεξπίεζε (σζηηθφ θχκα), ζπγθέληξσζε (ηνμηθή νπζία), νξίδνληαη ζπλήζσο νη εμήο ηξεηο δψλεο πξνζηαζίαο (επηπηψζεσλ): - Εψλε Η: Εψλε Πξνζηαζίαο Γπλάκεσλ Καηαζηνιήο: ζνβαξνί ηξαπκαηηζκνί θαη ζάλαηνη ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ. - Εψλε ΗΗ: Εψλε Πξνζηαζίαο Πιεζπζκνχ - νβαξέο Δπηπηψζεηο : γηα ηα πεξηζζφηεξα άηνκα ηεο δψλεο απηήο αλακέλνληαη κε-αλαηάμηκεο βιάβεο ζηελ πγεία ηνπο θαη πηζαλνί ζάλαηνη ζε κηθξφ πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ. πζηεκαηηθέο ελέξγεηεο δηάζσζεο απφ ηα ζσζηηθά ζπλεξγεία. - Εψλε ΗΗΗ: Εψλε Πξνζηαζίαο Πιεζπζκνχ - Μέηξηεο Δπηπηψζεηο : δελ αλακέλνληαη ζάλαηνη ελψ ζε κηθξφ αξηζκφ αηφκσλ ηεο δψλεο απηήο αλακέλνληαη βιάβεο ζηελ πγεία ηνπο. Ζ δηάζσζε γίλεηαη θχξηα κε ίδηα κέζα απφ ηνλ πιεζπζκφ θαη ζε ιίγεο πεξηπηψζεηο απφ ηα ζσζηηθά ζπλεξγεία. Δπηζεκαίλεηαη φηη αλ θαη νη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο είλαη θαηά θχξην ιφγν αλζξσπνγελείο, ππάξρνπλ αξθεηέο θνξέο πνπ νη θπζηθέο θαηαζηξνθέο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηελ αθεηεξία ελφο ηερλνινγηθνχ αηπρήκαηνο ζε βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο, απνζήθεο θιπ. Ζ έλαξμε ελφο ηερλνινγηθνχ αηπρήκαηνο κεγάιεο έθηαζεο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο θπζηθήο θαηαζηξνθήο κπνξεί λα εθζέζεη νιφθιεξεο πεξηνρέο ζε ηεξάζηηνπο θηλδχλνπο. Οη επηπηψζεηο ηέηνησλ ζχλζεησλ θαηλνκέλσλ παξνπζηάδνληαη λα είλαη φιν θαη πην θαηαζηξνθηθέο. Έλαο ιφγνο γηα απηφ είλαη φηη πνιιέο βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο φπνπ ζπλέβεζαλ θαηαζηξνθηθά αηπρήκαηα βξίζθνληαλ εληφο ή πιεζίνλ αζηηθψλ πεξηνρψλ (απνπληδάθε, 2007). 14

Κεθάλαιο 2. Γιασείπιζη θςζικών καηαζηποθών 2.1. Ππόλητη, εηοιμόηηηα και απόκπιζη ζηιρ θςζικέρ καηαζηποθέρ Καηαζηξνθέο φπσο νη δαζηθέο ππξθαγηέο, νη πιεκκχξεο θαη νη μεξαζίεο έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηηο δσέο ησλ αλζξψπσλ θαη ζην πεξηβάιινλ. εκαζία έρεη φρη κφλν ε αληηκεηψπηζε ησλ ζπλεπεηψλ ησλ θαηαζηξνθψλ, αιιά θαη ε ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θηλδχλνπ θαηαζηξνθψλ κε επέλδπζε ζηελ πξφιεςε. Δίλαη γεληθά απνδεθηφ φηη θπξίαξρν ζηνηρείν ζηελ πξνζπάζεηα κείσζεο ησλ επηπηψζεσλ ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ είλαη ε πξφιεςε ησλ αθξαίσλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ πνπ ηηο πξνθαινχλ. Ζ αλάπηπμε ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ επηηξέπνπλ γξήγνξε θαη αζθαιή θαηαγξαθή θαη επεμεξγαζία δεδνκέλσλ πνπ πεξηγξάθνπλ ηελ εμέιημε δπλακηθψλ ζπζηεκάησλ, γηα παξάδεηγκα θαηξηθέο ζπλζήθεο. Ζ έλλνηα ηεο πξφιεςεο φκσο δελ πξέπεη λα αλαθέξεηαη κφλν ζηελ εμέιημε ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ θαη ζηελ πξφβιεςε, έζησ θαη αθξηβή, εθδήισζεο αθξαίσλ θαηλνκέλσλ. Ίζσο αθφκα πην ζεκαληηθφο είλαη ν ηνκέαο ηεο πξφβιεςεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εμέιημεο ελφο αθξαίνπ θπζηθνχ θαηλφκελνπ δειαδή ηεο θπζηθήο θαηαζηξνθήο πνπ ζα πξνθαιέζεη. Ζ πξφβιεςε ησλ πηζαλψλ επηπηψζεσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπο θαη ηελ απνηξνπή ηεο ρεηξφηεξεο εμέιημεο δειαδή ηεο κεηαηξνπήο ελφο θπζηθνχ θηλδχλνπ ζε θπζηθή θαηαζηξνθή. Οη επελδχζεηο ζηελ πξφιεςε θαη ζηελ εηνηκφηεηα απνδίδνπλ ζεκαληηθά νθέιε ζε ζχγθξηζε κε ην θφζηνο αλαθνχθηζεο, αλάλεςεο θαη αλαδφκεζεο κεηά απφ κηα θαηαζηξνθή. Ζ πξφιεςε θαηαζηξνθψλ είλαη δπλαηή κε δηάθνξνπο ηξφπνπο φπσο ε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο πιεξνθνξηψλ γηα απηέο, ε αληαιιαγή θαιψλ πξαθηηθψλ, ε ελίζρπζε εξγαιείσλ πξνεηδνπνίεζεο, θηι. Σα ζπζηήκαηα απηά πξέπεη λα ιακβάλνπλ ππφςε θαη λα αμηνπνηνχλ ηηο ππάξρνπζεο πεγέο πιεξνθφξεζεο (European Council, 2007). Ζ πξφιεςε νξίδεηαη σο ε θαηεγνξεκαηηθή απνθπγή επηπηψζεσλ απφ ηνπο θπζηθνχο θίλδπλνπο (International Strategy for Disaster Reduction, 2009). Ζ πξφιεςε εθθξάδεη ηελ πξφζεζε ηεο πιήξνπο απνθπγήο επηπηψζεσλ κέζσ δξάζεσλ εθ ησλ πξνηέξσλ. Ο φξνο εηνηκφηεηα αθνξά κία θαηάζηαζε πξνεηνηκαζίαο θαη ηθαλφηεηαο αλζξψπσλ θαη κέζσλ πνπ επηηξέπεη ηελ δηαζθάιηζε κίαο απνηειεζκαηηθήο θαη άκεζεο αληίδξαζεο ζε ζπκβάληα έθηαθηεο αλάγθεο, ε νπνία δηαζθαιίδεηαη σο απνηέιεζκα απφ δξάζεηο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί εθ ησλ πξνηέξσλ (European Council, 2007). Ζ Γηεζλήο ηξαηεγηθή γηα ηελ Διάηησζε ησλ Καηαζηξνθψλ (International Strategy for Disaster Reduction, 2009) νξίδεη ηελ εηνηκφηεηα σο ηελ γλψζε θαη ηηο ηθαλφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηηο θπβεξλήζεηο, ηνπο επαγγεικαηηθνχο νξγαληζκνχο απφθξηζεο θαη αλάλεςεο, ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο θαη ηνπο ηδηψηεο, γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πξφιεςε, απφθξηζε θαη αλάλεςε απφ πξνζερή ή ηξέρνληα ζπκβάληα θαηαζηξνθψλ. Σέινο, κε βάζε ην Λέθθα (2000), ε εηνηκφηεηα νξίδεηαη σο «ηα πξνθαζνξηζκέλα κέηξα έθηαθηεο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα παίξλνληαη κε ζθνπφ ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ 15

απσιεηψλ ζε αλζξψπηλεο δσέο θαη πεξηνπζίεο ζηελ πεξίπησζε δξάζεο ελφο θπζηθνχ θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ». Σα κέηξα εηνηκφηεηαο επηηξέπνπλ ηελ ηαρεία θηλεηνπνίεζε νκάδσλ δηακεζνιάβεζεο θαη δηαζθαιίδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή απφθξηζε θαη ηελ ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ησλ ππαξρφλησλ πφξσλ. Δπηπιένλ, ηα κέηξα εηνηκφηεηαο πεξηιακβάλνπλ πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο θαη αζθήζεηο πξνζνκνίσζεο. Απφθξηζε είλαη θάζε πξάμε θαηά ηελ δηάξθεηα ή κεηά απφ κία θαηάζηαζε εθηάθηνπ αλάγθεο ε νπνία αληηκεησπίδεη ηηο άκεζεο ζπλέπεηεο (European Council, 2007). Ζ απφθξηζε αθνξά ηελ παξνρή ππεξεζηψλ εθηάθηνπ αλάγθεο θαη δεκφζηαο ππνζηήξημεο θαηά ηελ δηάξθεηα κίαο θαηαζηξνθήο, ή ακέζσο κεηά, ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ δηάζσζε δσψλ, ζηελ κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ, ζηελ δηαζθάιηζε ηεο δεκφζηαο αζθάιεηαο θαη ε νπνία θαιχπηεη ηηο βαζηθέο αλάγθεο επηβίσζεο ησλ αλζξψπσλ πνπ έρνπλ πιεγεί. 2.2. Γιασείπιζη θςζικών κινδύνυν Ζ δηαρείξηζε θπζηθψλ θηλδχλσλ ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα εμήο ζηάδηα (European Territorial Cooperation Programme): 1. Πξφβιεςε: ε αθξηβέζηεξε δπλαηή πξφγλσζε ηεο εμέιημεο ελφο αθξαίνπ θαηλνκέλνπ κε ηα θχξηα ζηνηρεία πξφβιεςεο (ηφπνο, ρξφλνο, κέγεζνο) απνηειεί βαζηθφ παξάγνληα ηεο εθηίκεζεο πηζαλψλ επηπηψζεσλ. 2. Πιεξνθφξεζε: κε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο πξφβιεςεο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη ησλ επηπηψζεψλ ηνπ, ελεκεξψλνληαη νη ζρεηηθέο ππεξεζίεο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ, ψζηε λα απνθαζίδνληαη ηα θαηάιιεια κέηξα αληηκεηψπηζεο. 3. ρεδηαζκφο: αλάινγα κε ηε θχζε ηνπ θπζηθνχ θαηλνκέλνπ θαη ηνπ δηαηηζέκελνπ ρξφλνπ, ν θξαηηθφο κεραληζκφο κπνξεί λα ζρεδηάζεη ηα κέηξα πξφιεςεο θαη άκεζεο αληίδξαζεο ζηελ εμέιημε ηνπ θαηλνκέλνπ. 4. Πξνεηδνπνίεζε: ε έγθαηξε πξνεηδνπνίεζε ηεο πνιηηείαο είλαη θαηαιπηηθφο παξάγνληαο ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ελφο αθξαίνπ θαηλνκέλνπ, θαζψο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ηαρχηαηε νξγάλσζε ησλ αξκφδησλ ππεξεζηψλ ψζηε ε δξάζε λα είλαη άκεζε θαη απνηειεζκαηηθή. ε αθξαίεο πεξηπηψζεηο, ζα είλαη δπλαηή ε ελεκέξσζε θαη νξγάλσζε ησλ πνιηηψλ. 5. Απνθαηάζηαζε: ε ηαρχηεξε απνθαηάζηαζε ηνπ ξπζκνχ δσήο θαη αλάπηπμεο κεηά ηελ εθδήισζε ελφο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ είλαη δείθηεο νξγαλσκέλεο πνιηηείαο. Πξνυπνζέηεη ηε ιεηηνπξγία φισλ ησλ πξνεγνχκελσλ θάζεσλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη εθηφο απφ ηελ πνιηηηθή βνχιεζε, είλαη απαξαίηεηε θαη ε δηεπηζηεκνληθή δηαθιαδηθή ζπλεξγαζία πνιιψλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ. Κάζε έλα απφ ηα παξαπάλσ ζηάδηα είλαη ζεκαληηθφ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ θαηαζηξνθψλ. Γπζηπρψο γηα πνιιά ρξφληα, ην κεγαιχηεξν βάξνο ζε πφξνπο, επελδχζεηο θαη πνιηηηθφ ζρεδηαζκφ δηλφηαλ ζηηο δξάζεηο κεηά ηε θαηαζηξνθή. Οη ζπλέπεηεο ησλ θαηαζηξνθψλ φκσο είλαη ηεξάζηηεο ρσξίο ηελ πξφιεςε. Δπνκέλσο, ε εθ ησλ πξνηέξσλ κείσζε θηλδχλσλ θαη απσιεηψλ απνηειεί ιηγφηεξν δαπαλεξή ιχζε ζε ζρέζε κε ηελ εθ ησλ πζηέξσλ απνθαηάζηαζε θαη αλαζπγθξφηεζε. Σν ζηάδην ηεο πξφιεςεο έρεη απνθηήζεη πιένλ κεγάιε 16

βαξχηεηα γηα ηηο θπζηθέο θαη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο. εκαληηθφ ξφιν πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε έπαημαλ θαη νη λέεο ηερλνινγίεο θαη νη εμειίμεηο ζηηο ηερλνινγίεο επηθνηλσληψλ θαη παξαθνινχζεζεο θαηλνκέλσλ πνπ επηηξέπνπλ ηελ επέκβαζε ηνπ αλζξψπνπ ζηα αίηηα ησλ θηλδχλσλ (Παληδαξηδή, 2010). 2.3. Μησανιζμόρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ 2.3.1. Μησανιζμόρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ ζηην Δςπυπαφκή Ένυζη Ζ πνιηηηθή πξνζηαζία νξίδεηαη σο θάζε νξγαληζκφο θαη θάζε κέηξν, ππφ θπβεξλεηηθφ ή άιιν έιεγρν, πνπ ζηνρεχεη ζηελ πξφιεςε, ηελ κεηξίαζε ή ηελ αληηκεηψπηζε ησλ απνηειεζκάησλ εθηάθησλ αλαγθψλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ θαη ηεο ηδηνθηεζίαο ηνπο. Ζ πνιηηηθή πξνζηαζία είλαη ηθαλή λα παξέρεη εμεηδηθεπκέλε βνήζεηα άκεζα ζε βαζηθνχο ηνκείο ζηα αξρηθά ζηάδηα κίαο θαηαζηξνθήο: νκάδεο έξεπλαο θαη δηάζσζεο, ηαηξηθέο νκάδεο, νκάδεο θαζαξηζκνχ ησλ πδάησλ, θαηαιχκαηα (European Commission, 2012). ηηο πεξηζζφηεξεο θπζηθέο θαη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο, νη ρψξεο είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζνπλ κφλεο ηνπο ηηο θαηαζηξνθέο απφ ηηο νπνίεο πιήηηνληαη κε βάζε ηηο εζληθέο ηνπο ξπζκίζεηο. Παξ φια απηά, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ρξεηάδεηαη έθηαθηε αξσγή απφ ην εμσηεξηθφ, εμαηηίαο ηνπ κεγέζνπο ησλ θαηαζηξνθψλ θαη ηεο αδπλακίαο αληηκεηψπηζήο ηνπο. ε απηφ ην ζεκείν παξεκβαίλεη ε θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηε ζπλεξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο (Καξακάλνπ,2012). Ζ Πνιηηηθή Πξνζηαζία ζηελ Δπξψπε αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ πξνζηαζία ηεο δσήο θαη ηηο πεξηνπζίεο ησλ πνιηηψλ έλαληη ησλ θηλδχλσλ απφ θπζηθέο, ηερλνινγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο θαηαζηξνθέο θαη ζηνρεχνπλ ζηε κείσζε ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο ζε Δπξσπατθφ επίπεδν (Καθαιηάγθνπ, 2010). Γελ είλαη απηφλνκε πνιηηηθή κέζα ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αιιά αλαθέξεηαη σο Γεληθή Γηεχζπλζε Αλζξσπηζηηθήο Βνήζεηαο θαη Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Ο γεληθφο ζηφρνο ηνπ κεραληζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη λα παξέρεη, εθφζνλ δεηεζεί, ππνζηήξημε ζε ζπκβάληα ζνβαξψλ εθηάθησλ αλαγθψλ θαη λα δηεπθνιχλεη ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ δηακεζνιάβεζε ησλ Κξαηψλ Μειψλ θαη ηεο Κνηλφηεηαο. νβαξά έθηαθηα πεξηζηαηηθά ζεσξνχληαη φιεο νη θαηαζηάζεηο πνπ έρνπλ ή κπνξεί λα έρνπλ κεγάιεο ζπλέπεηεο ζηνλ πιεζπζκφ, ζην πεξηβάιινλ ή ζηελ ηδηνθηεζία. Σα ζνβαξά έθηαθηα πεξηζηαηηθά πεξηιακβάλνπλ θπζηθέο θαη αλζξσπνγελείο θαηαζηξνθέο, ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο θαη ηερλνινγηθά, ξαδηνινγηθά θαη πεξηβαιινληηθά ζπκβάληα ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αηπρεκάησλ ζαιάζζηαο ξχπαλζεο (European Council, 2007) Ο Μεραληζκφο απαξηίδεηαη απφ ζηνηρεία θαη δξάζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ 2007/779/ΔΚ. ε απηέο ζπγθαηαιέγνληαη ηα εμήο (Καθαιηάγθνπ, 2010): - Πξνζδηνξηζκφο ησλ νκάδσλ επέκβαζεο θαη άιισλ κέζσλ ππνζηήξημεο ησλ επεκβάζεσλ πνπ δηαζέηνπλ ηα θξάηε-κέιε γηα επεκβάζεηο παξνρήο βνήζεηαο ζε θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο. - Δθπφλεζε θαη εθαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηηο νκάδεο επέκβαζεο θαη ηα άιια κέζα ππνζηήξημεο ησλ επεκβάζεσλ θαζψο θαη γηα ηνπο 17

εκπεηξνγλψκνλεο ησλ νκάδσλ πνπ είλαη επηθνξηηζκέλεο κε ηελ εθηίκεζε ή/θαη ην ζπληνληζκφ. - Δξγαζηήξηα, ζεκηλάξηα θαη έξγα δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο κε αληηθείκελν ηηο κείδνλεο πηπρέο ησλ επεκβάζεσλ. - πγθξφηεζε θαη απνζηνιή νκάδσλ εθηίκεζεο ή/θαη ζπληνληζκνχ. - πγθξφηεζε θαη δηαρείξηζε ελφο Κέληξνπ Παξαθνινχζεζεο θαη Πιεξνθφξεζεο (ΚΠΠ), ην νπνίν είλαη πξνζπειάζηκν θαη ηθαλφ γηα άκεζε αληίδξαζε φιε κέξα, θαζψο θαη γηα λα εμππεξεηεί ηα θξάηε-κέιε θαη ηελ Δπηηξνπή γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ κεραληζκνχ. - Γεκηνπξγία θαη δηαρείξηζε θνηλνχ ζπζηήκαηνο επηθνηλσληψλ θαη πιεξνθφξεζεο ζε θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο (ΚΔΠΔΑ) πνπ εμαζθαιίδεη ηελ απφ θνηλνχ πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο κεηαμχ ηνπ ΚΠΠ θαη ησλ ζεκείσλ επαθήο ησλ θξαηψλκειψλ. - πκβνιή ζηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ αλίρλεπζεο θαη έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο γηα θαηαζηξνθέο, ψζηε λα εμαζθαιηζζεί ε ηαρεία αληίδξαζε ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηεο Κνηλφηεηαο, θαζψο θαη ε ζπκβνιή ζηελ θαηάξηηζε ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ κέζσ κειεηψλ θαη αμηνινγήζεσλ ηεο αλαγθαηφηεηαο θαη ηεο ζθνπηκφηεηάο ηνπο θαη κέζσ δξάζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ δηαζπλδέζεψλ ηνπο θαη ηεο ζχλδεζήο ηνπο κε ην ΚΠΠ θαη ην ΚΠΔΠΔΑ. - Τπνζηήξημε ησλ θξαηψλ-κειψλ ψζηε λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε εμνπιηζκφ θαη κεηαθνξηθνχο πφξνπο. Ο Δπξσπατθφο Μεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο παξέρεη νξηζκέλα εξγαιεία ηα νπνία απνζθνπνχλ ηφζν ζηελ εηνηκφηεηα φζν θαη ζηελ αληαπφθξηζε ζε θαηαζηξνθέο ζε επξσπατθφ επίπεδν (Λέθθαο Δ., 2011). ηα εξγαιεία απηνχ ηνπ κεραληζκνχ πεξηιακβάλνληαη (Καθαιηάγθνπ, 2010) : - Κέληξν πληνληζκνχ θαη Αληηκεηψπηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ (Emergency Response Coordination Center DG ECHO/ERC, πξψελ monitoring and information center MIC): ιεηηνπξγεί απφ ηε Γεληθή Γηεχζπλζε Αλζξσπηζηηθήο Βνήζεηαο θαη Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Γίλεη ζηηο ρψξεο πξφζβαζε ζε κηα απνθιεηζηηθή θαη εληαία πιαηθφξκα κέζσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πνπ είλαη δηαζέζηκα ζηηο ρψξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ. Λεηηνπξγεί σο θνκβηθφ ζεκείν ζε δηνηθεηηθφ επίπεδν κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ρσξψλ, ηεο ρψξαο πνπ επεξεάζηεθε απφ ηελ θαηαζηξνθή θαη ηηο νκάδεο ησλ εηδεκφλσλ πνπ έρεη απνζηαιεί. Δπίζεο παξέρεη ρξήζηκεο θαη επηθαηξνπνηεκέλεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαηάζηαζε κίαο ηξέρνπζαο επείγνπζαο θαηάζηαζεο. Σέινο ην θέληξν DG ECHO/ERC ζπληνλίδεη ηηο αλάγθεο ησλ πιεγέλησλ ρσξψλ κε ηηο πξνζθνξέο βνήζεηαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ρσξψλ. - Κνηλφ χζηεκα Δπείγνπζαο Αλάγθεο θαη Πιεξνθφξεζεο (common emergency communication and information system - CECIS): εθαξκνγή ζπλαγεξκνχ θαη εηδνπνίεζεο ε νπνία δεκηνπξγήζεθε κε ηελ πξφζεζε ηεο δηεπθφιπλζεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ρσξψλ. Παξέρεη κία νινθιεξσκέλε πιαηθφξκα γηα ηελ απνζηνιή θαη ιήςε ζπλαγεξκψλ, ιεπηνκεξεηψλ ηεο απαηηνχκελεο βνήζεηαο, ελψ κέζσ απηήο γίλνληαη πξνζθνξέο βνήζεηαο ελψ κπνξεί λα γίλεη θαη παξαθνινχζεζε ηεο ηξέρνπζαο επείγνπζαο θαηάζηαζεο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Βαζηθφο ζθνπφο ηνπ είλαη ε ηήξεζε κηαο βάζεο δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηνπο δηαηηζέκελνπο πφξνπο θαη κέζα, ε δηαρείξηζε αηηεκάησλ βνήζεηαο, ε αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη ε θαηαγξαθή φισλ ησλ δξάζεσλ πνπ αλαιακβάλνληαη ζηα πιαίζηα ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. 18

- Κφκβνη πνιηηηθήο πξνζηαζίαο: δεκηνπξγνχληαη απφ εζληθνχο πφξνπο θαη απνηεινχλ κηα ζπλεηζθνξά ζηελ ηθαλφηεηα άκεζεο απφθξηζεο ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. - Πξφγξακκα Αζθήζεσλ: πεξηιακβάλεη εθπαηδεπηηθά καζήκαηα, ηελ νξγάλσζε θνηλψλ αζθήζεσλ θαη έλα ζχζηεκα αληαιιαγήο εηδεκφλσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ θξαηψλ. ηφρνο απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ είλαη λα δηαζθαιίδεηαη ε απνηειεζκαηηθή, ηαρεία θαη επέιηθηε αληίδξαζε ηνπ Μεραληζκνχ ζε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ θαη θαηαζηξνθψλ, κέζσ θαηαξηηζκέλνπ πξνζσπηθνχ. Όια ηα καζήκαηα ζπλδπάδνπλ ζεσξία θαη πξαθηηθή, θαζψο θαη ηηο δηεζλείο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη πξφηππα δηαδηθαζηψλ ιεηηνπξγίαο. - Αληαιιαγή Δκπεηξνγλσκφλσλ: ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ δπλάκεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηηο πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθψλ θαη ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλαιακβάλνληαη. Σν Πξφγξακκα ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ε δηαδηθαζία ηεο αληαιιαγήο παξέρεη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο εκπεηξνγλψκνλεο πνιπάξηζκεο επθαηξίεο αληαιιαγήο εκπεηξηψλ, δηεχξπλζεο ησλ γλψζεσλ θαη ησλ επηρεηξεζηαθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ. Οη επηιέμηκεο δξάζεηο απφ ην Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηνπο ηνκείο ηεο πξφιεςεο θαη εηνηκφηεηαο είλαη νη εμήο (Καξακάλνπ,2012): - Μειέηεο, έξεπλεο, κνληεινπνίεζε θαη θαηάξηηζε ζελαξίσλ κε ζθνπφ ηε δηεπθφιπλζε ηεο αληαιιαγήο γλψζεσλ, βέιηηζησλ πξαθηηθψλ θαη πιεξνθνξηψλ θαη ελίζρπζε ηεο πξφιεςεο, ηεο εηνηκφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο αληίδξαζεο. - Δθπαίδεπζε, αζθήζεηο, εξγαζηήξηα, αληαιιαγή πξνζσπηθνχ θαη εκπεηξνγλσκφλσλ, δεκηνπξγία δηθηχσλ, ζρέδηα επίδεημεο θαη κεηαθνξά ηερλνινγίαο πνπ εληζρχνπλ ηελ πξφιεςε, ηελ εηνηκφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθή αληίδξαζε. - Δλεκέξσζε ηνπ θνηλνχ, εθπαίδεπζε, επαηζζεηνπνίεζε θαη ζπλαθείο δξάζεηο δηάδνζεο πνπ απνβιέπνπλ ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ησλ θαηαζηάζεσλ εθηάθηνπ αλάγθεο γηα ηνπο πνιίηεο θαη ζηε ζηήξημή ηνπο ψζηε λα πξνζηαηεπζνχλ πην απνηειεζκαηηθά. - Γηαηήξεζε ιεηηνπξγηψλ ηνπ Κέληξνπ Παξαθνινχζεζεο θαη Πιεξνθφξεζεο ηνπ Μεραληζκνχ πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ ηαρεία αληίδξαζε ζε πεξίπησζε θαηάζηαζεο εθηάθηνπ αλάγθεο. - Γξάζεηο επηθνηλσλίαο θαη κέηξα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πξνβνιή ηεο επξσπατθήο αληίδξαζεο. - πκβνιή ζηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ αλίρλεπζεο θαη έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο γηα ελδερφκελεο θαηαζηξνθέο, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε ηαρεία αληίδξαζε ησλ θξαηψλ κειψλ, θαη ζηελ ίδξπζε ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ κέζσ κειεηψλ θαη αμηνινγήζεσλ ηεο αλαγθαηφηεηαο θαη ζθνπηκφηεηάο ηνπο θαη κέζσ δξάζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ δηαζπλδέζεψλ ηνπο. Σα ζπζηήκαηα απηά αμηνπνηνχλ ηηο ππάξρνπζεο πιεξνθνξίεο θαη ηηο πεγέο παξαθνινχζεζεο ή αλίρλεπζεο. - Θέζπηζε θαη ζπληήξεζε αζθαινχο θνηλνχ ζπζηήκαηνο επηθνηλσλίαο θαη πιεξνθφξεζεο ζε θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο (CECIS) θαη εξγαιείσλ πνπ θαζηζηνχλ δπλαηή ηελ επηθνηλσλία θαη αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. - Γξαζηεξηφηεηεο παξαθνινχζεζεο, εθηίκεζεο θαη αμηνιφγεζεο. - Θέζπηζε πξνγξάκκαηνο ζπλαγσγήο δηδαγκάησλ απφ ηηο επεκβάζεηο θαη ηηο αζθήζεηο ζηα πιαίζηα ηνπ κεραληζκνχ. 19

Οη επηιέμηκεο δξάζεηο απφ ην Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο αληίδξαζεο είλαη νη εμήο (Καξακάλνπ,2012): - Απνζηνιή εκπεηξνγλσκφλσλ αμηνιφγεζεο θαη ζπληνληζκνχ θαζψο θαη ζρεηηθνχ πιηθνχ ππνζηήξημεο, θπξίσο επηθνηλσληαθψλ εξγαιείσλ, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε παξνρή βνήζεηαο θαη ε ζπλεξγαζία κε άιινπο θνξείο πνπ έρνπλ δξαζηεξηνπνηεζεί. - Τπνζηήξημε ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηελ απφθηεζε πξφζβαζεο ζε εμνπιηζκφ θαη κεηαθνξηθά κέζα. - πκπιήξσζε ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ πνπ παξέρνληαη απφ ηα θξάηε κέιε κε ηε ρξεκαηνδφηεζε πξφζζεησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηαρείαο αληίδξαζεο ζε θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο. Οη δξάζεηο απηέο είλαη επηιέμηκεο γηα ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε, εθφζνλ πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα. Ζ ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε απφ ην Μέζν είλαη δπλαηφλ λα ιακβάλεη ηε κνξθή επηδνηήζεσλ ή ζπκβάζεσλ δεκφζησλ πξνκεζεηψλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη γηα ηηο δξάζεηο πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ απηφ δελ κπνξεί λα ιακβάλεηαη ζπλδξνκή θαη απφ άιια θνηλνηηθά ρξεκαηνδνηηθά κέζα. ην πεδίν ηεο εηνηκφηεηαο θαη απφθξηζεο ζε πεξίπησζε θπζηθήο θαηαζηξνθήο, έρνπλ αλαγλσξηζηεί νη εμήο ηξεηο πεξηνρέο δξάζεο απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή: - Αλάπηπμε πνιηηηθψλ πξφιεςεο βαζηδφκελσλ ζηε γλψζε. - Γηαζχλδεζε δξψλησλ θαη πνιηηηθψλ ζε φιν ην κήθνο θαη πιάηνο ηνπ θχθινπ δηαρείξηζεο θαηαζηξνθψλ. - Βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ππαξρφλησλ νηθνλνκηθψλ θαη λνκηθψλ εξγαιείσλ. 2.3.2. Ταμείο Αλληλεγγύηρ Με ηνλ Καλνληζκφ 2012/2002 ηνπ πκβνπιίνπ ηδξχζεθε ην ηακείν αιιειεγγχεο. Σν ηακείν απηφ κπνξεί λα επέκβεη ζε επίπεδν δεκφζησλ δαπαλψλ θαη έρεη ζθνπφ ηε ζπκπιήξσζε ησλ πξνζπαζεηψλ ησλ ρσξψλ θαιχπηνληαο κφλν έλα κέξνο απφ ηηο θξαηηθέο δαπάλεο πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζεη ην δηθαηνχρν θξάηνο λα πξνβεί αλάινγα κε ηε θχζε ηεο θαηαζηξνθήο ζηηο αθφινπζεο επείγνπζεο ελέξγεηεο: - Απνθαηάζηαζε ιεηηνπξγίαο ππνδνκψλ θαη εμνπιηζκνχ ζηνπο ηνκείο ηεο ελέξγεηαο, χδξεπζεο, κεηαθνξψλ, απνρέηεπζεο, ηειεπηθνηλσληψλ, πγείαο θαη εθπαίδεπζεο. - Δθαξκνγή πξνζσξηλψλ κέηξσλ ζηέγαζεο θαη ρξεκαηνδφηεζε ππεξεζηψλ δηάζσζεο. - Άκεζε δηαζθάιηζε ππνδνκψλ πξφιεςεο θαη ιήςε κέηξσλ γηα άκεζε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. - Άκεζνο θαζαξηζκφο πεξηνρψλ πνπ επιήγεζαλ απφ ηελ θαηαζηξνθή ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ. Ζ Δπηηξνπή θαη ην δηθαηνχρν θξάηνο ζπλάπηνπλ ζπκθσλίεο εθαξκνγήο νη νπνίεο νξίδνπλ ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο αλαθνξηθά κε ηνλ επηκεξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ, ην δεκνζηνλνκηθφ έιεγρν θαη θαζνξίδνπλ ηνπο πξνβιεπφκελνπο ηχπνπο ησλ επηιέμηκσλ δξάζεσλ. 20

Με ην πέξαο ηεο ζπκθσλίαο, ε επηηξνπή θαηαβάιιεη ην ζχλνιν ηεο ρξεκαηνδνηηθήο βνήζεηαο ππφ ηε κνξθή κε επηζηξεπηέαο ελίζρπζεο, ε νπνία ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζεί κέζα ζε έλα ρξφλν. 2.3.3. Μησανιζμόρ Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ ζηην Δλλάδα Όζνλ αθνξά ηελ Διιάδα, ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο δεκηνπξγήζεθε ην 1995 (Νφκνο 2344/1995, ΦΔΚ Α 212/11-10-1995). Ζ απνζηνιή ηεο, ε νπνία θαζνξίζηεθε κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 151/2004, είλαη ν ζρεδηαζκφο, ε νξγάλσζε θαη ν ζπληνληζκφο ησλ δξάζεσλ γηα ηελ πξφιεςε, πξνεηνηκαζία, πιεξνθφξεζε θαη αληηκεηψπηζε θπζηθψλ, ηερλνινγηθψλ ή άιισλ θαηαζηξνθψλ ή πεξηζηαηηθψλ εθηάθηνπ αλάγθεο. Με ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 151/2004 (ΦΔΚ Α 107/3-6-2004) «Οξγαληζκφ Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο» θαζνξίζηεθε ε απνζηνιή θαη ε ζπγθξφηεζε ηεο δηάξζξσζεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Ζ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο έρεη ηηο εμήο ιεηηνπξγίεο (Καξακάλνπ,2012) : - Μειεηά, ζρεδηάδεη, νξγαλψλεη, ζπληνλίδεη ηηο δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ πξφιεςε, εηνηκφηεηα θαη αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ, ηερλνινγηθψλ θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ, θαζψο θαη ηελ ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ ζηα ζρεηηθά ζέκαηα. - Πξνεηνηκάδεη ην δπλακηθφ θαη ηα κέζα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο, γηα ηελ αληηκεηψπηζε πηζαλψλ θαηαζηξνθψλ, ζην πιαίζην ηνπ πθηζηάκελνπ ζρεηηθνχ ζρεδηαζκνχ, αλά θαηεγνξία θηλδχλνπ. - Αμηνπνηεί ηα δηαζέζηκα επηζηεκνληθά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ δπλακηθνχ θαη ησλ κέζσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο, κπξνζηά ζε θίλδπλν θαηαζηξνθψλ. - πληνλίδεη ην έξγν θαη ηηο δξάζεηο αληηκεηψπηζεο ησλ θαηαζηξνθψλ, θαηά ηελ εθδήισζε ησλ θαηλνκέλσλ, θαζψο θαη ην έξγν απνθαηάζηαζεο ησλ πξνθαινχκελσλ δεκηψλ. χκθσλα κε ηνλ Νφκν 3013/2002 ε πνιηηηθή πξνζηαζία απνβιέπεη ζηελ πξνζηαζία ηεο δσήο, πγείαο θαη πεξηνπζίαο ησλ πνιηηψλ απφ θπζηθέο (ηαρείαο ή βξαδείαο εμέιημεο), ηερλνινγηθέο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ βηνινγηθψλ, ρεκηθψλ θαη ππξεληθψλ ζπκβάλησλ) θαη ινηπέο θαηαζηξνθέο πνπ πξνθαινχλ θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο θαηά ηε δηάξθεηα εηξεληθήο πεξηφδνπ. ην πιαίζην ηνπ ίδηνπ ζθνπνχ πεξηιακβάλεηαη ε κέξηκλα γηα ηα πιηθά θαη πνιηηηζηηθά αγαζά, ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο θαη ηηο ππνδνκέο ηεο ρψξαο, κε ζηφρν ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ησλ θαηαζηξνθψλ. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζθνπνχ εθπνλνχληαη ζρέδηα θαη πξνγξάκκαηα πξφιεςεο αλά θαηεγνξία θηλδχλνπ, ιακβάλνληαη κέηξα εηνηκφηεηαο θαη αλαιακβάλνληαη δξάζεηο πξφιεςεο, εηνηκφηεηαο, αληηκεηψπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο. Δπίζεο, αμηνπνηείηαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ηα δεκφζηα θαη ηδησηηθά κέζα ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Τπνβάιινληαη θαη εηζεγήζεηο πξνο ηα αξκφδηα Τπνπξγεία γηα ηελ αλακφξθσζε ηεο αληίζηνηρεο λνκνζεζίαο. 21

Σν πξνζσπηθφ θαη ηα κέζα ηνπ Διιεληθνχ ζπζηήκαηνο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πεξηιακβάλνπλ: - Δηδηθεπκέλα ζηειέρε πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, ζηα νπνία αλαηίζεηαη ε επίβιεςε εθπφλεζεο θαη εθαξκνγήο ησλ ζρεδίσλ, πξνγξακκάησλ θαη κέηξσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, θαζψο θαη ν ζπληνληζκφο ησλ αλαγθαίσλ ελεξγεηψλ. - Σν ζχλνιν ησλ θξαηηθψλ ππεξεζηψλ, νη ππεξεζίεο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ νξγαληζκψλ θνηλήο σθέιεηαο, πνπ είλαη ππεχζπλεο ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν γηα ηηο επηκέξνπο δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη θπξίσο γηα ηελ εηνηκφηεηα θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθψλ. (Ππξνζβεζηηθφ ψκα, Ληκεληθφ ψκα, ΔΛ.Α., Δ.Κ.Α.Β., Έλνπιεο Γπλάκεηο, θηι.) - Οη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, θαζψο θαη νη εηδηθεπκέλνη εζεινληέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, πνπ εληάζζνληαη ζην ζρεδηαζκφ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη αλαιακβάλνπλ ηελ ππνζηήξημε ζρεδίσλ θαη δξάζεσλ πξφιεςεο θαη απνθαηάζηαζεο, θαζψο θαη δξάζεηο εηνηκφηεηαο θαη αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθψλ. χκθσλα κε ην Νφκν 3013/2002, ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο είλαη ν θεληξηθφο ζπληνληζηηθφο θνξέαο ζε πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθψλ. Τπάξρνπλ επηπιένλ θαη απνθεληξσκέλα φξγαλα πνπ ε αξκνδηφηεηά ηνπο εθηείλεηαη εληφο ησλ δηνηθεηηθψλ ηνπο νξίσλ. ε θάζε δηνηθεηηθή Πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο, έρνπλ ζπζηαζεί Γηεπζχλζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, πνπ αλαθέξνληαη ζην Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο. ε επίπεδν Ννκνχ, έρνπλ ζπζηαζεί Γξαθεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο νηθείνπο Αληηπεξηθεξεηάξρεο θαη έρνπλ έδξα ηελ έδξα ηεο θάζε Πεξηθεξεηαθήο Δλφηεηαο. ε θάζε Γήκν ιεηηνπξγνχλ γξαθεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ εθάζηνηε Γήκαξρν (Καξακάλνπ,2012). Σν 2001 ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο μεθίλεζε έλα πηινηηθφ πξφγξακκα γηα ηε δεκηνπξγία ελφο εζεινληηθνχ ζπζηήκαηνο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Δπηπιένλ, δεκηνπξγήζεθε έλα κεηξψν εζεινληηθψλ νξγαληζκψλ. Χο εζεινληηζκφο νξίδεηαη ε κε ακεηβφκελε θαη δίρσο επαγγεικαηηθή εμέιημε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ, πνπ απνβιέπεη ζηελ επεκεξία ηνπ ζπλαλζξψπνπ, ηεο θνηλφηεηαο θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα. Οη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο πνπ είλαη εληαγκέλεο ζην κεηξψν ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ κπνξνχλ λα αλαιακβάλνπλ δξάζεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πξνο ππνβνήζεζε ηνπ Έξγνπ ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη ησλ Γήκσλ. Οη ρψξνη δξάζεο ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ είλαη εληαγκέλεο ζην κεηξψν θαζνξίδνληαη ζηελ απφθαζε έληαμήο ηνπο θαη γηα λα είλαη νπζηαζηηθή ε πξνζθνξά ηνπο, πξέπεη νη δξάζεηο πνπ αλαιακβάλνπλ λα απνηεινχλ κέξνο ησλ επηρεηξεζηαθψλ αλαγθψλ πνπ θαζνξίδνληαη κέζα απφ ηα πληνληζηηθά Όξγαλα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δλνηήησλ (.Ο.Π.Π.) ή ηα πληνληζηηθά Σνπηθά Όξγαλα (.Σ.Ο.) ησλ Γήκσλ. Ο Ν. 3852/2010 (ΦΔΚ 87/Α /2010) πεξηγξάθεη ην ηζρχνλ πξφγξακκα Απηνδηνίθεζεο θαη Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο «Καιιηθξάηεο», ην νπνίν πξνβιέπεη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ηε ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο Αηηηθήο θαη ηεο Πεξηθέξεηαο. Με βάζε απηνχο ηνπο νξγαληζκνχο ιεηηνπξγίαο ζπζηάζεθαλ νη Γηεπζχλζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Ζ λέα δηνηθεηηθή δνκή ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο επέθεξε ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη δεκηνχξγεζε λέα δεδνκέλα ζηνλ ηνκέα ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (Λέθθαο Δ., 2011) 22

Σα δηνηθεηηθά επίπεδα ηεο δνκήο ζηελ Διιάδα είλαη ηα εμήο (Λέθθαο Δ., 2011): - Κεληξηθή Κξαηηθή Γηνίθεζε (θπβεξλεηηθά ππνπξγεία θαη θεληξηθέο δεκφζηεο ππεξεζίεο) - Απνθεληξσκέλε Κξαηηθή Γηνίθεζε (απνθεληξσκέλεο δηνηθήζεηο) - Σνπηθή Απηνδηνίθεζε (Α βαζκνχ δήκνη, Β βαζκνχ πεξηθεξεηαθέο απηνδηνηθήζεηο) χκθσλα κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 135 (ΦΔΚ 128/Α /2010), ε Απνθεληξσκέλε Γηνίθεζε Αηηηθήο δηαζέηεη Γηεχζπλζε Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο πνπ ππάγεηαη ζην Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο. Οη αξκνδηφηεηέο ηεο πεξηιακβάλνπλ ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ νξγάλσζε γηα ηελ πξφιεςε, ηελ ελεκέξσζε θαη ηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηξνθψλ ή θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο, ζχκθσλα κε ηελ θείκελε λνκνζεζία, θαη ην ζπληνληζκφ φισλ ησλ Τπεξεζηψλ ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο γηα ηελ εηνηκφηεηα θαη αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθψλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε δεκηψλ. Σα ηκήκαηα ηεο Γηεχζπλζεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο είλαη ηα εμήο (Λέθθαο Δ., 2011): - Σκήκα ρεδηαζκνχ θαη Πξφιεςεο: αξκφδην θπξίσο γηα ηε κέξηκλα θαηάξηηζεο ζρεδίσλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ, ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο θαη γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο κε πξνγξάκκαηα, κέηξα θαη δξάζεηο ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο, ζηα πιαίζηα ηνπ εηήζηνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. - Σκήκα Αληηκεηψπηζεο θαη Απνθαηάζηαζεο: αξκφδην θπξίσο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθψλ ή θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο, γηα ην ζπληνληζκφ φισλ ησλ ππεξεζηψλ ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο θαη ηνπ δεκφζηνπ, ηδησηηθνχ δπλακηθνχ θαη κέζσλ, θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ δεκηψλ ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο. Ζ Πεξηθέξεηα Αηηηθήο δηαζέηεη Απηνηειή Γηεχζπλζε Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. χκθσλα κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 145 (ΦΔΚ 238/Α /2010), νη αξκνδηφηεηεο ηεο Γηεχζπλζε Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο είλαη νη εμήο: - πληνληζκφο θαη επίβιεςε έξγνπ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο γηα ηελ πξφιεςε, εηνηκφηεηα, αληηκεηψπηζε θαη απνθαηάζηαζε ησλ θαηαζηξνθψλ, εληφο ησλ νξίσλ ηεο εδαθηθήο ηεο πεξηθέξεηαο. - Δπζχλε γηα εθαξκνγή εηήζηνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, κε ηα πξνγξάκκαηα, ηα κέηξα θαη ηηο δξάζεηο πνπ εθαξκφδνληαη ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο. - Γηαηχπσζε εηζεγήζεσλ γηα ην ζρεδηαζκφ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο πεξηθέξεηαο, κε ζθνπφ λα γίλνπλ αληηθείκελν ηεο εηζήγεζεο γηα ηνλ εηήζην εζληθφ ζρεδηαζκφ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο απφ ηε Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή. - Τπνβνιή εηζήγεζεο ζην Γεληθφ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ έθδνζε απφθαζεο θήξπμεο θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε πεξηπηψζεηο ηνπηθψλ θαηαζηξνθψλ. - Έθδνζε απνθάζεσλ θήξπμεο θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο γηα ηηο πεξηπηψζεηο ηνπηθψλ θαηαζηξνθψλ κηθξήο έληαζεο. - ρεδηαζκφο θαη νξγάλσζε ζεκάησλ πξφιεςεο, ελεκέξσζεο θαη αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθψλ ή θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο, θαη δηάζεζε θαη ζπληνληζκφο δξάζεο απαξαίηεηνπ δπλακηθνχ θαη κέζσλ. 23