1. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ α) Ονοµατεπώνυµο θεολόγου καθηγητή: β) Σχολείο: γ) Τάξη: Α Λυκείου. δ) Ηµεροµηνία: ε) Διδακτική ενότητα: 16: «Παναγία, η µητέρα του Χριστού» Αθανασίου Στογιαννίδη 2. α) Πηγές και βοηθήµατα: - Ματσούύκα Νίίκου, Ἀσυγχύύτως καὶ ἀδιαιρέέτως. Το δόόγµμα της Χαλκηδόόνας και η σηµμασίία του, στο: του ιδίίου, Μυστήήριον ἐπίί τῶν ἱερῶς κεκοιµμηµμέένων και άάλλα µμελετήήµματα, Θεσσαλονίίκη 1992, σελ. 189-208. - Ματσούύκα Νίίκου, (κείίµμενο, µμετάάφραση, εισαγωγήή, σχόόλια) Ιωάάννου Δαµμασκηνούύ. ΈΈκδοσις άάκριβήής τῆς ὀρθοδόόξου πίίστεως, Θεσσαλονίίκη 1992. - Χρυσοστόόµμου Σταµμούύλη, Θεοτόόκος και ορθόόδοξο δόόγµμα. Σπουδήή στη διδασκαλίία του Αγ. Κυρίίλλου Αλεξανδρείίας, Θεσσαλονίίκη 2003. - Χρυσοστόόµμου Σταµμούύλη, Κυρίίλλου Αλεξανδρείίας. Κατάά Ανθρωποµμορφιτώών. (Εισαγωγήή κείίµμενο µμετάάφραση σχόόλια), Θεσσαλονίίκη 1993. - Χρυσοστόόµμου Σταµμούύλη, Κυρίίλλου Αλεξανδρείίας. Περὶ τῆς ἐνανθρωπήήσεως τοῦ Μονογενοῦς, (Εισαγωγήή, κείίµμενο, µμετάάφραση, σχόόλια), Θεσσαλονίίκη 1998. β) Μέσα διδασκαλίας: Φωτοτυπίες, χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή µε εφαρµογή power point και προβολή σε videoprojector ή χρήση διαδραστικού πίνακα.
3. Διερεύνηση προϋποθέσεων διδασκαλίας 3. α) Θεολογικές Προϋποθέσεις. Η Παναγία είναι η µητέρα του Θεού. Αυτός που γεννιέται από τη µήτρα της δεν είναι ένας συνηθισµένος άνθρωπος. Είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο οποίος ενώνεται ασυγχύτως και αδιαιρέτως µε την ανθρώπινη φύση. Ο σκοπός αυτής της ένωσης είναι η θέωση, ο αγιασµός της ανθρώπινης φύσης. Η Παναγία συµβάλλει στην πραγµατοποίηση του σχεδίου της Θείας Οικονοµίας. Η λέξη «οικονοµία» είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις «οίκος = (σπίτι) και νέµω (µοιράζω). Σηµαίνει σχεδιασµός, διευθέτηση και τακτοποίηση υποθέσεων που αφορούν στο σπίτι, δηλ. στο σύνολο των µελών µιας οικογένειας που µένουν σ ένα συγκεκριµένο οίκηµα. «Οικονοµία» µε µία ευρύτερη σηµασία σηµαίνει «σχεδιασµός και διευθέτηση» για οποιαδήποτε χώρο της ανθρώπινης ζωής. «Σχέδιο της Θείας Οικονοµίας» είναι το σχέδιο του Θεού για τη διευθέτηση ενός σηµαντικού (του σηµαντικότερου) προβλήµατος του ανθρώπου. Το πρόβληµα είναι διπλό: πρώτον, ότι ο άνθρωπος βασιζόµενος αποκλειστικά και µόνο στις δικές του δυνάµεις, αποτυγχάνει να βρει την πραγµατική ευτυχία και δεύτερον το γεγονός ότι ο άνθρωπος φθείρεται, αρρωσταίνει, γερνάει και τελικά πεθάνει. Ο άνθρωπος όµως διψάει για την αθανασία. Το πρόβληµα αυτό βρίσκει τη λύση του από τον ίδιο τον Θεό, ο οποίος και προσφέρει στον άνθρωπο τη σωτηρία. Η λέξη σωτηρία έννοια αυτή συνδέεται µε τη λέξη «σώος», δηλ. ολόκληρος. Σωτηρία του ανθρώπου σηµαίνει διατήρηση και διάσωση ολόκληρου του ανθρώπου, και της ψυχής και του σώµατος. Στην γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας η έννοια «σωτηρία» αφορά στη λύτρωση του ανθρώπου από την αµαρτία και τον θάνατο. Αν ο βιολογικός θάνατος και ο πνευµατικός θάνατος (αµαρτία = αποτυχία του ανθρώπου να βρει την πραγµατική και ολοκληρωµένη ευτυχία) είναι το µεγαλύτερο πρόβληµα του ανθρώπου, τότε η λύτρωση από το θάνατο συνεπάγεται την επίτευξη της αθανασίας και την εξασφάλιση της αιώνιας χαράς και ευτυχίας κοντά στον Τριαδικό Θεό. Σωτηρία του ανθρώπου σηµαίνει εποµένως το να γίνει ολόκληρος ο άνθρωπος αθάνατος και να ζήσει αιώνια µαζί µε τον Τριαδικό Θεό. Αυτή η πορεία της σωτηρίας γίνεται µέσα από το έργο του Χριστού και ξεκινάει από την επίγεια ζωή, δηλ. ο άνθρωπος ήδη από την επίγεια ζωή του προαισθάνεται την ουράνια χαρά. Προαισθάνεται ακόµη και την ολοκληρωτική νίκη κατά του θανάτου µε το να υπερνικά τον φόβο του θανάτου σ αυτή τη ζωή. Η κορυφαία στιγµή κατά την εφαρµογή του σχεδίου της θείας οικονοµίας είναι η εναθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού. Ο Θεός µας είναι Τριαδικό, δηλ. έχει τρία πρόσωπα. Αυτά είναι: ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύµα. Ο Υιός ονοµάζεται και Λόγος του Θεού. Γιατί; Η λέξη «Λόγος» έχει πολλές σηµασίες. Μία από αυτές, σύµφωνα µε τον άγιο Ιωάννη τον Δαµασκηνό, συνδέεται µε την έννοια της φανέρωσης. Λόγος σηµαίνει φανέρωση ενός πράγµατος αόρατου ή ενός πράγµατος που δεν είναι γενικότερα φανερό. Στο χώρο της ανθρώπινης σκέψης, ο λόγος ως έναρθρος λόγος, ως λόγια που εκφράζει ο αρθρώνει ο άνθρωπος, φανερώνει τα όσα σκέφτεται ο νους του. Ο ανθρώπινος λόγος, τα ανθρώπινα λόγια φανερώνουν τις ανθρώπινες σκέψεις, θεωρίες κ.α. του νου. Ο Υιός ονοµάζεται και Λόγος διότι µε το έργο του φανερώνει ( = αποκαλύπτει) στους ανθρώπους όλη την Αγία Τριάδα. Ο Υιός και Λόγος του Θεού εισέρχεται στη µήτρα της Παναγίας, η οποία χαρίζει σ Αυτόν την ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο DNA, θα µπορούσαµε να πούµε καταχρηστικά. Έτσι ο Υιός του Θεού γίνεται και άνθρωπος µέσω της Παναγίας. Αυτό ονοµάζεται «Σάρκωση» (µε τη λέξη «σάρκα» εννοείται ολόκληρος ο άνθρωπος, δηλ. ψυχή και σώµα µαζί) ή «Ενανθρώπιση». Η Παναγία γεννάει τον Χριστό, ο οποίος είναι και πραγµατικός Θεός και πραγµατικός άνθρωπος (χωρίς αµαρτίες), άρα είναι Θεάνθρωπος. Εξαιτίας του έργου που αναλαµβάνει η µητέρα του Χριστού ονοµάζεται από την ορθόδοξη παράδοση µε τρεις χαρακτηριστικές ονοµασίες: Παναγία, Αειπάρθενος και Θεοτόκος. Εξαιτίας της θέσης της στο έργο της θείας οικονοµίας, οι προσευχές της προς τον Θεό εισακούονται και
επιφέρουν αποτέλεσµα για χάρη των πιστών. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί την θεωρούν µεσίτρια. Ο όρος αυτός σηµαίνει «διαµεσολαβητής». Η Παναγία µε τις προσευχές της (οι προσευχές της Παναγίας και των Αγίων ονοµάζονται στη γλώσσα της Εκκλησίας µας «πρεσβείες») προς τον Χριστό, κατά κάποιον τρόπο διαµεσολαβεί, δηλ. µεσιτεύει ανάµεσα στους ανθρώπους και στον Θεό. Υπερασπίζεται το ανθρώπινο γένος προς τον Θεό. Οι προσευχές της προς τον Θεό έχουν µεγάλη δύναµη, δηλ. εισακούονται πολύ. Βέβαια, οι προσευχές όλων των ανθρώπων εισακούονται από τον Θεό, όµως κάθε άνθρωπος παίρνει τόσο δύναµη από τον Θεό, αναλογικά µε τη δύναµη της πίστης του. Δηλαδή οι προσευχές επιφέρουν αποτέλεσµα ανάλογα µε τη δύναµη της πίστης και ανάλογα µε το επίπεδο της πνευµατικής ζωής του κάθε πιστού. Οι προσευχές της Παναγίας, λόγω της µεγάλης της αγιότητας και πίστης, έχουν µεγάλη δύναµη, δηλ. επιφέρουν µεγάλο αποτέλεσµα. Εµείς οι άνθρωποι προσευχόµαστε στην Παναγία, και της ζητούµε τις µεσιτείες της, τη διαµεσολάβησή της δηλ. τις προσευχές της. Με την προσευχή µας προς αυτήν ζητούµε τις προσευχές της προς τον Θεό. Περιόπτη θέση ανάµεσα στις εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιµή της Παναγίας έχει η Κοίµησή της. Το νόηµα της εορτής αυτής είναι εξαιρετικά σπουδαίο για τους ανθρώπους. Ειδικότερα, για την Ορθόδοξη Εκκλησία ο βιολογικός θάνατος δεν είναι το τελευταίο στάδιο της ανθρώπινης ζωής. Είναι απλώς κάποια προσωρινή κατάσταση. Συγκεκριµένα, µε τον βιολογικό θάνατο χωρίζεται η ψυχή από το σώµα. Το σώµα αποσυντίθεται, ενώ η ψυχή εισέρχεται σε µια κατάσταση αναµονής. Μια κατάσταση Stand by θα µπορούσε να πει κάνεις. Για τον λόγο αυτό, οι Πατέρες της Εκκλησίας ονόµασαν τον βιολογικό θάνατο «κοίµηση» δηλ. ύπνο. Το ανθρώπινο σώµα κατά κάποιον τρόπο «κοιµάται», ενώ η ψυχή περιµένει, µε άλλα λόγια βρίσκεται σε µία κατάσταση αναµονής. Τι περιµένει η ψυχή; - Την ανάσταση των νεκρών, η οποία θα πραγµατοποιηθεί κατά την Δεύτερα Παρουσία του Χριστού. Στην ανάσταση των νεκρών η κάθε ανθρώπινη ψυχή θα ενωθεί ξανά µε το χαµένο της σώµα, µόνο που το σώµα θα είναι διαφορετικό από αυτό που έχουµε σήµερα. Το ανθρώπινο σώµα στην ανάσταση των νεκρών θα είναι όπως το σώµα του Χριστού µετά την Ανάστασή του. Περισσότερα για το θέµα αυτό ούτε γνωρίζουµε, ούτε και µπορούµε να εικάσουµε. Με τον όρο Κοίµηση της Θεοτόκου αναφερόµαστε στον βιολογικό θάνατο της Θεοτόκου. Παράλληλα, στην ορθόδοξη παράδοση γίνεται λόγος για την έννοια της Μετάστασης της Θεοτόκου. Λίγες µέρες µετά την κοίµησή της ο Χριστός παραλαµβάνει το σώµα της, έτσι ώστε να µην φθαρεί. Αυτό είναι και µία ένδειξη-πρόγευση της νίκης του Χριστού πάνω στο θάνατο και στην φθορά.
3. β) Διδακτική Ανάλυση (ψυχοπαιδαγωγικές και κοινωνικές προϋποθέσεις) - Διερεύνηση διανοητικών ικανοτήτων. Για να κατανοήσουν οι µαθητές το παραπάνω θεολογικό περιεχόµενο οφείλουν να είναι σε θέση να αντιλαµβάνονται τον τρόπο µε τον οποίον ο άνθρωπος χρησιµοποιεί τα σύµβολα και κυρίως το γεγονός ότι στο χώρο της θρησκευτικής εµπειρίας ο άνθρωπος χρησιµοποιεί µία συµβολική γλώσσα. Και ότι µε τον τρόπο αυτό προσπαθεί να περιγράψει µία πραγµατικότητα, η οποία δεν είναι άµεσα αισθητή σε όλους τους ανθρώπους. Ή µε άλλη διατύπωση ότι, στο χώρο της θρησκευτικής εµπειρίας πάντα, παράλληλα µε το επίπεδο του ορατού κόσµου εκτείνεται η πραγµατικότητα του νοητού ή αόρατου κόσµου, η οποία και προσεγγίζεται γνωστικά µόνο µε τη βοήθεια της συµβολικής θρησκευτικής γλώσσας. Με το σκεπτικό αυτό οι µαθητές θα πρέπει να κατανοούν ότι ένα αντικείµενο ή µία λέξη υπερβαίνει την κυριολεκτική της σηµασία και αναφέρεται (= ανάγεται) σε µία έννοια ή πραγµατικότητα που έχει ενδεχοµένως αφηρηµένο ή συµβολικό περιεχόµενο, όπως π.χ. η έννοια «κοίµηση», «οικονοµία» κ.α. Πολύ περισσότερο, οι µαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοούν και να σχηµατίζουν έννοιες αφηρηµένες, όπως π.χ. «λύτρωση», «σωτηρία», «αγιότητα». Για να επιτύχουν τα δύο παραπάνω πράγµατα θα πρέπει να βρίσκονται στην εφηβεία και νοητικώς να διανύουν το στάδιο της τυπικής λειτουργικήής σκέέψης (12ο 16ο έέτος), σύµφωνα µε τη γνωστή τυπολογία του Jean Piaget για τη γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου. - Διερεύνηση δεξιοτήτων. Επίσης, οι µαθητές θα πρέπει από το Γυµνάσιο να έχουν µία προσωπική εµπειρία από συµµετοχή είτε σε Ακολουθίες οι οποίες ψάλλονται στην Εκκλησία προς τιµή της Παναγίας είτε σε γιορτές προς τιµή της Παναγίας. Οι προσλαµβάνουσες παραστάσεις σχετικά µε αυτές τις ιερές ακολουθίες και εορτές καθιστούν τους µαθητές ικανούς, τρόπον τινά, να έχουν µία γεύση του γεγονότος ότι οι ορθόδοξοι χριστιανοί έχουν εντάξει οργανικά µέσα στη ζωή τους την τιµή και την αγάπη προς την Μητέρα του Χριστού. Μάλιστα για να διερευνήσουµε τη δεξιότητα αυτή, µπορούµε να ζητήσουµε από τους µαθητές να περιγράψουν τις εντυπώσεις τους από τη συµµετοχή τους σε κάποιο εκκλησιαστικό πανηγύρι που έγινε π.χ. σε κάποιο χωριό µε αφορµή µία Θεοµητορική εορτή. Εάν απουσιάζουν οι εµπειρίες αυτές, οφείλουµε εµείς µε λιτό τρόπο να περιγράψουµε ορισµένα πράγµατα µε βάση τις δικές µας εµπειρίες ή να δείξουµε κάποιες διαφάνειες ή ένα video σχετικό. - Διερεύνηση του συναισθηµατικού τους κόσµου. Παράλληλα, δεν θα πρέπει να µας διαφεύγει το γεγονός ότι ο συναισθηµατικός κόσµος των εφήβων (διότι σε εφήβους πρέπει να διδάξουµε το µάθηµα αυτό) είναι ιδιαίτερα φορτισµένος: έντονες συγκινήσεις, ερωτική έλξη προς το άλλο φύλο, ανάπτυξη της σεξουαλικότητας, έντονες και ακραίες πολλές φορές καταστάσεις έκφρασης και βίωσης της ερωτικότητας (όπως αποµόνωση από τους άλλους, αδιαφορία για το σχολικό περιβάλλον και τη σχολική επίδοση γενικότερα, αποµάκρυνση από τις γονεϊκές ηθικές επιταγές κ.α.), και ταυτόχρονα, ιδιαίτερα στους µαθητές της Α Λυκείου, µία απουσία ιδιαίτερης σοβαρότητας όλων των θεµάτων που σχετίζονται µε τη σεξουαλικότητα. Ο φορτισµένος συναισθηµατικά κόσµος του εφήβου αποτελεί ένα γόνιµο σηµείο επαφής µε την έννοια της µητρότητας, την οποία και προβάλουµε ως στοιχείο κινητοποίησης του ενδιαφέροντος των µαθητών. Θα πρέπει όµως να προσέξουµε, διότι κάποιοι µαθητές ενδεχοµένως είτε να µην έχουν γνωρίσει µητέρα για πολλούς και διαφόρους λόγους είτε να έχουν βιώσει πρόσφατα την απώλεια της µητέρας τους. Για τον λόγο αυτό, οφείλουµε µετά την παρουσίαση του ποιήµατος για τη µητέρα να στρέψουµε την προσοχή των παιδιών στη µητέρα του Χριστού, στην Παναγία, και να συνδέσουµε το ποίηµα µε την αγάπη της Παναγίας προς τον Χριστό και προς εµάς τους ανθρώπους. Επίσης, λαµβάνουµε υπόψη και τις προϋπάρχουσες εµπειρίες και παραστάσεις των µαθητών από τον ευρύτερο κοινωνικό τους περίγυρο, σύµφωνα µε τον οποίο, πολλές φορές, η εγκράτεια ενός νέου ανθρώπου αντιµετωπίζεται ως κάτι το αρνητικό. Πρόκειται για το πνεύµα του πανσεξουαλισµού της εποχής µας, το οποίο δεν αφήνει, φυσικά, αδιάφορους τους µαθητές. Εδώ θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, ώστε η αναφορά στην παρθενία της Παναγίας να µην δηµιουργήσει µία κωµική ατµόσφαιρα µέσα στην τάξη. Ωστόσο, και µόνο το άκουσµα της λέξης
«παρθένος» προκαλεί στους µαθητές µία ειρωνική ή κωµική διάθεση. Ο διδάσκων, εποµένως, θα πρέπει να είναι προετοιµασµένος να αντιµετωπίσει το θέµα αυτό, δηλ. είναι µάλλον βέβαιο ότι οι µαθητές θα αρχίσουν να γελούν. Η αντιµετώπιση συνίσταται στη σωστή διακαιολόγηση του γεγονότος ότι η Παναγία δεν είχε σχέσεις σαρκικές µε άντρα: αυτός που γεννιέται από τη µήτρα της Παναγίας δεν είναι ένας ακόµη άνθρωπος όπως όλοι µας, αλλά ο ίδιος ο Θεός που γίνεται άνθρωπος και δεν έχει καµία απολύτως αµαρτία. - Διερεύνηση κοινωνικών προϋποθέσεων. Εκτός των παραπάνω, χρειάζεται να γνωρίζουµε, εάν κάποια παιδιά βιώνουν την εµπειρία ενός θανάτου της µητέρας τους, κάτι το οποίο θα το διερευνήσουµε, όπως προαναφέραµε, και µέσα από την οπτική γωνία του συναισθηµατικού τους κόσµου. Αυτό µπορούµε εύκολα να το πληροφορηθούµε µε διακριτικότητα σε συνεννόηση είτε µε τον διευθυντή είτε µε τον υπεύθυνο καθηγητή της τάξης. Κατά τον ίδιο τρόπο µπορούµε να πληροφορηθούµε, εάν κάποιοι µαθητές βιώνουν εµπειρίες οικογενειακής έντασης λόγω οικονοµικών προβληµάτων ή προβληµάτων υγείας ή άλλων προβληµάτων, τα οποία έχουν οικοδοµήσει σε κάποιους µαθητές, µία αρνητική εικόνα για το πρόσωπο της µητέρας. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνούµε ότι οι µαθητές διαθέτουν µία δική τους «γλώσσα», µε την οποίαν εκφράζονται για θέµατα σεξουαλικού ή ερωτικού περιεχοµένου. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίον και µόνο η αναφορά στην έννοια της παρθενίας ίσως προκαλέσει µέσα στην τάξη µία κωµική ατµόσφαιρα. Είναι αδήρητη, συνεπώς, να «προσγειωθούµε» στη γλώσσα τους, χωρίς βωµολοχίες, και να µιλήσουµε µε αυτήν για τη θεολογική σηµασία της παρθενίας της Παναγίας. Ακόµη, να µην διαφύγει της προσοχής µας ότι πολλοί µαθητές δεν γνωρίζουν και πολλά πράγµατα από τη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας. Ο κοινωνικός τους περίγυρος πολλές φορές είναι εντελώς ξένος και αδιάφορος προς το πρόσωπο της Παναγίας. - Διερεύνηση του περιεχοµένου για το παρόν και το µέλλον των µαθητών. Τέλος, ως διδάσκοντες πρέπει να είµαστε απόλυτα συνειδητοποιηµένοι, ότι η ζωή και το έργο της Θεοτόκου αποτελεί µία πρόσκληση προβληµατισµού για τους µαθητές, ώστε να συνειδητοποιήσουν: α. πως το µεγάλο πρόβληµα του ανθρώπου είναι ο θάνατος είτε πνευµατικός είτε βιολογικός, β. πως ο Θεός δίνει λύση στο πρόβληµα αυτό µε την ενανθρώπισή του και την υπόσχεση για την ανάσταση των νεκρών γ. ότι αποφασιστικής σηµασίας ρόλο διαδραµατίζει στο έργο αυτό η Παναγία. Η η ελπίδα ότι η ζωή του ανθρώπου έχει ένα λαµπρό µέλλον, την ανάσταση, δηµιουργεί στις ψυχές των µαθητών µία αισιοδοξία στη ζωή και µία ετοιµότητα αντιµετώπισης όλων των δυσκολιών που θα προκύψουν. Ακόµη, η βίωση της πνευµατικής µητρότητας, η αίσθηση ότι υπάρχει µία επουράνια µητέρα για όλους τους χριστιανούς, δηµιουργεί στις ψυχές των µαθητών τη βεβαιότητα, ότι µπροστά σε ανυπέρβλητα εµπόδια που θα τους φέρει η ζωή, η Παναγία αποτελεί γι αυτούς καταφύγιο και ύστατη ελπίδα.
4. Γενικός Σκοπός και Επιµέρους Στόχοι της διδακτικής ενότητας Γενικός Σκοπός της διδακτικής ενότητας: - Να κατονοµάσουν προφορικά οι µαθητές τους λόγους για τους οποίους οι ορθόδοξοι χριστιανοί θεωρούν την Μητέρα του Χριστού επουράνια µητέρα τους, ελπίδα και καταφύγιο στις δύσκολίες της ζωής κατανοώντας παράλληλα και τη ανεπανάληπτη σηµασία της στην πραγµατοποίηση του έργου του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Επιµέρους Στόχοι της διδακτικής ενότητας: α) Να καταγράψουν τις σηµαντικότερες γιορτές της Εκκλησίας προς τιµή της Θεοτόκου προσθέτοντας µία µικρή αναφορά για το περιεχόµενο της εορτής. β) Να διατυπώσουν τις σπουδαιότερες ακολουθίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιµή της Θεοτόκου, να προσδιορίσουν τη χρονική περίοδο κατά την οποία ψάλλονται και να παραθέσουν µε συντοµία ορισµένα στοιχεία για το περιεχόµενό τους. γ) Με γνώµονα την ορθόδοξη θεολογία να εκφράσουν προσφορικά το θεολογικό περιεχόµενο των εννοιών «σχέδιο της θείας Οικονοµίας» και «Ενανθρώπιση του Θεού» και στη συνέχεια να τους συσχετίσουν µε τη ζωή της Παναγίας. δ) Με προφορικό λόγο διάρκειας πέντε λεπτών να περιγράψουν το ρόλο της Θεοτόκου αναφορικά µε το µεγάλο ζήτηµα της λύτρωσης του ανθρώπου από το θάνατο και να αναφέρουν τους τρεις θεολογικούς χαρακτηρισµούς που της έχει αποδώσει η Ορθόδοξη Εκκλησία για τον ρόλο της αυτό. ε) Με βάση θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας να περιγράψουν το θεολογικό περιεχόµενο των όρων «Κοίµηση της Θεοτόκου» και «Μετάσταση της Θεοτόκου» στ) Να αναφέρουν προφορικά τον λόγο για τον οποίον οι ορθόδοξοι χριστιανοί αποκαλούν την Παναγία «µεσίτρια» και παράλληλα να αναφέρουν γραπτώς πέντε επωνυµίες που χρησιµοποιεί ο ελληνικός λαός γι αυτήν.
5. Μέθοδος, µορφή, τρόπος διεξαγωγής και πορεία διδασκαλίας. Χρησιµοποιούµε τη λεγόµενη επαγωγική µέθοδο (ως προς την πορεία επεξεργασίας του περιεχοµένου), η οποία συνίσταται σε µία λογική πορεία από τα επιµέρους στοιχεία προς το όλον. Δηλ. επισηµαίνοντας επιµέρους θεολογικές διαστάσεις σχετικάµε τη ζωή και το έργο της Παναγίας, επαγωγικά, επιδιώκουµε να υποβοηθήσουµε τους µαθητές να κατακτήσουν το γενικό σκοπό της εν λόγω διδακτικής ενότητας. Τρόπος διεξαγωγής της διδασκαλίας είναι η λεγόµενη οµαδική ή κατ άλλους οµαδοσυνεργατική διδασκαλία. Ως προς το ζήτηµα της επιλογής της κατάλληλης µορφής διδασκαλίας αυτονόητα χρησιµοποιείται στην περίπτωση αυτή ο διάλογος, κυρίως µεταξύ των µελών της οµάδας, σε συνδυασµό, όµως πάντα, µε ερωτήσεις και την ελεύθερη συζήτηση µεταξύ των οµάδων και του διδάσκοντος. Τέλος, ως προς το ζήτηµα της κατάλληλης πορείας διδασκαλίας επιλέγουµε τη λεγόµενη τριµερή διάρθρωση ή πορεία διδασκαλίας, η οποία έχει ένα συγκεκριµένο σχήµα ειδικά για την οµαδική διδασκαλία και η οποία συνίσταται στις εξής φάσεις: 1η φάση: Εισαγωγική Φάση α. Κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των µαθητών. β. Υποδείξεις για την πορεία και εξέλιξη της οµαδικής εργασίας. 2η φάση: Εργασία σε οµάδες και Επεξεργασία του υλικού 3η φάση: Παρουσίαση των αποτελεσµάτων στην ολοµέλεια της τάξης α. Με βάση το έργο της κάθε οµάδας γίνεται συζήτηση και κριτική αξιολόγηση στην ολοµέλεια της τάξης β. Εξαγωγή τελικού συµπεράσµατος
6. Πορεία Διδασκαλίας Έκθεση του µαθήµατος κατά στάδια 1 η ΦΑΣΗ: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ 1α) Κινητοποίηση των µαθητών. Εγείρουµε τον ενδιαφέρον. Συνδέουµε το προς µάθησιν υλικό µε προηγούµενες εµπειρίες των µαθητών. Παρουσίαση του προς εξέταση θέµατος. - Προβολή µε διαφάνεια στο power point του ποιήµατος του Jean Richepin Η καρδιά της µάνας - Ερώτηση του διδάσκοντος: Τι µας λέει αυτό το ποίηµα παιδιά; - Αναµενόµενη απάντηση: Κάνει λόγο για την µεγάλη αγάπη της µητέρας προς τα παιδιά της. - Ερώτηση του διδάσκοντος µε παράλληλη προβολή της εικόνας της Παναγίας: - Γνωρίζετε όλοι φυσικά παιδιά ότι στην εικόνα αυτή βλέπουµε... - Αναµενόµενη απάντηση: την Παναγία κύριε. - Σηµείωση του διδάσκοντος: - Η Παναγία είναι η µητέρα του Χριστού. Είναι όµως και δική µας µητέρα. Ας δούµε, λοιπόν, για ποιο λόγο, την αποκαλούµε «µητέρα» και ποια σηµασία έχει αυτό για τη ζωή των χριστιανών. Στη συνέχεια ο διδάσκων, διανέµει στις ήδη διαµορφωµένες οµάδες, φύλλα εργασίας µε ερωτήσεις, παρέχοντας ταυτόχρονα τις κατάλληλες υποδείξεις.
1β) Υποδείξεις για την πορεία και εξέλιξη της οµαδικής εργασίας Υποδεικνύεται στους µαθητές της κάθε οµάδας να αποφασίσουν οι ίδιοι, εάν θα εργαστούν όλοι από κοινού πάνω στο θέµα που θα αναλάβει η κάθε οµάδα ή εάν θα κάνουν επιµέρους ενδο-οµαδικό καταµερισµό του θέµατος. Έστω ότι η κάθε οµάδα επιλέγει ενδοοµαδικό καταµερισµό εργασίας. Τι σηµαίνει αυτό; Απλούστατα ότι κάθε µέλος της οµάδας αναλαµβάνει ένα συγκεκριµένο το οποίο αργότερα θα συζητήσουν όλα τα µέλη της οµάδας. Φάση 1β) Καταµερισµός του θέµατος. ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β ΟΜΑΔΑ Γ ΟΜΑΔΑ Δ ΟΜΑΔΑ Ε 1. Ποια είναι η 1. Με ποιον τρόπο η 1. Τι ονοµάζουµε 1. Ποιο είναι το θεολογικό σηµαντικότερη από τις Παναγία συµβάλλει στην «µετάσταση» της περιεχόµενο των παρακάτω ακολουθίες που γράφτηκαν πραγµατοποίηση του σχεδίου Παναγίας; εννοιών; προς τιµή της Παναγίας; της θείας Οικονοµίας; Μπορείτε να αναφέρετε α. Σάρκωση Ενανθρώπιση του άλλες δύο; Ποιο κεντρικό Θεού θέµα έχουν κάθε µιας από β. Σχέδιο της θείας οικονοµίας αυτές και πότε ψάλλονται γ. ακολουθία στους ιερούς ναούς; δ. κανόνας 1. Με ποιον τρόπο εκφράζουν οι ορθόδοξοι πιστοί την τιµή και την αγάπη τους προς την Μητέρα του Χριστού; 2. Να αναφέρετε τις πιο σηµαντικές εορτές προς τιµή της Παναγίας και να περιγράψετε µε συντοµία το γεγονός που εορτάζεται. 3. Ποιο είναι θεολογικό περιεχόµενο της έννοιας «ορθόδοξη παράδοση»; 4. Με ποιον τρόπο οι γιορτές βοηθούν τους πιστούς να καταλάβουν και να βιώσουν τον Χριστό; 2. Σε ποια φράση, η οποία είναι ταυτόχρονα και προσευχή συνοψίζονται όλοι οι ύµνοι και οι ευχές προς την Παναγία; 3. Ποιο είναι θεολογικό περιεχόµενο της έννοιας «Μεσίτρια»; 4. Γιατί τελικά η Παναγία αποτελεί την µεγαλύτερη ελπίδα για όλους τους χριστιανούς; Γιατί την αποκαλούµε «µητέρα»; 2. Ποιους θεολογικούς χαρακτηρισµούς έχει αποδώσει η ορθόδοξη παράδοση στην Μητέρα του Θεού; Ποιο είναι το περιεχόµενο και η σηµασία της καθεµιάς; 3. Ποιο είναι θεολογικό περιεχόµενο της έννοιας «Σωτηρία λύτρωση»; 4. Μπορείτε να φανταστείτε τι θα γινόταν, εάν η Παναγία είχε αρνηθεί να γίνει µητέρα του Χριστού. Να λάβετε υπόψη σας ότι, στα µάτια του Θεού, η Παναγία ήταν η πιο εκλεκτή ανθρώπινη ύπαρξη σε όλη την ιστορία του ανθρώπινου γένους. 2. Εκτός από τις γιορτές, µε ποιον άλλο τρόπο εκφράζουν οι Ορθόδοξοι Έλληνες την ευσέβειά τους προς την Παναγία; Να αναφέρετε 5 επωνυµίες της Παναγίας. 3. Ποιο είναι θεολογικό περιεχόµενο της έννοιας «Κοίµηση»; 4. Με ποιον τρόπο η Μετάσταση της Θεοτόκου µας βοηθά να βιώσουµε το µήνυµα της Ανάστασης όλων των νεκρών; Μήπως η µετάσταση της Θεοτόκου µας δίνει την ευκαιρία να σκεφτούµε το γεγονός ότι η ανθρώπινη ζωή δεν τελειώνει µε τον θάνατο; 2. Γιατί τελικά οι ορθόδοξοι χριστιανοί ονοµάζουν την Μητέρα του Θεού «Παναγία», δηλ. την χαρακτηρίζουν ως ιερό πρόσωπο πάνω απ όλους τους αγίους; Το γεγονός ότι η αγιότητά της είναι µεγάλη, τι θετική επίδραση έχει στην καθηµερινή ζωή των χριστιανών;
2 η ΦΑΣΗ: ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ 2 η Φάση: Εργασία σε οµάδες Επεξεργασία του υλικού Αναµενόµενες απαντήσεις (Ατοµικές και συλλογικές προσπάθειες). ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β ΟΜΑΔΑ Γ ΟΜΑΔΑ Δ ΟΜΑΔΑ Ε 1. Με τις γιορτές που έχει θεσπίσει η ορθόδοξη εκκλησία προς τιµή της. 2. α. Γενέθλιο της Θεοτόκου - 08/09. Η γέννηση της Παναγίας από γονείς µεγάλης ηλικίας, τον Ιωακείµ και την Άννα. β. Τα Εισόδια της Θεοτόκου 21/11. Ο Ιωακείµ και η Άννα αφιερώνουν την µικρή Μαριάµ στον Ναό του Σολοµώντα. Εκεί παραµένει µέχρι την ηλικία των 14 ετών. γ. Η Σύναξη της Θεοτόκου 26/12. Μετά από την Δεσποτική εορτή των Χριστουγέννων, η Εκκλησίας µας έχει θεσπίσει να εορτάζει το πρόσωπο που γέννησε τον Χριστό, δηλ. την Παναγία µας. δ. Ο Ευαγγελισµός της Θεοτόκου 25/11. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ αναγγέλει στην Μαριάµ το χαρµόσυνο µύνηµα, ότι αυτή θα συλλάβει µέσα της και θα γεννήσει τον Υιό του Θεού. ε. Η κοίµηση της Θεοτόκου 15/09. Η ηµέρα της κοίµησης είναι η ηµέρα κατά την οποία η 1. Ο Ακάθιστος Ύµνος. Πραγµατεύεται το σπουδαίο γεγονός της Ενανθρώπισης του Υιού και Λόγου του Θεού και τη συµβολή της Παναγίας. Ψάλλεται κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες πέντε εβδοµάδες, την Παρασκευή το βράδι. Ο Μεγάλος και ο Μικρός Παρακλητικός Κανόνας, οι οποίοι εξυµνούν το έργο της Παναγίας ως διαµεσολαβήτριας, δηλ. µεσίτριας µεταξύ Θεού και ανθρώπων, ενώ παράλληλα εκφράζεται η ευλάβεια των πιστών προς το γεγονός της κοίµησής της. Ψάλλονται εναλλάξ κατά τις 14 πρώτες ηµέρες του Αυγούστου, δηλ. τις ηµέρες που προηγούνται της µεγάλης εορτής της Κοίµησης της Θεοτόκου. 2. «Τὴν πᾶσαν ἐλπίδα µου εἰς σέ ἀνατίθηµι, Μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν µε ὑπό τὴν σκέπην σου» (= «Όλη την ελπίδα µου την αναθέτω σε σένα, Μητέρα το Θεού, διαφύλαξέ µε κάτω από την προστασία 1. Για να έρθει ο Θεός στον κόσµο, για να γίνει άνθρωπος, έπρεπε οπωσδήποτε το ανθρώπινο γένος να αποδεχθεί ελεύθερα και συνειδητά το γεγονός αυτό. Χωρίς της συνεργασία του ανθρώπου η πραγµατοποίηση του σχεδίου αυτού θα ήταν αδύνατη, διότι η σωτηρία που προσφέρει ο Θεός στον άνθρωπο προϋποθέτει την ανθρώπινη ελευθερία. Ο Θεός δηλ. δεν εξαναγκάζει τον άνθρωπο να δεχθεί τη σωτηρία του. Η Παναγία εκπροσωπώντας όλο το ανθρώπινο γένος είπε στον Θεό το µεγάλο «ναι», δηλ. εκφράζει µε απόλυτη ελευθερία την συγκατάθεσή της στην εφαρµογή του σχεδίου της σωτηρίας του ανθρώπου. Χωρίς την Παναγία, δεν θα µπορούσαµε όλοι εµείς οι άνθρωποι να έχουµε λύτρωση. 2. Οι θεολογικοί χαρακτηρισµοί είναι τρεις: α. Θεοτόκος < Θεός + τόκος ( = γέννα), επειδή η Παναγία γενάει τον Υιό και Λόγο του Θεού και όχι έναν οποιδήποτε άνθρωπο. Β. Αειπάρθενος < αει (=πάντα) + παρθένος, διότι ποτέ στη ζωή της δεν είχε σαρκικέςσεξουαλικές σχέσεις µε άντρα. Γ. Παναγία < παν + αγία = πάρα πολύ αγία, συγκεκριµένα: πάνω απ όλους τους αγίους, διότι γέννησε τον ίδιο τον Θεό. Με άλλα λόγια, ο αγιασµός της Παναγίας προέρχεται όχι από τις 1. Μετάσταση (< µετά + ίσταµαι) σηµαίνει κατά λέξη «απόσπαση και µεταφορά» ή απλώς «µετάβαση». Στην Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιµοποιείται ο όρος «µετάσταση της Θεοτόκου» για να δηλώσει την έννοια της µετάβασης του σώµατος της Θεοτόκου από την επίγεια ζωή στην επουράνια µετά όµως τον θάνατο και ενταφιασµό της. Με άλλα λόγια, η Παναγία µας πέθανε, ενταφιάστηκε και λίγο µετά τον ενταφιασµό της, ο Υιός και Θεός µας παρέλαβε το ιερό της σώµα στον ουρανό, για να µην φθαρεί. Δηλ. ο Θεός αφθαρτοποίησε το σώµα της, λόγω της παναγιότητάς της. 2. Οι Ορθόδοξοι Έλληνες πιστοί αποδίδουν στην Παναγία πολλά προσωνύµια, όπω π.χ. Μεγαλόχαρη, Γρηγορούσα, Γοργοεπήκοο, Ελευθερώτρια, Λαοδηγήτρια, Δέξια, Εκατονταπυλιανή, Εικοσιφοίνισσα, Πλατυτέρα, Ελεούσα, Οδηγήτρια, Φανερωµένη, 1. α. Σάρκωση Ενανθρώπιση του Θεού: Ο Θεός µας είναι Τριαδικό, δηλ. έχει τρία πρόσωπα. Αυτά είναι: ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύµα. Ο Υιός ονοµάζεται και Λόγος του Θεού. Γιατί; Η λέξη «Λόγος» έχει πολλές σηµασίες. Μία από αυτές, σύµφωνα µε τον άγιο Ιωάννη τον Δαµασκηνό, συνδέεται µε την έννοια της φανέρωσης. Λόγος σηµαίνει φανέρωση ενός πράγµατος αόρατου ή ενός πράγµατος που δεν είναι γενικότερα φανερό. Στο χώρο της ανθρώπινης σκέψης, ο λόγος ως έναρθρος λόγος, ως λόγια που εκφράζει ο αρθρώνει ο άνθρωπος, φανερώνει τα όσα σκέφτεται ο νους του. Ο ανθρώπινος λόγος, τα ανθρώπινα λόγια φανερώνουν τις ανθρώπινες σκέψεις, θεωρίες κ.α. του νου. Ο Υιός ονοµάζεται και Λόγος, διότι µε το έργο του φανερώνει ( = αποκαλύπτει) στους ανθρώπους όλη την Αγία Τριάδα. Ο Υιός και Λόγος του Θεού εισέρχεται στη µήτρα της Παναγίας, η οποία χαρίζει σ Αυτόν την ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο DNA, θα µπορούσαµε να πούµε καταχρηστικά. Έτσι ο Υιός του Θεού γίνεται και άνθρωπος µέσω της Παναγίας. Αυτό ονοµάζεται «Σάρκωση» (µε τη λέξη «σάρκα» εννοείται ολόκληρος ο άνθρωπος, δηλ. ψυχή και σώµα µαζί) ή «Ενανθρώπιση». Η Παναγία γεννάει τον Χριστό, ο οποίος είναι και πραγµατικός Θεός και πραγµατικός άνθρωπος (χωρίς αµαρτίες), άρα είναι Θεάνθρωπος. β. Σχέδιο Θείας Οικονοµίας: Η λέξη «οικονοµία» είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις «οίκος = (σπίτι) και νέµω (µοιράζω). Σηµαίνει σχεδιασµός,
Παναγία µας έφυγε από αυτόν τον κόσµο. 3. Ορθόδοξη Παράδοση Πατέρες της Εκκλησίας: είναι η διδασκαλία εκείνων των Αγίων της Εκκλησίας µας, οι οποίοι είτε µε τη ζωή τους είτε µε το παράδειγµά τους είτε µε γραπτά τους κείµενα, καθοδήγησαν και καθοδηγούν µέχρι σήµερα τους πιστούς στην πορεία τους προς τον Χριστό. Λόγω του καθοδηγητικού τους έργου ονοµάζονται «Πατέρες της Εκκλησίας». Οι Άγιοι είχαν τον φωτισµό του Αγίου Πνεύµατος. Τα όσα µας παραδίδουν (εξού και η λέξη «Παράδοση») χαρακτηρίζονται από µία οµοφωνία (οµόφωνη γνώµη) όσον αφορά είτε στην αντιµετώπιση ορισµένων ηθικών θεµάτων ή στη διατύπωση της ορθόδοξης διδασκαλίας. Η Ορθόδοξη Παράδοση εκφράζει γνήσια, όπως άλλωστε και η Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη), την πίστη της Εκκλησίας µας. 4. Οι γιορτές ενηµερώνουν τους πιστούς για τα θαυµαστά γεγονότα, τα οποία συνέβησαν στη ζωή της Παναγίας. Έτσι, σου»). 3. Μεσίτρια: Ο όρος αυτός αναφέρεται στην Παναγία και σηµαίνει «διαµεσολαβητής». Η Παναγία µε τις προσευχές της (οι προσευχές της Παναγίας και των Αγίων ονοµάζονται στη γλώσσα της Εκκλησίας µας «πρεσβείες») προς τον Χριστό, κατά κάποιον τρόπο διαµεσολαβεί, δηλ. µεσιτεύει ανάµεσα στους ανθρώπους και στον Θεό. Υπερασπίζεται το ανθρώπινο γένος προς τον Θεό. Οι προσευχές της προς τον Θεό έχουν µεγάλη δύναµη, δηλ. εισακούονται πολύ. Βέβαια, οι προσευχές όλων των ανθρώπων εισακούονται από τον Θεό, όµως κάθε άνθρωπος παίρνει τόσο δύναµη από τον Θεό, αναλογικά µε τη δύναµη της πίστης του. Δηλαδή οι προσευχές επιφέρουν αποτέλεσµα ανάλογα µε τη δύναµη της πίστης και ανάλογα µε το επίπεδο της πνευµατικής ζωής του κάθε πιστού. Οι προσευχές της Παναγίας, λόγω της µεγάλης της αγιότητας και πίστης, έχουν µεγάλη δύναµη, δηλ. επιφέρουν µεγάλο αποτέλεσµα. Εµείς οι δικές της προσπάθειες και δυνατότητες αλλά της προσφέρεται ως δώρο από τον ίδιο τον Θεό, σύµφωνα µε τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας. 3. Σωτηρία λύτρωση: η έννοια αυτή συνδέεται µε τη λέξη «σώος», δηλ. ολόκληρος. Σωτηρία του ανθρώπου σηµαίνει διατήρηση και διάσωση ολόκληρου του ανθρώπου, και της ψυχής και του σώµατος. Στην γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας η έννοια «σωτηρία» αφορά στη λύτρωση του ανθρώπου από την αµαρτία και τον θάνατο. Αν ο βιολογικός θάνατος και ο πνευµατικός θάνατος (αµαρτία = αποτυχία του ανθρώπου να βρει την πραγµατική και ολοκληρωµένη ευτυχία) είναι το µεγαλύτερο πρόβληµα του ανθρώπου, τότε η λύτρωση από το θάνατο συνεπάγεται την επίτευξη της αθανασίας και την εξασφάλιση της αιώνιας χαράς και ευτυχίας κοντά στον Τριαδικό Θεό. Σωτηρία του ανθρώπου σηµαίνει εποµένως το να γίνει ολόκληρος ο άνθρωπος αθάνατος και να ζήσει αιώνια µαζί µε τον Τριαδικό Θεό. Αυτή η πορεία της σωτηρίας γίνεται µέσα από το έργο του Χριστού και ξεκινάει από την επίγεια ζωή, δηλ. ο άνθρωπος ήδη από την επίγεια ζωή του προαισθάνεται την ουράνια χαρά. Προαισθάνεται ακόµη και την ολοκληρωτική νίκη κατά του θανάτου µε το να υπερνικά τον φόβο του θανάτου σ αυτή τη ζωή. Γλυκοφιλούσα, Κοσµοσώτερια, Τριχερούσα, Μαλεβή, Παντάνασσα, η των πάντων χαρά κ.α. 3. Κοίµηση: για την Ορθόδοξη Εκκλησία ο βιολογικός θάνατος δεν είναι το τελευταίο στάδιο της ανθρώπινης ζωής. Είναι απλώς κάποια προσωρινή κατάσταση. Συγκεκριµένα, µε τον βιολογικό θάνατο χωρίζεται η ψυχή από το σώµα. Το σώµα αποσυντίθεται, ενώ η ψυχή εισέρχεται σε µια κατάσταση αναµονής. Μια κατάσταση Stand by θα µπορούσε να πει κάνεις. Για τον λόγο αυτό, οι Πατέρες της Εκκλησίας ονόµασαν τον βιολογικό θάνατο «κοίµηση» δηλ. ύπνο. Το ανθρώπινο σώµα κατά κάποιον τρόπο «κοιµάται», ενώ η ψυχή περιµένει, µε άλλα λόγια βρίσκεται σε µία κατάσταση αναµονής. Τι περιµένει η ψυχή; - Την ανάσταση των νεκρών, η οποία θα πραγµατοποιηθεί κατά την Δεύτερα Παρουσία του Χριστού. Στην ανάσταση των νεκρών η κάθε ανθρώπινη ψυχή θα ενωθεί ξανά µε το χαµένο της σώµα, µόνο που το σώµα θα είναι διαφορετικό από αυτό που έχουµε σήµερα. Το διευθέτηση και τακτοποίηση υποθέσεων που αφορούν στο σπίτι, δηλ. στο σύνολο των µελών µιας οικογένειας που µένουν σ ένα συγκεκριµένο οίκηµα. «Οικονοµία» µε µία ευρύτερη σηµασία σηµαίνει «σχεδιασµός και διευθέτηση» για οποιαδήποτε χώρο της ανθρώπινης ζωής. «Σχέδιο της Θείας Οικονοµίας» είναι το σχέδιο του Θεού για τη διευθέτηση ενός σηµαντικού (του σηµαντικότερου) προβλήµατος του ανθρώπου. Το πρόβληµα είναι διπλό: πρώτον, ότι ο άνθρωπος βασιζόµενος αποκλειστικά και µόνο στις δικές του δυνάµεις, αποτυγχάνει να βρει την πραγµατική ευτυχία και δεύτερον το γεγονός ότι ο άνθρωπος φθείρεται, αρρωσταίνει, γερνάει και τελικά πεθάνει. Ο άνθρωπος όµως διψάει για την αθανασία. Το πρόβληµα αυτό βρίσκει τη λύση του από τον ίδιο τον Θεό. Ο τρόπος µε τον οποίον ο Θεός σχεδιάζει και εφαρµόζει ένα πρόγραµµα επίλυσης του παραπάνω προβλήµατος ονοµάζεται «Σχέδιο της Θείας Οικονοµίας». Το σχέδιο αυτό έχει τρεις φάσεις: α. Η Παλαιά Διαθήκη, µε την οποία ο Θεός προετοιµάζει έναν λαό, τον ισραηλιτικό, για να γεννηθεί ως άνθρωπος µέσα σ αυτόν το λαό. β. Η Καινή Διαθήκη, µε την οποία το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, ο Υιός, γίνεται άνθρωπος και έρχεται για να σώσει όλους τους ανθρώπους. γ. Η ζωή της Εκκλησίας µετά την Ανάληψη του Χριστού, µέσα στην οποία το Άγιο Πνεύµα προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να λάβει τη δύναµη (= τη χάρη) του Θεού, να βρει την πραγµατική ευτυχία και να γεµίσει τη ζωή του µε τη ζωή του Θεού. γ. Ακολουθία: είναι οποιαδήποτε λατρευτική εκδήλωση της εκκλησίας µας πραγµατοποιείται µε την παρουσία ιερέα µέσα στον ιερό ναό ή έξω από αυτόν. Έτσι έχουµε π.χ. την Ακολουθία του Αγιασµού,
αντιλαµβάνονται οι πιστοί περισσότερο την έννοια της µεγάλης αγιότητάς της και αναζητούν εξαιτίας τούτου τη βοήθειά της. Προσεύχονται προς την Παναγία. Και η προσευχή αυτή ενδυναµώνει την πίστη τους και τη ζωή τους. άνθρωποι προσευχόµαστε στην Παναγία, και της ζητούµε τις µεσιτείες της, τη διαµεσολάβησή της δηλ. τις προσευχές της. Με την προσευχή µας προς αυτήν ζητούµε τις προσευχές της προς τον Θεό. 4. Διότι ως µητέρα του Χριστού είναι κάτι σαν επουράνια µητέρα των ανθρώπων. Είναι και αυτή άνθρωπος όπως όλοι µας, αλλά είναι όµως εκείνος ο συγκεκριµένος άνθρωπος που έφτασε στο υψηλότερο πνευµατικό επίπεδο αγιότητας που θα µπορούσε ποτέ να φτάσει οποιαδήποτε ανθρώπινη ύπαρξη. Αυτός ο άνθρωπος γέννησε τον ίδιο τον Θεό. Και άρα έχει µια ιδιαίτερη σχέση µε αυτόν. Ο πιστός χριστιανός µπορεί να στηρίξει τις ελπίδες του στην Παναγία, διότι ως µητέρα του Χριστού µπορεί να ζητήσει κάτι από αυτόν για χάρη των παιδιών της, για χάρη όλων των χριστιανών. Η ελπίδα µας όλη είναι στην Παναγία, διότι πιστεύουµε ότι αυτό το αίτηµα που θα ζητήσει για χάρη µας εκείνη θα ικανοποιηθεί απ τον Θεό. 4. Αν η Παναγία ήταν πραγµατικά για τον Θεό η πιο εκλεκτή ανθρώπινη ύπαρξη σε όλη την ιστορία του ανθρώπινου γένους, τότε η άρνηση της Παναγίας θα είχε οδυνηρές συνέπειες για όλους τους ανθρώπους. Ο Θεός δεν θα µπορούσε να γίνει άνθρωπος, δεν θα µπορούσε να έρθει κοντά µας ο Χριστός. Και χωρίς τον Χριστό ο άνθρωπος δεν θα µπορούσε να λυτρωθεί. ανθρώπινο σώµα στην ανάσταση των νεκρών θα είναι όπως το σώµα του Χριστού µετά την Ανάστασή του. Περισσότερα για το θέµα αυτό ούτε γνωρίζουµε, ούτε και µπορούµε να εικάσουµε. Με τον όρο Κοίµηση της Θεοτόκου αναφερόµαστε στον βιολογικό θάνατο της Θεοτόκου. 4. Η µετάσταση της Θεοτόκου δείχνει ότι ο Θεός ποθεί την αφθαρσία και την αιωνιότητα για τα σώµατα όλων των ανθρώπων. Αυτό που δώρισε στην µητέρα του είναι µια υπενθύµιση αυτού που θα δωρίσει σε όλους τους ανθρώπους κατά τη Δεύτερα Παρουσία του. την Ακολουθία του Ιερού Ευχελαίου, την Ακολουθία της Θείας Λειτουργίας κ.α. δ. Κανόνας τροπάρια ωδή - ειρµός: Είναι ένα µουσικό και ποιητικό είδος της ορθόδοξης εκκλησιαστικής µουσικής (της λεγόµενης «βυζαντινής») το οποίο είναι ένα σύνολο από πολλά µικρότερα ποιήµατα. Ειδικότερα, ο κανόνας αποτελείται συνήθως από εννέα µικρότερα ποιήµατα, τα οποία ονοµάζονται «ωδές». Η Κάθε «ωδή» συναπαρτίζεται από δύο πράγµατα: µία αρχική στροφή η οποία έχει και µία συγκεκριµένη µελωδία µε την οποία ψάλλεται. Αυτή η αρχική στροφή ονοµάζεται «ειρµός». Ακολουθούν τρεις ή τέσσερις στροφές, οι οποίες ονοµάζονται «τροπάρια» και ψάλλονται σύµφωνα µε τη µελωδία του «ειρµού». 2. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί πιστεύοντας ότι η Μητέρα του Θεού είναι πάνω από όλους τους αγίους της Εκκλησίας, την θεωρούν ως ένα µεγάλο πνευµατικό καταφύγιο, απ το οποίο µπορούν να αντλήσουν δύναµη στη ζωή τους. Εφόσον η Παναγία έχει τόσο µεγάλη αγιότητα, και εφόσον η Παναγία θεωρείται ως µητέρα του Χριστού ταυτόχρονα και µητέρα όλων των χριστιανών, τότε ο κάθε πιστός βλέπει στο πρόσωπο του µια ουράνια µητέρα, που είναι άνθρωπος σαν και αυτόν, αλλά ταυτόχρονα έχει λόγο που εισακούεται από τον Θεό και φέρνει αποτελέσµατα στη ζωή των πιστών.
3 η ΦΑΣΗ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ Φάση 3α): Με βάση το έργο της κάθε οµάδας γίνεται συζήτηση και κριτική αξιολόγηση στην ολοµέλεια της τάξης. ΟΜΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Β ΟΜΑΔΑ Γ ΟΜΑΔΑ Δ ΟΜΑΔΑ Ε Ο χριστιανός µέσα στην Η Παναγία είναι µητέρα του Ορθόδοξη Εκκλησία Χριστού. Φέρνει στους απολαµβάνει την εµπειρία ανθρώπους τον ίδιο τον Θεό. της πνευµατικής Γεννάει τον Θεό για χάρη µητρότητας, µε την έννοια των ανθρώπων. Έτσι, γίνεται ότι κοντά στον Θεό και πνευµατική µητέρα όλων υπάρχει η πνευµατική των χριστιανών. Με τον µητέρα του, η Παναγία, η τρόπο αυτό συµβάλλει οποία αποτελεί καταφύγιό αποφασιστικά, ώστε ο του στις δύσκολες στιγµές άνθρωπος να έχει τη της ζωής του. δυνατότητα µέσω του Χριστού να λυτρωθεί από το θάνατο. Οι γιορτές προς τιµή της Παναγίας φέρνουν τον πιστό πιο κοντά στη ζωή της Παναγίας και δηµιουργούν προβληµατισµούς και σκέψεις για το σκοπό της ανθρώπινης ζωής µέσα από µία ορθόδοξη χριστιανική οπτική γωνία. Η σωτηρία-λύτρωση που προσφέρει ο Θεός στον άνθρωπο δεν έχει την έννοια της βελτίωσης της ανθρώπινης συµπεριφοράς και ηθικής γενικότερα. Είναι λύτρωση και θεραπεία της ανθρώπινης φύσης από το µεγαλύτερο πρόβληµά της: τον θάνατο. Η θεραπεία αυτή καθίσταται δυνατή, επειδή η Παναγία δέχεται ελεύθερα να γεννήσει τον Χριστό. Η ολοκλήρωση της θεραπείας, δηλ. η αποθεραπεία όµως, επέρχεται µε την ανάσταση των νεκρών. Ωστόσο, η Κοίµηση και η Μετάσταση της Θεοτόκου µας δίνουν τη δυνατότητα να προγευθούµε την αφθαρτοποίηση του ανθρώπου, το να γίνει δηλ. ο άνθρωπος, ψυχή και σώµα, αθάνατος. Το έργο της Παναγίας εντάσσεται στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων. Μέσα από τη µελέτη της ζωής της Παναγίας αντιλαµβάνονται οι πιστοί το νόηµα και το βάθος του έργου του Θεού για τον άνθρωπο. Κυρίως, συνειδητοποιούν τη σηµασία της ελευθερίας του ανθρώπου, αλλά και τη σηµασία της παρουσίας της δύναµης (=χάρης) του Θεού µέσα στην ανθρώπινη ζωή.
Φάση 3β) Εξαγωγή τελικού συµπεράσµατος: - Γιατί τελικά η Παναγία έχει τόσο µεγάλη και περίοπτη θέση στη ζωή των χριστιανών; Αναµενόµενες απαντήσεις: - Γέννησε τον ίδιο τον Θεό ως άνθρωπο (γέννησε τον Χριστό). Με τη ζωή της πριν γίνει Μητέρα του Θεού, έδειξε εκπληκτικά σηµεία αγιότητας. Με την ελεύθερη θέλησή της, χωρίς να εξαναγκάζεται από κανέναν, αναλαµβάνει να συµµετάσχει ενεργά στο σχέδιο διάσωσης του ανθρώπου από την αµαρτία και το θάνατο. Ως Θεοτόκος αγιάζεται στον ύψιστο βαθµό, στον οποίον θα µπορούσε ποτέ να φτάσει µία ανθρώπινη ύπαρξη. Μετά την κοίµησή της το σώµα της µεθίσταται αλλού, στα χέρια του Θεού, για να µην φθαρεί. Η Παναγία ήδη από τώρα ζει µέσα στον Παράδεισο. Ζει εκεί όπου ζει και ο ίδιος ο Θεός. Και ως Μητέρα του Χριστού µιλάει σε αυτόν για τους ανθρώπους, δηλ. µεσιτεύει, προσεύχεται, παρακαλά, ικετεύει. Περίοπτη θέση δεν έχει µόνο στα µάτια των χριστιανών, αλλά πρωτίστως και κυρίως στα µάτια του Θεού. Για τον λόγο αυτό, οι προσευχές της φέρνουν αποτέλεσµα περισσότερο από κάθε άλλη ανθρώπινη προσευχή. Αυτό δικαιολογεί άριστα το γεγονός, ότι οι πιστοί εναποθέτουν σε αυτήν όλες τους τις ελπίδες.