Βιωμαηικό εργαζηήριο (αρ. 7) Θεμαηική ενόηηηα νέοσ Προγράμμαηος ποσδών Λογοηετνίας «Ανθρώπινες ζτέζεις - Ανθρώπινοι ταρακηήρες» τεδιαζμός ενόηηηας Μαξία Παπαιενληίνπ, Φηιόινγνο, Λεηηνπξγόο Παηδαγσγηθνύ Ιλζηηηνύηνπ Κύπξνπ papaleontiou.m@cyearn.pi.ac.cy ΠΔΡΙΛΗΦΗ Παξνπζηάδνληαη εδώ ζπλνπηηθά νη ζηόρνη, ε πνξεία θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ βησκαηηθνύ εξγαζηεξίνπ, ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηνπ Δπηζηεκνληθνύ πλεδξίνπ «Γηδαθηηθή ηεο Λνγνηερλίαο ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε: Αληηθξίδνληαο ην λέν Αλαιπηηθό Πξόγξακκα» (6-7 Μαΐνπ 2011). Σν εξγαζηήξην αθνξνύζε ηνλ ζρεδηαζκό θαη ηε δηδαθηηθή νξγάλσζε ηεο ζεκαηηθήο ελόηεηαο Β Γπκλαζίνπ «Αλζξώπηλεο ζρέζεηο - Αλζξώπηλνη ραξαθηήξεο», από ην λέν Πξόγξακκα πνπδώλ Λνγνηερλίαο, κε γλώκνλα ηηο κεζνδνινγηθέο αξρέο θαη ηνπο ζηόρνπο ηνπ. Ο ζρεδηαζκόο ηεο ελόηεηαο πνπ έγηλε από ηνπο ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνύο - κε ηε ζπλεξγαζία θαη θαζνδήγεζε ηεο ππεύζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ - επηθεληξώζεθε ζηε δηδαθηηθή νξγάλσζε επηιεγκέλσλ θεηκέλσλ κε βαζηθά θξηηήξηα α) ηε ζπλαλάγλσζε θαη ζπλεμέηαζε ησλ θεηκέλσλ, ώζηε λα αλαδεηρζνύλ νη ζπγθιίζεηο θαη απνθιίζεηο ηνπο, β) ηηο δηαθεηκεληθέο ζπλαξηήζεηο πνπ αληρλεύνληαη ζηα θείκελα θαη γ) ηηο ελ δπλάκεη δηαζεκαηηθέο ζπζρεηίζεηο ησλ θεηκέλσλ κε άιια γλσζηηθά πεδία ή/θαη κνξθέο ηέρλεο. Καηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ην ζρέδην εξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθώλ απνηέιεζαλ νη εηδηθνί ζηόρνη ηεο ζεκαηηθήο ελόηεηαο θαη νη εκθάζεηο ηνπ λένπ Πξνγξάκκαηνο πνπδώλ, νη νπνίεο εζηηάδνπλ, θπξίσο, ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηώλ, ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο δεκηνπξγηθήο ηνπο ηθαλόηεηαο θαη ελ γέλεη ζηνλ θξηηηθό πνιηηηζκηθό ηνπο εγγξακκαηηζκό. ΛΔΞΔΙ-ΚΛΔΙΓΙΑ: λέν Πξόγξακκα πνπδώλ Λνγνηερλίαο, ζεκαηηθή ελόηεηα Β Γπκλαζίνπ «Αλζξώπηλεο ζρέζεηο - Αλζξώπηλνη ραξαθηήξεο», ζρεδηαζκόο - δηδαθηηθή νξγάλσζε ελόηεηαο, ζπλαλάγλσζε θεηκέλσλ, δηαθεηκεληθόηεηα, δηαζεκαηηθόηεηα, θξηηηθόο πνιηηηζκηθόο εγγξακκαηηζκόο ΣΟΥΟΙ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟΤ Με βάζε ηνλ γεληθφ ζθνπφ θαη ην πιαίζην εξγαζίαο πνπ είρε ηεζεί γηα φια ηα βησκαηηθά εξγαζηήξηα ηνπ πλεδξίνπ - θαη αθνξνχζε ηε δηδαθηηθή νξγάλσζε γηα ζεκαηηθέο ελφηεηεο απφ ην λέν Πξφγξακκα πνπδψλ Λνγνηερλίαο (Π..Λ.), 1 κε γλψκνλα ηηο κεζνδνινγηθέο αξρέο θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ - θαζνξίζηεθαλ θαη νη εηδηθφηεξνη ζηφρνη ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ, σο εμήο: νη ζπκκεηέρνληεο λα κειεηήζνπλ αληηπξνζσπεπηηθά ινγνηερληθά θείκελα - πνηεηηθά θαη πεδά - απφ ηε ζεκαηηθή ελφηεηα Β Γπκλαζίνπ «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο», 2 κε απψηεξν ζηφρν ηε δηδαθηηθή νξγάλσζή ηεο λα αζθεζνχλ - κε βάζε ην παξάδεηγκα ηεο παξαπάλσ ελφηεηαο - ζηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη πινπνίεζε νπνηαζδήπνηε άιιεο ελφηεηαο, έρνληαο σο γλψκνλα ηηο εκθάζεηο ηνπ λένπ Π..Λ., ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο (γλσζηηθνχ - αμηαθνχ πεξηερνκέλνπ αιιά θαη ινγνηερληθνχ γξακκαηηζκνχ) θαη, ηέινο, ηηο ζχγρξνλεο κεζνδνινγηθέο αξρέο θαη πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο λα αληηιεθζνχλ φηη ππάξρνπλ δηάθνξεο νπηηθέο γσλίεο θαη ελαιιαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ επηινγή θαη δηδαθηηθή νξγάλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ - φπσο επίζεο θαη ζηελ εξκελεπηηθή ηνπο πξνζέγγηζε - θαη λα ηηο αληηκεησπίζνπλ κε θξηηηθή δηάζεζε. 1 Βι. Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, ηφκνο Α, α έθδ., Τπεξεζία Αλάπηπμεο Πξνγξακκάησλ, Λεπθσζία 2010, ζζ. 71-97. εκεηψλεηαη εδψ φηη ην λέν Πξφγξακκα πνπδψλ Λνγνηερλίαο, πνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηελ έθδνζε απηή, απνηέιεζε ηε βαζηθή πεγή γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο. 2 χκθσλα κε ηα ηζρχνληα δεδνκέλα θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα δηεμαγσγήο ηνπ εξγαζηεξίνπ (7 Μαΐνπ 2011), ε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα ήηαλ κία απφ ηηο ηξεηο ελφηεηεο πνπ πξννξίδνληαλ γηα ηελ Α Γπκλαζίνπ. Με βάζε, φκσο, λεφηεξα δεδνκέλα, ε ελφηεηα κεηαθέξεηαη ζηε Β Γπκλαζίνπ.
ΠΟΡΔΙΑ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟΤ I. Διζαγωγική θάζη ολομέλεια εργαζηηρίοσ Αξρηθά ζηελ νινκέιεηα ησλ ζπκκεηερφλησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ε εηζαγσγηθή θάζε, θαηά ηελ νπνία έγηλε απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ ε ηνπνζέηεζε ηνπ ζέκαηνο, παξνπζηάζηεθε ην νξγαλφγξακκα ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη ηέζεθε ην πιαίζην εξγαζίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, δφζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο έλα θπιιάδην πνπ πεξηειάκβαλε ηα αθφινπζα: i. ηηο εκθάζεηο 3 ηνπ λένπ Π..Λ. - πνπ ζα ζπληζηνχζαλ ηαπηφρξνλα ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο φιεο εξγαζίαο ηνπο - θαη νη νπνίεο ζπλνςίδνληαη ζηα αθφινπζα: α) ζπλεμέηαζε θαη αληηπαξαβνιή θεηκέλσλ, β) δηαζεκαηηθέο ζπλαξηήζεηο ηεο ελφηεηαο κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα ή/θαη κνξθέο ηέρλεο, γ) επηθαηξνπνίεζε ηεο χιεο θαη ζχλδεζε κε ηα βηψκαηα ησλ καζεηψλ, κε ζηφρν ηνλ θξηηηθφ πνιηηηζκηθφ εγγξακκαηηζκφ ηνπο, δ) ηξφπνη αμηνιφγεζεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ε) αζθήζεηο δεκηνπξγηθήο γξαθήο ii. ην νξγαλφγξακκα ηνπ εξγαζηεξίνπ ζην νπνίν θαηαγξαθφηαλ ε φιε πνξεία θαη ην πιαίζην εξγαζίαο ηνπο, δειαδή νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα έθαλαλ θαη ηα δεηήκαηα-δεηνχκελα πνπ ζα θαινχληαλ λα δηεξεπλήζνπλ iii. ηνπο εηδηθνχο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο» θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηνπο ζηφρνπο γλσζηηθνχ - αμηαθνχ πεξηερνκέλνπ θαη ηνπο ζηφρνπο ινγνηερληθνχ γξακκαηηζκνχ 4 iv. ηνπο ηίηινπο νθηψ πξνηεηλφκελσλ - απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ - θεηκέλσλ (πνηεηηθψλ θαη πεδψλ) 5 πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηα πθηζηάκελα ζρνιηθά εγρεηξίδηα θαη ηα νπνία ζα θαινχληαλ νη εθπαηδεπηηθνί (θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εξγαζηεξίνπ) λα νξγαλψζνπλ, κε βάζε έλα δηθφ ηνπο ζρέδην εξγαζίαο. Γηεπθξηληζηηθά, αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα νη ηίηινη θαη νη ζπγγξαθείο ησλ πξνηεηλφκελσλ θεηκέλσλ, θαζψο επίζεο ε πεγή απφ ηελ νπνία αληιήζεθαλ: 1. «Λεψλε» ηεο Μ. Ππιηψηνπ (Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο 6 Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 195), 2. «Όπσο ηα βιέπεη θαλείο» ηεο Δι. αξαληίηε (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 209), 3. «Ο δξφκνο γηα ηνλ Παξάδεηζν είλαη καθξχο» ηεο Μ. Κιηάθα (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 144), 4. «Ο Κσλζηαληήο» ηεο Λ. Φαξαχηε (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 165), 5. «Ο Βάλθαο» ηνπ Άλη. Σζέρσθ, (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 190), 6. «Γηα έλα παηδί πνπ θνηκάηαη» ηεο Γ.Υ. Υξηζηνδνχινπ (Κ.Ν.Λ. Β Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 199), 7. «Σν παηδί κε ηα ζπίξηα» ηνπ Ν. Βξεηηάθνπ (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 189), 8. «Πνπιάθη μέλν» ηνπ Ισ. Βειαξά (Κ.Ν.Λ. Α Γπκλαζίνπ, ΟΔΓΒ, ζ. 130). II. Κύρια θάζη εργαζία ζε ομάδες ηελ θχξηα θάζε, νη ζπκκεηέρνληεο - ρσξηζκέλνη ζε κηθξέο αλνκνηνγελείο νκάδεο θαη ζε πξνζνκνίσζε ηάμεο - θιήζεθαλ λα δηαηξέμνπλ ηα νθηψ πξνηεηλφκελα θείκελα (πνπ ηνπο δφζεθαλ ζε θπιιάδηα) θαη λα ζρεδηάζνπλ, ζπλεξγαδφκελνη ζηελ νκάδα ηνπο, ηε 3 Βι. Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, φ.π. (ζεκ. 1), ζζ. 94-95. 4 Βι. Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, φ.π. (ζεκ. 1), ζ. 83 θαη ζ. 87. 5 Σα πξνηεηλφκελα θείκελα πξαγκαηεχνληαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα ζηε ζπγρξνληθή ηνπο, θπξίσο δηάζηαζε, ζπκβάιινληαο ζηελ επηθαηξνπνίεζε ηεο χιεο θαη ζηε ζχλδεζε κε ηε δψζα πξαγκαηηθφηεηα ησλ καζεηψλ. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ε επηινγή απηή δελ θαιχπηεη φιν ην εχξνο ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο, αιιά νξηζκέλεο (ηηο πην βαζηθέο) πηπρέο ηεο. 6 ην εμήο ν ηίηινο Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο ζπληνκνγξαθείηαη σο Κ.Ν.Λ. 2
δηδαθηηθή νξγάλσζε ησλ θεηκέλσλ, κε βάζε πάληνηε ην θνηλφ πιαίζην εξγαζίαο πνπ είρε ηεζεί 7 θαη ην νπνίν πεξηειάκβαλε ηα αθφινπζα βήκαηα-δεηνχκελα: ηε κειέηε ησλ πξνηεηλφκελσλ θεηκέλσλ κε γλψκνλα ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο (γλσζηηθνχ - αμηαθνχ πεξηερνκέλνπ θαη ινγνηερληθνχ γξακκαηηζκνχ) ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο» ηνλ εληνπηζκφ ηνπ ζεκαηηθνχ ππξήλα θάζε θεηκέλνπ θαη ζπζρέηηζε κε ηε ζπγθεθξηκέλε ζεκαηηθή ελφηεηα ηελ νξγάλσζε ησλ θεηκέλσλ κε βαζηθφ θξηηήξην ηε ζπλαλάγλσζε - ζπλεμέηαζή ηνπο ηελ θαηαγξαθή ελδεηθηηθψλ ζπγθξηηηθψλ εξσηεκάησλ θαη δξαζηεξηνηήησλ γηα αλάδεημε ησλ ζπγθιίζεσλ θαη απνθιίζεσλ ησλ θεηκέλσλ ηελ αλίρλεπζε δηαθεηκεληθψλ αλαθνξψλ θαη ζπζρεηίζεσλ ησλ θεηκέλσλ ηελ ππνβνιή εηζεγήζεσλ γηα δηαζεκαηηθέο ζπλαξηήζεηο ηεο ελφηεηαο κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα ή/θαη κνξθέο ηέρλεο ηελ θαηάζεζε ηδεψλ γηα εξγαζίεο δεκηνπξγηθήο γξαθήο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα αλαηεζνχλ ζηνπο καζεηέο, εμ αθνξκήο ησλ θεηκέλσλ. Σα κέιε ηεο θάζε νκάδαο, κέζα απφ κηα δηαξθή ζπλεξγαηηθή - ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία αληαιιαγήο απφςεσλ θαη εκπεηξηψλ - θαη εζηίαζε ζηελ θξηηηθή πξνζέγγηζε ησλ θεηκέλσλ -, θαηέγξαςαλ πξφρεηξα ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε ζηε ζπλέρεηα λα αλαθνηλψζνπλ ζηελ νινκέιεηα ην ζρέδην εξγαζίαο ηνπο. Ο ξφινο ηεο ππεχζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ πεξηνξίζηεθε ζε απηή ηε θάζε ζε κηα δηαθξηηηθή θαζνδήγεζε θαη επνπηεία ηνπ ρξνληθνχ πιαηζίνπ. Σέινο, ε δηάηαμε ηνπ ρψξνπ νξγαλψζεθε θαη πάιη θαηά ηξφπν εληαίν γηα ηελ αλαθνίλσζε ησλ πνξηζκάησλ ηεο θάζε νκάδαο. III. Σελική θάζη ολομέλεια εργαζηηρίοσ ην ηειηθφ ζηάδην πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ νινκέιεηα ε αλαθνίλσζε ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο θάζε νκάδαο, κηα δηαδηθαζία πνπ θαηέιαβε θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο απηνχ ηνπ ζηαδίνπ. Παξάιιεια, ζρνιηάδνληαλ θαη ζπκπιεξψλνληαλ νη απαληήζεηο, ηφζν απφ ηα κέιε ηεο νκάδαο πνπ είρε ηνλ ιφγν φζν θαη απφ ηα κέιε ησλ άιισλ νκάδσλ. Οη ζπκκεηέρνληεο ζην εξγαζηήξην είραλ ηελ επθαηξία λα εθθξάζνπλ ηηο πξνζσπηθέο ηνπο απφςεηο θαη λα ηνπνζεηεζνχλ θξηηηθά ζε επηκέξνπο δεηήκαηα. Δπηπιένλ, θαηέζεζαλ δηθέο ηνπο εηζεγήζεηο γηα επηπξφζζεηα θείκελα - νκφινγα πξνο ηελ ελφηεηα - θαη γηα ζρεηηθφ επηθνπξηθφ πιηθφ. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, ε θάζε αλαθνίλσζε απνηέιεζε κηα ςεθίδα ζηνλ ζρεκαηηζκφ ελφο πνιππξηζκαηηθνχ θαη πνιχρξσκνπ ςεθηδσηνχ, ην νπνίν έζεηε έλα πινπξαιηζηηθφ πιαίζην, κε ελαιιαθηηθνχο νξίδνληεο, γηα ηε δηδαθηηθή νξγάλσζε ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάζηεθε ε πξφηαζε ηεο ππεχζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ελφηεηαο, κε παξάιιειε ζπδήηεζε θαη ζρνιηαζκφ απφ ηνπο ζπλέδξνπο. Η φιε παξνπζίαζε έγηλε κέζσ πξνβνιήο δηαθαλεηψλ (ζην εηδηθφ πξφγξακκα παξνπζίαζεο ηνπ Η.Τ., ην power point) 8 θαη αθνινχζεζε ηα δηαδνρηθά ζηάδηα πνπ 7 Κξίζεθε ζθφπηκν λα ηεζεί θνηλφ πιαίζην εξγαζίαο γηα φιεο ηηο νκάδεο, νχησο ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε πξνζνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαθνίλσζεο απφ θάζε νκάδα. Δπηπξφζζεηα, ηα θνηλά δεηνχκελα ηεο εξγαζίαο ζε νκάδεο ζα νδεγνχζαλ (θαηά ηελ ηειηθή θάζε) ζηε ζπλνιηθή-ζπγθξηηηθή ζεψξεζε ησλ θεηκέλσλ θαη ζηε ζθαηξηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, εμαζθαιίδνληαο παξάιιεια ηελ θαιχηεξε ζπλνρή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ εξγαζηεξίνπ. 8 ηελ παξνπζίαζε απηή - ε νπνία είρε εηνηκαζηεί απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη πξνβαιιφηαλ ζηαδηαθά ζηηο δηάθνξεο θάζεηο - ελζσκαηψλνληαη φια ηα ζηάδηα γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ (δειαδή ην νξγαλφγξακκα, ε πνξεία εξγαζίαο, ν πξνηεηλφκελνο ζρεδηαζκφο ηεο ελφηεηαο θ.ν.θ.). Η παξνπζίαζε, θαζψο θαη ε αλαιπηηθή εθδνρή ηνπ πξνηεηλφκελνπ ζρεδηαζκνχ ηεο ελφηεηαο, δηαηίζεληαη online ζηνλ ηζηνρψξν ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ιλζηηηνχηνπ Κχπξνπ (Π.Ι.Κ.), http://www.pi.ac.cy > πλέδξηα - Ηκεξίδεο > Δπηζηεκνληθφ πλέδξην «Γηδαθηηθή ηεο Λνγνηερλίαο ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε: Αληηθξíδνληαο 3
παξαηίζεληαη αλαιπηηθά παξαθάησ (ηα νπνία, φκσο, παξνπζηάζηεθαλ πνιχ ζπλνπηηθά ζηνπο ζπλέδξνπο). Αξρηθά αλαθέξζεθαλ θαη επεμεγήζεθαλ ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ πξνηεηλφκελσλ θεηκέλσλ - κε γεληθή ηζρχ, φπσο επηζεκάλζεθε, γηα φιεο ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο - ηα νπνία πξνζδηνξίζηεθαλ σο εμήο: ζπλάθεηα ησλ θεηκέλσλ κε ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο ινγνηερληθφηεηα - αηζζεηηθή αμία ησλ θεηκέλσλ αληηπξνζψπεπζε ινγνηερληθψλ εηδψλ: πνηεηηθά θαη πεδά θείκελα γεσγξαθηθφ άλνηγκα απφ ην ηνπηθφ ζην επξχηεξν πεδίν: θππξηαθή - επξχηεξε λενειιεληθή - επξσπατθή - παγθφζκηα ινγνηερλία ηζηνξηθφηεηα θαη δηαρξνληθή εμέιημε ησλ ζεκάησλ (ινγνηερληθψλ «ηφπσλ») κεηαλάζηεπζε, ν μέλνο /ν «άιινο»: ην ρηεο θαη ην ζήκεξα δηαζεκαηηθή εμαθηίλσζε ηεο ελφηεηαο ζε άιια γλσζηηθά πεδία ή/θαη κνξθέο ηέρλεο ππνζηήξημε ησλ θεηκέλσλ απφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ (επνπηηθφ, νπηηθναθνπζηηθφ, πνιπκεζηθφ πιηθφ θ.ά.). Αθνινχζσο έγηλε αλαθνξά θαη δηαζχλδεζε κε άιιεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ λένπ Π..Λ., νη νπνίεο είλαη νκφινγεο πξνο ηελ ελφηεηα «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο». Οη ελφηεηεο απηέο είλαη: α) «Οηθνπκεληθέο αμίεο θαη Λνγνηερλία» (γηα ηε Γ Γπκλαζίνπ) κε εζηίαζε ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ζηηο αμίεο ηνπ ελεξγνχ πνιίηε, θαη β) «Δγψ, ν Άιινο» (γηα ηελ Α Λπθείνπ) κε επηθέληξσζε ζηε ζρέζε κε ηνλ εαπηφ ππφ ην πξίζκα ηνπ «άιινπ» /«μέλνπ». Μεηά ηελ αλαθνξά απηή, παξνπζηάζηεθε ε πξνηεηλφκελε πξφηαζε 9 γηα ηελ νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ νθηψ επηιεγκέλσλ θεηκέλσλ. Αο αλαθεξζεί εδψ φηη ηα θείκελα απηά είραλ επηιεγεί θαη νξγαλσζεί απφ ηελ ππεχζπλε κε βάζε ηνλ θνηλφ ζεκαηηθφ ηνπο ππξήλα, πνπ είλαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο ζηε ζπγρξνληθή ηνπ, θπξίσο, δηάζηαζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα θείκελα εληάρζεθαλ θαη ζπγθξνηήζεθαλ ζε δχν ππνελφηεηεο πνπ «ζπλνκηινχλ», βεβαίσο, ε κηα κε ηελ άιιε, σο εμήο: α) 1 ε ππνελφηεηα - ζεκαηηθφο άμνλαο: θνηλσληθφο απνθιεηζκφο (νηθνλνκηθή κεηαλάζηεπζε - δηαθνξεηηθφηεηα, αληηπαξαβνιή ζηάζεσλ πνπ δηέπνπλ ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο: ξαηζηζκφο - απφξξηςε vs αιιειεγγχε - αγάπε) θαη β) 2 ε ππνελφηεηα - ζεκαηηθφο άμνλαο: παηδηθή εξγαζία - βηνπάιε (παηδηά νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ - παηδηά ησλ θαλαξηψλ, κηθξνί βηνπαιαηζηέο - αλάγθε γηα αγάπε θαη θξνληίδα, αληηπαξαβνιή ζηάζεσλ: ξαηζηζκφο - απφξξηςε vs αιιειεγγχε - αγάπε). Δπηπξφζζεηα, κε ηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε έγηλε πξνζπάζεηα λα αλαδεηρζνχλ νη δηαθεηκεληθέο ζπλαξηήζεηο ησλ θεηκέλσλ απηψλ είηε κεηαμχ ηνπο είηε κε άιια επηπιένλ θείκελα. 10 Δθηφο απφ ηε δηδαθηηθή νξγάλσζε ησλ θεηκέλσλ, παξνπζηάζηεθε κηα ελδεηθηηθή νξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ δηδαζθαιίαο ηνπο. πγθεθξηκέλα, πξνηάζεθε λα θαηαλεκεζεί ν ρξφλνο - ν νπνίνο θξίζεθε απαξαίηεηνο γηα κηα ελδερφκελε δηδαθηηθή εθαξκνγή - ζε δψδεθα δηδαθηηθέο πεξηφδνπο (ησλ 45 ιεπηψλ έθαζηε). Οη δχν ηειεπηαίεο απφ ηηο δψδεθα απηέο πεξηφδνπο - ζχκθσλα πάληνηε κε ηελ πξφηαζε πνπ θαηέζεζε ε ππεχζπλε ην λέν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα» > Δξγαζηήξηα > Δξγαζηήξην 7: Αλζξώπηλεο ζρέζεηο - Αλζξώπηλνη ραξαθηήξεο. 9 Η ελδεηθηηθή απηή πξφηαζε (γηα ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ησλ θεηκέλσλ) έρεη βαζηζζεί ζε έλα αξρηθφ ζρέδην εξγαζίαο, ην νπνίν αλαπηχρζεθε ζην πιαίζην ηεο κηθξήο θιίκαθαο εθαξκνγήο («κπνιηάζκαηνο») ηνπ λένπ Π..Λ., ππφ ηελ επνπηεία ηεο επίθνπξεο θαζεγήηξηαο Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλ/κίνπ Κχπξνπ Αθξνδίηεο Αζαλαζνπνχινπ. Σν ζρέδην απηφ ήηαλ πξντφλ ζπλεξγαζίαο ηεο ππεχζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ κε ηηο εθπαηδεπηηθνχο Μαξία Υξηζηνθφξνπ θαη Υξπζηάιια Πξνθνπίνπ, νη νπνίεο ζπλέβαιαλ νπζηαζηηθά ζηελ φιε δηαδηθαζία, φπσο επίζεο εηνίκαζαλ θχιια εξγαζίαο θαη δεκηνπξγηθέο εξγαζίεο. Αο ζεκεησζεί, αθφκε, φηη αξρηθά ζπλεξγάζηεθε θαη ε εθπαηδεπηηθφο Δπξπδίθε Γεκεηξίνπ. 10 Γηαθεηκεληθέο ζπλαξηήζεηο ππάξρνπλ ι.ρ. κε ην ινγνηερληθφ βηβιίν ηνπ Δπγ. Σξηβηδά Η ηειεπηαία καύξε γάηα (ζε ζρέζε κε ηνλ ξαηζηζκφ) θαη κε ηελ Α Δπηζηνιή πξνο Κνξηλζίνπο (θεθ. 13) ηνπ Απνζηφινπ Παχινπ (πνπ πκλεί ηελ αγάπε). 4
ηνπ εξγαζηεξίνπ - ζα αθηεξψλνληαλ ζηελ αμηνιφγεζε ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο κέζσ γξαπηήο εμέηαζεο 11 θαη ζηελ παξνρή αλαηξνθνδφηεζεο πξνο ηνπο καζεηέο. Σν ζπγθεθξηκέλν ζρέδην εξγαζίαο κε ηελ παξαπάλσ θαηαλνκή ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ παξνπζηάζηεθε ζπλνπηηθά ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Η παξνπζίαζε εκπινπηίζηεθε κε πξνβνιή νιηγφιεπησλ απνζπαζκάησλ απφ ζρεηηθά θηικάθηα 12 θαη αθξφαζε κέξνπο ζρεηηθψλ ηξαγνπδηψλ. 13 Δληζρπηηθά πξνο ηα παξαπάλσ, πξνβιήζεθε παξνπζίαζε κε επνπηηθφ πιηθφ (ζθίηζα, εηθφλεο, ζηαηηζηηθά δηαγξάκκαηα), ην νπνίν ζρεηηδφηαλ κε ην ζέκα ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη εζηίαδε εηδηθφηεξα ζηελ πηπρή ηεο κεηαλάζηεπζεο. 14 Καη απηφλ ηνλ ηξφπν - θαη κε θάπνηεο επηπξφζζεηεο αλαθνξέο ζε άιιν βνεζεηηθφ πιηθφ 15 - έγηλε ε εμαθηίλσζε ηεο ελφηεηαο (θαη εηδηθφηεξα ηνπ ζέκαηνο ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ) ζε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα θαη κνξθέο ηέρλεο. Υαξαθηεξηζηηθά, πξνβιήζεθαλ νη δηαζεκαηηθέο ζπζρεηίζεηο ηνπ ζέκαηνο - θαη θαη επέθηαζε ηνπ καζήκαηνο ηεο Λνγνηερλίαο - κε ηε Γιψζζα, ηελ Ιζηνξία, ηε Θεαηξηθή Αγσγή, ηελ Δηθαζηηθή Αγσγή, ηελ Κνηλσληθή θαη Πνιηηηθή Αγσγή, ηε Γηαπνιηηηζκηθή Αγσγή, ηνλ Κηλεκαηνγξάθν θαη ηε Μνπζηθή. Δπηπξφζζεηα πξνο ηα παξαπάλσ, έγηλε ζχληνκε αλαθνξά ζηνπο δείθηεο επηηπρίαο (ζε φζνπο αθνξνχζαλ ηελ ελφηεηα), 16 ζχκθσλα πάληνηε κε ην λέν Π..Λ. Σέινο, ηνλίζηεθαλ νη κεζνδνινγηθέο αξρέο θαη πξνζεγγίζεηο 17 ηνπ λένπ Π..Λ., νη νπνίεο ζα πξέπεη λα δηέπνπλ ηε δηδαθηηθή εθαξκνγή φρη κφλν ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο, αιιά θαη θάζε δηδαζθαιίαο ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ηεο ινγνηερλίαο. Οη ζχγρξνλεο απηέο κεζνδνινγηθέο ηάζεηο ζπλνςίδνληαη ζηα αθφινπζα: ζπλεξγαηηθέο θαη βησκαηηθέο κνξθέο κάζεζεο: καζεηνθεληξηθφ κνληέιν δηδαζθαιίαο, νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε, αξρή ηνπ «επνηθνδνκηζκνχ», πξαθηηθή ηεο «ελζπλαίζζεζεο», ηάμε-«εξγαζηήξην» ιεηηνπξγηθή έληαμε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηνρεπκέλα θαη κε κέηξν «νιηζηηθή» γλψζε θαη «δηαζεκαηηθφηεηα»: ζπλέξγεηεο θαη σζκψζεηο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ηέρλεο αξρή ηεο «παηδαγσγηθήο δηαθνξνπνίεζεο»: δηδαζθαιία πξνζαλαηνιηζκέλε ζην επίπεδν εηνηκφηεηαο θάζε καζεηή. Καηαιεθηηθά, ζεκεηψλεηαη εδψ φηη ε παξνπζίαζε ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο πνπ θαηέζεζε ε ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ (θαη δφζεθε ζην ηέινο ζε έληππε κνξθή ζηνπο ζπλέδξνπο) νινθιεξψζεθε κε ηελ αλαθνξά ζην επηθνπξηθφ γηα ηελ ελφηεηα πιηθφ. Αλαθνξά έγηλε 11 Η γξαπηή απηή εμέηαζε ζπληζηάηαη λα πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο πνπ ζα θαιχπηνπλ βαζηθά ζηνηρεία κνξθήο θαη πεξηερνκέλνπ ησλ θεηκέλσλ, θαζψο επίζεο ζπγθξηηηθά εξσηήκαηα ζπλεμέηαζήο ηνπο κέζα απφ παξάζεζε ζρεηηθψλ απνζπαζκάησλ. Έλα ηέηνην δείγκα γξαπηνχ δνθηκίνπ παξνπζηάζηεθε ελ ζπληνκία ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο (βι. ζρεηηθά ζεκ. 18). 12 πγθεθξηκέλα, είραλ πξνβιεζεί ελδεηθηηθά απνζπάζκαηα απφ ηα εμήο θηικάθηα: «Οη κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα» (απφ ην http://www.greektube.org), «Σα παηδηά ησλ θαλαξηψλ» (παξαγσγήο Δθπαηδεπηηθήο Σειεφξαζεο Διιάδνο), θηικάθη (απφ ην http://www.youtube.com) γηα ηνπο ζηίρνπο ηνπ Γ. εθέξε πνπ αθνξνχλ ζηελ ελφηεηα Σν ζπίηη θνληά ζηε ζάιαζζα (απφ ην πνίεκά ηνπ «Κίριε»). 13 Αθνχζηεθαλ ζρεηηθά απνζπάζκαηα απφ ηα ηξαγνχδηα «Πνπιάθη μέλν» (εξκελεία: Υ. Αιεμίνπ) θαη «ηηο θάκπξηθεο ηεο Γεξκαλίαο» (εξκελεία: η. Καδαληδίδεο). 14 Η ζπγθεθξηκέλε παξνπζίαζε γηα ηε κεηαλάζηεπζε - ε νπνία είρε εηνηκαζηεί παιαηφηεξα απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ, ζην πιαίζην ζπγγξαθήο ζρεηηθήο δηδαθηηθήο πξφηαζεο - δηαηίζεηαη online ζηνλ ηζηνρψξν ηνπ Π.Ι.Κ.: http://www.pi.ac.cy > Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ > Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ Λεηηνπξγψλ Π.Ι. > Μέζε Δθπαίδεπζε > Νενειιεληθή Γιψζζα > δηδαθηηθή πξφηαζε γηα ηε κεηαλάζηεπζε > παξνπζίαζε δηδαζθαιίαο. 15 Έγηλε αλαθνξά, θπξίσο, ζηα αθφινπζα: ζηελ θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία «Νχθεο», ζην εθπαηδεπηηθφ παθέην «Γελ είλαη κφλν αξηζκνί», ζην δηαδηθηπαθφ παηρλίδη «Σαμίδη θπγήο» θαη ζηνλ ςεθηαθφ εθπαηδεπηηθφ θάθειν «Ο μέλνο: εηθφλεο ηνπ άιινπ ζηε ινγνηερλία». Γηα πιεξέζηεξε αλαθνξά, βι. Βηβιηνγξαθία ζην ηέινο ηνπ θεηκέλνπ απηνχ. 16 Βι. Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, φ.π. (ζεκ. 1), ζζ. 92-93. 17 Βι. Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, φ.π. (ζεκ. 1), ζ. 94. 5
θαη ζε δείγκαηα εξγαζίαο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ελφηεηαο θαηά ηε θάζε ηνπ «κπνιηάζκαηνο». 18 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΠΟΡΙΜΑΣΑ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟΤ Αθνχ πξνεγήζεθε ε εηζαγσγηθή ηνπνζέηεζε ηνπ ζέκαηνο (απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ) θαη ηέζεθε ην πιαίζην εξγαζίαο, δφζεθε ζηε ζπλέρεηα ε επθαηξία ζηνπο ζπκκεηέρνληεο - θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο ζε νκάδεο - λα πξνβιεκαηηζηνχλ θαη λα αληαιιάμνπλ ηδέεο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο, αμηνπνηψληαο παξάιιεια ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο ηνπο. Δηδηθφηεξα, πξνβιεκαηίζηεθαλ ζε ζρέζε κε ην πψο ε επηινγή θαη ε δηδαθηηθή νξγάλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ κπνξεί λα πξνσζήζεη ηηο εκθάζεηο ηνπ λένπ Π..Λ., ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο θαη, ηέινο, ηηο ζχγρξνλεο κεζνδνινγηθέο αξρέο θαη πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο. Αθνινχζσο νη εθπαηδεπηηθνί παξνπζίαζαλ ζηελ νινκέιεηα ηνπ εξγαζηεξίνπ ηηο δηθέο ηνπο πξνηάζεηο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο ελφηεηαο, φπσο απηέο πξνέθπςαλ απφ ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία. πκπιεξσκαηηθά πξνο ηηο αλαθνηλψζεηο ησλ νκάδσλ - θαη αθνχ απηέο νινθιεξψζεθαλ - ε ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ παξνπζίαζε ην δηθφ ηεο ζρέδην εξγαζίαο γηα ηελ ελφηεηα. Όιεο νη πξνηάζεηο - ηφζν ησλ εθπαηδεπηηθψλ φζν θαη ηεο ππεχζπλεο - αληηκεησπίζηεθαλ κε θξηηηθή δηάζεζε κέζα ζε έλα πιαίζην γφληκεο ζπδήηεζεο. Όπσο δηαθάλεθε απφ ηε ζπδήηεζε, ν ζρεδηαζκφο θαη ε νξγάλσζε κηαο ζεκαηηθήο ελφηεηαο ζα πξέπεη λα εληάζζεηαη ζε έλα ζαθέο θαη ζηνρεπκέλν πιαίζην, ην νπνίν ζα πξνάγεη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο εκθάζεηο ηνπ λένπ Π..Λ., ζα ζπλδέεηαη κε ηα βηψκαηα ησλ καζεηψλ θαη ζα εληζρχεη ηνλ θξηηηθφ πνιηηηζκηθφ ηνπο εγγξακκαηηζκφ, κέζα ζε έλα θιίκα πάληνηε ζεβαζκνχ - ή ηνπιάρηζηνλ αλεθηηθφηεηαο - ηεο άπνςεο ηνπ άιινπ ηδηαίηεξα ε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα - εθφζνλ βεβαίσο ζρεδηαζηεί θαηάιιεια θαη εθαξκνζηεί κέζα ζε έλα δεκνθξαηηθφ θαη πινπξαιηζηηθφ πιαίζην - ζπκβάιιεη, φπσο ηνλίζηεθε, ζηνλ ζεβαζκφ ηεο πνιηηηζκηθήο πνηθηινκνξθίαο θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ζπλεθηηθψλ δεζκψλ αλάκεζα ζε καζεηέο δηαθνξεηηθήο πξνέιεπζεο. Έηζη επηηπγράλεηαη, ελ ηέιεη, φρη κφλν ν ζεβαζκφο απφ φινπο ηνπο καζεηέο ηεο εηεξφηεηαο αιιά θαη ε αλάπηπμε ηεο απηνεθηίκεζεο εθείλσλ ησλ καζεηψλ πνπ θνπβαινχλ έλα δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ ή άιιν «θεθάιαην». ηε ζπλέρεηα νη εθπαηδεπηηθνί, ζρνιηάδνληαο ην δηδαθηηθφ παξάδεηγκα πνπ θαηέζεζε ε ππεχζπλε γηα ηελ ελφηεηα, ην έθξηλαλ σο αμηφινγν θαη επηηπρεκέλν, θαζψο κέζα απφ ηελ ηεξάξρεζε ησλ ζηφρσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ - φπσο επίζεο κέζα απφ ηελ πινπξαιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο ελφηεηαο θαη ηε δηαζεκαηηθή ηεο εμαθηίλσζε - δηαπίζησζαλ φηη: α) πινπνηεί ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ λένπ Π..Λ., β) πξνσζεί ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηεο ελφηεηαο, γ) πξνάγεη ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, θαη δ) εκπιέθεη ελεξγά φινπο (ή ζρεδφλ φινπο) ηνπο καζεηέο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Δπηπιένλ (ζχκθσλα κε ηα ζρφιηα ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ), ην πξνηεηλφκελν απφ ηελ ππεχζπλε ζρέδην εξγαζίαο ηνχο θάλεθε ηδηαίηεξα θαηαηνπηζηηθφ θαη ηνπο βνήζεζε λα απαιιαγνχλ ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην άγρνο θαη ηελ αλαζθάιεηα κπξνζηά ζην λέν Π..Λ., πνπ θαινχληαη λα πινπνηήζνπλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε. Έλησζαλ φηη απέθηεζαλ θάπνηα εθφδηα θαη δεμηφηεηεο, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα πξνρσξήζνπλ κε ηνλ δηθφ ηνπο ζρεδηαζκφ γηα κηα ζεκαηηθή ελφηεηα θαη ηελ πινπνίεζε ηεο δηδαθηηθήο εθαξκνγήο ηεο. Όπσο δήισζαλ, δηαπίζησζαλ φηη δελ αλαηξέπεηαη φ,ηη γλψξηδαλ ή έπξαηηαλ κέρξη ηψξα, αιιά φηη ε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κπαίλεη ζε κηα ζπζηεκαηηθή βάζε κε έλα ζπγθξνηεκέλν θαη νινθιεξσκέλν Πξφγξακκα πνπδψλ, ην 18 Σα δείγκαηα απηά (πνπ ήηαλ ζηε δηάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνλ ρψξν ηνπ εξγαζηεξίνπ) πεξηειάκβαλαλ θχιια εξγαζίαο γηα ηνπο καζεηέο, ηδέεο γηα δεκηνπξγηθή γξαθή θαη δνθίκην γξαπηήο αμηνιφγεζεο. Γηεπθξηλίδεηαη εδψ φηη ηα ζπγθεθξηκέλα δείγκαηα πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ελφηεηαο ζε έλα ηκήκα Α ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ Λαηζηψλ (απφ ηα κέζα Απξηιίνπ κέρξη ηηο αξρέο Μαΐνπ ηνπ 2011) θαη απνηεινχζαλ πξντφλ ζπλεξγαζίαο ηεο ππεχζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ κε ηε θηιφινγν Μαξία Υξηζηνθφξνπ, ε νπνία αλέιαβε ηε δηδαθηηθή εθαξκνγή (βι. ζρεηηθά ζεκ. 9). 6
νπνίν δηέπεηαη απφ μεθάζαξε θηινζνθία θαη αξρέο. Αλαγλψξηζαλ, κάιηζηα, ζηνλ πξνηεηλφκελν ζρεδηαζκφ θαη δηθέο ηνπο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, ζηνηρείν πνπ ελίζρπζε ην ζεηηθφ πλεχκα κπξνζηά ζην θαηλνχξην θαη ην «άγλσζην». Χο ηδηαίηεξα ζεηηθφ ζηνηρείν ζηνλ πξνηεηλφκελν ζρεδηαζκφ (θαη ηαπηφρξνλα ζην λέν Π..Λ.) έθξηλαλ ηε θηινζνθία ηεο ζπλαλάγλσζεο - ζπγθξηηηθήο ζεψξεζεο ησλ θεηκέλσλ, φπσο επίζεο ηελ ηδέα ηεο δεκηνπξγηθήο γξαθήο. Ιδηαίηεξα ειθπζηηθφ, φπσο επηζήκαλαλ, ήηαλ θαη ην επνπηηθφ - πνιπκεζηθφ πιηθφ κε ην νπνίν εκπινχηηζε ε ππεχζπλε ην ζρέδην εξγαζίαο ηεο. ε ζρέζε κε ην ηειεπηαίν ζεκείν, ηφληζαλ ηελ αλάγθε ρξήζεο ζηε δηδαθηηθή πξάμε ηέηνηνπ είδνπο πιηθνχ, ην νπνίν ζα πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ ζχγρξνλσλ καζεηψλ, ελψ παξάιιεια ζα ηνπο πξνζθέξεη ην θαηάιιειν εξέζηζκα (αθφκε θαη γηα ηνπο πην αδχλαηνπο ή αδηάθνξνπο καζεηέο), γηα λα κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ πνηθηινηξφπσο ζε δηάθνξεο κνξθέο ηνπ ιφγνπ θαη ηεο ηέρλεο. Σαπηφρξνλα, επηζήκαλαλ ηελ αλάγθε γηα πιηθνηερληθή ππνδνκή ησλ ζρνιείσλ, ψζηε λα είλαη εθηθηφο απηφο ν εκπινπηηζκφο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ινγνηερλίαο. ε ζρέζε κε ηα παξαπάλσ, έγηλε εηζήγεζε γηα εξγαζηεξηνπνίεζε ηνπ καζήκαηνο ηεο ινγνηερλίαο θαη γηα δεκηνπξγία εηδηθήο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο. Αθφκε, θξίζεθε φηη ρξεηάδεηαη ζρεηηθή απηνλφκεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ καζήκαηνο ζε ζρέζε κε ην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ. Μάιηζηα ζα ήηαλ πην ελδεδεηγκέλν, φπσο εηπψζεθε, λα αλαιακβάλνπλ ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο εθείλνη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ εηδηθφ ελδηαθέξνλ (θαη απνδεδεηγκέλν «κεξάθη») γηα ην ζέκα. Σέινο, φπσο αλέθεξαλ ραξαθηεξηζηηθά, ζα ήζειαλ λα έρνπλ μαλά ηελ επθαηξία γηα ηέηνηνπ ηχπνπ βησκαηηθά εξγαζηήξηα πνπ εκπινπηίδνπλ ηηο δηδαθηηθέο ηνπο πξαθηηθέο θαη απέρνπλ απφ ζεσξεηηθά ζεκηλάξηα επηκφξθσζεο θαη απφ παξαδνζηαθέο ηππηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Όπσο δήισζαλ, ηέηνηνπ ηχπνπ ζχγρξνλεο κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζα ηνπο βνεζήζνπλ λα μαλαθεξδίζνπλ ην «ζηνίρεκα» κε ηνπο καζεηέο, νχησο ψζηε λα ηνπο σζήζνπλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο θηιαλαγλσζίαο θαη καθξνπξφζεζκα ζηελ αγάπε γηα ηε ινγνηερλία. Η ζεηηθή απνηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απνηππψζεθε παξαπάλσ - ηφζν γηα ην εξγαζηήξην γεληθά φζν θαη γηα ηνλ πξνηεηλφκελν απφ ηελ ππεχζπλε ζρεδηαζκφ ηεο ελφηεηαο - βαζίζηεθε ζηα ζρφιηα ησλ ηδίσλ φρη κφλν θαηά ηε ζπληξέρνπζα θάζε αιιά θαη ζην θιείζηκν ηνπ εξγαζηεξίνπ. πγθεθξηκέλα, δεηήζεθε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα θαηαζέζνπλ (αηνκηθά ν θαζέλαο) γξαπηψο θαη αλψλπκα ηα ζρφιηά ηνπο, αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη λα ηα αθήζνπλ ζε θαζνξηζκέλν ζεκείν, φηαλ ζα απνρσξνχζαλ απφ ηελ αίζνπζα. Δπηπιένλ, φηαλ νινθιεξψζεθε ε γξαπηή αλψλπκε αμηνιφγεζε, ηνπο δφζεθε ε επθαηξία γηα κηα νιηγφιεπηε πξνθνξηθή αλαηξνθνδφηεζε. Αο ζεκεησζεί εδψ φηη ηε ζεηηθή γεληθή εθηίκεζε ελίζρπζε πεξαηηέξσ ην ελδηαθέξνλ πνπ θέληξηζε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ε ίδηα ε ζεκαηηθή ελφηεηα (γηα ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο) θαη εηδηθφηεξα ε επηκέξνπο πηπρή ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ - ν νπνίνο είλαη, δπζηπρψο, έλα πάληνηε επίθαηξν θαη θαπηφ ζέκα. πκπεξαζκαηηθά, ινηπφλ, ηα απνηειέζκαηα ηνπ εξγαζηεξίνπ ήηαλ ζε γεληθέο γξακκέο πνιχ ηθαλνπνηεηηθά θαη ηα πνξίζκαηα ελζαξξπληηθά. Οη εθπαηδεπηηθνί ζπλεξγάζηεθαλ επνηθνδνκεηηθά θαη ζπκκεηείραλ ελεξγά ζηελ φιε δηαδηθαζία - ππφ ηε δηαθξηηηθή θαζνδήγεζε ηεο ππεχζπλεο ηνπ εξγαζηεξίνπ - ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ εξγαζηεξίνπ. 7
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 19 I. Βιβλιογραθία - δικησογραθία i. Βηβιία {ζρεηηθά κε ηε ζεκαηηθή ελφηεηα «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο» θαη εηδηθφηεξα κε ηελ επηκέξνπο πηπρή ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ}: Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Πξνδεκνηηθήο, Γεκνηηθήο θαη Μέζεο Δθπαίδεπζεο, ηφκνο Α, α έθδ., Τπεξεζία Αλάπηπμεο Πξνγξακκάησλ, Λεπθσζία 2010. Γηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν... Μηα λέα πξόηαζε δηδαζθαιίαο, ησλ Β. Απνζηνιίδνπ, Β. Καπιάλε, Δι. Υνληνιίδνπ, Σππσζήησ - Γηψξγνο Γαξδαλφο, Αζήλα 2002 {εηδηθφηεξα νη δηδαθηηθέο πξνηάζεηο ηεο Διέλεο Υνληνιίδνπ πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ έλλνηα ηνπ «άιινπ» / «μέλνπ», ζζ. 111-122 θαη 259-268). ΜΜΔ θαη Ραηζηζκόο, βηβιίν ηεο θαζεγήηξηαο/ηνπ θαζεγεηή (επηκ. Παχινπ Υαξακή), Κέληξν Μειεηψλ θαη Σεθκεξίσζεο (ζην εμήο αλαθέξεηαη σο ΚΔΜΔ), ΟΔΓΒ, Αζήλα 2004 {αληίηππν ηνπ βηβιίνπ, φπσο θαη γηα ηα ηξία επφκελα ζηε ζεηξά, δηαηίζεηαη ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ιλζηηηνχηνπ Κχπξνπ (ζην εμήο αλαθέξεηαη σο ΠΙΚ)}. Μπνξνύκε Μαδί Δλσκέλνη, βηβιίν ηνπ καζεηή /ηεο καζήηξηαο (επηκ. Παχινπ Υαξακή), ΚΔΜΔ, ΟΔΓΒ, Αζήλα 2004. ρνιείν ρσξίο ζύλνξα, Μαζεηηθά γπκλάζκαηα ζηα αλζξώπηλα δηθαηώκαηα (επηκ. Παχινπ Υαξακή), ΚΔΜΔ, ΟΔΓΒ, Αζήλα 2000. ρνιείν ρσξίο ζύλνξα, βηβιίν ηεο θαζεγήηξηαο/ηνπ θαζεγεηή (επηκ. Παχινπ Υαξακή), ΚΔΜΔ, ΟΔΓΒ, Αζήλα 2000. Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Α Γπκλαζίνπ, α έθδ., ΟΔΓΒ, Αζήλα 2006. Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Β Γπκλαζίνπ, α έθδ., ΟΔΓΒ, Αζήλα 2006. Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Α Γπκλαζίνπ, βηβιίν εθπαηδεπηηθνχ, α έθδ., ΟΔΓΒ, Αζήλα 2006. Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Β Γπκλαζίνπ, βηβιίν εθπαηδεπηηθνχ, α έθδ., ΟΔΓΒ, Αζήλα 2006. ii. Ιζηνρψξνη γηα άληιεζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ {ςεθηαθψλ θαθέισλ, εθπαηδεπηηθψλ παθέησλ, δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ θ.ά.}: http://www.taxidifygis.org.cy, δηαδηθηπαθφ δηαδξαζηηθφ θαη βησκαηηθφ παηρλίδη κε ηίηιν «Σαμίδη θπγήο», ην νπνίν εηνηκάζηεθε απφ ηελ αληηπξνζσπεία ηεο Τπάηεο Αξκνζηείαο ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηνπο πξφζθπγεο. http://www.ekebi.gr (ηζηνζειίδα ηνπ Δζληθνχ Κέληξνπ Βηβιίνπ), θαη αθξηβέζηεξα http://www.ekebi.gr/fakeloi/xenos/index.htm, ςεθηαθφο εθπαηδεπηηθφο θάθεινο κε ηίηιν «Ο μέλνο: εηθφλεο ηνπ άιινπ ζηε ινγνηερλία» (ζπληνληζκφο: Δι. Υνληνιίδνπ). http://www.unicef.gr (ηζηνζειίδα ηεο Διιεληθήο Δζληθήο Δπηηξνπήο UNICEF), γηα άληιεζε πιηθνχ πνπ αθνξά ηα δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ. 19 Γηεπθξηλίδεηαη φηη ε επηινγή ηεο βηβιηνγξαθίαο (πνπ είλαη ελδεηθηηθή) έγηλε απφ ηελ ππεχζπλε ηνπ εξγαζηεξίνπ κε βαζηθφ θξηηήξην ηε ζπλάθεηά ηεο κε ηε ζεκαηηθή ελφηεηα «Αλζξψπηλεο ζρέζεηο - Αλζξψπηλνη ραξαθηήξεο» θαη εηδηθφηεξα κε ηελ επηκέξνπο πηπρή ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Η αλαδήηεζε, κάιηζηα, ηεο επηιεγκέλεο βηβιηνγξαθίαο επηθεληξψζεθε ζηελ αλίρλεπζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ (ι.ρ. δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ, εθπαηδεπηηθψλ παθέησλ, ςεθηαθψλ θαθέισλ, βηληενηαηληψλ θαη πνιπκεζηθνχ πιηθνχ), ην νπνίν ζα εμππεξεηνχζε ηηο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δπηπιένλ, είρε ιεθζεί ππφςε θαη ην θξηηήξην ηεο εχθνιεο πξφζβαζεο ζην επηθνπξηθφ πιηθφ ηφζν γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ φζν θαη γηα ηνλ καζεηηθφ πιεζπζκφ. ε ζρέζε κε απηφ, ζεκεηψλεηαη φηη ζρεδφλ φια φζα αλαθέξνληαη ζηελ πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία δηαηίζεληαη online ή ππάξρνπλ ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ιλζηηηνχηνπ Κχπξνπ ή έρνπλ ήδε ζηαιεί απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνχ ζηα ζρνιεία γηα εκπινπηηζκφ ηεο βηβιηνζήθεο ηνπο. 8
http://www.anthropos.gr (δηαδηθηπαθφο ηφπνο ηνπ Διιεληθνχ Κέληξνπ Πξνψζεζεο ηνπ Δζεινληηζκνχ), γηα άληιεζε πιηθνχ - αλάκεζα ζε άιια - πνπ αθνξά ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. http://www.childcom.org.cy (δηαδηθηπαθφο ηφπνο ηεο Δπηηξφπνπ Πξνζηαζίαο Γηθαησκάησλ ηνπ Παηδηνχ) > εθδφζεηο {θείκελα ζρεηηθά κε ηα δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ}. http://www.moec.gov.cy (ηζηνζειίδα Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνχ) > Μέζε Δθπαίδεπζε > Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ > Νέα Διιεληθά Γπκλαζίνπ > Γηδαθηηθέο πξνηάζεηο: «Ο Βάλθαο - Ο Κσλζηαληήο». http://www.pi.ac.cy (ηζηνζειίδα Παηδαγσγηθνχ Ιλζηηηνχηνπ Κχπξνπ) > ΤΑΠ (Τπεξεζία Αλάπηπμεο Πξνγξακκάησλ) > Οηθνζειίδα ΤΑΠ > Σειεπηαίεο αλαθνηλψζεηο: Τπνζηεξηθηηθφ πιηθφ γηα ηα ινγνηερληθά βηβιία Γπκλαζίνπ - Λπθείνπ (βηβιία εθπαηδεπηηθνχ), Α. Π. Σζέρνθ, Γηεγήκαηα {γηα ην θείκελν «Ο Βάλθαο»}. http://www.pi.ac.cy > Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ > Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ Λεηηνπξγψλ Π.Ι. > Μέζε Δθπαίδεπζε > Νενειιεληθή Γιψζζα > δηδαθηηθή πξφηαζε γηα ηε κεηαλάζηεπζε (ζπγγξαθή: Μαξία Παπαιενληίνπ). II. Άλλες πηγές i. Δθπαηδεπηηθά παθέηα: «Γελ είλαη κφλν αξηζκνί»: εθπαηδεπηηθφ παθέην (έληππν πιηθφ θαη DVD) γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν ζηελ Δπξψπε, UNHCR, έθδ. 2006 {ην παθέην ζηάιεθε παιαηφηεξα ζηα θππξηαθά ζρνιεία κέζσ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνχ ην έληππν πιηθφ δηαηίζεηαη, επίζεο, online ζηε δηεχζπλζε http://www.unhcr.org/numbers-toolkit/manuals/njn-final-el.pdf} «Δγψ θαη εζχ, εδψ θαη εθεί»: εθπαηδεπηηθφ παθέην πνπ αθνξά ηε κεηαλάζηεπζε, ηελ πξνζθπγηά θαη ηελ έλλνηα ηνπ «άιινπ» (επηκ. Αιεμάλδξαο Αλδξνχζνπ), Θεκέιην, Αζήλα 1996 {αληίγξαθν ηνπ παθέηνπ ππάξρεη ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ ΠΙΚ}. ii. Οπηηθναθνπζηηθφ - πνιπκεζηθφ πιηθφ {ινγηζκηθά, βηληενηαηλίεο, θηικάθηα, θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο}: «Όινη δηαθνξεηηθνί φινη ίζνη»: πνιπκεζηθή εθαξκνγή πνπ αθνξά ηελ έλλνηα ηεο εηεξφηεηαο, παξαγσγή ηνπ Σκήκαηνο Δπηθνηλσλίαο θαη Μ.Μ.Δ. ηνπ Παλ/κίνπ Αζελψλ (επηζηεκ. ππεχζπλνο: Μηράιεο Μετκάξεο), http://www.media.uoa.gr/ntlab {αληίγξαθν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ππάξρεη ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ ΠΙΚ}. «Σα παηδηά ησλ θαλαξηψλ»: βηληενηαηλία (DVD), δηάξθεηαο 14, παξαγσγή Δθπαηδεπηηθήο Σειεφξαζεο (ΔΣ) ηεο Διιάδαο, γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε {νη βηληενηαηλίεο παξαγσγήο ΔΣ, εθηφο ηνπ φηη κπνξνχλ λα απνζηαινχλ δσξεάλ ζηα ζρνιεία απφ ην ΠΙΚ (θαηφπηλ παξαγγειίαο απφ ηα ζρνιεία), δηαηίζεληαη θαη ζηε Βηβιηνζήθε ηνπ ΠΙΚ επηπιένλ, δηαηίζεληαη θαη online ζηελ ηζηνζειίδα ηεο ΔΣ, http://www.edutv.gr, φπνπ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα πξνβνιήο αιιά θαη ιήςεο ησλ πεξηζζφηεξσλ ηαηληψλ}. «Ραηζηζκφο - μελνθνβία», βηληενηαηλία (DVD), δηάξθεηαο 16, παξαγσγή ΔΣ γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε. «Η δηαθνξά θαη ην δηθαίσκά ηεο», κέξνο βηληενηαηλίαο κε ηίηιν «Αθνχσ - αηζζάλνκαη - ζπδεηψ» (3 επεηζφδηα, δηάξθεηαο 20 πεξίπνπ ην θαζέλα), παξαγσγή ΔΣ γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε. «Σν ρακίλη», θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία (ζθελνζεζία: Σζάξιη Σζάπιηλ) {δηαηίζεηαη θαη online κε ηνλ ηίηιν The Kid ζην http://www.youtube.com}. 9
«άξα, παηδηά ελφο θαηψηεξνπ Θενχ» (αγγιηθφο ηίηινο: Children of a Lesser God ), θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία. «Νχθεο», θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία (ζθελνζεζία: Παληειήο Βνχιγαξεο) iii. Σξαγνχδηα (ελδεηθηηθά) «Παξακνλή Πξσηνρξνληάο», ηξαγνχδη ησλ αδειθψλ Καηζηκίρα {ζε ζρέζε κε ην παξακχζη ηνπ Υαλο Άληεξζελ «Σν θνξηηζάθη κε ηα ζπίξηα»}. «Πνπιάθη μέλν» (εξκελεία: Υάξηο Αιεμίνπ) «ηηο θάκπξηθεο ηεο Γεξκαλίαο» (εξκελεία: ηέιηνο Καδαληδίδεο). 10