ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 15 Οκτωβρίου 2007 (17.10) (OR. en) 13888/07 ENV 515 DEVGEN 182 AGRI 325 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γενικής Γραμματείας προς : το Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ. : 13389/07 ENV 486 DEVGEN 170 AGRI 307 αριθ. πρότ. Επιτρ. : 12052/07 ENV 422 - COM(2007) 414 τελικό Θέμα : Λειψυδρία και ξηρασίες - Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου 1. Η Επιτροπή υπέβαλε στις 20 Ιουλίου 2007 την ανακοίνωσή της όσον αφορά την πρόκληση της λειψυδρίας και των ξηρασιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 2. Το θέμα αυτό συζητήθηκε στην ανεπίσημη σύνοδο των Υπουργών Περιβάλλοντος στη Λισσαβώνα την 1η Σεπτεμβρίου 2007. 3. Η ΕΜΑ κατέληξε σε συμφωνία ως προς το σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου στις 12 Οκτωβρίου 2007. 4. Το Συμβούλιο (Περιβάλλον) της 30ής Οκτωβρίου 2007 καλείται να εγκρίνει το συνημμένο στο παρόν σημείωμα σχέδιο συμπερασμάτων. 13888/07 ΘΚ/νικ 1 DG I EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ ΚΑΙ ΞΗΡΑΣΙΕΣ - σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου - Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 1. ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ ότι η λειψυδρία και οι ξηρασίες είναι προβλήματα με κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι, τα τελευταία χρόνια, αυξάνονται τόσο η ένταση όσο και η συχνότητα των φαινομένων αυτών τα οποία θίγουν τα κράτη μέλη και τις γειτονικές χώρες σε διαφορετική έκταση ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ το αίτημα του Συμβουλίου Περιβάλλοντος, του Ιουνίου του 2006, να αναληφθεί ευρωπαϊκή δράση για την λειψυδρία και τις ξηρασίες, καθώς και τα αποτελέσματα της σχετικής ανεπίσημης συνόδου των Υπουργών Περιβάλλοντος, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβώνα το Σεπτέμβριο του 2007, 2. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι η αλλαγή του κλίματος αναμένεται να επηρεάσει τη βάση αναφοράς των σημερινών ζητημάτων λειψυδρίας και ξηρασίας, με δυνητικές επιπτώσεις στην ποσότητα και την ποιότητα του νερού, συμβάλλοντας, μεταξύ άλλων, στον πολλαπλασιασμό ακραίων υδρολογικών συμβάντων, όπως πλημμύρες και ξηρασίες ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι, στην εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα, θα πρέπει να ενσωματωθεί, στο μέτρο του δυνατού, μια διασύνδεση μεταξύ της λειψυδρίας και των ξηρασιών, της αλλαγής του κλίματος, και των σχετικών στρατηγικών προσαρμογής, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που καλύπτονται ήδη από την Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος στην Ευρώπη, 3. ΧΑΙΡΕΤΙΖΕΙ την ανακοίνωση της Επιτροπής «Η αντιμετώπιση του προβλήματος της λειψυδρίας και της ξηρασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η οποία εγκρίθηκε στις 18 Ιουλίου 2007, ως θεμελιώδες και τεκμηριωμένο πρώτο σύνολο επιλογών πολιτικής για μελλοντική δράση, εντός του πλαισίου των ενωσιακών αρχών, πολιτικών και στόχων διαχείρισης των υδάτων ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι με την ανακοίνωση απαιτείται σαφής δέσμευση της ΕΕ, στο σύνολό της, για τη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την εφαρμογή των προτεινόμενων σχετικών δράσεων και την ανάπτυξη περαιτέρω γνώσεων, 13888/07 ΘΚ/νικ 2
4. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι το πρόβλημα της λειψυδρίας και των ξηρασιών δεν μπορεί να περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στην ευρωπαϊκή πτυχή του αφού έχει και διεθνείς προεκτάσεις, όπως η άμεση σχέση του με τη φτώχεια και τη μετανάστευση ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολείται με το ζήτημα αυτό, είναι σκόπιμο να λαμβάνει υπόψη της τη διεθνή διάσταση και να επιδιώκει την υλοποίηση των διεθνών δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη της, ιδίως στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της απερήμωσης, της Σύμβασηςπλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές και της Σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα, 5. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων θα συμβάλει στο μετριασμό των επιπτώσεων της λειψυδρίας και των ξηρασιών και, κατά συνέπεια, ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και όλα τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή της Πρωτοβουλίας της ΕΕ για το νερό ως κατ' εξοχήν μέσου για την πορεία προς την επίτευξη των στόχων της Παγκόσμιας Διάσκεψης Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη και των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας, 6. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι η πλήρης εφαρμογή της σημαντικότερης οδηγίας της ΕΕ για την πολιτική υδάτων, δηλαδή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα, αποτελεί κύρια προτεραιότητα ΤΟΝΙΖΕΙ ότι, με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, θεσπίζεται πολύτιμο, καινοτόμο και φιλόδοξο πλαίσιο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων στην Ευρώπη, παράλληλα δε παρέχονται μέσα για την επίτευξη καλής κατάστασης σε όλα τα ευρωπαϊκά ύδατα, προάγεται η αειφορική χρήση του νερού, προωθείται ο μετριασμός των επιπτώσεων των πλημμυρών και των ξηρασιών και προβλέπεται ευέλικτη προσέγγιση για την επιδίωξη περιβαλλοντικών στόχων, 7. ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ ότι, κατά τη συνεχιζόμενη εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα, έχουν εντοπιστεί ορισμένες ανησυχίες όσον αφορά ποσοτικές πτυχές του θέματος, οι οποίες επηρεάζουν την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και οι οποίες αφορούν, μεταξύ άλλων, τις πλημμύρες, τη λειψυδρία και τις ξηρασίες ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ ότι η προσφάτως εκδοθείσα οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των πλημμυρών θα συμβάλει στην επίτευξη αυτών των στόχων και ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι η λειψυδρία και οι ξηρασίες αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία σε τεχνικό και πολιτικό επίπεδο, 13888/07 ΘΚ/νικ 3
8. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι η λειψυδρία και οι ξηρασίες έχουν άμεσες επιπτώσεις στους πολίτες και σε οικονομικούς τομείς, όπως η γεωργία, η δασοκομία, ο τουρισμός, η βιομηχανία, η ενέργεια και οι μεταφορές, επηρεάζουν σημαντικά τους φυσικούς πόρους, ασκούν πίεση στα οικοσυστήματα και τους βιοτόπους θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα και επηρεάζοντας ποικιλοτρόπως το όλο περιβάλλον ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ ξηρασίας, υποβάθμισης του εδάφους και απερήμωσης, ιδίως στις ημιάγονες περιοχές, λόγω του άμεσου αντικτύπου τους στις επιδόσεις των λειτουργιών του εδάφους και ΤΟΝΙΖΕΙ τις ευρύτερες επιπτώσεις των ξηρασιών από την άποψη των αυξημένων κινδύνων για δασικές πυρκαϊές, καθώς και τις συνακόλουθες σημαντικές επιπτώσεις όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, 9. ΚΑΤΑΝΟΕΙ ότι η λειψυδρία, αφενός, και η ξηρασία, αφετέρου, θα πρέπει να θεωρούνται διαφορετικά ζητήματα, καθότι ως λειψυδρία θα πρέπει να νοείται η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και μακροχρόνιας ζήτησης νερού, ενώ ως ξηρασία θα πρέπει να νοούνται οι σημαντικές μειώσεις του μέσου επιπέδου φυσικής διαθεσιμότητας νερού ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι είναι αδύνατον να ελεγχθεί η εμφάνιση ξηρασιών, μολονότι οι επιπτώσεις τους είναι δυνατόν να μετριαστούν μέχρις ενός σημείου με κατάλληλες στρατηγικές επιτήρησης και διαχείρισης, σε συνάρτηση, μεταξύ άλλων, με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, 10. ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ ότι, όπως καταδεικνύεται στην αξιολόγηση της Επιτροπής, η λειψυδρία έπληξε επίσης πολλά κράτη μέλη που αντιπροσωπεύουν το 12% τουλάχιστον του εδάφους της ΕΕ και το 19% του πληθυσμού της, και ότι επηρέασε τουλάχιστον 33 λεκάνες απορροής ποταμών ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ ότι οι λεκάνες απορροής που επλήγησαν περισσότερο ευρίσκονται στη νότια Ευρώπη αλλά ότι, και στη βόρεια και την ανατολική Ευρώπη, εντοπίστηκαν λεκάνες απορροής ποταμών που πλήττονται από λειψυδρία, 11. ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΙ ότι η διεξοδική αξιολόγηση που υπέβαλε η Επιτροπή το 2007 καταδεικνύει ότι η ξηρασία έπληξε όλες τις χώρες της ΕΕ σε διαφορετικό βαθμό και ότι πρόσφατα συμβάντα (2003) έθιξαν άνω των 100 εκατομμυρίων κατοίκων (20%) και το ένα τρίτο του εδάφους της ΕΕ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ ότι ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος της ξηρασίας στην ΕΕ κατά την τελευταία 30ετία εκτιμάται σε 100 δισεκατομμύρια ευρώ, 13888/07 ΘΚ/νικ 4
12. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι η αναποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων αποτελεί θεμελιώδες πρόβλημα που επηρεάζει τη λειψυδρία και μπορεί να επιφέρει και άλλες επιπτώσεις σε περίπτωση ξηρασίας, έστω και εάν δεν προκαλεί η ίδια την ξηρασία η οποία είναι φυσικό φαινόμενο ΚΡΙΝΕΙ ότι η εφαρμογή της προσέγγισης που θα έχει ως γνώμονα τη ζήτηση, την αποτελεσματική χρήση του ύδατος (π.χ. μείωση των διαρροών) και τη λήψη περαιτέρω εκπαιδευτικών μέτρων πρέπει να αποτελούν σαφή προτεραιότητα, έστω και εάν, σε ορισμένες περιστάσεις, ενδέχεται να πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλες προσεγγίσεις ως προς την προσφορά ύδατος για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της λειψυδρίας και των ξηρασιών, 13. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι, στα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών τα οποία εκπονούνται δυνάμει της οδηγίας-πλαισίου για τη διαχείριση των υδάτων, θα πρέπει να λαμβάνεται δεόντως υπόψη η ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, καθώς και η εποχική και μεταξύ ετών ανάλυση, προκειμένου να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι, και να εξετάζεται η ανάγκη για νέα μέτρα προσφοράς νερού από τη στιγμή που ο προβλεπόμενος αντίκτυπος των μέτρων εξοικονόμησης του νερού αποδεικνύεται ανεπαρκής ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι αυτά τα μέτρα προσφοράς μπορούν να συνίστανται σε παραδοσιακές ή εναλλακτικές επιλογές, στις οποίες περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων και η αφαλάτωση, εφόσον πραγματοποιούνται υπό συνθήκες αειφορικής διαχείρισης, 14. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι, για να επιτευχθούν οι στόχοι της υδατικής πολιτικής και να επιτευχθεί πρόοδος προς την αειφόρο ανάπτυξη, θεμελιώδης απαίτηση είναι μια γενική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της λειψυδρίας και της ξηρασίας. Στην προσέγγιση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ουσιαστική εφαρμογή ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, η ενίσχυση των πολιτικών για τη διαχείριση της ζήτησης νερού και την εξοικονόμηση νερού, η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, η ενσωμάτωση μελημάτων αειφορικής χρήσης του νερού σε άλλες τομεακές πολιτικές (π.χ. γεωργία, δασοκομία, περιφερειακή ανάπτυξη, τουρισμός, παραγωγή ενέργειας), η χωροταξία και ο σχεδιασμός εσωτερικών πλωτών οδών, και η αξιολόγηση των υδάτινων οικοσυστημάτων και των λειτουργιών τους, 15. ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι οι διατάξεις της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα σχετικά με την τιμολόγηση του νερού θα παράσχουν ένα κίνητρο για την προαγωγή της αποτελεσματικότερης χρήσης των υδάτινων πόρων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ισότιμη πρόσβαση του κοινού σε αυτούς και λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές πτυχές. Στο πλαίσιο αυτό, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για την προαγωγή πρακτικών εξοικονόμησης νερού, 13888/07 ΘΚ/νικ 5
16. ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ την πρόθεση της Επιτροπής να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βελτιωθεί και να αυξηθεί η συμβολή των τομεακών πολιτικών στην αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων, με τη χρήση σχετικών κεφαλαίων για την ενίσχυση της παροχής περιβαλλοντικών υπηρεσιών από χρήστες ύδατος με αποτελεσματικό τρόπο, να εξετάσει τους όρους προσφυγής στο Ταμείο Αλληλεγγύης και να εξετάσει όλες τις δυνατότητες ώστε τα σχετικά με την ξηρασία ζητήματα να ενσωματωθούν στα μελλοντικά προγράμματα εργασιών του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, 17. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην περαιτέρω ανάπτυξη και, εφόσον απαιτείται, στην προσαρμογή των σημερινών γεωργικών πολιτικών προκειμένου να συντελέσουν στην αειφορική διαχείριση των υδάτων ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ την πρόθεση της Επιτροπής να συμπεριλάβει τη διαχείριση της λειψυδρίας στο επικείμενο «τσεκ απ» της ΚΓΠ και να αξιολογήσει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ της ανάπτυξης των βιοκαυσίμων και της διαθεσιμότητας νερού, 18. ΣΥΝΙΣΤΑ να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα ζητήματα λειψυδρίας μέσω της εφαρμογής κατάλληλης δέσμης μέτρων στο πλαίσιο των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, συμπεριλαμβανομένων τόσο του εντοπισμού των απαιτούμενων στρατηγικών προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος όσο και της συντονισμένης διαχείρισης υδάτινων πόρων στις διεθνείς λεκάνες απορροής ποταμών ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας, απαιτούνται διασυνοριακές συμφωνίες μεταξύ παρόχθιων κρατών, 19. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις των ξηρασιών απαιτείται μεταστροφή από μια προσέγγιση διαχείρισης κρίσεων προς δράσεις πρόληψης και ετοιμότητας ΖΗΤΑ να εκπονηθεί, στο εγγύς μέλλον και από κοινού από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, κοινή προσέγγιση για τον σχεδιασμό της αξιολόγησης των κινδύνων ξηρασίας και για τη διαχείριση των ξηρασιών σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, δεδομένου ότι οι ξηρασίες, λόγω των συγκεκριμένων περιφερειακών χαρακτηριστικών τους, αποτελούν σοβαρό φυσικό κίνδυνο για πολλά κράτη μέλη και έχουν δυνητικές διασυνοριακές επιπτώσεις σε διάφορες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι τα σχέδια διαχείρισης των ξηρασιών θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, διασυνοριακό συντονισμό, συμμετοχή του κοινού και συστήματα συναγερμού, και θα πρέπει να εκπονούνται, για τις περιοχές που ενδέχεται να πληγούν, στο κατάλληλο επίπεδο, 13888/07 ΘΚ/νικ 6
20. ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ το διεξαγόμενο έργο που συμβάλλει σε διαφανέστερη εφαρμογή των σχετικών εξαιρέσεων της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα, ιδίως δε του ορισμού της «παρατεταμένης ξηρασίας», και των προεκτάσεών του όσον αφορά την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων κατά και μετά τις περιόδους ξηρασίας, 21. ΚΡΙΝΕΙ ότι οι ρυθμίσεις για τον καθορισμό βάσης για τη συλλογή δεδομένων και τη διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων, η οποία θα βασίζεται και θα συνδέεται στενά με τις υφιστάμενες δομές και δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, και της Επιτροπής, αποτελούν σημαντικό μέτρο το οποίο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την αύξηση των γνώσεων, για συμβολή στην ευρεία ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με το θέμα αυτό, και για τη βελτίωση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση περιπτώσεων ξηρασίας ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι η διαδικασία αυτή ενδέχεται να οδηγήσει στη σύσταση Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ξηρασιών, 22. ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση παρακολούθησης κατά το 2008, συμπεριλαμβανομένων προθεσμιών για την εφαρμογή των μέτρων που επισημαίνονται στην ανακοίνωση ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ότι, στη διαδικασία αυτή εφαρμογής, θα πρέπει να συμπράττουν τα κράτη μέλη και η Επιτροπή για να ανταλλάσσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές και ότι οιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία θα πρέπει να βασίζεται σε διεξοδική αξιολόγηση επιπτώσεων ΚΡΙΝΕΙ ότι η ανάγκη για περαιτέρω συγκεκριμένα μέτρα σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνου ξηρασίας θα πρέπει να αξιολογηθεί λαμβανομένων υπόψη των παρόντων συμπερασμάτων, της πείρας που θα έχει αποκτηθεί με την εφαρμογή της οδηγίαςπλαισίου για τα ύδατα, και των αποτελεσμάτων από τις διεξαγόμενες σήμερα ερευνητικές και τεχνικές δραστηριότητες για τη λειψυδρία και τις ξηρασίες ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή όπως, με βάση τα ανωτέρω και λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή διάσταση του θέματος, επανεξετάσει και αναπτύξει περαιτέρω έως το 2012 την εξελισσόμενη στρατηγική της ΕΕ για τη λειψυδρία και τις ξηρασίες. 13888/07 ΘΚ/νικ 7