Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στη Βιομηχανική Διοίκηση & Τεχνολογία Τμ. Βιομηχανικής Διοίκησης & Τεχνολογίας Συστήματα και Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Τίτλος Κωδικός Αριθμός του Μαθήματος : Επίπεδο Τύπος του Μαθήματος : Έτος Σπουδών Εξάμηνο : Κατεύθυνση: Αριθμός Ευρωπαϊκών Πιστωτικών Μονάδων : Προαπαιτήσεις : Γλώσσα Διδασκαλίας : Διδάσκοντες : Αντικείμενο του Μαθήματος : Συστήματα κ Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Π-ΣΕΠ207 Μεταπτυχιακό-Διαλέξεις 1 ο 2 ο Διαχείριση Ενέργειας και Περιβάλλοντος 6 (ECTS) Τα μόνα προαπαιτούμενα είναι βασικές γνώσεις Πληροφορικής (Word, Excel, Internet) Ελληνικά Αναπλ. Καθηγητής Δημήτριος Σιδηράς, Επικ. Καθηγήτρια Χριστίνα Σιοντόρου, Ομοτ. Καθηγητής Φραγκίσκος Μπατζιάς Επικοινωνία : Τηλ. 210-4142360, 2104142368, 2104142369 email: sidiras@unipi.gr, csiontor@unipi.gr, fbatzi@unipi.gr Ώρες Γραφείου : Δευτέρα Παρασκευή, 8.00-18.00* *κατόπιν συνεννόησης Το μάθημα «Συστήματα και Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» έχει αντικείμενο την μελέτη προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης, την ανάλυση του ελληνικού και κοινοτικού θεσμικού πλαισίου για το περιβάλλον και την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων περιορισμού/ πρόληψης της ρύπανσης του αέρα, των νερών και του εδάφους. Ασχολείται με το εμπόριο δικαιωμάτων ρύπανσης και δίνει τις βασικές γνώσεις για τον τεχνο-οικονομικό προσδιορισμό του βέλτιστου ποσού δωρεάν χορήγησης δικαιωμάτων ρύπανσης από το κράτος σε βιομηχανικές μονάδες. Διερευνά τα κίνητρα εισαγωγής νέων αντι-ρυπαντικών τεχνολογιών, τους μηχανισμούς ανάπτυξης πάρκων βιομηχανικής οικολογίας ενώ προϋπολογίζει, σε κάθε περίπτωση, την βέλτιστη επιχορήγηση. Αναπτύσσει μεθόδους ελέγχου της διασυνοριακής ρύπανσης και βελτιστοποίησης της συνεκμετάλλευσης υδατικών αποδεκτών. Δίνει τις βασικές γνώσεις για την εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων. Μελετά τις περιπτώσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης χερσαίου και υδατικού αποδέκτη, καθώς και την περίπτωση περιβαλλοντικής διαχείρισης πηγής που προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση. Κάνει συγκριτική ανάλυση των μεθόδων (συστημάτων και εργαλείων) περιβαλλοντικής διαχείρισης μεταξύ τους και εκτιμά τις προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης αυτών. Τέλος, επιχειρεί μια διεπιστημονική προσέγγιση των μεθόδων περιβαλλοντικής διαχείρισης βάσει παραδειγμάτων από την ελληνική βιομηχανία διεργασιών σε σχέση με την αντίστοιχη κοινοτική. Στόχοι του Μαθήματος: Περιγραφή Μαθήματος Ανάπτυξη του κατάλληλου γνωστικού υποβάθρου σε θέματα συστημάτων και εργαλείων περιβαλλοντικής διαχείρισης, το οποίο θα επιτρέπει στους αποφοίτους του ΠΜΣ να: Μελετούν τα πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Αναλύουν το ελληνικό και κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο για το περιβάλλον. Διερευνούν το εμπόριο δικαιωμάτων ρύπανσης αέρα, νερών και εδάφους. Διερευνούν τα κίνητρα εισαγωγής νέων αντι-ρυπαντικών τεχνολογιών και ανάπτυξης πάρκων βιομηχανικής οικολογίας. Αναπλ. Καθηγητής Δημήτριος Σιδηράς, Επικ. Καθηγήτρια Χριστίνα Σιοντόρου, Ομοτ. Καθηγητής Φραγκίσκος Μπατζιάς 1
Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στη Βιομηχανική Διοίκηση & Τεχνολογία Τμ. Βιομηχανικής Διοίκησης & Τεχνολογίας Συστήματα και Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ελέγχουν την διασυνοριακή ρύπανση και να βελτιστοποιούν την συνεκμετάλλευση υδατικών αποδεκτών. Εκπονούν μελέτες περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων. Πραγματοποιούν μελέτη περίπτωσης περιβαλλοντικής διαχείρισης χερσαίου αποδέκτη. Μελετούν την περίπτωση περιβαλλοντικής διαχείρισης υδατικού αποδέκτη. Αναλύουν την περίπτωση περιβαλλοντικής διαχείρισης πηγής που προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση. Συγκρίνουν τις μεθόδους περιβαλλοντικής διαχείρισης μεταξύ τους και να εντοπίζουν προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης αυτών. Περιεχόμενα του Μαθήματος: Πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Ανάλυση του ελληνικού και κοινοτικού θεσμικού πλαισίου για το περιβάλλον. Ανάλυση των περιπτώσεων ιπτάμενης τέφρας και των αποβλήτων υψηλού BOD. Εμπόριο δικαιωμάτων ρύπανσης αέρα, νερών και εδάφους. Τεχνο-οικονομικός προσδιορισμός του βέλτιστου ποσού δωρεάν χορήγησης δικαιωμάτων ρύπανσης από το κράτος σε βιομηχανικές μονάδες. Κίνητρα εισαγωγής νέων αντι-ρυπαντικών τεχνολογιών και ανάπτυξης πάρκων βιομηχανικής οικολογίας. Προσδιορισμός βέλτιστης επιχορήγησης. Μέθοδοι ελέγχου της διασυνοριακής ρύπανσης και βελτιστοποίησης της συνεκμετάλλευσης υδατικών αποδεκτών. Εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων. Μελέτες περίπτωσης περιβαλλοντικής διαχείρισης χερσαίου και υδατικού αποδέκτη, καθώς και περιβαλλοντικής διαχείρισης πηγής που προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση. Συγκριτική ανάλυση των μεθόδων περιβαλλοντικής διαχείρισης μεταξύ τους και προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης αυτών. Διεπιστημονική προσέγγιση των μεθόδων περιβαλλοντικής διαχείρισης βάσει παραδειγμάτων από την ελληνική βιομηχανία διεργασιών σε σχέση με την αντίστοιχη κοινοτική. Συνιστώμενη Βιβλιογραφία: 1. Mike Russo. Environmental Management: Readings and Cases, 2 nd Edition, 2008, Sage Publications, Thousand Oaks, California, USA. 2. Timothy O'Riordan. Environmental Science for Environmental Management, 2 nd Edition, 2000, PEARSON Prentice Hall, Essex, UK. 3. Norman J Vig, Michael E Kraft. Environmental Policy: New Directions for the Twenty-First Century, 8 th Edition, 2013, CQ Press - Sage Publications, Thousand Oaks, California, USA. 4. Steven Cohen. Understanding Environmental Policy. 2006, Columbia University Press, New York, USA. 5. Nolte, C., Leverington, F., Kettner, A., Marr, M., Nielsen, G., Bomhard, B., Stolton, S. Stoll- Kleemann, S. & Hockings, M. Protected Area Management Effectiveness Assessments in Europe: A review of application, methods and results. 2010, Univ. Greifswald, Univ. Queensland, UNEP-WCMC, EUROPARC Federation, German Federal Agency for Nature Conservation (BfN). Αναπλ. Καθηγητής Δημήτριος Σιδηράς, Επικ. Καθηγήτρια Χριστίνα Σιοντόρου, Ομοτ. Καθηγητής Φραγκίσκος Μπατζιάς 2
Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στη Βιομηχανική Διοίκηση & Τεχνολογία Τμ. Βιομηχανικής Διοίκησης & Τεχνολογίας Συστήματα και Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Λοιπή Βιβλιογραφία (προσβάσιμη μέσω διαδικτύου) 1. Regulation (EC) No 1221/2009 of the European Parliament and of the Council of 25 November 2009 on the voluntary participation by organisations in a Community eco-management and audit scheme (EMAS), repealing Regulation (EC) No 761/2001 and Commission Decisions 2001/681/EC and 2006/193/EC. http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2009:342:0001:01:en:html 2. European Commission EMAS Helpdesk (2011): Statistics and Graphs. http://ec.europa.eu/environment/emas/documents/articles_en.htm 3. German EMAS Advisory Board (2011): Creating Added Value with EMAS - The Differences between EMAS and ISO 14001. http://www.emas.de/fileadmin/user_upload/06_service/pdf- Dateien/Creating_Added_Value_with_EMAS.pdf 4. European Commission EMAS Helpdesk (2011): Leaflet on EMAS and ISO 14001. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/factsheet/fs_iso_en.pdf 5. 5.Jump up ^ Milieu Ltd. and Risk & Policy Analysis Ltd. (2009): Study on the Costs and Benefits of EMAS to Registered Organisations. Study on behalf of the European Commission, DG Environment. Contract No. 07.0307/2008/517800/ETU/G.2. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/news/costs_and_benefits_of_emas.pdf 6. Bernardo, M., Casadesus, M., Karapetrovic, S., Heras, I.: How integrated are environmental, quality and other standardized management systems? An empirical study. In: Journal of Cleaner Production 17 (8), 2009 ISSN 0959-6526 742 750. 7. Morrow, D., Rondinelli, D: Adopting Corporate Environmental Management Systems: Motivations and Results of ISO 14001 and EMAS Certification In: European Management Journal. 20, Nr. 2, 2002, ISSN 0263-2373/02, S. 159 171. 8. European Commission EMAS Helpdesk (2011): EMAS factsheet on EMAS benefits. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/factsheet/emasbenefits_high.pdf 9. http://ec.europa.eu/environment/emas/emasawards/index.htm 10. EMAS I: Council Regulation (EEC) No 1836/93. 11. EMAS II: Regulation (EC) No 761/2001. Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι: Τα γνωστικά αντικείμενα κάθε ενότητας παρουσιάζονται από τους διδάσκοντες στο πλαίσιο των διαλέξεων του μαθήματος με την υποστήριξη οπτικού υλικού (power point). Κατά την διάρκεια των διαλέξεων ενθαρρύνεται η συμμετοχή των φοιτητών προκειμένου να αυξάνεται το επίπεδο κατανόησης των διδασκόμενων ενοτήτων. Παρέχεται η δυνατότητα εκπόνησης προαιρετικών εργασιών, προκειμένου να βελτιωθεί η ικανότητα των ενδιαφερομένων ως προς την συλλογή / επεξεργασία / αξιολόγηση και τη σύνθεση της γνώσης με προκαθορισμένο ερευνητικό στόχο. Αναπλ. Καθηγητής Δημήτριος Σιδηράς, Επικ. Καθηγήτρια Χριστίνα Σιοντόρου, Ομοτ. Καθηγητής Φραγκίσκος Μπατζιάς 3
Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΠΜΣ στη Βιομηχανική Διοίκηση & Τεχνολογία Τμ. Βιομηχανικής Διοίκησης & Τεχνολογίας Συστήματα και Εργαλεία Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Μέθοδοι Αξιολόγησης/Βαθμολόγησης: Η αξιολόγηση κατά την πρώτη εξεταστική περίοδο (Ιούνιος) γίνεται με γραπτές εξετάσεις. Προαιρετική η εκπόνηση συμπληρωματικής εργασίας (μέχρι 4 μονάδες) με την προϋπόθεση λήψης βαθμού τουλάχιστον 4 στη γραπτή εξέταση. Σε περίπτωση που ο αξιολογούμενος χρησιμοποιήσει τη δεύτερη εξεταστική περίοδο (Σεπτέμβριος) ισχύουν τα παραπάνω, ενώ παράλληλα έχει τη δυνατότητα εκπόνησης απαλλακτικής εργασίας (ανεξάρτητης ή με επέκταση της συμπληρωματικής) με άριστα το 10. Παράρτημα- Περιεχόμενα Εβδομαδιαίου Προγράμματος Εβδομάδα Περιεχόμενα Μαθήματος 1 η Πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης (ISO, EN, κ.ά.). 2 η Ανάλυση του ελληνικού και κοινοτικού θεσμικού πλαισίου για το περιβάλλον, με έμφαση στη μεταφορά / επεξεργασία και τελική απόθεση επικίνδυνων ρύπων / παραπροϊόντων ελληνικού ενδιαφέροντος. Ανάλυση των περιπτώσεων ιπτάμενης τέφρας και των αποβλήτων υψηλού BOD. 3 η Εμπόριο δικαιωμάτων ρύπανσης αέρα / νερών / εδάφους, περιλαμβανομένων πολιτικών αποζημίωσης / ποινών βασιζόμενων στην αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει. Τεχνο-οικονομικός προσδιορισμός του βέλτιστου ποσού δωρεάν χορήγησης δικαιωμάτων ρύπανσης από το κράτος σε βιομηχανικές μονάδες. 4 η Κίνητρα εισαγωγής νέων αντι-ρυπαντικών τεχνολογιών και ανάπτυξης πάρκων βιομηχανικής οικολογίας. Προσδιορισμός βέλτιστης επιχορήγησης. 5 η Μέθοδοι ελέγχου της διασυνοριακής ρύπανσης και βελτιστοποίησης της συνεκμετάλλευσης υδατικών αποδεκτών. 6 η Εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων (ΜΠΚΕ). 7 η Μελέτη περίπτωσης περιβαλλοντικής διαχείρισης χερσαίου αποδέκτη. 8 η Μελέτη περίπτωσης περιβαλλοντικής διαχείρισης υδατικού αποδέκτη. 9 η Μελέτη περίπτωσης περιβαλλοντικής διαχείρισης πηγής που προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση. 10 η Συγκριτική ανάλυση των μεθόδων (συστημάτων και εργαλείων) περιβαλλοντικής διαχείρισης μεταξύ τους και προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης αυτών. Διεπιστημονική προσέγγιση βάσει παραδειγμάτων από την ελληνική βιομηχανία διεργασιών (π.χ. γεωργικές βιομηχανίες, παραγωγή αλουμινίου και χάλυβα, κλωστοϋφαντουργία) σε σχέση με την αντίστοιχη κοινοτική. Αναπλ. Καθηγητής Δημήτριος Σιδηράς, Επικ. Καθηγήτρια Χριστίνα Σιοντόρου, Ομοτ. Καθηγητής Φραγκίσκος Μπατζιάς 4
University of Piraeus Department of Industrial Management and Technology Graduate Program in Industrial Management & Technology Systems and tools of environmental management Course Description: Course - Course ID : Systems and tools of environmental management Level Type of course: Postgraduate Lectures Year of Study Semester : 1 st 2 nd Specialization: Energy and Environmental Management Number of credits allocated: ECTS: 6 (ECTS) Prerequisits: Word, Excel, Internet Language of Instruction: Greek Name of lecturer: Associate Professor Dimitrios Sidiras, Assistant Professor Christina Siontorou, Emeritus Professor Fragiskos Batzias Επικοινωνία : Tel. 210-4142360, 2104142368, 2104142369, email: sidiras@unipi.gr, csiontor@unipi.gr, fbatzi@unipi.gr Office Hours: Monday-Friday 8.00-18.00 The course Systems and tools of environmental management deals with the study of environmental management and policy making at micro and macro-level, either through standards and recommended practices or through representative case studies further analyzed by means of case/model/rules based reasoning (CBR, MBR, RBR, respectively). Special emphasis is given on (i) permits/allowances trade for air/water/soil pollution, (ii) incentives for introducing new anti-pollution technology, (iii) methods of transboundary pollution control, (iv) environmental and social impact assessment, (v) characteristic quantitative case examples referring to environmental management as regards land/water/air pollution, (vi) comparative analysis of methods of environmental management and their future development. Last, an interdisciplinary approach based on examples from the Greek processes industry vs. the corresponding European is presented. Objectives of the course: Course Description The development of proper knowledge background in techno-economic issues of systems and tools of environmental management, so that the postgraduate student, having followed this course, will hopefully be able to: Implement environnemental management standards (ISO, EN, etc.) Analyse the national and European legislative framework for environment, with emphasis on transportation / treatment and final disposal of hazardous pollutants of interest for Greece. Determine the optimal amount of polluting rights offered by the State to industrial units on the basis of a permits/allowances trade for air/water/soil pollution including penalties/compensation policy based on the Polluter Pays Principle (3P). Define the incentives for introducing new anti-pollution technology and developing Industrial Ecology Parks (IEPs). Implement methods of transboundary pollution control and optimization of co-exploitation of water receivers. Perform environmental and social impact assessment studies. Associate Professor Dimitrios Sidiras, Assistant Professor Christina Siontorou, Emeritus Professor Fragiskos Batzias 5
University of Piraeus Department of Industrial Management and Technology Graduate Program in Industrial Management & Technology Systems and tools of environmental management Carry out case studies of environmental management regarding land pollution. Carry out case studies of environmental management regarding a water receiver. Carry out case studies of environmental management of an air pollution source. Compare methods (systems and tools) of environmental management and their future development. Course contents: Environnemental management standards. Analysis of the national and European legislative framework for environment, with emphasis on transportation / treatment and final disposal of hazardous pollutants of interest for Greece. Analysis of the cases of flying ash and high BOD wastewater. Trade of permits/allowances for air/water/soil pollution including penalties/compensation policy based on the Polluter Pays Principle. Technical-economic determination of the optimal amount of polluting rights offered (for free) by the State to industrial units. Incentives for introducing new anti-pollution technology and developing Industrial Ecology Parks. Determination of optimal subsidy. Methods of transboundary pollution control and optimization of co-exploitation of water receivers. Environmental and social impact assessment studies. Case study of environmental management regarding land/water/air pollution. Comparative analysis of methods of environmental management and their future development. Interdisciplinary approach based on examples from the Greek processes industry vs. the corresponding European. Suggested Reading: 1. Mike Russo. Environmental Management: Readings and Cases, 2 nd Edition, 2008, Sage Publications, Thousand Oaks, California, USA. 2. Timothy O'Riordan. Environmental Science for Environmental Management, 2 nd Edition, 2000, PEARSON Prentice Hall, Essex, UK. 3. Norman J Vig, Michael E Kraft. Environmental Policy: New Directions for the Twenty-First Century, 8 th Edition, 2013, CQ Press - Sage Publications, Thousand Oaks, California, USA. 4. Steven Cohen. Understanding Environmental Policy. 2006, Columbia University Press, New York, USA. 5. Nolte, C., Leverington, F., Kettner, A., Marr, M., Nielsen, G., Bomhard, B., Stolton, S. Stoll- Kleemann, S. & Hockings, M. Protected Area Management Effectiveness Assessments in Europe: A review of application, methods and results. 2010, Univ. Greifswald, Univ. Queensland, UNEP-WCMC, EUROPARC Federation, German Federal Agency for Nature Conservation (BfN). Further bibliography (accessible through Internet) Associate Professor Dimitrios Sidiras, Assistant Professor Christina Siontorou, Emeritus Professor Fragiskos Batzias 6
University of Piraeus Department of Industrial Management and Technology Graduate Program in Industrial Management & Technology Systems and tools of environmental management 1. Regulation (EC) No 1221/2009 of the European Parliament and of the Council of 25 November 2009 on the voluntary participation by organisations in a Community eco-management and audit scheme (EMAS), repealing Regulation (EC) No 761/2001 and Commission Decisions 2001/681/EC and 2006/193/EC. http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2009:342:0001:01:en:html 2. European Commission EMAS Helpdesk (2011): Statistics and Graphs. http://ec.europa.eu/environment/emas/documents/articles_en.htm 3. German EMAS Advisory Board (2011): Creating Added Value with EMAS - The Differences between EMAS and ISO 14001. http://www.emas.de/fileadmin/user_upload/06_service/pdf- Dateien/Creating_Added_Value_with_EMAS.pdf 4. European Commission EMAS Helpdesk (2011): Leaflet on EMAS and ISO 14001. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/factsheet/fs_iso_en.pdf 5. 5.Jump up ^ Milieu Ltd. and Risk & Policy Analysis Ltd. (2009): Study on the Costs and Benefits of EMAS to Registered Organisations. Study on behalf of the European Commission, DG Environment. Contract No. 07.0307/2008/517800/ETU/G.2. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/news/costs_and_benefits_of_emas.pdf 6. Bernardo, M., Casadesus, M., Karapetrovic, S., Heras, I.: How integrated are environmental, quality and other standardized management systems? An empirical study. In: Journal of Cleaner Production 17 (8), 2009 ISSN 0959-6526 742 750. 7. Morrow, D., Rondinelli, D: Adopting Corporate Environmental Management Systems: Motivations and Results of ISO 14001 and EMAS Certification In: European Management Journal. 20, Nr. 2, 2002, ISSN 0263-2373/02, S. 159 171. 8. European Commission EMAS Helpdesk (2011): EMAS factsheet on EMAS benefits. http://ec.europa.eu/environment/emas/pdf/factsheet/emasbenefits_high.pdf 9. http://ec.europa.eu/environment/emas/emasawards/index.htm 10. EMAS I: Council Regulation (EEC) No 1836/93. 11. EMAS II: Regulation (EC) No 761/2001. Teaching methods: Lectures of the course using Power Point. The active participation of students is encouraged. Assessment Methods: Written Exams during the First Exam Period (June). Optional supplementary work (up to 4 additional credits) may be performed under the constrain that a minimum of grade 4 has been achieved at the written exams. In case of using the Second Exams Period (September) the procedure discussed above is also valid. Alternatively the student may undertake a course work up to 10 credits. Associate Professor Dimitrios Sidiras, Assistant Professor Christina Siontorou, Emeritus Professor Fragiskos Batzias 7
University of Piraeus Department of Industrial Management and Technology Graduate Program in Industrial Management & Technology Systems and tools of environmental management Course Schedule Week Topic 1 Environnemental management standards (ISO, EN, etc.) 2 Analysis of the national and European legislative framework for environment, with emphasis on transportation / treatment and final disposal of hazardous pollutants of interest for Greece. Analysis of the cases of flying ash and high BOD wastewater. 3 Trade of permits/allowances for air/water/soil pollution including penalties/compensation policy based on the Polluter Pays Principle (3P). Technical-economic determination of the optimal amount of polluting rights offered (for free) by the State to industrial units. 4 Incentives for introducing new anti-pollution technology and developing Industrial Ecology Parks (IEPs). Determination of optimal subsidy. 5 Methods of transboundary pollution control and optimization of co-exploitation of water receivers. 6 Environmental and social impact assessment studies. 7 Case study of environmental management regarding land pollution. 8 Case study of environmental management regarding a water receiver. 9 Case study of environmental management of an air pollution source. 10 Comparative analysis of methods (systems and tools) of environmental management and their future development. Interdisciplinary approach based on examples from the Greek processes industry (agricultural industries, aluminium and steel production, textiles) vs. the corresponding European. Associate Professor Dimitrios Sidiras, Assistant Professor Christina Siontorou, Emeritus Professor Fragiskos Batzias 8