ΘΟΤΚΤΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΤ ΕΠΙΣΑΦΙΟ ΒΙΒΛΙΟΝ 2 ον, ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 36 ον Ἀπόδοσις τοῦ ἀρχαίου κειμένου εἰς λογίαν καθαρεύουσαν, παράρτημα σημειώσεων, σχόλια καὶ ἑρμηνεία ὑπὸ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Σ. ΖΑΡΒΑΝΟΥ www.odeiosibelius.gr
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 2
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Τὸ παρὸν πόνημα ἀποτελεῖ μέρος ἐργασίας ἤδη τετελειωμένης καὶ φερούσης τὸν τίτλον: «ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΤ ΕΠΙΣΑΥΙΟ: Ἀπόδοσις τοῦ ἀρχαίου κειμένου εἰς λογίαν καθαρεύουσαν, παράρτημα σημειώσεων, σχόλια καὶ ἑρμηνεία ὑπὸ ΓΕΩΡΓΙΟΥ. ΖΑΡΒΑΝΟΥ». Ἐπιμέλεια ἐκδόσεως, δακτυλογράφησις -σελιδοποίησις, σχεδιασμὸς ἐξωφύλλου: Γεώργιος Σ. Ζάρβανος Πρώτη ἔκδοσις: 2016 Copyright : Γεώργιος Σ. Ζάρβανος www.odeiosibelius.gr
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΘΟΤΚΤΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΤ ΕΠΙΣΑΦΙΟ ΒΙΒΛΙΟΝ 2 ον, ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 36 ον Ἀπόδοσις τοῦ ἀρχαίου κειμένου εἰς λογίαν καθαρεύουσαν, παράρτημα σημειώσεων, σχόλια καὶ ἑρμηνεία ὑπὸ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Σ. ΖΑΡΒΑΝΟΥ www.odeiosibelius.gr Ἐν Ἀθήναις 2017 4
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ PERIEXOMENA seli\j I. Stereo/tupon kei/menon, a)po/dosij.......... 8 11 II. Dia/rqrwsij kefalai/ou.............. 12 III. Sxo/lia kai\ e(rmhneutikh\ prose/ggisij B. 36 (1)......................13 21 (2)......................21 25 (3)......................25 31 (4)......................32 44 IV. Para/rthma shmeiw/sewn Shmeiw/seij: 1................. 45 47 1b................ 47 49 2................. 49 3................. 49 50 3b................ 50 51 4................. 51 66 5................. 66 6................. 66 68 7................. 68 71 8................. 71 74 9................. 74 75 10................. 75 76 10b................ 76 77 11................. 78 Bibliografi/a 78 A` (Ellhnikh\................ 78 80 B` Ce/nh................ 80 82 6
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ KEFALAION 36 on PROOIMION DEUTERON I. ARXAION KEIMENON 36.(1) )/Arcomai de\ a)po\ tw=n progo/nwn prw=ton! di/kaion ga\r au)toi=j kai\ pre/pon de\ a(/ma e)n t%= toi%=de th\n timh\n tau/thn th=j mnh/mhj di/dosqai. th\n ga\r xw/ran oi( au)toi\ ai)ei\ oi)kou=ntej diadoxv= tw=n e)pigignome/nwn me/xri tou=de e)leuqe/ran di' a)reth\n pare/dosan. (2) kai\ e)kei=noi/ te a)/cioi e)pai/nou kai\ e)/ti ma=llon oi( pate/rej h(mw=n! kthsa/menoi ga\r pro\j oi(=j e)de/canto o(/shn e)/xomen a)rxh\n ou)k a)po/nwj h(mi=n toi=j nu=n proskate/lipon. (3) ta\ de\ plei/w au)th=j au)toi\ h(mei=j oi(/de oi( nu=n e)/ti o)/ntej ma/lista e)n tv= kaqesthkui/# h(liki/# e)phuch/samen kai\ th\n po/lin toi=j pa=si pareskeua/samen kai\ e)j po/lemon kai\ e)j ei)rh/nhn au)tarkesta/thn. 8
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ APODOSIS TOUARXAIOU KEIMENOU EIS LOGIAN KAQAREUOUSAN. 36. (1). )/Arcomai de\ le/gwn a)po\ tw=n progo/nwn prw=ton! dio/ti di/kaion ei)=nai, sugxro/nwj de\ kai\ pre/pon, e)n t$= toi#=de perista/sei na\ paraxwrh=tai au)toi=j h( timh\ au(/th th=j mnei/aj. Dio/ti oi( i)/dioi a)/nqrwpoi a)ne/kaqen %)/koun th\n xw/ran tau/thn, h(\n pare/dosan e)n t$= diadox$= tw=n genew=n e(/wj kai\ sh/meron e)leuqe/ran, xa/rij ei)j th\n i)di/an au)tw=n a)reth/n. (2) Kai\ e)kei=noi, o(/qen, a)/cioi e)pai/nou, a)ll ) e)/ti a)ciw/teroi/ ei)sin oi( pate/rej h(mw=n! dio/ti ou(=toi, su\n oi(=j e)de/canto para\ tw=n progo/nwn, e)kth/santo pro\j tou/toij kai\ to\ kra/toj o(\ nu=n e)/xomen kai\ o(/ ge li/an e)pipo/nwj a)fh=kan prose/ti w(j parakataqh/khn ei)j h(ma=j tou=j sugxro/nouj. (3) To\ pleio/teron o(/mwj me/roj au)tou= tou= kra/touj e)phuch/samen oi( i)/dioi h(mei=j w(=de, oi( nu=n e)/ti o)/ntej e)n h(liki/# me/s$ te kai\ w(ri/m%, kai\ th\n h(mete/ran po/lin panti\ me/s% pareskeua/samen, w(/ste na\ h)=nai li/an au)ta/rkhj e)n perio/d% pole/mou te kai\ ei)rh/nhj.
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ (4) w(=n e)gw\ ta\ me\n kata\ pole/mouj e)/rga, oi(=j e(/kasta e)kth/qh, h)\ ei)/ ti au)toi\ h)\ oi( pate/rej h(mw=n ba/rbaron h)\ (/Ellhna pole/mion e)pio/nta proqu/mwj h)muna/meqa, makrhgorei=n e)n ei)do/sin ou) boulo/menoj e)a/sw! a)po\ de\ oi(/aj te e)pithdeu/sewj h)/lqomen e)p' au)ta\ kai\ meq' oi(/aj politei/aj kai\ tro/pwn e)c oi(/wn mega/la e)ge/neto, tau=ta dhlw/saj prw=ton ei)=mi kai\ e)pi\ to\n tw=nde e)/painon, nomi/zwn e)pi/ te t%= paro/nti ou)k a)\n a)preph= lexqh=nai au)ta\ kai\ to\n pa/nta o(/milon kai\ a)stw=n kai\ ce/nwn cu/mforon ei)=nai e)pakou=sai au)tw=n. 10
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ (4) Pa/nq )o(/sa o(mwj a)forw=sin e)n ge/nei ei)j polemika\ h(mw=n e)/rga, di ) w(=n pa=n to\ kthqe\n e)kth/qh, h)\ a)forw=sin ei)/j tina e)formou=nta e)xqro/n, o(\n qum%= te kai\ r(w/m$ a)pekrou/samen a)po\ th=j patri/doj ei)/te h(mei=j ei)/te oi( pate/rej h(mw=n, pa/nta ou)=n tau=ta qe/lw parali/pei, ou)k e)piqumw=n makrhgorei=n e)nw/pion a)nqrw/pwn ei)do/twn! meq )oi(/aj de\ e)pithdeu/sewj proh/xqhmen ei)j th\n a)kmh\n tau/thn tou= kra/touj h(mw=n, meq )oi(/ou tu/pou politei/aj kai\ meq )oi(/wn h)qw=n kai\ e)kdhlw/sewn kate/sth mega/lh h( a)kmh\ au(/th, tau=ta e)kqei\j prw=ton poreu/somai kai\ ei)j to\n e)/painon tw=n e)nqa/de keime/nwn nekrw=n, nomi/zwn o(/ti kai\ e)pi\ t$= parou/s$ perista/sei i ou)k a)/kosmon h)/qelen ei)=nai na\ lexqw=sin au)ta/, a)lla\ kai\ t$= h(mete/r# po/lei w)fe/limon ei)=nai n )a)kou/swsin au)tw=n met ) e)pista/sewj a(/pantej oi( par )h(mi=n o)/ntej e)n t$=de t$= telet$=, kai\ a)stoi\ kai\ ce/noi. i prbl. kai\ a)llaxou= (Qoukudi/dou (Istori/a, bibli/on VIII, kef. 54on): «καὶ σἆλλα οαπαςκετάςαρ ἐοὶ σξῖρ οαπξῦςιμ ὥςσε μηκέσι διαμέλλεςθαι...» (MARCHANT, E. C., book 2, p. 170).
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ II. Dia/rqrwsij tou= 36 ou 12 kefalai/ou. (H dia/rqrwsij tou= deute/rou prooimi/ou e)/xei w(j e(ch=j: (1) a`) )/Epainoj tw=n progo/nwn: «a)/rcomai de\ a)po\ tw=n progo/nwn prw=ton» (prw/th pro/tasij). b`) Ai)tiologi/a prw/th [a)neca/rthtoj ai)tiologikh\ pro/tasij]: «di/kaion ga\r au)toi=j... di/dosqai» (kataskeuh\ th=j prw/thj prota/sewj). g`) Ai)tiologi/a deute/ra [a)neca/rthtoj ai)tiologikh\ pro/tasij]: «th\n ga\r xw/ran oi( au)toi\... e)leuqe/ran di' a)reth\n pare/dosan» (kataskeuh/ -ai)tiologi/a th=j kataskeuh=j th=j prw/thj prota/sewj). (2) a`) )/Epainoj tw=n pate/rwn: «kai\ e)kei=noi/ te a)/cioi e)pai/nou kai\ e)/ti ma=llon oi( pate/rej h(mw=n» (deute/ra pro/tasij). b`) Ai)tiologi/a: «kthsa/menoi ga\r... o(/shn e)/xomen a)rxh\n... h(mi=n toi=j nu=n proskate/lipon» (kataskeuh\ th=j deute/raj prota/sewj). (3) /)Epainoj «tw=n e)/ti o)/ntwn»: «ta\ de\ plei/w au)th=j au)toi\ h(mei=j... e)phuch/samen kai\ th\n po/lin... pareskeua/samen... au)tarkesta/thn» (tri/th pro/tasij). (4) a`) Geni/keusij: «w(=n e)gw\ ta\ me\n kata\ pole/mouj e)/rga... e)a/sw» (teta/rth pro/tasij, genikh\ pro/tasij). b`) Ai)tiologi/a: «makrhgorei=n e)n ei)do/sin ou) boulo/menoj» (kataskeuh\ th=j genikh=j prota/sewj). g`) Pro/qesij: «a)po\ de\ oi(/aj te e)pithdeu/sewj h)/lqomen e)p' au)ta/... tau=ta dhlw/saj prw=ton ei)=mi kai\ e)pi\ to\n tw=nde e)/painon, nomi/zwn... ou)k a)\n a)preph= lexqh=nai au)ta\ kai\ to\n pa/nta o(/milon... cu/mforon ei)=nai e)pakou=sai au)tw=n» (proago/reusij tou= qe/matoj).
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ III. SXOLIA KAI ERMHNEUTIKH PROSEGGISIS B` 36(1)-(4) 1. «)/Arcomai de\ a)po\ tw=n progo/nwn prw=ton»! h)/goun «a)/rcomai de\ le/gwn a)po\ tw=n progo/nwn prw=ton» i 1. (O e)mpro/qetoj diorismo\j «a)po\ tw=n progo/nwn» dhloi= th\n a)fethri/an a)f ) h(=j o( r(h/twr me/llei a)/rcasqai, h( de\ ge/nouj ou)dete/rou ai)tiatikh\ «prw=ton» ii (lambanome/nh e)ntau=qa e)pirrhmatikw=j) kei=tai e)n t$= prota/sei tau/t$ w(j diorismo\j xro/nou ei)j to\ prorrhqe\n «a)/rcomai». Ou)do/lwj pleona/zousa fai/netai h( xrh=sij th=j e)n lo/g% ai)tiatikh=j, w(j para\ polloi=j nomi/zetai, tou)nanti/on d ) e)sti\n e)co/xwj leitourgikh/, i proparaskeua/zousa tou\j a)kroata\j e)f ) oi(=j o( r(h/twr me/llei dhlw=sai katwte/rw, kai\ ei)dikw/teron, ei)j tou\j e(ch=j trei=j to\n a)riqmo\n to/pouj tou= paro/ntoj kefalai/ou (MARCHANT, 168): a`) To\n e)/painon «tw=n progo/nwn» (36. 1), b`) To\n e)/painon tw=n «pate/rwn h(mw=n» (36.2) kai\ g`) to\n e)/painon tw=n «e)/ti o)/ntwn», dhlono/ti th=j sugxro/nou tou= Perikle/ouj genea=j (au)toi\ h(mei=j oi(/de..., 36.3) iii. (\En te/tarton shmei=on, o(/per du/natai prosti/qesqai toi=j a)nwte/rw, a)potelei= kai\ h( proago/reusij tou= qe/matoj (st. 17-19), e)/nqa o( r(h/twr probai/nei ei)j th\n programmatikh\n e/)kqesin tw=n qema/twn w(=n qe/lei e)pilhfqh= ei)j ta\ e(po/mena kefa/laia iv, i(/na Xroniko\j tu/poj me/sou me/llontoj tou= r(h/matoj a)/rxomai (poiou=mai e)/narcin, ka/mnw th\n a)rxh/n). ii Dhlono/ti, «prw=ta», «prwti/stwj», «a)rxikw=j» kai\ ta\ toiau=ta. iii (/Ora ei)j to\ e)pigrafo/menon «Qoukudi/dhj, Perikle/ouj )Epita/fioj, Kei/mena, meta/frasij, sxo/lia, e(rmhnei/a: )I. )Ax. Mpa/rmpaj» e)n t$= seli/di 99, tw=n e)kdo/sewn ZHTROS. iv Ei)dikw/teron de/, ei)j to\n e)/painon th=j politei/aj kai\ tw=n tro/pwn (kef. 37-40) kai\ ei)j th\n sugkefalai/wsin tou= e)pai/nou th=j politei/aj kai\ tw=n tro/pwn (kef. 41, 1-4) w(sau/twj.
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ metab$= u(/steron ei)j «to\n e)/painon tw=n paro/ntwn nekrw=n» (ei)=mi kai\ e)pi\ tw=n tw=nde e)/painon..., 36.4), o(/stij a)pant#= e)n toi=j kefalai/oij 41,5-42. (O su/ndesmoj «de\» (lambano/menoj w(j a)ntiqetiko\j) logi/zetai e)ntau=qa metabatiko\j kai\ ti/qetai e)n t$= prota/sei tau/t$, i(/na o( lo/goj a)po\ tw=n h(goume/nwn ei)j ta\ e(po/mena metab$=! o(/qen kai\ a)podote/oj t$= newte/r# e(llhnik$= dia\ tou= sunde/smou «kai/»: «Kai\ poiou=mai a)rxh\n tou= lo/gou tou/tou...» «Di/kaion ga\r th\n timh\n tau/thn au)toi=j kai\ pre/pon de\ a(/ma e)n t%= toi%=de th=j mnh/mhj di/dosqai»! «di/kaion... kai\ pre/pon» (e)nn. to\ «e)sti/»)! li/an sunh/qhj kate/sth h( xrh=sij th=j a)prosw/pou e)kfra/sewj «di/kaio/n i 14 e)sti» para\ tw=n a)ttikw=n pezogra/fwn ii, a)lla\ kai\ h( qoukudi/deioj i(stori/a bri/qei e)kfra/sewn, oi(=ai ai( a)ko/louqoi: (1.34.1.1~1.34.1.3) h)\n de\ le/gwsin w(j ou) di/kaion... u(ma=j de/xesqai, (1.123.1.7~1.123.1.8) ou) ga\r di/kaion... a)pole/sqai, (2.11.2.1~2.11.2.2) di/kaion ou=)n h(ma=j... fai/nesqai, (6.86.2.2~6.86.3.1) ou) di/kaion... pei/qein... a)pistei=n k.a/).. (O o(/roj «di/kaion» tou= paro/ntoj xwri/ou a)for#= ei)j to\ e)/qimon tw=n a)rxai/wn koinwniw=n na\ a)poti/nwsi toi=j progo/noij ta\j proshkou/saj tima/j, e)n%= dia\ tou= o(/rou «pre/pon» (= to\ prosh=kon, to\ a(rmo/zon) noei=tai h( h)qikh\ e)kei/nh u(poxre/wsij h( e)pita/ttousa th\n u(po/mnhsin tw=n progonikw=n katorqwma/twn kata\ ta\j teleta\j tafh=j tw=n e)n pole/m% peso/ntwn. «)En t%= toi%=de...(e)nn. kair%=)», dhlono/ti, «e)n tai=j tafai=j tai=j dhmosi/# paraskeuasqei/saij» h)\ «e)n t%= e)pikhdei/% lo/g%»! e)mpro/q. e)pirr. diorismo\j dhlw=n to\n xro/non kai\ duna/menoj n ) a)podoq$= t$= newte/r# glw/ss$ dia\ tw=n e(ch=j e)mproqe/twn: «ei)j toiou=ton kairo/n» h)\ «e)n toiou/t% kair%=», w(sau/twj kai\ «ei)j toiau/thn peri/odon» h)\ «ei)j toiau/thn peri/stasin» iii h)\ kai\ «peri/ptwsin». «Di/dosqai» (a)prmf. ENS tou= kata\ paqhtikh\n i di/kaioj, a, on, kaqw\j kai\ dikata/lhkton: o(, h( di/kaioj, -on (e)k tou= ou)siastikou= «di/kh»). ii e)c i)/sou sunh/qhj h)=to kai\ h( xrh=sij th=j proswpikh=j sunta/cewj: di/kaio/j ei)mi Œ a)prf. ei=)nai di/kaion! o(/qen, ei=)mai u(poxrewme/noj, dikaiou=mai na\ pra/cw ti. iii prbl. «e)n toi#=de perista/sei».
i ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ dia/qesin lambanome/nou r(h/matoj di/domai i )! a)prmf. teliko/n, u(pok. tw=n a)pros. e)kfr. «di/kaion... pre/pon» ii! kai\ w(j u(pokei/menon me\n au)tou= tou= a)paremfa/tou ti/qetai to\ su/narqron ou)siastiko\n «th\n timh/n» iii ou(= e)piqetiko\j prosdiorismo/j e)sti to\ deiktiko\n «tau/thn» kai\ genikh\ u(pokeimenikh\ to\ su/narqron ou)siastiko\n «th=j mnh/mhj» iv 1β, w(j a)ntikei/menon de\ au)tou= kei=tai h( dotikh\ «au)toi=j» v vi. To\ «di/dosqai» o)\n e)nestw=toj xro/nou a)pare/mfaton teliko\n kai\ u(po\ r(h/matoj a)rktikou= xro/nou e)cartw/menon (di/kaion...kai\ pre/pon e)sti) a)podote/on t$= ne/# e(llhnik$= di ) e)nestw=toj u(potaktikh=j vii : «th\n timh\n tau/thn th=j mnh/mhj di/dosqai (ORIST. di/domai, (UPOT. didw=mai, EUKT. didoi/mhn, PROST. di/doso, dido/sqw~di/dosqe, dido/sqwn, MTX. dido/menoj -h -on. ii Teliko\n a)pare/mafaton w(j u(pokei/menon lamba/nousin e)ni/ote kai/ tinej a)pro/swpai fra/seij, oi(=on: ei)ko/j e)stin, xrew/n e)stin, a)na/gkh e)stin, a)du/nato/n e)stin, a)/cio/n e)sti ktl., kaqw\j kai/ tina a)pro/swpa h)\ tritopro/swpa r(h/mata, oi(=a/ e)sti ta/: xrh/, dokei=, pre/pei, me/lei, e)/sti (ei)=nai dunato/n), e)/nesti, e)/cesti, pa/resti k.l.p.. iii (/Otan e)/xwmen a)pro/swpon su/ntacin, to/te u(fi/statai faino/menon e(teroproswpi/aj [dhlono/ti, a)/llo pro/swpon to\ u(pokei/menon tou= a)paremfa/tou kai\ a)/llo to\ u(pokei/menon tou= r(h/matoj e)carth/sewj] kai/, e(pome/nwj, a)poklei/etai h( tau)toproswpi/a. iv To\ r(hmatiko\n ou)siastiko\n τιμὴν (τήν), o(/per e)n prokeime/n% suna/ptetai meta\ genikh=j u(pokeimenikh=j (τῆς μνήμης), dhloi= to\ a)pote/lesma th=j e)nergei/aj tou= r(h/matoj e)kei/nou, e)k tou= o(poi/ou kai\ para/getai to\ e)n lo/g% ou)siastiko/n. (Upomnhste/on de\ o(/ti, e)k tw=n ou)siastikw=n tw=n e)k r(hma/twn paragome/nwn, o(/sa shmai/nousi to\ e)pakolou/qhma e)nergei/aj tino/j, lamba/nousin w(j e)pi\ to\ plei=ston ta\j paragwgika\j katalh/ceij -ma, -mh, -oj (genikh\ -ouj), e)pi\ paradei/gmati: ποᾶγμα (qe/ma prag- tou= r(h/matoj ποάττω), γνώ-μη (e)k tou= r(h/matoj γιγνώ-πκω), ςεῦδ-ος, e)k tou= r(. ςεύδομαι (prbl. s. 100, 340 th=j «Grammatikh=j th=j (Ellhnikh=j glw/sshj ma/lista th=j a)ttikh=j diale/ktou», suntaxqei=sa u(po\ K. Kataibai/nh, e)/kdosij 2 a, tupwqei=sa t%= e)/tei 1889! o(/ra w(sau/twj kai\ ei)j th\n «Grammatikh\n th=j a)rxai/aj e(llhnikh=j glw/sshj», th=j u(po\ )A. Tzartza/nou suntaxqei/shj kai\ tupwqei/shj u(po\ tw=n e)kdo/sewn «Kaloka/qh»). v To\ au)toi=j du/natai na\ e)klhfq$= w(sau/twj kai\ w(j dotikh\ proswpikh\ ei)j ta\j a)prosw/pouj e)kfra/seij di/kaion... pre/pon e)stin. vi To\ a)pare/mfaton di/dosqai du/natai n )a)naluq$= ei)j to\ oi)kei=on r(h=ma (dhl. to r(. di/domai): «(par ) hmw=n) ἡ τιμὴ αὕτη τῆς μνήμης δίδοται...» prbl. kai/: «[...]παοὰ θεῶν ἡ τοιαύτη μανία δίδοται...» (Plat. Fai=dr. 245. c). vii h)/toi, dia\ tou= sunde/smou «na/», e)kferome/nou meq ) u(potaktikh=j e)gkli/sewj: (na\ Œ u(potaktikh/).
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ (au)toi=j)...», h)/goun, «na\ paraxwrh=tai ei)j au)tou\j h( timh\ au(/th th=j mnhmoneu/sewj.» i )En t%= paro/nti to/p%, de/on proj toi=j a)/lloij na\ e)pishmanq$= kai\ h( katafatikh\ sumplokh/, di ) h(=j sumple/kontai a)llh/laij ai( a)pro/swpai e)kfra/seij «δίκαιον... καὶ ποέπον δὲ ἅμα» ii (su/ndesij kai\-a(/ma), e)/nqa o( su/ndesmoj «de\» e)klamba/netai w(j a)ntiqetiko/j. )Epeidh\ de\ o( su/ndesmoj ou(=toj sunde/etai meta\ tou= e)pirrh/matoj «ἅμα» (...δὲ ἅμα =sugxro/nwj o(/mwj...), o(rw=men e)/mfasi/n tina prosdidome/nhn ei)j th\n a)pro/swpon e)/kfrasin «pre/pon» (e)sti/): «δίκαιον γὰο αὐτοῖς καὶ ποέπον δὲ ἅμα [...]», h)/toi: «Dio/ti ei)=nai di/kaion, a)lla\ kai\ pre/pon sugxro/nwj» h)\ a)/llwj: «Di/kaion, a)ll ) o(/mwj kai\ pre/pon sugxro/nwj (suna/ma)» 2. (Wj e)k tou/tou, h( e)/nnoia th=j a)prosw/pou e)kfra/sewj «ποέπον»(e)sti/n) e)cai/retai e)/nanti th=j «δίκαιον» (e)sti/n), su\n %(=tini sunepa/getai tou=to w(j pro\j to\ nohmatiko\n th=j prota/sewj periexo/menon, kaqo/ti h( timh\ th=j mnhmoneu/sewj tw=n progo/nwn kata\ tou\j e)pitafi/ouj lo/gouj, tou\j dhmosi/# pareskeuasme/nouj, pari/statai u(po\ tou= r(h/toroj ou)xi\ mo/non w(j ai)/thma tou= nomoqe/tou pro\j h)qikh\n tw=n progo/nwn dikai/wsin (di/kaion)(w(j a)/llwste i)sxu/ei kai\ dia\ tou\j e)k tou= paro/ntoj pole/mou teqnhko/taj kai\ e)n t$= patr%/# g$= teqamme/nouj iii ), a)lla\ prose/ti kai\ w(j h)qiko\n xre/oj tw=n a)pogo/nwn t$= mnh/m$ tw=n progo/nwn (pre/pon). (O r(h/twr eu)fue/stata e)/qhke to\ a)ntikei/menon «αὐτοῖς» e)ggu\j tou= «δίκαιον» Qarrei=j kai\ h)/qele th\n tou= «di/kaion» iv qe/sin e)cisw=sai/ pwj t$= e)mfa/sei t$= prosdedome/n$ ei)j to\ «pre/pon», w(/ste to\ «di/kaion toi=j progo/noij» kta=sqai th\n prosh/kousan au)t%= qe/sin. «Th\n ga\r xw/ran oi( au)toi\...e)leuqe/ran di' a)reth\n pare/dosan»! h( a)ntwnumi/a «oi( au)toi\» e)klamba/netai w(j i Shmeiwqh/tw o(/ti kai\ to\ u(pokei/menon tou= a)paremfa/tou (th\n timh\n) kai\ o( o(moio/ptwtoj au)t%= prosdiorismo\j (tau/thn), kai/per e)kfero/mena a)mfo/tera kat ) ai)tiatikh\n ptw=sin (th\n timh/n tau/thn), w(sto/son a)podote/a t$= ne/# e(llhnik$= kata\ ptw=sin o)nomastikh/n (=h( timh\ au(/th). ii sugxro/nwj o(/mwj kai\ pre/pon... iii (/Ora ei)j to\ 35 on kefa/laion tou= paro/ntoj: «ἐοαιμξῦςι σὸμ οπξςθέμσα σῷ μόμῳ σὸμ λόγξμ σόμδε, ὡρ καλὸμ ἐοὶ σξῖρ ἐκ σῶμ οξλέμωμ θαοσξμέμξιρ ἀγξπεύεςθαι αὐσόμ...» iv «δίκαιξμ γὰπ αὐσξῖρ...» 16
i ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ kathgor. ei)j to\ paraleipo/menon ou)siastiko\n «a)/nqrwpoi» e)/nqa e)nnoou=ntai «oi( pro/gonoi», o(\ ti/qetai w(j u(pokei/menon kai\ th=j tropikh=j metoxh=j (e)pirrhmatikh=j) «oi)kou=ntej» kai\ tou= r(h/matoj «pare/dosan» i3. To\ ou)siastiko\n «th\n xw/ran» ti/qetai w(j a)ntikei/menon a)f ) e(no\j ei)j to\ r(h=ma «pare/dosan» ou(= to\ e)/mmeson a)ntikei/menon (h(mi=n) e)ntau=qa paralei/petai ii, a)f ) e(te/rou de\ ei)j th\n metoxh\n «oi)kou=ntej» (metoxiko\j tu/poj tou= r(. oi)ke/w-w=), h(/tij sunta/ssetai kata\ to\ oi)kei=on r(h=ma, oi(=on eu)qe/wj: «Th\n ga\r xw/ran a)/nqrwpoi oi( au)toi\ ai)ei\ %)/koun. iii )Entau=qa, o(rw=men o(/ti ai( e)pirrhmatikai\ e)/nnoiai, a(\j e)kfra/zousi to\ r(h=ma kai\ h( metoxh/, sunde/ontai a)llh/laij e)nnoiologikw=j, dia\ to\n lo/gon, o(/ti kai\ to\ r(h=ma kai\ h( metoxh\ fe/rousi koino\n u(pokei/menon kai\ a)ntikei/menon: «Dio/ti th\n xw/ran tau/thn katoikou=ntej oi( i)/dioi a)ne/kaqen a)/nqrwpoi [...]pare/dosan h(mi=n e)leuqe/ran xa/rij ei)j th\n a)reth/n twn.» 3 β (H genikh\ «tw=n e)pigignome/nwn» iv logi/zetai u(pokeimenikh\ (genikh\ u(pokeimenikh/), diori/zousa to\ ou)siastiko\n «diadox$=» (dotikh\ tou= tro/pou, gignome/nh e)k tou= ou)s. «diadoxh\» (<e)k tou= r(. diade/xomai). (H pa=sa fra/sij «διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνομένων» v e)klamba/netai w(j e)pirrhmatiko\j diorismo\j (tropiko\j) ei)/te th=j fra/sewj «οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες» h)\ tou= r(h/matoj «παοέδοπαν» ei)/te kai\ tw=n du/o o(mou= (JOWETT, 105), e)n%= (H metoxh\ «oi)kou=ntej» kalei=tai sunhmme/nh e)pirrhmatikh/, dio/ti lamba/nei u(pokei/menon au)th=j o)/noma a)nh=kon ei)j th\n pro/tasin, e)n prokeime/n% to\ ou)siastiko\n «a)/nqrwpoi». Ou)=sa tropikh\ to\ ei)=doj h( metoxh\ au(/th du/natai n ) a)podoq$= ei)j th\n su/gxronon dhmw/dh glw=ssan: a`) Dia\ th=j oi)kei/aj tropikh=j metoxh=j th=j n.e(, oi(=on: «katoikw/ntaj oi( i)/dioi a)ne/kaqen a)/nqrwpoi th\n xw/ra tou/th ma=j th\n pare/dosan e)leu/qerh» (a)/nqrwpoi oi( au)toi\ ai)ei\ oi)kou=ntej [ ] th\n xw/ran [...] e)leuqe/ran pare/dosan). β`) Di ) e)mproqe/tou prosdiorismou= th=j n.e(., oi(=on:«me\ to\ na\ katoikou=n oi( i)/dioi pa/ntote a)/nqrwpoi k.t.l.» ii «Th\n ga\r xw/ran [...] e)leuqe/ran di ) a)reth\n pare/dosan{h(mi=n}»!paradi/dwmi/ tini/ ti, h)/toi «paradi/dwmi ei)/j tina/ ti». (Wsto/son, w(j e)/mmeson a)ntikei/menon ei)j to\ r(h=ma «pare/dosan» du/natai w(sau/twj na\ e)klhfq$= kai\ to\ «toi=j patra/sin h(mw=n». iii To\ a)/rqron «thn» (kuri/wj o(ristiko\n a)/rqron tou= ou)siastikou= xw/ran) du/natai na\ e)klhfq$= kai\ w(j kthtikh\ a)ntwnumi/a: «Th\n h(mete/ran xw/ran». Th\n i)di/an su/ntacin o(rw=men kai\ a)llaxou=: (Θouk A/, kef.2) «Th\n gou=n )Attikh\n... a)/nqrwpoi oi( au)toi\ ai)ei\ %)/koun...», e)/nqa o(rw=men o(/ti e)cai/retai to\ stoixei=on th=j au)toxqoni/aj, e)f ) %(= me/ga e)fro/noun oi( )Aqhnai=oi. iv )Epi\ Œ gi/gnomai! ec ou(= kai\ «e)pi/gonoj» (= dia/doxoj, h)/toi o( diadexo/meno/j tina ei)j e(\n e)/rgon h)\ a)ci/wma). v h)/toi, «tw=n genew=n diadexome/nwn a)llh/laij», «diadox$= tw=n genew=n», «dia\ th=j a)llhlodiadoxh=j tw=n genew=n», «t$= paro/d% tw=n genew=n»,«a)po\ genea=j ei)j genea/n».
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ to\ «μέχοι τοῦδε» dhloi= xroniko\n o(/rion ( me/xri sh/mera)! «μέχοι τοῦδε...», h)/toi «e(/wj kai\ nu=n», «a)/xri th=j th/meron h(me/raj»! suntasso/menon meta\ genikh=j ptw/sewj to\ «me/xri» (pro/qesij kataxrhstikh\) dhloi= e)ntau=qa o(/rion xroniko/n, to\ me\n ei)j th\n metoxh\n «oi)kou=ntej», to\ de\ ei)j to\ r(h=ma «παοέδοπαν». To\ fuletiko\n "sunexe/j" to\ diasfali/zon a)f ) e(no\j th\n fuletikh\n gnhsio/thta kai\ a)f ) e(te/rou th\n a)necarthsi/an th=j patr%/aj gh=j, diatelei= e)n a)diallei/pt% i(storik$= e(no/thti, a)po\ tw=n a)pwta/twn ma/lista xro/nwn th=j i(stori/aj tou= e(llhnikou= politismou=, a)/xri kai tw=n h(merw=n tou= r(h/toroj, h( de\ e)leuqeri/a th=j patr%/aj gh=j a)potelei= a)po/tokon a)ndrei/aj, h(\n e)pe/deican ai( geneai\ ai( pa=sai diadexo/menai a)llh/laj e)n t%= r%= th=j i(stori/aj. To\ e)pi/qeton «ἐλευθέοαν...» kei=tai e)n t$= prota/sei tau/t$ w(j kathgorou/menon ei)j to\ a)ntikei/menon «τὴν χώοαν». To\ e)mpro/qeton «δι ἀοετὴν» dhloi= th\n e)pirrhmatikh\n sxe/sin th=j ai)ti/aj i ei)j to\ r(h=ma «παοέδοπαν», w(/ste t$= newte/r# e(llhnik$= a)podote/on tou=to tai=j perifra/sesin: «(/Eneka th=j a)reth=j twn», kaqw\j kai/: «Dia\ th\n i)di/an au)tw=n a)reth/n» k.t.t.. )Ek pa/ntwn tw=n a)nwte/rw e)kteqe/ntwn e)ca/getai o(/ti h( a)necarthsi/a th=j xw/raj (h(=j ta\ prono/mia ei)se/ti ne/metai h( su/gxronoj tou= Perikle/ouj genea\) proe/rxetai e)k th=j a)reth=j (h)/toi th=j a)ndrei/aj kai\ th=j gennaio/thtoj) tw=n parelhluquiw=n genew=n, ai(/tinej dia\ th=j a)diallei/ptou kai/, w(j e)k tou/tou, sunexou=j a)llhlodiadoxh=j twn dieth/rhsan a)f ) e(no\j th\n politismikh\n au(tw=n klhronomi/an kai\ a)f ) e(te/rou th\n fuletikh\n tau)to/thta/ twn! o(/qen, dh=lon gi/gnetai h(mi=n o(/ti h( e)/nnoia th=j au)toxqoni/aj tw=n )Aqhnai/wn lamba/netai su\n t$= e)nnoi/# th=j e)leuqeri/aj th=j xw/raj. Nu=n kri/netai sko/pimon o(/pwj gi/n$ lo/goj a)naforikw=j pro\j th\n diapi/stwsin, o(/ti, e)n t%= paro/nti to/p% tou= prokeime/nou e)pideiktikou= lo/gou, o( r(h/twr speu/dei i(/na a)ntipare/lq$ to\n e)/painon th=j prw/thj genea=j, h)/toi tw=n «progo/nwn» (prgf. 1), h(/tij a)for#= ei)j mi/an ou)xi\ kai\ to/son a)sh/manton ei)j e)/ktasin kai\ i(storiko\n periexo/menon xronikh\n i e)mpro/qetoj e)pirrhmatiko\j prosdiorismo\j th=j ai)ti/aj. 18
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ peri/odon, kai\ dh\ a)rcame/nhn a)po\ tw=n xro/nwn tou= )Erexqe/wj kai\ tou= Qhse/wj me/xri kai\ tou= Miltia/dou kai\ tou= Qemistokle/ouj, tw=n nikhtw=n tw=n Persw=n. (H spoudh\ au(/th tou= r(h/toroj fai/netai kai\ e)k tou= xro/nou o(\n dapan#= ou(=toj pro\j a)nafora\n ei)j to\ e)/rgon mia=j e(ka/sthj tw=n genew=n tw=n (Ellh/nwn, kai\ ei)dikw/teron! a`) Th=j genea=j tw=n «progo/nwn». b`) Tw=n «pate/rwn h(mw=n» kai\ g`) th=j genea=j tw=n «nu=n e)/ti o)/ntwn», h)/goun«tw=n sugxro/nwn» tou= Perikle/ouj. Kata\ th\n a)go/reusin tau/thn o(rw=men to\n r(h/tora a)ntiparerxo/menon th\n e)ktenh= mnei/an peri\ ta\ e)piteu/gmata e)kei=na (polemika/ te kai\ politika\) a(/per e)pe/tuxon kata\ to\ parelqo\n ai( palaio/terai geneai/ dhlono/ti, ai( tw=n «progo/nwn» kai\ tw=n «pate/rwn h(mw=n», i(/na e)ca/r$ ou(/tw th\n spoudaio/thta th=j qe/sewj, h(\n e)pe/xei kaq ) e(auth\n h( genea\ tou= r(h/toroj e)n t%= i(storik%= gi/gnesqai th=j po/lewj. )Ej to\ a)kribe\j ei)pei=n, h( genea\ tw=n «οασέπωμ ἡμῶμ» (prgf. 2) fai/netai a)forw=sa ei)j xronikh\n peri/odon peri\ ta\ tria/konta kai\ pe/nte (35) e)/th e)gklei/ousan (478-445 π.χ. ) i, h( de\ kathgori/a tw=n sugxro/nwn tou= Perikle/ouj (h)/toi «αὐσξὶ ἡμεῖρ ξἵδε»,prgf. 3) peri\ ta\ de/ka kai\ i pe/nte (15) e)/th (445-430 π.χ. ), e)n a)ntiqe/sei pro\j th\n prw/thn kathgori/an th\n tw=n «progo/nwn», e)/nqa qewrou=men e)llei/pousan e)k th=j a)goreu/sewj tou= r(h/toroj pa=san a)nafora\n ei)j th\n i(stori/an pollw=n ai)w/nwn tou= a)qhnai+kou= politismou= 4. )Ennoou=men, o(/qen, o(/ti ta\ katorqw/mata tw=n prw/twn i(storikw=n fore/wn tou= a)qhnai+kou= politismou= ii «sumptu/ssontai» a)\n h)duna/meqa ei)pei=n ei)j mi/an kai\ mo/non fra/sin: «Τὴμ γὰπ φώπαμ ξἱ αὐσξὶ αἰεὶ ξἰκξῦμσερ [...] ἐλετθέπαμ δι ἀπεσὴμ οαπέδξςαμ...», ou(/twj w(/ste kaqi/statai a)/nisoj h( u(podiai/resij th=j i(stori/aj tw=n )Aqhnai/wn. Su\n toi=j a)/lloij de\ o( r(h/twr parabai/nei kai\ au)to\ to\ tupiko\ tw=n dhmosi/wn tafw=n, e)/nqa dei= tou\j r(h/toraj mnei/an poiei=sqai tw=n katorqwma/twn, a(/per e)peteu/xqhsan u(po\ tw=n progo/nwn kata\ Pro/keitai peri\ th=j xronikh=j perio/dou, th=j a)rxome/nhj a)po\ tou= e)/touj th=j sumph/cewj th=j Dhliakh=j summaxi/aj (t%= 478 p.x.) kai\ teleutw/shj ei)j th\n sunqh/khn ei)rh/nhj, h(\n sunh=yan Aqhnai=oi kai\ Spartia=tai pro\j a)llh/louj t%= 445 p.x.. ii (dhladh\ ta\ katorqw/mata th=j genea=j tw=n progo/nwn).
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ to\ parelqo/n, i(/na kle/oj (Ellh/nwn katastw=si tau=ta ei)j to\ paro/n. Kata\ pa/nta, o(/qen, ta\ a)nwte/rw, e)nnohte/on h(mi=n o(/ti e)n t$= ske/yei tou= r(h/toroj u(polanqa/nei i)sxura/ tij pro/qesij o(/pwj a)pomeiwq$= h( a)ci/a tw=n progonikw=n katorqwma/twn e)n a)nafor#= pro\j o(/sa e)peteu/xqhsan u(po\ tw=n newte/rwn genew=n, pro/qesij, h(/tij e)/ti ma=llon e)kdhlou=tai ei)j tou\j e(ch=j to/pouj tou= paro/ntoj kefalai/ou: 1) Ei)j th\n parataktikh\n a)nakefalai/wsin th=j par. 2, e)/nqa gi/gnetai katafanh\j h( a)ciologikh\ pro/krisij th=j genea=j tw=n «pate/rwn h(mw=n» e)/nanti e)kei/nhj tw=n «progo/nwn»: (2) «kai\ e)kei=noi/ te a)/cioi e)pai/nou kai\ e)/ti ma=llon oi( pate/rej h(mw=n...» 2) Ei)j th\n e)ni/sxusin tou= u(pokeime/nou tou= r(h/matoj tw=n prota/sewn, o(/tan gi/gnhtai e)n au)tai=j lo/goj peri\ mia=j e(ka/sthj tw=n genew=n: (2) oi( pro/gonoi oi( pate/rej h(mw=n, (3) au)toi\ h(mei=j oi(/de oi( nu=n e)/ti o)/ntej ma/lista e)n t$= kaqesthkui/# h(liki/#... 3) Ei)j th\n a)riqmhtikh\n au)/chsin tw=n sullabw=n tou= r(h/matoj kaqw\j kai\ th=j prosdiorizou/shj tou=to e)pirrhmatikh=j metoxh=j: (1) oi)kou=ntej... pare/dosan (3sllb. mtx., 4sllb. r(.), (2) kthsa/menoi... proskate/lipon (4sllb. mtx., 5sllb. r(.), (3) e)phuch/samen kai/... pareskeua/samen (5sllb. r(. kai\ 6sllb. r(.). (/Oqen e)k tw=n a)nwte/rw e)kteqe/ntwn e)ca/getai ta\ e(ch=j: 1) (O r(h/twr probai/nei ei)j a)ciologikh\n diaba/qmisin tw=n prorrhqeisw=n genew=n i e)/xwn w(j krith/rion th\n i(storikh\n a)ci/an tou= e)/rgou o(\ pare/sxe t$= tw=n (Ellh/nwn ful$= h( genea\ au(tou=, e)n a)ntiqe/sei pro\j o(/sa e)/pracan a)/xri tou=de oi( palaio/teroi, h)/toi ai( geneai\ tw=n «pate/rwn h(mw=n» kai\ tw=n «progo/nwn». 2) To\n u(/paton a)nabaqmo\n th=j e)n lo/g% a)ciologikh=j diabaqmi/sewj kta=tai au)th\ mo/nh h( genea\ tw=n «nu=n e)/ti i Kata\ th\n a)ciologikh\n tau/thn diaba/qmisin, ta\ e)/rga tw=n palaiote/rwn genew=n h)/goun ta\ tw=n pate/rwn h(mw=n kai\ tw=n progo/nwn kri/netai u(podee/stera w(=n prosh/negke t$= patri/di h( genea\ tw=n nu=n e)/ti o)/ntwn, h)/goun h( genea\ «tw=n sugxro/nwn» tou= Perikle/ouj. 20
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ o)/ntwn» kai\ u(/steron e(/pontai kata\ seira\n a)rxaio/thtoj ai( loipai\ geneai/, tiqe/menai kata\ seira\n ta/cewj a)po\ tou= h(/ttonoj ei)j to\ krei=tton, ou(/twj w(/ste: a` b` g`, o(/pou a` logi/zetai h( genea\ tw=n «progo/nwn», b` h( genea\ tw=n «pate/rwn h(mw=n» kai\ g` h( tw=n sugxro/nwn tou= Perikle/ouj, peri\ h(=j genh/setai peraite/rw lo/goj. 2. «καὶ ἐκεῖμξί σε ἄνιξι ἐοαίμξτ καὶ ἔσι μᾶλλξμ ξἱ οασέπερ ἡμῶμ»! «e)kei=noi», h)/toi h( genea\ tw=n «progo/nwn»! o( su/ndesmoj «kai\» (καὶ ἐκεῖμξι...) metabatiko/j e)sti, xrhsimeu/wn pro\j meta/basin tou= lo/gou a)po\ tw=n h(goume/nwn ei)j ta\ e(po/mena (parataktikh\ a)nakefalai/wsij)! ei)j de\ th\n su/gxronon glw=ssan to\ «kai\» i)sodunamei= t%= sunde/sm% «loipo\n (= a)/ra)» h)\ t%= e)pirrh/mati «e(pome/nwj (=kata\ logikh\n a)kolouqi/an, sunepw=j)». To\ e)pi/qeton «ἄνιξι» e)nnoei=tai w(j kathgorou/menon ei)j to\ u(pokei/menon «ἐκεῖμξι», to\ de\ sundetiko\n r(h=ma «εἰςὶ» e)llei/pei e)k th=j prota/sewj w(j i eu)ko/lwj e)nnoou/menon. To\ kata\ genikh\n ptw=sin e)kfero/menon ou)siastiko\n «ἐοαίμξτ» e)klamba/netai w(j e(tero/ptwtoj diorismo\j ei)j to\ e)pi/qeton «ἄνιξι» (genikh\ a)ntikeimenikh/). (H fra/sij «καὶ ἔσι μᾶλλξμ» i lamba/netai kat ) e)/nnoian e)pidotikh/n, a)podidome/nhn ei)j th\n newte/ran e(llhnikh\n t$= fra/sei «kai\ a)ko/mh perisso/teron» ii, o( de\ su/ndesmoj «καὶ» (su/ndesmoj katafatiko\j) e)ntau=qa sunde/ei to\ u(pokei/menon «ξἱ οασέπερ ἡμῶμ» (b` sumpleko/menon) meta\ tou= u(pokeime/nou «ἐκεῖμξι» (a` sumpleko/menon) sunekferome/nou meta\ tou= e)gklinome/nou sunde/smou «σε» (ἐκεῖμξί σε). (H toiau/th sumplokh\ tw=n w(j a)/nw u(pokeime/nwn )En t$= fra/sei tau/t$, to\ kathgorou/menon «ἄνιξι ἐοαίμξτ (εἰςίμ)» e)llei/pei e)k th=j prota/sewj w(j eu)ko/lwj e)nnoou/menon e)k tw=n sumfrazome/nwn. ii To\ e)pi/rrhma «ἔσι», o(/tan lamba/nhtai e)pi\ posotikou= baqmou=, shmai/nei su\n toi=j a)/lloij kai\ ta\ e(ch=j: a)ko/mh, prose/ti, e)/ti ma=llon, e)pi\ ple/on, e)piprosqe/twj, e)kto\j tou/tou (latinisti\ praelerea). Polla/kij o(/mwj eu(/rhntai e)n toi=j a)rxai/oij keime/noij kai\ ai( a)ko/louqoi fra/seij: «ἔσι δέ» (= a)ll ) e)pi\ ple/on, pro\j tou/toij) kai\ «ἔσ ἄλλξρ» (= «a)ko/mh e(/naj» «e(/naj e)pi\ ple/on»).
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ kalei=tai katafatikh\ para\ tw=n grammatikw=n (katafatikh\ sumplokh\ prota/sewn h)\ kai\ o(/rwn prota/sewj) kai\ h( su/ndesij tw=n prorrhqe/ntwn o(/rwn gi/netai e)mfantikw=j kata\ tro/pon toio/nde: «(Epome/nwj, kai\ e)kei=noi a)/cioi e)pai/nou u(ph=rcan kai\ a)ko/mh perisso/teron oi( pate/rej h(mw=n...» )Ek th=j xrh/sewj tou= e)pidotikou= «ἔσι μᾶλλξμ» e)nnohte/on h(mi=n o(/ti to\ u(pokei/menon «ξἱ οασέπερ ἡμῶμ» (u(pokei/menon a)ntistoixou=n ei)j th\n genea\n e)kei/nhn, h(/tij t%= 478 pro\j 477 p.x. h(gh/sato toi=j )Aqhnai/oij ei)j th\n A` a)qhnai+kh\n h(gemoni/an i ) protima=tai a)ciologikw=j tou= «ἐκεῖμξι», o(/per a)ntistoixei= ei)j th\n σῶμ οπξγόμωμ genea/n, ii 22 th\n a)rcame/nhn a)po\ tw=n a)pwta/twn xro/nwn tou= Qhse/wj kai\ teleutw=san ei)j tou\j xro/nouj tou= Miltia/dou kai\ tou= Ki/mwnoj. (H proti/mhsij au(/th tou= r(h/toroj pro\j th\n genea\n tw=n «pate/rwn» fai/netai kai\ ei)j to\n tro/pon kaq ) o(\n ou(=toj e)cagge/llei th\n pro/tasin: (H me\n genea\ tw=n «progo/nwn» dhlou=tai dia\ mia=j a(plh=j deiktikh=j a)ntwnumi/aj (ἐκεῖμξι) a)naferome/nhj ei)j to\ «ξἱ αὐσξὶ αἰεὶ ξἰκξῦμσερ» (o(/per i a)nafe/retai w(sau/twj ei)j to\ «αὐσξῖρ» th=j 1hj paragra/fou, h)/toi, «toi=j progo/noij»), e)c e)nanti/aj de\ h( a)nafora\ ei)j «tou\j pate/raj h(mw=n» e)cagge/lletai li/an e)mfantikw=j, a)fou= to\ a)nafero/menon ei)j e)kei/nouj u(pokei/menon (ξἱ οασέπερ) prosdiori/zetai u(po\ th=j genikh=j «ἡμῶμ» (ξἱ οασέπερ ἡμῶμ...). (/Oqen nai\ me\n e)kfra/zetai kat ) e)/mfasin h( tw=n genew=n a)llhlouxi/a, pro\ pa/ntwn o(/mwj e)cai/retai, ei)/ ti a)/llo, kai\ to\ megalei=on th=j genea=j tou= Perikle/ouj (w(j qe/lomen i)dei= katwte/rw, e)n t$= 3 $ paragra/f% tou= au)tou= kefalai/ou, e)/nqa o( r(h/twr a)nafe/retai ei)j th\n genea\n au(tou= e)kfwnw=n to\ makroskele/staton u(pokei/menon «αὐσξὶ ἡμεῖρ ξἵδε ξἱ μῦμ ἔσι ὄμσερ ἐμ σῃ καθεςσηκτίᾳ ἡλικίᾳ»). (O xarakth\r th=j A` a)qhnai+kh=j h(gemoni/aj u(ph=rce ta\ ma/la depotiko/j: (H th=j Na/cou poliorki/a t%= 467 p.x, h( th=j Qa/sou t%= 465 p.x., o( po/lemoj kata\ tw=n Eu)boe/wn t%= 445 p.x., kata\ tw=n Sami/wn t%= 440 p.x., kai\ plei=stai a)/llai polemikai\ e)pixeirh/seij geno/menai w(sau/twj kat ) a)/llwn po/lewn-kratw=n kate/deican to\ a)potro/paion sxh=ma o(\ periebe/blhto h( yuxh\ tou/tou tou= ge/nouj. ii «ἄοξομαι δὲ ἀπὸ τῶν ποογόνων ποῶτον...»[ 36 (1)].
i ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ (/Oqen o(rw=men e)ntau=qa to\n r(h/tora proparaskeua/zonta tou\j a)kroata/j tou, kata\ tro/pon, w(/ste na\ mh\ toi=j fan$= a)sebh\j kai\ u(perfi/aloj h( prospa/qeia h(\n e)kei=noj qe/lei kataba/lei u(/steron e)n t$= 3 $ paragra/f%, o(/pwj a)nadei/c$ th\n i)di/an au)tou= genea/n, ei)j th\n o(poi/an h( po/lij o)fei/lei th\n au)ta/rkeian au(th=j «e)n kair%= ei)rh/nhj te kai\ pole/mou» i. «κσηςάμεμξι γὰπ οπὸρ ξἷρ ἐδέναμσξ ὅςημ ἔφξμεμ ἀπφὴμ ἡμῖμ σξῖρ μῦμ οπξςκασέλιοξμ...» (H metoxh\ «κσηςάμεμξι» lamba/netai w(j e)pirrhmatikh/, dhlou=sa sxe/sin xronikh\n kai\ prosdiori/zousa e)pirrhmatikw=j to\ r(h=ma e)c ou(= au(/th e)carta=tai (e)pirrhmatiko\j prosdiorismo\j tou= xro/nou), e)n prokeime/n% to\ r(. «οπξςκασέλιοξμ». (Wj u(pokei/menon th=j metoxh=j kei=tai to\ «ξἱ οασέπερ ἡμῶμ» (u(pokei/menon a(/ma kai\ tou= «οπξςκασέλιοξμ»), w(j de\ a)ntikei/menon au)th=j lamba/netai h( a)naforikh\ pro/tasij «ὅςημ ἔφξμεμ ἀπφὴμ» ii6 (a)ntikei/menon tou= r(h/matoj «οπξςκασέλιοξμ»). To\ de\ «ἡμῖμ σξῖρ μῦμ» iii kei=tai w(j e)/mmeson a)ntikei/menon ei)j to\ «οπξςκασέλιοξμ», o(/pou to\ su/narqron e)pi/rrhma «σξῖρ μῦμ» (e)nn. ou)=sin) lamba/netai w(j e)piqetiko\j diorismo\j diori/zwn to\ «ἡμῖμ» 7. «Ππὸρ ξἷρ ἐδέναμσξ...», iv o(/per a)nalu/etai ei)j to/: (/Ora ei)j th\n 3hn para/grafon tou= prokeime/nou kefalai/ou, o(/qi o( Periklh=j le/gei pro\j toi=j a)/lloij kai\ ta\ e(ch=j! «[...] καὶ σὴμ οόλιμ σξῖρ οᾶςι οαπεςκετάςαμεμ καὶ ἐρ οόλεμξμ καὶ ἐρ εἰπήμημ αὐσαπκεςσάσημ.» [36,(3)] ii (Upomnhste/on o(/ti ai( e)pirrhmatikai\ metoxai\ kaqo/lou lamba/nousin w(j u(pokei/mena au(tw=n: 1) (/Ena e)k tw=n kuri/wn h)\ deutereuo/ntwn o(/rwn th=j prota/sewj, h)/toi! a`) To\ u(pokei/menon r(h/matoj h)\ a)paremfa/tou. b`) To\ a)ntikei/menon (a)/meson h)\ e)/mmeson) h)\ dotikh\n proswpikh/n. 2)Le/cin e)/xousan o(/lwj i)diai/teron u(pokei/menon mh\ a)nh=kon ei)j th\n pro/tasin h(\n prosdiori/zei h( e)pirrhmatikh\ metoxh/! peri/ptwsij, kata\ th\n o(poi/an h( toiau/th metoxh\ kalei=tai a)po/lutoj (a)po/lutoj e)pirrhmatikh\ metoxh/), e)kferome/nh ei)/te kata\ genikh\n ptw=sin (genikh\ a)po/lutoj), ei)/te kata\ ai)tiatikh/n (ai)tiatikh\ a)po/lutoj). iii dhlono/ti, «ei)j h(ma=j tou\j sugxro/nouj», «ei)j th\n i)di/an h(mw=n genea/n». iv Kata\ MARCHANT (169), h( genea\ «tw=n pate/rwn» e)/laben w(j klhronomi/an para\ tw=n progo/nwn th\n )Attikh\n gh=n. Oi( «pro/gonoi» pare/dosan th\n gh=n tau/thn e)leuqe/ran a)po\ tw=n barba/rwn, katalipo/ntej e(\n politiko\n sugkro/thma i)sxuro\n kai\ sterro/n, e)/nqa e)phrei/sqh h( a)na\ pa=san gh=n te kai\ qa/lattan kuriarxi/a tw=n
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ «Pro\j tou/toij a(\ e)de/canto...» i, e)pi\ tou= o(poi/ou qewrei=tai e(/lcij a)naforikou=. 8 «Οὐκ ἀπόνως...», sxh=ma lito/thtoj ii! h( fra/sij au(/th i)sodunamei= tai=j e(ch=j perifra/sesin th=j newte/raj e(llhnikh=j: «Li/an e)pipo/nwj», «ma/la kopiwdw=j». To\ de\ e)pi/rrhma «ἀπόνως» ti/qetai w(j e)pirrhmatiko\j prosdiorismo\j iii prosdiori/zwn, e)n tau)t%=, kai\ to\ r(h=ma «ποοπκατέλιπον» kai\ th\n metoxh\n «κτηπάμενοι»! dhlono/ti h( genea\ «tw=n pate/rwn» e)kth/sato th\n a)qhnai+kh\n h(gemoni/an li/an e)pipo/nwj, h(/nper li/an e)pipo/nwj kai\ proskate/lipen w(j parakataqh/khn ei)j tou\j sugxro/nouj tou= Perikle/ouj. To\ «ποοπκατέλιπον» a)potelei= xroniko\n tu/pon a)ori/stou b` tou= r(. «ποοπκαταλείπω», o(/per a)posunti/qetai ei)j ta\ e(ch=j: pro\j Œ kata\ Œ lei/pw, o)\n i)sodu/namon tai=j perifra/sesin: «Katalei/pw prose/ti w(j klhronomi/an», «a)fi/nw e)pi\ ple/on w(j parakataqh/khn». (H de\ kata\ su/nqesin e)kferome/nh pro/qesij «ποὸς» dhloi= prosqh/khn, dhladh/: ποὸς (=e)piple/on) Œ καταλείπω(=a)fi/nw w(j klhronomi/an). )Ek pa/ntwn tw=n a)nwte/rw e)ca/getai ta\ e(ch=j! to\ u(pokei/menon (ξἱ οασέπερ ἡμῶμ) u(pokei/menon prose/ti kai\ ei)j to\ «κσηςάμεμξι» kai\ ei)j to\ «οπξςκασέλιοξμ», a)fou= sugxro/nwn tou= Perikle/ouj. )En oi)kei/% de\ tou= prokeime/nou lo/gou to/p% (kefa/laion 41 on, paragr. 4 h, «Sugkefalai/wsij tou= th=j )Aqhnai+kh=j Politei/aj e)pai/nou kai\ tw=n tro/pwn tw=n )Aqhnai/wn») Periklh=j qe/lei e)caggei/lei toi=j )Aqhnai/oij to\ peri/fhmon: «[...] ἀλλὰ πᾶπαν μὲν θάλατταν καὶ γῆν ἐπβατὸν τῇ ἡμετέοᾳ τόλμῃ καταναγκάπαντες γενέπθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίπαντες». i Dhlono/ti, «e)f ) oi(=j e)de/canto oi( pate/rej h(mw=n», h)\ a)/llwj kai\ «a)/neu w(=n e)de/canto...» ii Kata\ to\ lektiko\n tou=to sxh=ma e)kfra/zetai me\n ka/ti ti to\ e)/latton, u(podhlou=tai de/ ti to\ mei=zon! kai\ e)j to\ a)kribe\j ei)pei=n o(/ra sxetikw=j ei)j ta\ e(ch=j xwri/a: ( )Isokra/touj )Areopagitiko/j, 29.1) Καὶ ποῶτον μὲν τὰ πεοὶ τοὺς θεοὺς, ἐντεῦθεν γὰο ἄοχεπθαι δίκαιον, οὐκ ἀνωμάλως (=li/an o(malw=j)... (Lusi/ou, Peri\ th=j Eu)a/ndrou dokimasi/aj, 26. 9.2) [...]ὅτι ὁ θεὶς τὸν πεοὶ τῶν δοκιμαπιῶν νόμον οὐχ ἥκιπτα (=ma/lista) τῶν ἐν ὀλιγαοχίᾳ ἀοξάντων ἕνεκα ἔθηκεν... (Αἰπχίνης Κατὰ Τιμάοχου, 4.1) [...]οὐκ ἀγνοῶ(=gignw/skw kalw=j) δέ, ὦ ἄνδοες Ἀθηναῖοι, ἃ μέλλω ἐν ποώτοις λέγειν... iii o(/stij dhloi= e)pirrhmatikh\n sxe/sin tro/pou. 24
i ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ e)kth/sato (κσηςάμεμξι) to\ a)ntikei/menon (ὅςημ ἔφξμεμ ἀπφήμ), u(/steron to\ pare/dwke prose/ti w(j klhronomi/an ei)j to\ e)/mmeson a)ntikei/menon, (ἡμῖμ σξῖρ μῦμ οπξςκασέλιοξμ), su\n oi(=j to\ u(pokei/menon e)klhrono/mhse para\ tw=n i)di/wn au)tou= progo/nwn (οπὸρ ξἷρ ἐδέναμσξ). (H o(/lh, o(/qen, h(miperi/odoj i au(/th du/natai n ) a)naluq$= ei)j ta\ e(ch=j: «ἄνευ τούτων ii ἃ ἐδέξαντο οἱ πατέοες ἡμῶν παοὰ τῶν ποογόνων τῶν ἑαυτῶν καὶ ἅ γε οὐκ ἀπόνως ἡμῖν τοῖς νῦν ποοπκατέλιπον, οὐκ ἀπόνως κατέλιπον καὶ ὅπα ἐκτήπαντο», h)/goun «ὅπην ἔχομεν ἀοχήν». 3. «σὰ δὲ ολείω αὐσῆρ αὐσξὶ ἡμεῖρ ξἵδε ξἱ μῦμ ἔσι ὄμσερ μάλιςσα ἐμ σῇ καθεςσηκτίᾳ ἡλικίᾳ ἐοητνήςαμεμ» h( fra/sij «σὰ δὲ ολείω αὐσῆρ» ti/qetai w(j e)swteriko\n a)ntikei/menon (su/stoixon) ei)j to\ r(. «ἐοητνήςαμεμ» kai\ ou(/twj e)pitei/netai h( r(hmatikh\ e)/nnoia h(\n e)kfra/zei to\ e)n lo/g% r(h=ma. To\ de\ «αὐσῆρ» dhlono/ti «τῆς ἀοχῆς» iii e)pe/xei th\n qe/sin e(teroptw/tou prosdiorismou= (genikh\ diairetikh) ei)j to\ paraqetiko\n e)pi/qeton «ολείω» iv. Th\n o(/lhn de\ fra/sin (/Htij a)potelei= th\n th=j deute/raj «prota/sewj» «kataskeuh/n». ii h)\ kai: «ἐπὶ τούτοις ἃ ἐδέξαντο» ( parekto\j tou/twn, e)piple/on). iii «th=j a)rxh=j dhlono/ti...» (Sxoliasth/j, bibl. 2on, kef. 36on, prgf. 2a, Scholia in Thucydidem ad optimos codices collata,hude K. Leipzig 1927). iv ολείω e)pi/qeton a)nwma/lwj sxhmatizo/menon, paraqetiko\n sugkritikou= baqmou= tou= polu/j: πολὺς ὁ, ἡ πλέων (e)kfero/menon a)ttikw=j),τὸ πλέον (θ. πλε-) πλεῖπτος, γεν. τοῦ πλείονος καὶ τοῦ πλέονος.
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ a)podote/on t$= newte/r# e(llhnik$= tro/pon toio/nde:«[...]to\ pleio/teron o(/mwj me/roj au)th=j th=j a)rxh=j i...» (H genea\ tou= Perikle/ouj hu)/chse kai\ e)mega/lune (ἐοητνήςαμεμ ii ) pa/nq ) o(/sa e)/laben w(j parakataqh/khn para\ tw=n progo/nwn au(th=j. (O o(/roj de\ «e)pau/chsij» lamba/netai ou)x u(po\ th\n e)/nnoian th=j e)dafikh=j proskth/sewj to/son, o(/son u(po\ th\n e)/nnoian th=j dieuru/nsewj th=j a)qhnai+kh=j h(gemoni/aj iii Peri\ a)nwma/lwj sxhmatizome/nwn paraqetikw=n 26 kai\ th=j To\ e)pi/qeton polu\j e)nta/ssetai ei)j kathgori/an e)piqe/twn, w(=ntinwn ta\ paraqetika\ sxhmati/zetai ou)xi\ sumfw/nwj toi=j kekanonisme/noij (t$= prosqh/k$ dhlono/ti tw=n paraqetikw=n katalh/cewn -teroj kai\ -tatoj ei)j to\ qe/ma au)tw=n), a)lla\ ei)j me\n to\n sugkritiko\n sxhmati/zetai t$= prosqh/k$ tw=n katalh/cewn -i/wn, -ion, ei)j de\ to\n u(perqetiko\n dia\ tw=n katalh/cewn -istoj, -isth, -iston. Pro\j a)po/deicin e)/stw to\ e)pi/qeton kalo/j, o(/per kata\ me\n to\n sugkritiko\n baqmo\n tre/petai ei)j ta/de ta\ paraqetika/: o(, h( kalli/wn, to\ ka/llion o(, h( krei/ttwn, to\ krei=tton (h)\ krei=sson) o(, h( belti/wn, to\ be/ltion! kata\ de\ to\n u(perqetiko\n e)/xei w(j a)kolou/qwj: tou= me\n kalli/wn u(perqetiko\n to\ «ka/llistoj» e)sti/, tou= de\ krei/ttwn to\ kra/tistoj kai\ tou= belti/wn to\ be/ltistoj. Kata\ to\n au)to\n tro/pon sxhmati/zetai kai\ to\ sugkritiko\n tou= kako/j, h)/toi: o(, h( kaki/wn, to\ ka/kion o(, h( xei/rwn, to\ xei=ron o(, h( h(/ttwn, to\ h(=tton (h)\ a)/llwj kai/ «h(=sson»)! w(sau/twj de\ sxhmati/zetai kai\ to\ u(perqetiko/n, h)/goun: ka/kistoj, xei/ristoj, kai\ w(j pro\j to\ h(/ttwn: h(/kistoj. (Omoi/wj kai\ to\ e)pi/qeton me/gaj, to\ o(poi=on, kata\ me\n to\n sugkritiko\n sxhmati/zetai ou(/twj: o(, h( mei/zwn, to\ mei=zon (dhlono/ti, megal$/teroj), kata\ de\ to\n u(perqetiko/n: me/gistoj. To\ e)pi/qeton o(/mwj mikro\j sxhmati/zetai kai\ kata\ kai\ para\ ta\ kekanonisme/na! kata\ me\n ga\r to\n sugkritiko\n e)kfe/retai t$=de: mikro/teroj -a -on, a)lla\ kai/: o(, h( e)la/ttwn, to\ e)/latton! kata\ de\ to\n u(perqetiko\n tau/t$: e)la/xistoj -h -on, h)\ kai/: mikro/tatoj -h -on. i h)\ a)/llwj, «au)th=j th=j h(gemoni/aj» (o(/ra th\n u(p ) a)riqm. 6 shmei/wsin e)n t%= pararth/mati tou= paro/ntoj kefalai/ou). ii Xroniko\j tu/poj e)nerght. a)or. a` tou= e)pauca/nw (a)/llwj kai\ e)pau/cw), to\ o(poi=on a)posunti/qetai ei)j du/o me/rh! th\n pro/qesin e)pi\ kai\ to\ r(. au)ca/nw (h)/toi kaqistw= ti me/ga, "megalu/nw") h)\ au)/cw, tou= o(poi/ou h( xronikh\ a)ntikata/stasij gi/gnetai kata\ ta\ e(ch=j: Παρατ. ηὖξον & ηὔξανον, Μέλλ. αὐξήσω, Ἀόρ. ηὔξησα, Παρακ. ηὔξηκα, Μέσ. & παθ. ἐνεστ.αὔξομαι & αὐξάνομαι, Μέσ. & παθ., παρατ. ηὐξόμην & ηὐξανόμην, Μέσ. μέλλ. αὐξήσομαι, Παθ. μέλλ. αὐξηθήσομαι, Παθ. ἀόρ. ηὐξήθην, Μέσ. & παθ. παρακ. ηὔξημαι Μέσ. & παθ. ὑπερσ. ηὐξήμην. (/Oqen to\ r(h=ma e)pauca/nw e(rmhneute/on t$=de: «au)ca/nw ti e)pi\ ple/on», «e)/ti ma=llon e)nisxu/w», «i)sxuropoiw=», «e)ndunamw=». Sunta/ssetai de\ tou=to trix$=: 1. Meta\ ai)tiatikh=j, oi(=on: «(H flo\c au/)cei th\n qermo/thta...» 2. Meta\ prolhptikou= kathgoroume/nou, w(j e)pi\ paradei/gmati: «To\ tei=xoj hu)ch/qh me/ga...» 3. (Wj a)meta/baton: «)Ephuch/qhsan ai( dapa/nai...» iii Ta\ o(/ria th=j h(gemoni/aj tau/thj diw/risto h)/dh a)po\ th=j e)poxh=j «tw=n pate/rwn» tou= Perikle/ouj! kaqa\ de/ fhsi Qoukudi/dhj e)n t%= i(storik%= au(tou=
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ plei/onoj sterew/sewj th=j kuriarxi/aj au(th=j (B. Jowett, book 2, p. 105) i! kuriarxi/a, h(/tij e)peteu/xqh dia\ toiou/twn e)kstrateiw=n, oi(=ai h)=san ai( geno/menai kata\ tw=n Eu)boe/wn ii kai\ tw=n Sami/wn iii, w(=n ta\ e)da/fh Periklh=j toi=j )Aqhnai/oij prosekth/sato. suggra/mmati:«[...] tau=ta de\ cu/mpanta o(/sa e)/pracan oi( (/Ellhnej pro/j te a)llh/louj kai\ to\n ba/rbaron e)ge/neto e)n e)/tesi penth/konta ma/lista metacu\ th=j te Ce/rcou a)naxwrh/sewj kai\ th=j a)rxh=j tou=de tou= pole/mou! e)n oi(=j )Aqhnai=oi th/n te a)rxh\n e)gkrateste/ran katesth/santo, kai\ au)toi\ e)pi\ me/ga e)xw/rhsan duna/mewj» (bibli/on 1 on, kef. 118 on ), dhlono/ti: «[...]Pa/nta de\ o(/sa e)/pracan oi( (/Ellhnej ei)/te maxo/menoi a)llh/loij ei)/te pro\j barba/rouj e)ge/neto ei)j dia/sthma penth/konta ma/lista e)tw=n kei/menon metacu\ tw=n gegono/twn th=j te Ce/rcou e)c (Ella/doj e)kxwrh/sewj kai\ th=j a)rxh=j tou/tou tou= pole/mou (h)/goun, kata\ ta\ e)/th ta\ meseu/onta metacu\ tw=n e)tw=n 482-1 kai\ 432-1 p.x.)! kai\ kata\ th\n dia/rkeian tw=n e)tw=n tou/twn oi( )Aqhnai=oi kai\ th\n h(gemoni/an i)sxurote/ran katesth/santo, a)lla\ kai\ oi( i)/dioi e)mega/lunon th\n e(autw=n du/namin». i h(=j ta\ o(/ria kaqa/ fhsin au)to\j o( r(h/twr e)n t$= 2 # paragra/f% (deute/raj prota/sewj kataskeuh/) e)/qeto h( genea\ tw=n progo/nwn: «kthsa/menoi ga\r pro\j oi(=j e)de/canto o(/shn e)/xomen a)rxh\n ou)k a)po/nwj h(mi=n toi=j nu=n proskate/lipon...» ii Ble/pe bibli/on 2 on, kefa/laion 36 on, st. 2-3 [Scholia in Thucydidem, e)kdoqe/nta u(po\ Teubner e)n Leiyi/# (Leipzig) t%= 1927]. Pro/keitai peri\ th=j Eu)boe/wn a)postasi/aj a)po\ tw=n )Aqhnai/wn, h(/tij e)ge/neto ou) poll%= pri\n h)\ poihqw=sin ai( triakontou/tidej pro\j Lakedaimoni/ouj spondai\ t%= 445 p.x. [ei)j ou(\j oi( )Aqhnai=oi a)pe/dosan th\n Ni/saian, ta\j Phga/j, th\n Troizh=na kai\ th\n )Axai+/an (ble/pe Qoukud. i(stor. bibli/on 1on, kef. 115on! o(/ra w(sau/twj kai\ ei)j to\ su/ggramma tou= Plouta/rxou to\ e)pigrafo/menon Perikle/ouj bi/oj, 24.1)]. Meta\ th\n a)postasi/an o( Periklh=j die/bh ei)j Eu)/boian, «penth/konta nausi\ kai\ pentakisxili/oij o(pli/taij» (Bi/oj Perikle/ouj 23.3.), e)/nqa katestre/yato ta\j e)kei= po/leij kai\ tw=n eu)porwte/rwn Xalkide/wn me\n tou\j «(Ippobo/taj»* a(/pantaj e)ce/balen, tou\j (Estiei=j de\ pa/ntaj e)kdiw/caj e)k th=j xw/raj au)tw=n, e)gkate/sthsen au)to/qi )Aqhnai/ouj klhrou/xouj. * (Ippobo/tai: Oi( e)n Xalki/di th=j Eu)boi/aj eu)genei=j, oi(/tinej die/feron tw=n a)/llwn sumpolitw=n kata\ to\n plou=ton kai\ th\n u(po/lhyin, kaqa/per oi( e)n )Aqh/naij (Ippei=j. iii Pro/keitai peri\ tou= gegono/toj th=j a)postasi/aj tw=n Sami/wn a)po\ th=j a)qhnai+kh=j h(gemoni/aj, o(/per e)ge/neto e)/tei e(/kt% meta\ ta\j triakontou/tidaj sponda\j ta\j sunomologhqei/saj metacu\ Sami/wn kai\ )Aqhnai/wn (h)/toi peri\ to\ 440 pro\j 439 pro\ Xristou=Ÿ. (Wj gnwsto\n h(mi=n e)k th=j i(stori/aj, h( nh=soj Sa/moj, o(mou= meta\ tw=n nh/swn Xi/ou kai\ Le/sbou, h)=san ai( mo/nai po/leij th=j a)qhnai+kh=j h(gemoni/aj, ai(/tinej dieth/roun ei)se/ti to/te ta\ e)k th=j e)n Dh/l% sumphxqei/shj o(mospondi/aj a)porre/onta dikaiw/mata/ twn. Ta\ tragika\ e)kei=na sumbebhko/ta th=j a)postasi/aj a)pe/lhcen ei)j e)mfu/lion tw=n Sami/wn diarragh/n, h(/tij e)/labe te/loj kata\ th\n genome/nhn u(po\ tw=n )Aqhnai/wn poliorki/an th=j Sa/mou, o(/pou oi( )Aqhnai=oi proslabo/ntej polla\j stratiwtika\j e)pikouri/aj* e)ni/khsan e)pi\ te/louj kata\ kra/toj tou\j Sami/ouj, «e)na/t% mhni\ meta\ th\n e)/narcin tou= pole/mou», kaqa/ fhsi Qoukudi/dhj(A` 117.3.). Oi( Sa/mioi e)sunqhkolo/ghsan u(po\ tou\j o(/rouj na\ kaqe/lwsi to\ tei=xoj th=j po/lewj, na\ dw=sin o(mh/rouj, na\ paradw=si ta\j nau=j au(tw=n, pro\j tou/toij de\ n ) a)podw=si kai\ ta\j polemika\j dapa/naj katanemome/naj ei)j xronika\j proqesmi/aj**.
ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ (Upo\ th\n au)th\n e)/nnoian lambano/menon to\ r(h=ma «ἐοητνήςαμεμ» a)pant#= kai\ a)llaxou= th=j Qoukudi/dou i(stori/aj: «[...]τοῖς δὲ Συοακουπίοις καὶ ξυμμάχοις (e)nnoei=tai e)/legon oi( keleustai )> καλὸν εἶναι κωλῦπαί τε αὐτοὺς διαρυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάπτους πατοίδα νικήπαντας ἐπαυξῆπαι[...] i». (H fra/sij «αὐσξὶ ἡμεῖρ» ti/qetai w(j u(pokei/menon ei)j to\ r(h=ma «ἐοητνήςαμεμ», o(/pou h( a)ntwnumi/a «αὐσξὶ» (a)ntwnumi/a o(ristikh\) kei=tai w(j kathgorhmatiko\j prosdiorismo\j th=j proswpikh=j a)ntwnumi/aj «ἡμεῖρ»! o(moi/wj kai\ h( deiktikh\ a)ntwnumi/a «ξἵδε» kei=tai w(j kathgorhmatiko\j prosdiorismo\j dhlw=n ai)sqhth\n dei=cin ei)j to\ proeirhme/non «αὐσξὶ ἡμεῖρ...»(dhlono/ti, «oi( i)/dioi h(mei=j e)dw»). (H o(/lh fra/sij: «ξἱ μῦμ ἔσι ὄμσερ μάλιςσα ἐμ σῇ καθεςσηκτίᾳ ἡλικίᾳ» leitourgei= w(j e)piqetiko\j * )Ek me\n Aqhnw=n nau=j tessara/konta, "e)k de\ Xi/ou kai\ Le/sbou tria/konta", kaqa/ fhsi Qoukudi/dhj (Qoukudi/dou (Istori/a, bibli/on A`, kefa/laion 117, para/grafoj 2), w(=n e(/neka h( o(lh e)kei/nwn nautikh\ du/namij suneposou=to ei)j diakosi/aj nau=j. **(Qoukudi/dou (Istori/a, bibli/on A`, kefa/laion 117, para/grafoj 3 h! peri\ de\ tw=n ei)j th\n poliorki/an th=j Sa/mou a)forw/ntwn o(/ra prose/ti kai\ ei)j to\ su/ggramma tou= Plouta/rxou to\ e)pigrafo/menon «Periklh=j kai\ Fa/bioj Ma/cimoj», e)n t%= xwri/% 23.3 28.7). Mh\ lhsmonh/swmen e)ntau=qa o(/ti meta\ th\n a)na/kthsin th=j Sa/mou u(po\ tw=n )Aqhnai/wn o( Periklh=j e)cefw/nhse to\n peri/fhmon «)Epita/fion lo/gon», to\n a)rxaio/teron a(pa/ntwn tw=n a)/xri tou=de periswqe/ntwn, e)k tou= o(poi/ou mikro/n ti xwri/on periswqe\n u(po\ tou= Sthsimbro/tou Plou/tarxoj o( Xairwneu\j h(mi=n parati/qhsin: [..]ὁ δὲ Στηπίμβοοτός ρηπιν, ὅτι τοὺς ἐν Σάμῳ τεθνηκότας ἐγκωμιάζων ἐπὶ τοῦ βήματος ἀθανάτους ἔλεγε γεγονέναι καθάπεο τοὺς θεούς οὐδὲ γὰο ἐκείνους αὐτοὺς ὁοῶμεν, ἀλλὰ ταῖς τιμαῖς ἃς ἔχουπι καὶ τοῖς ἀγαθοῖς ἃ παοέχουπιν ἀθανάτους εἶναι τεκμαιοόμεθα ταὔτ οὖν ὑπάοχειν καὶ τοῖς ὑπὲο τῆς πατοίδος ἀποθανοῦπιν... (= [..] o( de\ Sthsi/mbrotoj le/gei, o(/ti, e)gkwmia/zwn e)pi\ tou= bh/matoj (e)nn. o( Periklh=j ) tou\j e)n Sa/m% peso/ntaj )Aqhnai/ouj polemista\j e)/legen o(/ti a)qa/natoi gego/nasin ou(=toi w(/sper oi( qeoi dio/ti e)/fh ou)x o(rw=men be/baia e)kei/nouj tou\j i)di/ouj, a)lla\ mo/non e)k tw=n timw=n a(\j a)podi/domen au)toi=j kai\ e)k panto\j a)gaqou= o(\ au)toi\ pare/xousin h(mi=n sumperai/nomen o(/ti a)qa/natoi u(pa/rxousin! pa/nta tau=ta loipo\n prosh/kei kai\ ei)j tou\j pro\j u(pera/spisin th=j patri/doj a)poqano/ntaj.., Plouta/rxou tou= Xairwne/wj Periklh=j kai\ Fa/bioj Ma/cimoj, 8.9.1.) i (/Oper e(rmhneute/on w(j e(/petai: «[...] ei)j de\ tou\j Surakousi/ouj kai\ tou\j summa/xouj (e)/legon oi( keleustai/), o(/ti kalo\n ei)=nai na\ e)mpodi/swsin e)kei/nouj h)/toi tou\j )Aqhnai/ouj a)po\ tou= na\ diafu/gwsi kai/, e)f ) o(/son tou\j nikh/swsi, n ) au)ch/swsin e)pi\ ple/on th\n du/namin th=j i)di/aj patri/doj [...] (Qoukudi/dou i(stori/a, bibli/on 7on, kef. 70on, pargf. 7h, st. 5.) 28
i ΒΙΒΛΙΟΝ 2ον-ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ prosdiorismo\j tou= prorrhqe/ntoj «αὐσξὶ ἡμεῖρ», a)naluome/nh de\ ei)j ta\ a)ko/louqa me/rh: 1. Th\n su/narqron e)piqetikh\n metoxh\n «ξἱ ὄμσερ»,h(/tij lamba/nei tou\j e)pirrhmatikou\j prosdiorismou\j «μῦμ ἔσι» (h)/goun, tw/ra a)ko/mh ) kai\ ti/qetai w(j e)piqetiko\j prosdiorismo\j tou= proanaferqe/ntoj u(pokeime/nou «αὐσξὶ ἡμεῖρ». 2. To\ «ἐμ σῇ καθεςσηκτίᾳ i ἡλικίᾳ» leitourgei= w(j e)mpro/qetoj e)pirrhmatiko\j prosdiorismo\j dhlw=n to\n xro/non ei)j to\ «ἐοητνήςαμεμ» kai/, w(j e)k tou/tou, a)podote/on t$= newte/r# e(llhnik$= to/nde to\n tro/pon: «Ei)j au)th\n, peri/pou (μάλιςσα), th\n me/shn h(liki/an... ii». (/Oqen to\ o(/lon ske/loj e(rmhneute/on w(j a)kolou/qwj: «oi( i)/dioi h(mei=j e)dw=, oi( o)/ntej ei)j au)th\n peri/pou th\n me/shn h(liki/an...» Kaqesthkui=a kalei=tai h( me/sh h(liki/a, h)/toi h( xronikh\ e)kei/nh peri/odoj tou= a)nqrwpi/nou bi/ou h( keime/nh metacu\ tou= 40 ou kai\ tou= 60 ou h(likiakou= e)/touj (h( para\ toi=j lati/noij constans aetas). (O Pla/twn, a)nafero/menoj e)n t$= tri/t$ au(tou= e)pistol$= ei)j th\n h(liki/an tou= Di/wnoj (o(\j dih=ge to/te to\ 41on e)/toj th=j peri\ to\n h(/lion perifora=j tou), le/gei o(/ti h( peri/odoj au(/th tou= a)nqrwpi/nou bi/ou, «h( me/sh te kai\ kaqesthkui=a», w(/j fhsin, «h(liki/a», tugxa/nei e)n ge/nei e)k tw=n pragma/twn e)kei/nwn, a(/tina prosdi/dousin a)ciopisti/an ei)j a(/pantaj tou\j skopou=ntaj na\ a)nala/bwsi shmantika/j tinaj u(poqe/seij iii. Kata\ de\ to\n Klau/dion Galhno/n, to\n e)k Perga/mou katago/menon me/gan (/Ellhna i)atro/n (128-200 m.x)., «oi( kaqesthko/tej» h)=san oi( e)/xontej me/shn h(liki/an, oi( o)/ntej dhlono/ti meso/kopoi iv. kaqesthkw/j, kaqesthkui=a, kaqesthko/j metoxiko\j tu/poj parakeime/nou tou= kaqe/sthka r(h/matoj e)nerghtikou=, o(\ lamba/netai w(j me/son kai\ paqhtiko/n. ii Th\n e)poxh\n e)kei/nhn o( Periklh=j dih=ge to\ e(chkosto\n e)/toj th=j h(liki/aj au)tou=. Ble/pe prose/ti kai\ to\ para\ tou= Sxoliastou= paradido/menon! «ἐν τῇ παοακμῇ ταύτῃ ἐν τῇ μέπῃ ἡλικίᾳ...» [Ble/pe bibli/on 2 on, kefa/laion 36 on, st. 1, Scholia in Thucydidem, e)kdoqe\n u(po\ Teubner e)n Leiyi/# (Leipzig) t%= 1927]. iii, 316.c.3-316.c.7, J. Burnet, Oxford Clarendon Press [...] Ηλθον καλούμενος εἰς Συοακούπας ὑπό τε ποῦ καὶ Δίωνος, τοῦ μὲν δεδοκιμαπμένου παο ἐμοὶ καὶ ξένου πάλαι γεγονότος, ἐν ἡλικίᾳ δὲ ὄντος μέπῃ τε καὶ καθεπτηκυίᾳ, ὧν δὴ παντάπαπιν χοεία τοῖς νοῦν καὶ πμικοὸν κεκτημένοις, μέλλουπιν πεοὶ τοπούτων ὅπα ἦν τότε τὰ πὰ βουλεύεπθαι[...] iv (In Hippocratis aphorismos commentarii vii 17b.401.17, E. Wenkebach) «καθεπτηκότας δὲ λέγει (e)nnoei=tai e)ntau=qa o( (Ippokra/thj) δηλονότι τοὺς τὴν μέπην ἔχοντας ἡλικίαν,