ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΕ 0103 «Φυσιολογία της Άσκησης: Αθλητική απόδοση και Επιβίωση σε αντίξοες συνθήκες» 5η Διάλεξη: «Η φυσιολογία της υποθερμίας: βύθιση στο νερό» The physiology of hypothermia: water immersion Δρ. Καρατζαφέρη Χριστίνα, Λέκτορας Χ. Καρατζαφέρη 1
Τα σημερινά θέματα συζήτησης Σύνδεση με τα προηγούμενα: Η φυσιολογία της υποθερμίας Βύθιση στο νερό: Τιτανικός και άλλα ναυάγια Επιβίωση στο κρύο νερό Τι πρέπει να γνωρίζουμε Επιγραμματικά:θετικές επιδράσεις του κρύου στον οργανισμό γήρας Χ. Καρατζαφέρη 2
Η φυσιολογία της υποθερμίας Πτώση Θ.Π.Σ. ρίγος σύγχυση, αποσυντονισμός, αφυδάτωση (λόγω διούρησης) και μείωση παραγωγής θερμότητας από ρίγη Στους 30 C παύει το ρίγος και το σώμα γίνεται ποικιλόθερμο Στους 27-29 C : ανικανότητα κίνησης, απώλεια αντανακλαστικών, επέρχεται κώμα Η ΚΣ γίνεται πολύ αργή, πιθανότητα αρρυθμίας Το θύμα μπορεί όμως ακόμα να επανέλθει με τη κατάλληλη αγωγή Χ. Καρατζαφέρη 3
Βύθιση στο νερό Χάνουμε θερμότητα στο νερό 22-25 φορές πιο γρήγορα από ότι σε αέρα ίδιας θερμοκρασίας Οι περισσότεροι υδάτινοι όγκοι (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια) στον κόσμο έχουν θερμοκρασία νερού που είναι χαμηλή για εμάς Χ. Καρατζαφέρη 4
Το θαλασσινό νερό παγώνει στους -2,2 C CASE 1: TITANIC Κυριακή 14 Απρ. 1912, ξαστεριά αλλά με θερμοκρασία νερού στους 0 C, το κρουαζιερόπλοιο Τιτανικός προσέκρουσε σε παγόβουνο βυθίστηκε 2,5 ώρες αργότερα Από τους 2207 επιβαίνοντες μόνο οι 712 επιβιβάστηκαν σε λέμβους Περίπου 1000 άνθρωποι βρέθηκαν στο νερό φορώντας απλά ρούχα και σωσίβια Από αυτούς μόνο ο παχουλός αρτοποιός του πλοίου επιβίωσε. Τον περισυνέλεξαν μετά από 2 ώρες έκθεσής του στο νερό Οι νεκροί επέπλεαν με το κεφάλι έξω από το νερό. Ποια ήταν η αιτία θανάτου; Χ. Καρατζαφέρη 5
CASE 1: TITANIC Το ότι η υποθερμία ήταν η αιτία θανάτου είναι για εμάς σήμερα αυτονόητο Ο τότε υπεύθυνος της έρευνας του ατυχήματος λόρδος Mersey απέδωσε το θάνατο των θυμάτων σε πνιγμό! Μόνο μετά το δεύτερο ΠΠ και τις μεγάλες απώλειες στο νερό, έγινε αντιληπτό ότι η επιβίωση στο νερό απαιτεί κάτι πολύ παραπάνω από ένα σωσίβιο! Χ. Καρατζαφέρη 6
CASE 2: WW2 ALLIES DEATHS AT SEA Μόνο στον Β. Ατλαντικό (-15 C) χάθηκαν από υποθερμία λόγω βύθισης στο νερό περίπου 30.000 ναύτες από το 1939 έως το 1945 Το 1965 ο ΔρMcCance του Cambridge ανέλυσε τους κινδύνους θανάτου των ναυτών για τη περίοδο 1940-1944 Υπολόγισε ότι σε σχέση με τη θερμοκρασία νερού βύθισης το 45% αλλά μόνο το 23% πέθαναν σε θερμοκρασίες νερού 5-9 και 20-31 C αντίστοιχα Χ. Καρατζαφέρη 7
Θερμοκρασία νερού και ανθρώπινη επιβίωση THERMONEUTRAL ZONE: θερμο-ουδέτερη ζώνη : 33-34 C CRITICAL WATER TEMPERATURE: Κρίσιμη θερμοκρασία νερού:30-33 C Οι περισσότεροι υδάτινοι όγκοι (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια) στον κόσμο έχουν θερμοκρασία κατά πολύ χαμηλότερη Άρα ο κίνδυνος υποθερμίας είναι υπαρκτός στην πλειονότητα των περιπτώσεων παρατεταμένης έκθεσης στο νερό Χ. Καρατζαφέρη 8
Θερμοκρασία νερού και άσκηση Με άσκηση ένας υγιής κολυμβητής μπορεί να διατηρήσει την Θ.Π.Σ του σε φυσιολογικά επίπεδα ακόμα και σε θερμοκρασία νερού 25 C Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες νερού η επίδραση της άσκησης είναι απρόβλεπτη! Χ. Καρατζαφέρη 9
Απώλεια Θερμότητας σε κρύο νερό Χ. Καρατζαφέρη 10
Οι θερμοκρασίες της θάλασσας κυμαίνονται από 0 C κοντά στους πόλους μέχρι 30 C στον ισημερινό Τα εμπορικά πλοία που ταξιδεύουν σε κρύα νερά υποχρεώνονται να μεταφέρουν στολές ασφαλείας για το πλήρωμα τους Στις ΗΠΑ 75% των θανάτων των ψαράδων οφείλεται στη βύθιση σε κρύο νερό διατρέχουν 15 φορές περισσότερο κίνδυνο να πεθάνουν κατά την εργασία τους από ότι οι πυροσβέστες Χ. Καρατζαφέρη 11
Πρόβλεψη επιβίωσης στο κρύο νερό Ανακριβής Εξαρτάται από τη θερμοκρασία νερού & τη συμπεριφορά του θύματος Όσο πιο κρύο το νερό και όσο πιο μεγάλη η επιφάνεια σώματος, τόσο πιο γρήγορα κρυώνει το σώμα Εάν η Θ.Π.Σ. φθάσει τους 29 C το θύμα δε μπορείπιαναδράσει Χ. Καρατζαφέρη 12
Συμπεριφορά επιβίωσης στο κρύο νερό Προετοιμασία πρόληψη Σωσίβιο personal flotation device (PFD) Στολή επιβίωσης full survival suit Υπάρχουν περιοχές του σώματος με γρήγορη ή αργή απώλεια θερμότητας Γρήγορη: κεφάλι, λαιμός, πλαϊνά του θωρακικού τοιχώματος, γενετήσια περιοχή Αργή: άκραμετάαπόαγγειοσυστολή Θέση σώματος για μείωση της απώλειας θερμότητας Heat escape lessening position - HELP Χ. Καρατζαφέρη 13
TYPE I TYPE IV TYPE II QuickTime and a Graphics decompressor are needed to see this picture. TYPE III ANETA ALLA EPISFALH TYPE V Χ. Καρατζαφέρη 14
Θέση HELP Κεφάλι έξω από το νερό, χέρια στα πλάγια, ισχίο και γόνατα λυγισμέναμεταπόδιακοντά στο κορμό Όσο πιο ακίνητος-η γίνεται Ο μόνος λόγος για να κολυμπήσει κανείς είναι αν η απόσταση από την ακτή είναι λιγότερη από 180 m ήεάνδεν υπάρχει καμιά άλλη ελπίδα διάσωσης Χ. Καρατζαφέρη 15
Πρόγνωση επιβίωσης στο νερό Water Temperature Exha ustion or Unconscio usness i n Expe cted Survival Time 70 80 F (21 27 C) 60 70 F (16 21 C) 50 60 F (10 16 C) 40 50 F (4 10 C) 32.5 40 F (0 44 C) 3 12 hours 3 hours in definitely 2 7 hours 2 40 h ours 1 2 hours 1 6 hours 30 60 minutes 1 3 hours 15 30 minutes 30 90 minutes <32 F (<0 C) Under 15 minutes Under 15 4 5 minutes http://www.ussartf.org/cold_water_survival.htm Χ. Καρατζαφέρη 16
Πρόγνωση επιβίωσης σε θερμοκρασία νερού 10 C Situation No Floatation Predicted Survival Time (hours) Drown-proofing 1.5 Treading Water 2.0 With Floatation Swimming 2.0 Holding Still 2.7 HELP 4.0 Huddle 4.0 http://www.boatwashington.org/hypothermia.htm Χ. Καρατζαφέρη 17
Σύνδρομο απότομης εξαφάνισης Sudden disappearance syndrome Ιδιαίτερα όταν η θερμοκρασία νερού είναι < 15,5 C Καρδιοαναπνευστικό ρεφλέξ: βαθιά ανάσα, υπεραερισμός, καρδιακές αρρυθμίες Ακόμα και έμπειροι κολυμβητές μπορεί να χαθούν ύστερα από μερικά λεπτά βύθισης σε κρύο νερό < 15,5 C Σε άτομα με αδιάγνωστα προβλήματα (long QT syndrome) ή άλλη διαγνωσμένη παθολογία η ξαφνική βύθισή τους σε κρύο νερό μπορεί να προκαλέσει καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό. Χ. Καρατζαφέρη 18
Συμπτώματα θανάτου & ρεφλέξ βύθισης Diving reflex Τα άτομο παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά ενός πεθαμένου! Κυάνωση Μη εμφανή αναπνοή Μη εμφανή καρδιακή λειτουργία Κόρες ματιών σε διαστολή Είναι ρεφλέξ επιβίωσης για οικονομία που μοιραζόμαστε και με άλλα θηλαστικά Όσο πιο κρύο το νερό / όσοπιονέοτοθύμα/ βύθιση του προσώπου / τόσοπιοέντονοτορεφλέξ Πολλές φορές έχουν ανασυρθεί παιδιά από παγωμένα νερά μετά από 30 λεπτά + βύθισης και έχουν σωθεί Χ. Καρατζαφέρη 19
Τι να κάνετε σε μια επείγουσα MAYDAY (μέι-ντέι) PAN-PAN (ασθενής, άτομο στη θάλασσα) SECURITE (για πληροφόρηση) Παράδειγμα mayday ανάγκη στο σκάφος 1. MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY! 2. This is (όνομα σκάφους 3 φορές) 3. Επαναλάβετε μία ακόμα φορά, mayday, (όνομα σκάφους) 4. Αναφέρατε θέση 5. Αναφέρατε επείγουσα ανάγκη 6.Αναφέρατε είδος βοήθειας που χρειάζεστε 7. Αναφέρατε αριθμό ατόμων και τυχόν τραυματίες 8.Περιγράψτε μοντέλο και χρώμα σκάφους **Περιμένετε για ανταπόκριση εάν δεν υπάρξει -επαναλάβετε** Χ. Καρατζαφέρη 20
Οπότε εάν το σκάφος σας ονομάζεται Blue Duck και έχετε κάποιο επείγον περιστατικό, η αναγγελίας σας μπορεί να είναι : "Mayday-Mayday-Mayday This Is Blue Duck - Blue Duck - Blue Duck Cape Henry Light Bears 185 Degrees Magnetic-Distance 2 Miles Struck Submerged Object Need Pumps-Medical Assistance And Tow Three Adults, Two Children Onboard One Person Compound Fracture Of Arm Estimate Can Remain Afloat Two Hours Blue Duck Is Thirty Two Foot Cabin Cruiser-White Hull-Blue Deck House Over" Χ. Καρατζαφέρη 21
Πιθανές θετικές επιδράσεις του κρύου στον οργανισμό Αρουραίοι που εκτίθενται στο κρύο μπορούν να κινητοποιήσουν τη γλυκόζη πιο αποδοτικά, ακόμα και αν παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, στον λευκό λιπώδη ιστό και στους μύες Αυτή η παρατήρηση σε συνδυασμό με τη παρατηρούμενη ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος ανοίγει νέες ερευνητικές κατευθύνσεις γιατηθεραπείατουδιαβήτη(klein et al. 1999; Paez- Espinosa et al. 2001) Χ. Καρατζαφέρη 22
Κι ο παππούς με το φανελάκι; Μάλλον όχι! Το γήρας συνδέεται με μείωση της θερμορυθμιστικής ικανότητας του ατόμου Συνδυασμός αυξημένης απώλειας θερμότητας και μειωμένης ικανότητας παραγωγής θερμότητας Μειωμένος τόνος των δερματικών αγγείων και (λιγότερο) μεταβολές στις μονωτικές ιδιότητες του λίπους Συμπέρασμα; Χ. Καρατζαφέρη 23
Θέματα για συζήτηση/ μελέτη Για ποιους λόγους το κρύο νερό εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία; Γιατί ο μόνος επιζών από όσους εκτέθηκαν στο νερό κατά το ναυάγιο του Τιτανικού ήταν ο αρτοποιός; Τιείναιτοσύνδρομοαπότομηςεξαφάνισης; Ποια προβλήματα έχουν να αντιμετωπίσουν όσοι εκτίθενται σε κρύο νερό ; Περιγράψτε τη θέση HELP και γιατί είναι αποτελεσματική Γιατί οι ηλικιωμένοι είναι ευάλωτοι στο κρύο; Χ. Καρατζαφέρη 24
Αγγλική ορολογία Keywords για Medline: exercise, cold, hypothermia, environmental stressors, cold water immersion Χ. Καρατζαφέρη 25
Επίλογος Η υποθερμία είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος από την παρατεταμένη έκθεση στο νερό Είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί ο χρόνος επιβίωσης στο νερό Στον ρυθμό απώλειας θερμότητας παίζουν ρόλο εκτός από τη θερμοκρασία του νερού και οι σωματικές διαστάσεις Χ. Καρατζαφέρη 26
Βιβλιογραφία Σημειώσεις διδάσκοντα Επιλεγμένη διεθνής βιβλιογραφία Armstrong 2000 J.H. Wilmore & David L. Costill, PHYSIOLOGY OF SPORT & EXERCISE Έγκυρες Πηγές στο Διαδίκτυο για θιασώτες των θαλάσσιων σπορ http://www.ussartf.org/cold_water_survival.htm http://www.boatwashington.org/hypothermia.htm Χ. Καρατζαφέρη 27