Σελίδα 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 07 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ ΣΟΦΙΑ ΚΟΡΝΑΡΟΥ Α1 Το θέμα της ομιλίας είναι η ηθική ευθύνη του επιστήμονα. Αρχικά ο ομιλητής προβαίνει στη διάκριση επιστήμης και τεχνολογίας επισημαίνοντας ότι η επιστήμη αποβλέπει στην εμβάθυνση στη γνώση, ενώ η τεχνολογία στην κάλυψη καθημερινών πρακτικών αναγκών. Ωστόσο, παρά την αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου στις τεχνικοποιημένες κοινωνίες, η πρόταξη των υλικών α- ξιών, η διόγκωση των πλασματικών αναγκών και οι ταχύτατοι ρυθμοί ζωής αλλοτριώνουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες προβάλλει ως αναγκαιότητα η ευθύνη του επιστήμονα για την ωφελιμότητα της ε- φαρμοσμένης γνώσης και ο ακριβής υπολογισμός των επικείμενων συνεπειών. Τέλος, ο ομιλητής υποστηρίζει ότι είναι αναγκαία η ανάληψη της ευθύνης από επιστήμονες άξιους να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους. Β1 α. ΛΑΘΟΣ β. ΛΑΘΟΣ γ. ΣΩΣΤΟ δ. ΣΩΣΤΟ ε. ΣΩΣΤΟ Β2. α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με την μέθοδο της σύγκρισης αντίθεσης. Η α- ντίθεση αναδεικνύεται νοηματικά. Το πρώτο μέλος της αντίθεσης είναι η επιστήμη, η οποία αποσκοπεί μέσω της συνεχούς έρευνας στη διεύρυνση της γνώσης: «Η επιστήμη ως αέναος αγώνας βαθιά κατάκτηση της γνώσης». Το δεύτερο μέλος της αντίθεσης είναι η τεχνολογία, η οποία αξιοποιεί τις γνώσεις για να καλύψει πρακτικές ανθρώπινες ανάγκες: «ενώ η τεχνολογία αναγκών
Σελίδα 2 του ανθρώπου». Υπάρχει λέξη που δείχνει ότι η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης: ενώ. Η παράγραφος αναπτύσσεται και με την μέθοδο των παραδειγμάτων : «Πολύ χαρακτηριστικά, ο Αϊνστάιν διαθέτουν υψηλά ηθικά ιδανικά». Η παράγραφος αναπτύσσεται επίσης με την μέθοδο της αιτιολόγησης: «Επιστήμη, βέβαια, και τεχνολογία δεν ταυτίζονται, διότι αναγκών του ανθρώπου». βέβαια: έμφαση, επιβεβαίωση εάν: όρος, προϋπόθεση όμως: αντίθεση για τούτο: αιτία δηλαδή: επεξήγηση Β3. α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις του κειμένου, αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες, χωρίς να αλλάζει το νόημα: Η επιστήμη ως αδιάκοπος αγώνας του ανθρώπου. η επιστήμη παραμένει αφοσιωμένη στην κατάκτηση της γνώσης. Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας [...] προκαλούν απορίες. το άγχος και η αγωνία αλλοιώνουν, διαβρώνουν [...] την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. κάθε επιστημονικό επίτευγμα [...] θα αποβεί [...] ολέθριο. συγκεκριμένο: απροσδιόριστο βελτίωσε: επιδείνωσε
Σελίδα 3 ευθύνη: ανευθυνότητα υλική: πνευματική ελευθερία: εξάρτηση, δέσμευση, ανελευθερία Β4. α) Με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος ο πομπός δίνει στον λόγο ζωντάνια και ταχύ ρυθμό. Κλιμακώνει τα συναισθήματα αγωνίας για τις αλλοτριογενείς διεργασίες που αποπνευματοποιούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Τέλος δίνει έμφαση στην ανθρώπινη αλλοτρίωση που διενεργείται μέσα στις σύγχρονες τεχνικοποιημένες κοινωνίες. Με τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος δίνεται έμφαση από τον πομπό στον ρόλο της τεχνολογίας στις σύγχρονες κοινωνίες. Αποσπάται η συγκατάθεση του αναγνώστη για την καθοριστική επίδραση της τεχνολογίας στον ανθρώπινο βίο. Ακόμη, ο πομπός προβληματίζει τον δέκτη για την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Τέλος με τη χρήση του ερωτήματος προσδίδεται στον λόγο ζωντάνια, παραστατικότητα, αμεσότητα, προφορικότητα ελκύοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Γ. Εποικοινωνιακὀ πλαίσιο: ομιλία Προϋποθετικά στοιχεία της ένταξης στο επικοινωνιακό πλαίσιο είναι η προσφώνηση, η αποφώνηση και η ενσωμάτωση στον λόγο στοιχείων προφορικότητας. Με την προσφώνηση ο ομιλητής δεν απευθύνεται μόνο σε συμμαθητές και καθηγητές αλλά και στο παριστάμενο ακροατήριο. α) ο ρόλος της επιστήμης στην αντιμετώπιση των σημαντικότερων σύγχρονων προβλημάτων: Στον υλικό τομέα Σε ατομικό επίπεδο:
Σελίδα 4 Σωματικά: Η καθημερινή ζωή γίνεται πιο άνετη με τη βοήθεια των τεχνολογικών εφαρμογών. Άνοδος βιοτικού επιπέδου, βελτίωση ποιότητας ζωής. Πληθώρα τεχνολογικών μέσων απαλλάσσουν τον άνθρωπο από βαριές επίμοχθες εργασίες. Περιορίζεται ο έντονος σωματικός κόπος. Η μηχανή ακυρώνει τεράστιες ποσότητες ανθρώπινης προσπάθειας. Ο άνθρωπος λυτρώνεται από την κούραση της σωματικής εργασίας. Επίπονες πρακτικές δραστηριότητες γίνονται με τη βοήθεια μηχανικών επινοήσεων. Σε ατομικό επίπεδο: Ψυχικά: Το άτομο απαλλάσσεται από την δυσάρεστη φύση πρακτικών δραστηριοτήτων, από τον καταναγκασμό, από την πίεση της ανάγκης. Η δημιουργία τελειοποιημένων μηχανών κάθε μορφής διευκολύνει αφάνταστα την ανθρώπινη εργασία αυξάνοντας τον ελεύθερο χρόνο. Ο άνθρωπος μπορεί να ασχοληθεί με δραστηριότητες οι οποίες τον ευχαριστούν, να ψυχαγωγηθεί. Με την απαλλαγή από επίπονες εργασίες και την αποδέσμευση χρόνου, το ά- τομο νιώθει ψυχικά ισορροπημένο και πιο αισιόδοξο. Σε κοινωνικό επίπεδο: Σωματικά: Από την πρώτη στιγμή της πολιτιστικής του προσπάθειας ο άνθρωπος αναζητά μέσα που θα τον βοηθήσουν στον αγώνα του για την ύπαρξη. Η πρόοδος της ιατρικής συντελεί στην καταπολέμηση των ανίατων ασθενειών και της θνησιμότητας. βελτίωση της υγείας και άνοδος του μέσου όρου ζωής για το κοινωνικό σύνολο. Ανακάλυψη φαρμάκων που αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά ένα πλήθος θανατηφόρων ασθενειών. Οι δυνατότητες πρόληψης και θεραπείας πολλών ασθενειών, επιδημικών ή όχι, έ- χουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του πληθυσμού και σημαντικότατη αύξηση του μέσου όρου ζωής. Σε κοινωνικό επίπεδο: Ψυχικά: Οι πρακτικές εφαρμογές σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δράσης δημιουργούν νέα δεδομένα. Επιτυγχάνεται ο έλεγχος πάνω στις δυνάμεις της φύσης. Έξοδος από το αβέβαιο προς ένα συναίσθημα βεβαιότητας. Το κοινωνικό σύνολο μπορεί να θέσει υπό έλεγχο τις δυνάμεις που το απειλούν. Μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας προάγει την ζωή του με έναν συνδυασμό από τεχνικές εφαρμογές που αναβαθμίζουν ποιοτικά την καθημερινότητά του. Ο άνθρωπος θέτει στην υπηρεσία του τις διάφορες μορφές της φυσικής ενέργειας και τη λειτουργία των
Σελίδα 5 φυσικών νόμων. Αποδοτικότερη εκμετάλλευση της φύσης, προστασία από φυσικά φαινόμενα, εξάλειψη κινδύνων που, στις παλιές κοινωνίες, απειλούσαν θανάσιμα την ανθρώπινη ύπαρξη. Ποια ηθικά εφόδια του επιστήμονα που θα του επιτρέψουν να υπηρετήσει αυτό τον στόχο: Η ευσυνειδησία τον βοηθά να υπηρετήσει τον στόχο του. Οφείλει να έχει βαθιά επίγνωση των ευθυνών και των καθηκόντων του, να διαπνέεται από την αφοσίωση στην εκτέλεση του καθήκοντος και γενικότερα να διακρίνεται για την ακεραιότητα του χαρακτήρα του. Δεν είναι ορθό να διακατέχεται από εμπάθεια, μισαλλοδοξία και φανατισμό, που τον εμποδίζουν να δει καθαρά την επιστημονική αλήθεια. Ο επιστήμονας θεωρείται αναγκαίο να είναι φορέας ηθικών αξιών. Ο- φείλει να διακρίνεται για τις ανθρωπιστικές του αρχές, να προτάσσει τις ηθικές αξίες έναντι των υλικών. Με τα επιτεύγματα που δημιουργεί επιβάλλεται να ανυψώνει την κοινωνία, όχι μόνο υλικά και πνευματικά, αλλά και ηθικά. Γι αυτό είναι αναγκαίο να εναρμονίζει την ηθική με τη γνώση. Η προσπάθεια για αυτογνωσία, η ενδοσκόπηση, τον καθιστά ικανό να αντιλαμβάνεται ότι πάνω από το ατομικό συμφέρον βρίσκεται το κοινωνικό. Με την καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης αναπτύσσει αισθήματα αγάπης, συνεργασίας και αλληλεγγύης απέναντι στους συνανθρώπους του. Ο επιστήμονας οφείλει να είναι ανιδιοτελής. Είναι αναγκαίο οι πράξεις του να μην υπαγορεύονται από το συμφέρον ούτε από προσωπικό όφελος. Ως αρωγός του κοινωνικού συνόλου, έχει χρέος να διαφωτίζει την κοινή γνώμη για ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση των επιστημονικών επιτευγμάτων, ακόμη κι αν αυτό θίγει δικά του συμφέροντα ή προσκρούει σε συμφέροντα άλλων.