Η υπόθεση του αριστερισµού: Κοµµουνισµός στην εποχή του τρόµου. του Bruno Bosteels

Η υπόθεση του αριστερισµού: Κοµµουνισµός στην εποχή του τρόµου του Bruno Bosteels Θα αρχίσω µε τρία προγραµµατικά τσιτάτα. Το πρώτο, πολύ γνωστό, προέρχεται από τη Γερµανική Ιδεολογία των Μαρξ κι Ένγκελς: Για µας, ο κοµµουνισµός δεν είναι µια κατάσταση των πραγµάτων, που πρέπει να εδραιωθεί, ένα ιδανικό, στο οποίο η πραγµατικότητα [θα] πρέπει να προσαρµοσθεί. Ονοµάζουµε κοµµουνισµό την πραγµατική κίνηση, που καταργεί την παρούσα κατάσταση των πραγµάτων. 1 Το δεύτερο, που θα είναι περισσότερο οικείο σε πολλούς από σας, είναι η ρήση του Μάο από την Κριτική των Οικονοµικών Προβληµάτων του Σοσιαλισµού στην ΕΣΣΔ του Στάλιν: Δεν µπορούµε να φθάσουµε στον κοµµουνισµό παρά µόνο αν υπάρχει ένα κοµµουνιστικό κίνηµα. 2 Και, τέλος, είναι το γκράφιτι, που είδα, ή φαντάσθηκα ότι είδα, σε κάποια πόρτα µιας τουαλέτας στο Μπέρκµπεκ Κόλετζ: Μη ρωτάτε: Τι θα έκανε ο Ιησούς; Να ρωτάτε: Τι θα έκανε ο Ζίζεκ; 3 Ελπίζω τα νοήµατα αυτών των φράσεων θα αποσαφηνισθούν, καθώς προχωράµε στο κείµενό µου. Θα χωρίσω τα επιχειρήµατά µου σε δυο µέρη. 1. Είπε κανείς αριστερός κοµµουνισµός; Το 1920, ο Λένιν έγραψε ένα πασίγνωστο φυλλάδιο, στο οποίο κατήγγειλε αυτό που ονόµαζε αριστερισµό ή αριστερό κοµµουνισµό σαν µια νηπιακή δυσλειτουργία του πλήρως περιεκτικού κι ώριµου κοµµουνισµού. 4 Πάνω από σαράντα χρόνια αργότερα, το 1968, τα δυο αδέλφια, ο Ντάνυ ο Κόκκινος κι ο Γκαµπριέλ Κον-Μπεντί, θα αντέστρεφαν αυτή τη διάγνωση, ανακοινώνοντας στ αστεία ότι ένα φάντασµα, το φάντασµα του αριστερισµού, περιπλανιόταν τώρα στους δρόµους της Ευρώπης, αυτή τη φορά όµως σαν το γιατρικό για τη γεροντική δυσλειτουργία του κοµµουνισµού. 5 Σήµερα, αλλά σαράντα χρόνια µετά, τι µπορούµε να κάνουµε µ αυτή την αναστροφή 1 Karl Marx & Friedrich Engels, The German Ideology, επιµ. C. J. Arthur (Νέα Υόρκη: International Publishers, 1991), σελ. 56-57. 2 Mao Zedong, Critique of Stalin s Economic Problems of Socialism in the USSR [1958], On Practice and Contradiction, εισαγ. Slavoj Zizek (Λονδίνο-Νέα Υόρκη: Verso, 2007), σελ. 118. 3 Ή επίσης: Μη ρωτάτε: Τι µπορεί ο Σλάβοϊ Ζίζεκ να κάνει για µένα; Να ρωτάτε: Τι µπορείτε εσείς να κάνετε για τον Σλάβοϊ Ζίζεκ; 4 Vladimir I. Lenin. 5 Daniel και Gabriel Cohn-Bendit. 1

στο µέσο της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης και του ατέλειωτου πόλεµου του τρόµου ενάντια στον τρόµο; Μήπως πρέπει να επιστρέψουµε στην ορθόδοξη καταγγελία του Λένιν της αριστερίστικης δυσλειτουργίας, υπέρ µιας επιστροφής στην αρχική ιδέα του κοµµουνισµού, όσο πολύ κι αν θέλουµε να αποδοµήσουµε, να αποτραβηχτούµε ή να εξασθενίσουµε την ιδέα αυτή σήµερα, για να απαλύνουµε το χτύπηµα της ορθοδοξίας; Ή, αλλιώς, µήπως πρέπει να προσθέσουµε τις φωνές µας στην ενίσχυση του παιάνα του αριστερισµού σαν τη µόνη ιδέα, που θα µας σώσει από την ιστορική αποτυχία του πραγµατικά υπαρκτού κοµµουνισµού, δηλαδή, του κοµµουνισµού της Σοβιετικής Ένωσης και της παγκόσµιας µοίρας των επίσηµων Κοµµουνιστικών Κοµµάτων τώρα σχεδόν όλα χρεοκοπηµένα, σβησµένα ή θαµµένα κάτω από µια αµηχανία ενός νέου ονόµατος, αποκαθαρισµένα για τα καλά από κάθε ίχνος συµβιβασµού µε τον Μαρξισµό, τον Λενινισµό, τον Τροτσκισµό, τον Σταλινισµό ή τον Μαοϊσµό; Τελικά, σε ποιο σηµείο αυτές οι δυο επιλογές κινδυνεύουν να γίνουν αδιαχώριστες, έτσι ώστε η επιστροφή µας στην Ιδέα του κοµµουνισµού [Ιδέα µ ένα Καντιανό ή Πλατωνικό κεφαλαίο Ι] να περνά σαν µια άλλη µορφή αριστερισµού; Μπορούµε σαν οµάδα και µ αυτό εννοώ όχι µόνο τους οµιλητές αυτού του συνεδρίου, αλλά και τους συντρόφους ή επικριτές στο ακροατήριο, καθώς επίσης κι έξω από τα στενά όρια αυτού του ακαδηµαϊκού θύλακα µπορούµε έστω να φθάσουµε σε µια συµφωνία για την ανάγκη διαχωρισµού της κοµµουνιστικής υπόθεσης από την ιστορία και την θεωρία του αριστερισµού; Επιπλέον, αν ο κοµµουνισµός έχει ονοµατίσει την πραγµατική ιστορία του εµείς, όπως έγραφε πριν καµιά δεκαετία ο Αλαίν Μπαντιού στο Για µια Σκοτεινή Καταστροφή: Για το Τέλος της Αλήθειας του Κράτους, κι αν, σύµφωνα µ αυτήν την ίδια την ερµηνεία του ονοµαζόµενου θανάτου του κοµµουνισµού µετά την κατάρρευση του Τοίχους του Βερολίνου, δεν υπάρχει πια το εµείς, ούτε άλλωστε υπήρχε για πολύ καιρό, 6 υπάρχει καµιά ελπίδα, αν αρχίσουµε πάλι µε συναντήσεις σαν αυτή, µπορεί να καταστεί δυνατό για µια ακόµη φορά, µολονότι σε µια πιο σεµνή κλίµακα, να ξαναµιλήσουµε το εµείς, ή ακόµη το σαν εµείς οι κοµµουνιστές ; Κάτι που σηµαίνει, ακολουθώντας έναν λίγο διαφορετικότερο δρόµο, ότι ίσως είναι τώρα µια καλή ευκαιρία να επαναλάβουµε την χειρονοµία, που έφερε µαζί τον Φελίξ Γκαταρί µε τον Τόνι Νέγκρι, πριν περισσότερο από δυο δεκαετίες, όταν έγραψαν το Κοµµουνιστές σαν Εµάς; 7 Φυσικά, στα κυρίαρχα µήντια, κάθε τέτοια συζήτηση για τον κοµµουνισµό απορρίπτεται µ ευκολία κι εγκαταλείπεται σαν µια άλλη περίπτωση υπεραριστερισµού ή ακραίου αριστερισµού (η άκρα αριστερά σαν κατοπτρικό είδωλο της άκρας δεξιάς), σαν ένα από τα αντικείµενα µέσα στο ντουλάπι των πολιτικώς αξιοπερίεργων πραγµάτων, τα οποία συνήθως περιορίζονται για ακαδηµαϊκή χρήση, µολονότι τώρα η ειρωνεία είναι ότι θεωρούνται πλέον αρκετά απειλητικά, έτσι ώστε να δικαιολογήσουν τις δηµόσιες 6 Badiou, Philosophy and the death of communism, στο Infinite Thought: Truth and the Return of Philosophy, µετάφρ. και επιµ. Oliver Feltham και Justin Clemens (Λονδίνο: Continuum, 2003), σελ. 126-127. Δείτε επίσης The Century και το Η Κοµµούνα του Παρισιού για το εµείς. 7 Communists Like Us: New Spaces of Liberty, New Lines of Alliance (Les Nouvelles alliances 1986, µετάφρ. 1990). 2

ανασκευές στον τύπο, αν δεν προκαλέσουν, όπως συµβαίνει όλο και συχνότερα κάτω από τη µύτη µας, τη βίαια καταστολή από την αστυνοµία και τους στρατιωτικούς κρατικούς µηχανισµούς. Μήπως όµως τότε η προσπάθεια οριοθέτησης της υπόθεσης του κοµµουνισµού από τις διάφορες µορφές αριστερισµού τείνει να συµπίπτει µ εκείνες τις δοκιµασµένες συνταγές, µε τις οποίες οι ιδεολόγοι του κατεστηµένου προσπαθούν και ξαναπροσπαθούν, για καιρό τώρα, να αποτρέψουν την πραγµατική κίνηση, που καταργεί την παρούσα κατάσταση των πραγµάτων; Πράγµατι, δεν είναι η κατηγορία του αριστερισµού ή του ακραίου αριστερισµού, µαζί µε τις σχετικές κριτικές του ρεφορµισµού, υπεύθυνες για κάποια από τα χειρότερα είδη του σεχταρισµού και της αλληλεξοντωτικής διαπάλης µέσα στους κοµµουνιστικούς κύκλους; Ακόµη και µεταξύ των συµµετεχόντων αυτού του συνεδρίου, όπως πολλοί από σας αναµφίβολα µε οδύνη γνωρίζετε, το επίθετο του αριστεριστή ρίχνεται εδώ κι εκεί µε µια εκπληκτική άνεση κι ανεµελιά. Υπάρχουν, πέρα απ όλα, κάποιες διαβόητες αντιφάσεις µέσα και µεταξύ των ανθρώπων. Η πρόθεσή µου σε σχέση µ αυτές τις αντιφάσεις δεν είναι να τις χειροτερεύσω ρίχνοντας αλάτι σ ανοιχτές ή ελάχιστα επουλωµένες πληγές, αλλά µάλλον να διευκρινίσω τις εντάσεις και να τις κάνω ξεκάθαρα σαφείς, έτσι ώστε να αποφύγουµε να βρούµε την ανακούφιση στη βάση µιας εσπευσµένης διευθέτησης ή µιας επιφανειακής συναίνεσης. Αυτός είναι, πέρα απ όλα, ο τρόπος που ο Μαρξ, σε µια επιστολή του στον Άρνολντ Ρούγκε, καθορίζει το καθήκον µας, ήτοι, σαν µια αποσαφήνιση (µέσω της κριτικής φιλοσοφίας), που πρέπει να κατακτηθεί από την παρούσα εποχή των αγώνων και των επιθυµιών. Κι ο Μαρξ συνεχίζει: Αυτό είναι ένα έργο για τον κόσµο και για µας. Μπορεί µόνο να είναι το έργο των ενωµένων δυνάµεων. Είναι ένα ζήτηµα εξοµολόγησης και τίποτε άλλο. [Θα άρεσε στον Βατίµο και τον Ζίζεκ αυτό το Χριστιανικό µεταφορικό σχήµα:] Για να εξασφαλίσει την άφεση των αµαρτιών της, η ανθρωπότητα δεν έχει παρά να διακηρύξει ποιες είναι αυτές στην πραγµατικότητα. 8 Αντίθετα όµως µε τον Μαρξ, ο Λένιν προτιµά ένα ιατρικό, παρά θεολογικό, µεταφορικό σχήµα [µολονότι εξακολουθεί να µιλά για τις καιροσκοπικές αµαρτίες του κινήµατος της εργατικής τάξης ]. Ο αριστερός κοµµουνισµός, γι αυτόν, δεν είναι τόσο ένα αµάρτηµα όσο µια αρρώστια, η οποία πρέπει να διαγνωσθεί στη βάση ενός συνόλου επαναλαµβανόµενων συµπτωµάτων και να θεραπευτεί ή να ξεριζωθεί µε την κατάλληλη αγωγή. Πράγµατι, στο βαθµό που περιγράφεται ο αριστερισµός σαν µια παιδική αρρώστια, σε µια εποχή πριν εκείνη των µαζικών εµβολιασµών, όπως για την ιλαρά ή την ερυθρά, ίσως να ήταν πολύ ευεργετικό για κοµµουνιστές σαν κι εµάς να προσβαλλόµασταν από την αρρώστια τουλάχιστον στην περίοδο, που ήµασταν ακόµη νέοι: Η νόσος δεν έχει κανένα κίνδυνο, παραδέχεται ο Λένιν, και µετά από την προσβολή της ο οργανισµός γίνεται ακόµη πιο ανθεκτικός. Επιπρόσθετα µ αυτή την κλινική ιστορία, η έννοια της παιδικότητας και µερικές φορές και της παιδιαστικότητας επίσης πρέπει να διαγνωσθεί µέσω κάποιων ηθικών και 8 Marx, επιστολή προς τον Arnold Ruge, Σεπτέµβρη 1843, δηµοσιευµένη στο Deutsch-Französische Jahrbücher. Δείτε επίσης Mao: Το καθήκον των κοµµουνιστών είναι να εκθέσουν τις πλάνες των αντιδραστικών και των µεταφυσικών, να διαδώσουν τη διαλεκτική, που είναι εγγενής στα πράγµατα, κι, έτσι, να επιταχύνουν το µετασχηµατισµό των πραγµάτων και να επιτύχουν τους σκοπούς της επανάστασης (σελ. 96). Δείτε επίσης Lenin: Σ οποιαδήποτε περίπτωση, η ρήξη είναι καλύτερη από τη σύγχυση. Καθώς και Badiou: Καλύτερα καταστροφή (désastre) παρά ανυπαρξία (désêtre). 3

παιδαγωγικών τρόπων, στο πλαίσιο των οποίων ο αριστερισµός αποκαλύπτει µια επικίνδυνη έλλειψη ωριµότητας σε συνδυασµό µαζί µε µια ανυπόµονη επιθυµία υπερπήδησης των ενδιάµεσων σταδίων, που µεσολαβούν µέσα στην βαθµιαία διαδικασία επαύξησης κι ανάπτυξης, αλλά, αντίθετα, τώρα καθώς επιδεικνύουν την πρόκριση ενός ξαφνικού ξεπετάγµατος προς την ανώτερη φάση του κοµµουνισµού. Εδώ ο Λένιν χρησιµοποιεί µια αναλογία, που θα ευχαριστούσε τον Πλατωνισµό του Μπαντιού: Αν προσπαθούσαµε σήµερα να προβλέπαµε τη µελλοντική έκβαση του πλήρως αναπτυγµένου, πλήρως σταθεροποιηµένου και συγκροτηµένου, πλήρως περιεκτικού κι ώριµου κοµµουνισµού, θα ήταν σαν να επιχειρούσαµε να διδάξουµε ανώτερα µαθηµατικά σ ένα παιδάκι ηλικίας τεσσάρων χρονών. Την εποχή των αυτο-χρισµένων παιδαγωγών και παραµάνων, θα µπορούσαµε να πούµε ότι αυτό το δεύτερο µεταφορικό σχήµα παρουσιάζει τον αριστερισµό σαν τη δυσλειτουργία της ελλειµµατικής προσοχής (ADD) του κοµµουνισµού, οπότε η θεραπεία αναγκαστικά θα απαιτούσε µια µεγάλη προσπάθεια συνολικής εκπαίδευσης και καθοδήγησης, π.χ., µέσα σε συλλογικούς φορείς ή σε συνδικάτα, τα οποία, όπως ο Μαρξ ήδη έχει γράψει στο Κοµµουνιστικό Μανιφέστο, συνιστούν το σχολείο του σοσιαλισµού. Αφήνοντας κατά µέρος όλη την κλινική ή παιδαγωγική ρητορική, η προσπάθεια του Λένιν να ορίσει το ίδιο το φαινόµενο πρέπει να µας είναι αρκετά οικεία: Ο αριστερισµός ή ο αριστερός κοµµουνισµός, γι αυτόν, εµπεριέχει µια στάση αρχών ενάντια στη συµµετοχή στην κοινοβουλευτική ή στην αστική εκλογική πολιτική µέσα σε συνδικάτα κι ακόµη κι ιδιαίτερα ως προς την αυστηρή κοµµατική πειθαρχία. Η κατάληξη αυτής της αποκήρυξης όλων των συµβιβασµών κι όλων των ενδιάµεσων φάσεων είναι η δογµατική επανάληψη των αληθειών του καθαρού κοµµουνισµού, που αναγάγεται σ έναν παραληρηµατικό, εµπρηστικό και σχεδόν αναρχικό τύπο ριζοσπαστισµού, ο οποίος ονοµάζεται επίσης µικρο-αστική επαναστατικότητα ή µαζισµός ( massism ), µε την έννοια µιας θορυβώδους έκκλησης για µια άµεση δράση των µαζών πάνω κι ενάντια στις οργανωτικές µορφές του κόµµατος, των συνδικάτων και του κοινοβουλίου. Η υποκειµενική ανυποµονησία, σε µια χαρακτηριστική ταλάντωση µεταξύ ενθουσιασµού κι απογοήτευσης, παίρνει, έτσι, τη θέση του κοπιώδους κι επίµονου έργου των κοµµατικών οργανώσεων. Η αποκήρυξη της κοµµατικής αρχής (κανόνων) και της κοµµατικής πειθαρχίας εκεί είναι πού έχει φτάσει η αντιπολίτευση, συµπεραίνει ο Λένιν: Όλα καταλήγουν στη µικρο-αστική διαχυτικότητα κι αστάθεια, εκείνη την ανικανότητα για διαρκή προσπάθεια, ενότητα κι οργανωµένη δράση, η οποία, όταν ενθαρρύνεται, αναπόφευκτα θα καταστρέψει το οποιοδήποτε προλεταριακό επαναστατικό κίνηµα. Εποµένως, είναι λογικό, για να ξεπερασθεί η αριστερίστικη τάση, να ξετυλίξει ο Λένιν αυτό που ονοµάζει το αλφαβητάρι του Μαρξισµού, σύµφωνα µε το οποίο οι µάζες διαιρούνται σε τάξεις, οι τάξεις συνήθως καθοδηγούνται από κόµµατα και τα κόµµατα τα διαχειρίζονται οι λίγο-πολύ σταθερές οµάδες των στελεχών τους, που έχουν τη µεγαλύτερη επιρροή κι εµπειρία, δηλαδή, οι ηγέτες τους: Όλα αυτά είναι στοιχειώδη, γράφει ο Λένιν, προσθέτοντας µια δόση σαρκασµού στο ρεπερτόριο του δασκαλίστικου τρόπου του. Γιατί να το αντικαταστήσουµε αυτό µε κάποιο είδος ασυναρτησίας, κάποια νέα φτιαχτή γλώσσα σαν τα Βολαπύκ (Volapük); Βέβαια, προφανώς ο Λένιν δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος, που εκτοξεύει ύβρεις εναντίον µιας κάποιας ή άλλης µορφής του αριστερισµού. Πριν απ αυτόν, ο 4

Μαρξ κι ο Ένγκελς είχαν πολεµήσει τον ασυµβίβαστο ριζοσπαστισµό, π.χ., των Μπλανκουιστών Κοµµουνάριων, για τους οποίους ο Ένγκελς γράφει: Οι τριάντα τρεις Μπλανκουιστές είναι Κοµµουνιστές, µόνο γιατί φαντάζονται ότι, απλώς και µόνο επειδή αυτοί θέλουν να υπερπηδήσουν τους ενδιάµεσους σταθµούς και συµβιβασµούς, το ζήτηµα τακτοποιείται κι αν αρχίσει πάλι τις επόµενες µέρες κάτι που το θεωρούν δεδοµένο και πάρουν την εξουσία, ο κοµµουνισµός θα εγκαινιασθεί τη µεθεπόµενη µέρα. Αν αυτό δεν είναι άµεσα δυνατό, δεν είναι Κοµµουνιστές. Τι παιδαριώδης αφέλεια να παρουσιάζει κανείς την ανυποµονησία του σαν ένα θεωρητικά πειστικό επιχείρηµα! 9 Μετά τον Λένιν, από την άλλη µεριά, η πάλη ενάντια στις δίδυµες αποκλίσεις του αριστερού τυχοδιωκτισµού και του δεξιού οπορτουνισµού έφθασε επίσης να καθορίζει τα διακυβεύµατα των ιδεολογικών αγώνων στην Μαοϊκή Κίνα, πριν την παγκόσµια διάδοση των διάφορων µορφών του Μαοϊσµού, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια και µετά από την Πολιτιστική Επανάσταση: Είµαστε επίσης αντίθετοι µε την Αριστερίστικη φραστική καπηλεία, έγραφε ο Μάο στο περίφηµο έργο του Για την Πράξη : Η σκέψη των Αριστεριστών διαγράφει µια δεδοµένη φάση της ανάπτυξης της αντικειµενικής διαδικασίας. Κάποιοι θεωρούν τις φαντασιώσεις τους σαν αληθινές, ενώ άλλοι µοχθούν να πραγµατοποιήσουν στο παρόν ένα ιδανικό, που µπορεί µόνο να πραγµατοποιηθεί στο µέλλον. Αλλοτριώνονται όµως, έτσι, από τις τρέχουσες πρακτικές της πλειονότητας του λαού κι από την καθηµερινή πραγµατικότητα κι αποδεικνύουν ότι οι δράσεις τους διέπονται από τυχοδιωκτισµό. 10 Όµως, όπως φαίνεται από τον τίτλο του βιβλίου των αδελφών Κον-Μπεντί, κι ο αριστερισµός θα υποστεί µια δραµατική αντιστροφή ρόλων, για την ακρίβεια γύρω στα 1960, και, µ ιδιαίτερη ορµή, µέσα στην φιλοσοφία, προς τα µέσα της δεκαετίας 1970, εν µέρει σαν µια διαστρεβλωµένη κι αναπάντεχη συνέπεια της πάλης του Μαοϊσµού σε δυο µέτωπα. Πράγµατι, η υπόθεση του αριστερισµού από εκείνη τη στιγµή κι ύστερα γίνεται τόσο κυρίαρχη, για να µην πούµε οµόφωνη, ώστε, για να ορισθούν οι ριζικές αποκλίσεις από τη σωστή γραµµή της, επινοούνται καινούργια επίθετα, όπως ακραίος αριστερισµός ή ψευτο-αριστερισµός. [Όπως είπα πιο πριν, η πρώτη απ αυτές τις ταµπέλες επίσης συχνά χρησιµοποιείται κι από τους συνήθεις φιλελεύθερους ή σοσιαλδηµοκράτες, οι οποίοι, µε τον τρόπο αυτό ίσως να είναι ο µόνος τρόπος που διαθέτουν µπορούν τουλάχιστον να συντηρήσουν την ψευδαίσθηση ότι κι αυτοί επίσης είναι οι ιππότες µε τις λαµπερές πανοπλίες, που έρχονται να διασώσουν πολιτικά, ή µάλλον ηθικά, τον γνήσιο αριστερισµό.] 2. Για τις δυο πηγές του σύγχρονου αριστερισµού Με την αντιστροφή του κατηγορητήριου του Λένιν, η υπόθεση του αριστερισµού, µέσα στις περασµένες λίγες δεκαετίες, µπορεί να θεωρηθεί ότι έχει πια πάρει δυο βασικές µορφές. Βέβαια, κι οι δυο µπορούν να εξηγηθούν και συχνά να βρουν και τα στηρίγµατά τους στη βάση κάποιων σηµαντικών αναφορών µέσα στο βαρύ πυροβολικό της ορθόδοξης Μαρξιστικής θεωρίας. Μ αυτή την έννοια, κι οι δυο παραµένουν αγκυροβοληµένες µέσα στο πλαίσιο της ιστορίας του Μαρξισµού. Κι αυτός είναι επίσης ο λόγος που µερικές φορές ισχυρίζονται αυτοί οι αριστερισµοί ότι ενσαρκώνουν την 9 Παραποµπή του ίδιου του Lenin. 10 Mao, On Practice [1937], Selected Works, τοµ. 1. 5

αυθεντική κίνηση του κοµµουνισµού. Εποµένως, πρέπει να κατανοήσουµε πώς είναι δυνατό µια Μαρξιστική ή Μαοϊκή ιδέα να χρησιµοποιείται σαν ένα κοµµάτι της σύγκρουσης ενάντια στο συνολικό κυρίαρχο λόγο του Μαρξισµού-Λενινισµού- Μαοϊσµού. Εδώ, πιθανόν ένας άλλος υπαινιγµός, που έκανε ο Λένιν στο φυλλάδιό του για τον αριστερισµό, να µπορεί να ανοίξει έναν χρήσιµο δρόµο: Ο ασφαλέστερος τρόπος για να δυσφηµήσει και να βλάψει κανείς µια καινούργια πολιτική ιδέα (κι όχι µόνο πολιτική) είναι να την αναγάγει σ έναν παραλογισµό κάτω από το πρόσχηµα της υπεράσπισής της. Η πρώτη µεγάλη εκδοχή του αριστερισµού περιλαµβάνει µια κάθαρση της κεντρικής Μαρξιστικής ιδέας της αντίφασης, την οποίαν την αναγάγει σε µια άµεση, αδιαµεσολάβητη και συχνά ρητά αντιδιαλεκτική αντίθεση, όπως, π.χ., των µαζών ενάντια στο κράτος. Ιδιαίτερα, µεταξύ των αποκαλούµενων Νέων Φιλοσόφων στη Γαλλία, σχεδόν όλοι από τους οποίους ήταν πρώην κοµµουνιστές ή ειδικότερα αποστάτες πρώην Μαοϊκοί, η κάθαρση της Μαρξιστικής αντίφασης συχνά διατυπώνεται µέσα από τις παλιότερες έννοιες του κράτους και των πληβείων. Από το Κοµµουνιστικό Μανιφέστο, γνωρίζουµε φυσικά ότι η εποχή µας, η εποχή της µπουρζουαζίας, αν ακόµη συνεχίζει να είναι η εποχή µας, έχει απλουστεύσει τους ταξικούς ανταγωνισµούς. Η κοινωνία σαν ένα σύνολο όλο και περισσότερο διαιρείται σε δυο µεγάλα εχθρικά στρατόπεδα, σε δυο µεγάλες τάξεις, που είναι αντιµέτωπες απευθείας η µια µε την άλλη: την µπουρζουαζία και το προλεταριάτο [το διαιρείται µε την έννοια της σχάσης, όπως το καταλαβαίνει ο Λακάν ή ο Μάο. Η ίδια διαδικασία επίσης εκφράζει το όνειρο της µεγάλης πολιτικής, της Großpolitik µε τη Νιτσεϊκή έννοια, η οποία βασίζεται σε µια τέτοια διαίρεση σε δυο της ιστορίας της ανθρωπότητας. ] Αλλά τώρα αυτή η διαίρεση ή η σχάση δεν φέρνει πια αντιµέτωπους την µπουρζουαζία και το προλεταριάτο, αλλά µάλλον, σε µια εξίσου ηρωική, αλλά τελικά ατελέσφορη διαπροσωπική σύγκρουση, τις άµορφες µάζες ενάντια στην πλεονασµατική µορφή του κράτους, όπως αυτό διαµορφώνεται κάτω από το µοντέλο της γενικής εικόνας των Γκούλαγκ. Τότε, η πολιτική, ακόµη κι αν είναι το όνοµα της ταξικής πάλης, φέρνει διηνεκώς αντιµέτωπες τις ίδιες ζωτικά δηµιουργικές µάζες µε το ίδιο ολέθριο καταπιεστικό σύστηµα. Μ αυτή την έννοια, η µαζιστική [massist] ιδεολογία, που προέκυψε από το 1968, διαπρέπει στην ισοπέδωση της διαλεκτικής ανάλυσης, παρατηρεί ο Μπαντιού στην Θεωρία των Αντιφάσεων: Πάντοτε οι ίδιες ένδοξες µάζες ενάντια σε µια πανοµοιότυπη εξουσία, εκείνη του αναλλοίωτου συστήµατος. 11 Όχι µόνο αποτυγχάνει αυτή η άποψη της πολιτικής να λάβει υπόψη της πώς ένα κίνηµα προχωρεί συλλογικά, σαν σύνολο, κάτω από συγκεκριµένες περιστάσεις, πέρα από τις διαιρέσεις, οι οποίες λειτουργούν για την αποδιοργάνωση, την κατάργηση και το µετασχηµατισµό του συνόλου αυτού από τα µέσα: Δεν είναι ποτέ ούτε οι µάζες, ούτε το κίνηµα, οι παράγοντες εκείνοι που διεκπεραιώνουν συλλογικά τη γέννηση του νέου, αλλά είναι αυτό που µέσα τους διαιρεί, διαχωρίζεται από το παλιό. 12 Αλλά, επιπλέον, αντί να σηµατοδοτεί µια ριζικά νέα ανακάλυψη, η γοητεία αυτής της µαζικής εκδοχής του αριστερισµού σαν µια ακραία µορφή του γενόσηµου (generic) κοµµουνισµού ήδη είχε αποτελέσει τον κύριο στόχο των επίµονων επιθέσεων, πριν από περισσότερο από ένα 11 Badiou, Théorie de la contradiction, σελ. 69. 12 Ibid. 6

αιώνα, στα µάτια του Μαρξ και του Ένγκελς: Όλες αυτές οι τολµηρές αναθεωρήσεις, οι οποίες υποτίθεται ότι εγείρουν το ζήτηµα της εκπληκτικής καινοτοµίας των περιθωριακών κι εναντιωνόµενων µαζών στον ολοκληρωτικό Μαρξισµό-Λενινισµό αποτελούν κατά λέξη αυτό που ο Μαρξ κι ο Ένγκελς, στην Γερµανική Ιδεολογία, έπρεπε να κατακοµµατιάσουν, γύρω από το 1845! ώστε να καθαρίσουν το έδαφος για µια τελικώς συνεκτική συστηµατοποίηση των επαναστατικών πρακτικών της εποχής τους. 13 Το γεγονός ότι ο ολοκληρωτισµός είναι ο πραγµατικός στόχος αυτής της αντιδιαλεκτικής αντίθεσης µαζών-κράτους θα έπρεπε να µας προειδοποιήσει ότι η εµµονή ενάντια στην καταπίεση τελικά αντικρούει την ιδέα αυτού που αρχικά θα µπορούσε να εµφανισθεί σαν µια δεσµευτική υπόσχεση πίστης στην αδυσώπητα δηµιουργική δύναµη της λαϊκής αντίστασης: Είναι ασυνεπές να διαβάζουµε µέσα στην ιστορία την απανταχού παρούσα αντίθεση µεταξύ των µαζών και του κράτους, να διαβεβαιώνουµε ότι είµαστε µε το µέρος των πληβείων και µετά να προφητεύουµε δογµατικά κι αποκλειστικά την εξουσία και τα πολυποίκιλα κόλπα του θριαµβεύοντος κράτους. 14 Όµως, σε µια σπουδαία συλλογή δοκιµίων, που έφεραν τον τίτλο Η Τρέχουσα Κατάσταση στο Φιλοσοφικό Μέτωπο, η Οµάδα Φιλοσοφίας Γιανάν της Μαοϊκής Ένωσης των Γάλλων Κοµµουνιστών (UCFML) υποστηρίζει ότι όλες οι ρεβιζιονιστικές τάσεις της Γαλλικής διανόησης στη δεκαετία 1970, όχι µόνο από µεριάς των νέων φιλοσόφων, όπως του Αντρέ Γκλυκσµάν, του Κριστιάν Ζοµπέ ή του Γκυ Λαρντρώ, αλλά επίσης και κάποιων Ντελεζιανών κι ακόµη και Αλτουσεριανών και Λακανικών, µπορούν να θεωρηθούν ότι προϋποθέτουν µια τέτοια κατηγορηµατική αντίθεση. Παντού η αντικατάσταση της ταξικής πάλης από το ζευγάρι µάζες-κράτος: όλο κι όλο αυτό είναι ό,τι υπάρχει, διαβάζουµε στην εισαγωγή: Η πολιτική ουσία αυτών των φιλοσοφιών αποθανατίζεται στην παρακάτω αρχή, µια αρχή πικρής αγανάκτησης για όλη την ιστορία του εικοστού αιώνα: Για να είναι καλή η επανάσταση των µαζών ενάντια στο κράτος, χρειάζεται να εγκαταλειφθεί ο ταξικός προσανατολισµός του προλεταριάτου, να απαλειφθεί ο Μαρξισµός, να γίνει µισητή η ίδια η ιδέα του ταξικού κόµµατος. 15 Η συνέπεια τέτοιων επιχειρηµάτων είναι, τότε, είτε µια πλήρης άρνηση των ανταγωνιστικών αντιφάσεων ή, αλλιώς, µια χαρούµενη αναγνώριση µόνο της επιφανειακής φαινοµενικότητας των ανταγωνισµών. Ονειρεύονται έναν τυπικό ανταγωνισµό, µέσα σ ένα κόσµο σπασµένο στα δυο, χωρίς να έχουν κανένα άλλο όπλο από την ιδεολογία. Τους αρέσει η επανάσταση, όταν δηλώνεται στην καθολικότητά της, αλλά βρίσκονται πίσω σε σχέση µε την πολιτική, που αποτελεί τον πραγµατικό µετασχηµατισµό του κόσµου µέσα στην ιστορική ιδιαιτερότητά του. 16 13 Ibid., σελ. 72. 14 Ibid., σελ. 53. 15 Οµάδα Yénan-Philosophie, Etat de front, La situation actuelle sur le front philosophique, 12. Επιπρόσθετα µε τους Deleuze, Lacan κι Althusser, κι ένας τέταρτος φιλόσοφος ο Michel Foucault αναφέρεται σε µια υποσηµείωση σαν το θέµα µιας µελλοντικής συζήτησης, αλλά στην πραγµατικότητα η πολεµική αυτή ποτέ δεν έγινε. Παρεµπιπτόντως, θα έλεγα, το κενό αυτό µπορεί ακόµη να γίνει αντιληπτό και στην τρέχουσα δουλειά του Badiou, στην οποία κάποιοι αναγνώστες θα ήθελαν να έβλεπαν µια πιο ζωηρή αντιπαράθεση ιδιαίτερα µε τα τελευταία σεµινάρια του Foucault στο Collège de France, πάνω στην βιοπολιτική και την ερµηνευτική του υποκειµένου. 16 Ibid., σελ. 10. Η αναφορά στην αρχιπολιτική προσπάθεια του Nietzsche να σπάσει την ιστορία του κόσµου στα δυο προβλέπει µια µελλοντική εκδοχή της ίδιας πολεµικής, στην οποία ο Badiou για µια ακόµη φορά θα απορρίψει τη ριζοσπαστική-αναρχική φιγούρα του ανταγωνισµού, ή του δυο σαν τέτοιο, σαν τµήµα της προβληµατικής κληρονοµιάς του Nietzsche. Δείτε Badiou, Casser en deux l histoire du 7

Η πρωτοκαθεδρία της πολιτικής, που στο πλαίσιο της Μαοϊκής διατύπωσης συχνά εµφανιζόταν κάτω από το όνοµα του ανταγωνισµού, σ αυτή την πρώτη εκδοχή του αριστερισµού, γίνεται, µε τον τρόπο αυτό, το αξίωµα της ριζικής διαφωνίας ή της εξωτερικής τοποθέτησης απέναντι σε µια κατανόηση της κοινωνίας της καπιταλιστικής ή της κοµµουνιστικής µ απόλυτους όρους, σαν σύστηµα καταπίεσης. Σαν κάποιος που, περισσότερο από την φιλοσοφία, ταυτίζοµαι µε την κριτική της λογοτεχνίας, ενδιαφέροµαι ιδιαίτερα για τις αισθητικές µορφές, που παίρνει σήµερα αυτός ο τρόπος κατανόησης της πολιτικής. Απ αυτή την άποψη, θα έλεγα ότι βρισκόµαστε πλήρως κάτω από την επιρροή ενός µελοδραµατικού τρόπου παρουσίασης, µε την έννοια που ο Λουί Αλτουσέρ, σ αυτό που ίσως να είναι το καταπληκτικότερο και το λιγότερο ξεπερασµένο κείµενο στο βιβλίο του Για τον Μαρξ, κι εννοώ το άρθρο του για το υλιστικό θέατρο του Μπερτολάτσι και του Μπρεχτ, ορίζει τη µελοδραµατική συνείδηση σαν µια ψεύτικη διαλεκτική της καλής κακής συνείδησης. Μ αυτή την έννοια, το µελόδραµα είναι µια ξένη συνείδηση σαν επίχρισµα πάνω σε µια πραγµατική κατάσταση, γράφει ο Αλτουσέρ: Κάποιος παρουσιάζεται σαν ένας από το λαό, όταν παίζει σκερτσόζικα το ρόλο του να βρίσκεται πάνω από τις µεθόδους του. Γι αυτό είναι ουσιαστική ανάγκη, όταν παίζει κανείς το ρόλο του να είναι (ή να µην είναι) µε το λαό, να δείχνει το λαό σαν να ήταν ο λαός του λαϊκού µύθου, ο λαός µε τη γεύση του µελοδράµατος. 17 [Όχι ακριβώς η σαπουνόπερα των Σαρκοζύ και Μπενί στην Γαλλία, αλλά ένα µελόδραµα σαν την ίδια τη δοµή µιας αριστερίστικης πολιτικής θυµηθείτε τον AMLO στις εκλογές στο Μεξικό το 2006: από τη µια µεριά, η σύγκρουση φτωχών µε το κράτος κι, από την άλλη µεριά, η επιδίωξη της κρατικής αναγνώρισης µέσω του ανώτερου εκλογικού βήµατος.] Ο Ζακ Ρανσιέρ, ο οποίος παρεµπιπτόντως θα αναποδογυρίσει αυτή την κατηγορία και θα τη στρέψει εναντίον του πρώην δασκάλου του, προτείνει µια παρόµοια ανάγνωση της µελοδραµατικής αντίφασης του αριστερισµού, σε µια κριτική του βιβλίου του Γκλυκσµάν Ο Μάγειρας κι ο Φαγάς του Ανθρώπου: Όλο το βιβλίο αποτελεί µια οργανωµένη προσπάθεια, βασισµένη πάνω στην αποκάθαρση της αντίφασης: από τη µια µεριά, η εξουσία κι ο λόγος (discourse) των αφεντών (φιλοσόφων, βασιλιάδων, Ιακωβίνων, Μαρξιστών κ.λπ.), που είναι οργανωµένοι σύµφωνα µε τους κανόνες της κρατικής καταστολής. Από την άλλη µεριά, η τάξη που δεν έχει καµιά δύναµη, η τάξη των πληβείων, της καθαρής γενναιοφροσύνης, της οποίας ο λόγος εκφράζει µόνο την επιθυµία να µην υπάρχει η καταπίεση. 18 Όµως, τέτοιες απλοϊκές αντιφάσεις µεταξύ των καταφρονεµένων της γης και της φασιστικής κρατικής εξουσίας δεν µπορούν πουθενά να βρεθούν στην πραγµατικότητα. Ούτε κι οι πληβείοι µπορούν ξεκάθαρα να ορισθούν σαν εκείνοι που αποκλείονται από την εξουσία ή σαν αυτοί που δεν έχουν καµιά δύναµη: Πουθενά δεν εξαντλείται η σύγκρουση της εξουσίας µε την µη εξουσία. Παντού η αποστολή του κράτους σκοντάφτει πάνω, όχι σε πληβείους, αλλά σε τάξεις, σ εταιρίες, σε συλλογικότητες και στους κανόνες τους, στις µορφές της αναγνωρισιµότητας και της monde? (Paris: Les Conférences du Perroquet, 1992). Συγκρίνετε επίσης µε το πρόσφατο βιβλίο της Alenka Zupančič, το οποίο εµπνέεται σε βάθος από τις απόψεις του Badiou, The Shortest Shadow: Nietzsche s Philosophy of the Two (Cambridge: The MIT Press, 2003). 17 Louis Althusser, The Piccolo Teatro : Bertolazzi and Brecht. Notes on a Materialist Theatre, στο For Marx, µετάφρ. Ben Brewster (Λονδίνο: Verso, 1990), σελ. 139. 18 Rancière, La bergère au Goulag, σελ. 317-318. 8

δηµοκρατίας που έχουν, αλλά επίσης και στις µορφές των αποκλεισµών και της καταπίεσης που διατηρούν. 19 Ο Ρανσιέρ βγάζει ένα σηµαντικό συµπέρασµα απ αυτή την ανάγνωση του αριστερισµού, το οποίο µας φέρνει πίσω στην ανολοκλήρωτη δουλειά του Μαρξ. Να ποια είναι τα πιθανά µαθήµατα απ αυτή τη σύγκρουση: ότι ποτέ δεν υπάρχει κανένας καθαρός λόγος (discourse) της προλεταριακής δύναµης, ούτε κι ο λόγος αυτών που δεν έχουν καµιά δύναµη, συµπεραίνει ο Ρανσιέρ: Η δύναµη της σκέψης του Μαρξ αλλά ίσως ακόµη κι ο χαρακτήρας της δυσκολίας για τη στήριξή της αναµφίβολα βρίσκεται στην προσπάθεια να διατηρηθούν αυτές οι αντιφάσεις, οι οποίες από τότε παρουσιάζονταν είτε σαν τα αστυνοµικά παραµύθια για την προλεταριακή δύναµη ή σαν τα βουκολικά όνειρα για την πληβειακή µη δύναµη. 20 Μ άλλα λόγια, αντί να καθαρίζει την αντίφαση σε µια απόλυτη εξωτερικότητα, ο σκοπός του αριστερισµού ήταν να βρίσκει τα σηµεία της διάρθρωσης, όπου η εξουσία κι η αντίσταση, ή η δύναµη κι η µη δύναµη, δένονται µεταξύ τους, για να αποτελέσουν ένα µοναδικό µπλεγµένο κόµπο. Αυτό µας φέρνει στο δεύτερο µεγάλο παράδειγµα του σύγχρονου αριστερισµού, η κύρια πηγή του οποίου βρίσκεται, για την ακρίβεια, στην αρχή της απόλυτης εµµένειας (immanence) µεταξύ της εξουσίας και της αντίστασης. Μ άλλα λόγια, αντί να προϋποθέτει την ιδέα µιας ριζικής ρήξης, η δεύτερη αυτή εκδοχή θέλει να ακολουθήσει το σχέδιο της δυνητικής (virtual) ύπαρξης του κοµµουνισµού µέσα στον καπιταλισµό. Ίσως θα µπορούσαµε ακόµη να πούµε ότι, αντί ή µάλλον ενάντια στις διεφθαρµένες µορφές του πραγµατικά υπαρκτού κοµµουνισµού, η εκδοχή αυτή ιχνηλατεί την πορεία του δυνητικά υπαρκτού κοµµουνισµού. Επίσης, κι η δεύτερη αυτή εκδοχή κατέχει κάποια ατράνταχτα διαπιστευτήρια της Μαρξιστικής ορθοδοξίας. Πέρα από το περίφηµο κοµµάτι του Κοµµουνιστικού Μανιφέστου, όπου ο Μαρξ κι ο Ένγκελς περιγράφουν πώς η ανάπτυξη της σύγχρονης βιοµηχανίας [ ] υπονοµεύει κάτω από τα πόδια της τα ίδια τα θεµέλια, πάνω στα οποία η µπουρζουαζία παράγει κι ιδιοποιείται τα προϊόντα, έτσι ώστε, εποµένως, αυτό που, πάνω απ όλα, παράγει η µπουρζουαζία να είναι οι δικοί της οι νεκροθάφτες, σκέφτοµαι και µια από τις επιστολές στην αληθινά συναρπαστική αλληλογραφία του Μαρξ µε τον Ρούγκε, στην οποίαν ο Μαρξ δείχνει πώς οι συνθήκες για τη νέα κοινωνία είναι ήδη παρούσες µέσα στην παλιά κοινωνία. Η αλλαγή της συνείδησης συνίσταται µόνο στο να κάνουµε τον κόσµο να καταλάβει τη δική του συνείδηση, να την ξυπνήσει από το όνειρό του για τον εαυτό του, να της εξηγήσει τη σηµασία των δικών του δράσεων, γράφει ο Μαρξ στο νεαρό Χεγκελιανό φίλο του: Τότε θα καταστεί προφανές ότι ο κόσµος για καιρό ονειρευόταν να κατέχει κάτι, για το οποίο το µόνο που χρειάζεται είναι να είναι συνειδητοποιηµένος, για να το κατέχει στην πραγµατικότητα. Θα καταστεί προφανές ότι δεν είναι ζήτηµα χάραξης µιας µεγάλης διανοητικής γραµµής µεταξύ παρελθόντος και µέλλοντος, αλλά της πραγµατοποίησης των σκέψεων του παρελθόντος. Τέλος, θα καταστεί προφανές ότι η ανθρωπότητα δεν αρχίζει κάποιο νέο έργο, αλλά συνειδητά επιτελεί το παλιότερο έργο της. Εδώ, η εικόνα του χρόνου δεν αντιστοιχεί πλέον στη θεολογική έννοια της ρήξης, αλλά στην έννοια µιας αναδίπλωσης ή µιας πτύχωσης. Δεν 19 Ibid., 319. 20 Ibid. 9

είναι ζήτηµα ξεπετάγµατος προς τα µπρος, αλλά σύλληψης του νέου, που βρίσκεται παραµορφωµένο µέσα στο παλιό. Όχι να χωρίσουµε την ιστορία της ανθρωπότητας σε δυο µισά, µ ένα πριν κι ένα µετά, σύµφωνα µε µια Νιτσεϊκού στυλ µεγαλόσχηµη πολιτική, αλλά µάλλον να εξιχνιάσουµε τις λανθάνουσες τελικότητες µέσα στην υπάρχουσα κατάσταση των πραγµάτων, ώστε να αφυπνίσουµε και να ισχυροποιήσουµε το δυναµικό της για αντίσταση, ανατροπή και καταστροφή. Πράγµατι, µετά την αποκάθαρση του ανταγωνισµού, που βασίζεται στην αρχή, σύµφωνα µε την οποία το ένα διαιρείται σε δυο, µπορούµε να δούµε ότι η ίδια εµµένεια σαν φιλοσοφική έµπνευση µιας δεύτερης µορφής του αριστερού κοµµουνισµού βρίσκει το στήριγµά της ακόµη σε µια άλλη Μαοϊκή αρχή, συγκεκριµένα, σ εκείνη σύµφωνα µε την οποία όπου υπάρχει καταπίεση, υπάρχει κι εξέγερση. Για την ακρίβεια, η εξέγερση σ αυτήν την περίπτωση προηγείται οντολογικά της καταπίεσης. Πράγµατι, έναν τέτοιο τρόπο σκέψης µπορούµε να βρούµε σε διάφορες µορφές, από τον Μισέλ Φουκώ ως τον Ζιλ Ντελέζ κι ως τον Τόνι Νέγκρι. Ακόµη περισσότερο, στις τελευταίες αναλύσεις της εξουσίας υποστηρίζεται ότι η αντίσταση έρχεται πρώτη, όπως γράφει ο Ντελέζ στο βιβλίο του για τον Φουκώ: Εποµένως, δεν υπάρχει κανένα διάγραµµα, το οποίο να µην περιλαµβάνει, πέρα από τα σηµεία που συνδέει, κι άλλα σχετικά ελεύθερα ή απεριόριστα σηµεία, που είναι στοιχεία δηµιουργίας, µεταβολής, αντίστασης, κι ίσως θα έπρεπε να αρχίζαµε απ αυτά για να καταλαβαίναµε το όλο. 21 Ακόµη κι ο Μπαντιού προτείνει αυτή την ίδια ιδέα στο πλαίσιο της παλιότερης επίθεσής του εναντίον του Ντελέζ, µνηµονεύοντας απευθείας τη ρήση του Πρόεδρου Μάο: Όπου υπάρχει καταπίεση, υπάρχει κι εξέγερση, στην οποία ο Μπαντιού προσθέτει: Αλλά είναι η εξέγερση αυτή που, όταν έρθει η ώρα της, κρίνει τη µοίρα της καταπίεσης κι όχι αντίστροφα. 22 Ακόµη κι ο Γκλυκσµάν, που ποτέ δεν µένει πίσω, αν είναι να ακολουθήσει κάτω από τη σκιά των αυθεντικών διανοητών της χειραφέτησης, οικειοποιείται κι ο ίδιος την αρχή αυτή, όταν στον Μάγειρα και τον Φαγά του Ανθρώπου, παρατηρεί: Στην αρχή υπήρχε η αντίσταση. 23 Όµως, απ αυτήν την οντολογική πρωτοκαθεδρία της αντίστασης, η προσοχή των Νέων Φιλοσόφων γρήγορα στρέφεται πάλι προς την ακαταµάχητη εξουσία της καταπίεσης, όπως αυτό καταδεικνύεται από την φοβέρα του κράτους. Γι αυτό το λόγο τα πολιτικά συµπεράσµατα του Γκλυκσµάν είναι ιδιαίτερα απεγνωσµένα, όπως ισχυρίζονται ο Μπαντιού κι ο François Balmès στο βιβλίο τους Για την ιδεολογία: Μας λεει Εκεί όπου τελειώνει το κράτος, αρχίζει το ανθρώπινο ον, αλλά ως προς τη λαϊκή πάλη ενάντια στο κράτος, αναπολεί µόνο τη σκυθρωπή κι επαναληπτική διάρκεια, το άπειρο πείσµα, ενώ πουθενά δεν ξεχωρίζει κανένα οποιοδήποτε επίτευγµα του ανθρώπινου όντος σ αυτή τη συνεχιζόµενη συσσώρευση της δύναµης. Διαβάζοντάς τον, σαν να φαίνεται ότι το ανθρώπινο ον δεν είναι έτοιµο να αρχίσει. 24 Εν κατακλείδι, είναι µια ορισµένη αριστερίστικη και πρώην Μαοϊκή απόκλιση αυτή που, από τη µια µεριά, αναµασάει το µελόδραµα του διαιρηµένου στα δυο κόσµου. Δεν είναι τόσο Το ένα διαιρείται στα δυο, όσο Το δυο φορές το ένα, βασισµένο πάνω σε µια αρχή της απόλυτης εξωτερικότητας και διάστασης. Από την άλλη µεριά, βρίσκουµε έναν 21 Gilles Deleuze, Foucault (París: Minuit, 1986), σελ. 95 και 51. 22 Badiou, Le flux et le parti, La situation actuelle sur le front philosophique, σελ. 25. 23 André Glucksmann, La cuisinière et le mangeur d hommes (Paris: Éditions du Seuil, 1975), σελ. 21. 24 Badiou & Balmès, De l idéologie, σελ. 52-53. 10

αριστερό κοµµουνισµό, βασισµένο πάνω στην εµµενή αντιστρεψιµότητα µεταξύ της εξουσίας και της αντίστασης, του καπιταλισµού και του κοµµουνισµού ή ακόµη και της αυτοκρατορίας και του πλήθους, σαν τις δυο πλευρές του ίδιου νοµίσµατος. Στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχει πλέον το έξω, αλλά ούτε υπάρχει κι η προστατευτική σκεπή ενός προσυγκροτηµένου µέσα, αφού και το µέσα και το έξω δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα απατηλά άκρα µιας διαλεκτικής, η οποία είναι τώρα, µέσα στη νέα παγκόσµια τάξη, εντελώς ξεπερασµένη, πέρα από τη µορφή των νοσταλγικών και µελοδραµατικών παλινδροµήσεων. Ένας άλλος κόσµος είναι εφικτός, χωρίς όµως να χρειάζεται ποτέ να στηριζόµαστε σ έναν ιδεαλιστικό Hintenwelt, σ έναν κόσµο πίσω από τον κόσµο. Αν ακόµη υπάρχει το δυο απ αυτήν την άποψη, δεν απαιτεί πλέον τη διαίρεση, τόσο όσο το δέσιµο και το λύσιµο του κόµπου. 3. Η τρέχουσα κατάσταση και το έργο µας ή ο κοµµουνισµός στην Κοτσαµπάµπα Πού λοιπόν στεκόµαστε σήµερα σε σχέση µε τη διαπάλη µεταξύ του αριστερού κοµµουνισµού και του Αλφάβητου του Μαρξισµού; Τα πάντα φαίνονται να δείχνουν ότι, µέσα σε µια εποχή, που είναι σηµαδεµένη από την κρίση του καπιταλιστικού κοινοβουλευτισµού και της κοµµατικής µορφής της πολιτικής εν γένει, το µόνο που έχει µείνει στα µάτια των πλέον ριζοσπαστικών σύγχρονων διανοητών είναι η απεριόριστη κι αυθόρµητη καταφατική ενέργεια του καθαρού κοµµουνισµού, απαλλαγµένου απ όλα τα ιστορικά συµβιβαστικά δεσµά του, που κάποτε στηριζόταν πάνω στα τώρα κακόφηµα ονόµατα των Μαρξ, Λένιν, Στάλιν ή Μάο. Για παράδειγµα, ακόµη και µέχρι το 1982, στην Θεωρία του Υποκειµένου, ο Αλαίν Μπαντιού συνέχιζε να συµπεριλαµβάνει τον κοµµουνισµό µεταξύ αυτών που ονόµαζε, µε µια χαριτωµένη αναφορά σ ένα από τα σεµινάρια του Λακάν, οι τέσσερις θεµελιώδεις έννοιες του Μαρξισµού, µαζί µε την πάλη των τάξεων, τη δικτατορία του προλεταριάτου και την επανάσταση. Τι συµβαίνει τότε, όταν απ αυτές τις τέσσερις θεµελιώδεις ιδέες, κρατιέται µόνο εκείνη του κοµµουνισµού επιπρόσθετα ανυψωµένη στην υπόσταση της Πλατωνικής ή της Καντιανής Ιδέας; Είναι ακόµη θεµιτό να συνδέουµε µια τέτοια Ιδέα του κοµµουνισµού µε τον Μαρξισµό (και την ιστορία του) σαν πολιτική; Και, πιο γενικά, ακόµη κι αν θεωρούµε κλειστή ή κορεσµένη την περίοδο, κατά την οποία η πολιτική µπορούσε, από ιστορικής πλευράς, να αναφέρεται στον Μαρξισµό, τι να κάνουµε µε τα τελευταία καλέσµατα του Μπαντιού για έναν πλήρη διαχωρισµό της κοµµουνιστικής υπόθεσης από την κοµµατική µορφή της πολιτικής κι από τις δοµές του κράτους; Αναφορικά µε το ζήτηµα του κοµµουνισµού και του κράτους, γράφει ο Μπαντιού στο Για µια Σκοτεινή Καταστροφή: Στο επίπεδο της υποκειµενικότητας, η συγκεκριµένη ιστορία των κοµµουνισµών (αναφέροµαι σ αυτούς εδώ µε βάση την κοινή τους ταυτότητα, των κοµµάτων, των οµάδων, των στρατευµένων µαχητών, που είναι υπάκουα στελέχη ή διαφωνούντες) δεν στηρίζεται σε κανένα παραδεισένιο κράτος, το οποίο λειτουργεί µόνο σαν µια τυχαία αντικειµενικοποίηση. Και πιο κάτω προσθέτει: Υπάρχει µια υπόθεση, η οποία είναι ισχυρότερη κι απλούστερη: είναι το ότι η πολιτική 11

κι, άρα, η υποκειµενική ιστορία του κοµµουνισµού ουσιαστικά είναι διαχωρισµένες από τις ιστορίες τους σαν κράτος. 25 Αναφορικά όµως µε το Λενινιστικό κόµµα, να τι συµπεράσµατα βγάζει ο Μπαντιού στην Υπόθεση του Κοµµουνισµού, ένα κεφάλαιο από το µικρό του βιβλίο Για τη Σηµασία του Σαρκοζύ, όπου στην πραγµατικότητα επαναλαµβάνει µια περιοδολόγηση, που µπορεί ήδη να βρεθεί, σε κάποια σηµεία αυτολεξεί, στην Θεωρία του Υποκειµένου: Το κόµµα υπήρξε ένα κατάλληλο εργαλείο για την ανατροπή των εξασθενισµένων αντιδραστικών καθεστώτων, αλλά αποδείχθηκε ότι δεν είναι καθόλου προσαρµοσµένο για την οικοδόµηση της δικτατορίας του προλεταριάτου, µε την έννοια που εννοούσε ο Μαρξ δηλαδή, σαν ένα προσωρινό κράτος, το οποίο οργανώνει τη µετάβαση στο µη κράτος, τον διαλεκτικό εξαφανισµό του. Αντίθετα, το κόµµα-κράτος εξελίχθηκε σε µια νέα µορφή αυταρχισµού, µ αποτέλεσµα η τελευταία ιστορική πραγµάτωση της κοµµουνιστικής υπόθεσης, µεταξύ του 1917 και του 1976, να καταλήξει να στοχεύει στην ίδια τη µορφή του κόµµατος: Οι τελευταίες µεγάλες αναστατώσεις της δεύτερης περιόδου η Πολιτιστική Επανάσταση κι ο Μάης του 68, µε την ευρεία έννοια µπορούν να κατανοηθούν ως προσπάθειες επικεντρωµένες πάνω στην ανεπάρκεια του κόµµατος. 26 25 Badiou, Infinite Thought, σελ. 136-137. Για µια γενική αρχή πολιτικής-κράτους: Αλλά η πολιτική, στο βαθµό που αποτελεί µια συνθήκη της φιλοσοφίας, είναι µια υποκειµενική διαδικασία της αλήθειας. Δεν είναι ούτε το πρωταρχικό διακύβευµα, ούτε η ενσάρκωση του κράτους (D un désastre, σελ. 54) έτσι µεταφράσθηκε στα Αγγλικά το σχετικό εδάφιο, ενώ η σωστή µετάφραση είναι: Το κράτος δεν είναι ούτε το πρωταρχικό διακύβευµα, ούτε η ενσάρκωση [της φιλοσοφίας]. Η ιστορία της πολιτικής, φτιαγµένη από τις αποφάσεις της σκέψης και των διακινδυνευµένων συλλογικών δεσµεύσεων, είναι εντελώς διαφορετική, επαναλαµβάνω, από την ιστορία του κράτους (σελ. 55, lacanian ink σελ. 86). Δείτε τι ήδη έγραφε ο Badiou στην Θεωρία του Υποκειµένου (TS): Ο κοµµουνισµός, που ποτέ δεν ήταν εγγυηµένος από το σοσιαλιστικό κράτος: Κάτω από το πρόσχηµα της υπεράσπισης των νόµιµων µηχανισµών και της κοινοβουλευτικής δηµοκρατίας, το κράτος ουσιαστικά αποτελεί το παράνοµο ον της κάθε νοµιµότητας, της βίας του δικαίου και του νόµου ως µη-νόµου. Από την άλλη µεριά, το θέµα του κοµµουνισµού είναι η δικαιοσύνη, λόγω της απαίτησης ότι, κάτω από τις συνθήκες του µαρασµού των τάξεων και του κράτους, ο µη-νόµος θα γίνει ο τελευταίος νόµος της προλεταριακής πολιτικής. Ο κοµµουνισµός, ως η µόνη σύγχρονη θεωρία της επανάστασης, υλοποιεί την αγωνιστική υποκειµενικότητα της καθολικής αρχής της δικαιοσύνης, δηλαδή, του µη-νόµου ως νόµου (TS). Θα µπορέσετε να ρίξετε λίγο φως στο σηµείο αυτό, αν γνωρίζετε ότι αυτό, το οποίο εµείς οι σύγχρονοι Μαρξιστές θέλουµε να τερµατίσουµε, είναι το θέµα της εγγύησης του κοµµουνισµού από το σοσιαλιστικό κράτος. Το κράτος, ως αιτιατό αποτέλεσµα του αφανισµού των µαζών, εδραιώνει την αλγεβρική προδιάθεση της πολιτικής. Διακηρύσσουµε ότι, σοσιαλιστικό ή µη και παρότι πάντα απαραίτητο για την κατανόηση της δράσης, το κράτος δεν εγγυάται τίποτε ως προς την υποκειµενική υλοποίηση του κοµµουνισµού (TS). Για να πιστέψει το αντίθετο, πρέπει κανείς να φαντασθεί αυτό το σοσιαλιστικό κράτος σαν µια εξαίρεση, σαν το κράτος σε κατάσταση εξαίρεσης, που είναι από µόνο του ικανό να αναπτύξει τον αλγόριθµο του δικού του µαρασµού, ενώ ο Λένιν ήδη γνώριζε ότι το οποιοδήποτε σύγχρονο κράτος, συµπεριλαµβανοµένου και του σοσιαλιστικού, είναι εγγενώς αστικό κι, εποµένως, έχει να κάνει, ως προς την κοµµουνιστική τοπολογία, µε την κατηγορία της δοµής και των εµποδίων (TS). 26 Badiou, The Communist Hypothesis, New Left Review 36. Δείτε επίσης την TS: Σήµερα, θα µπορούσαµε να πούµε, το πρόβληµα δεν είναι πλέον το Κράτος κι η Επανάσταση, αλλά το Κράτος κι ο Κοµµουνισµός. Επίσης στην TS: Το Λενινιστικό κόµµα είναι η ιστορική απάντηση σ ένα πρόβληµα, το οποίο είναι καθολικά εγγεγραµµένο µέσα στην αντίφαση κράτους-επανάστασης. Αντιµετωπίζει τη νικηφόρα καταστροφή. Τι λοιπόν συµβαίνει σ αυτό το κόµµα ως προς την αντίφαση κράτουςκοµµουνισµού, δηλαδή, σε σχέση µε τη διαδικασία, µέσω της οποίας το κράτος κι οι τάξεις δεν πρέπει απλώς να καταστραφούν, αλλά να µαραζώσουν και να αφανισθούν, ως αποτέλεσµα της µετάβασης; Ακόµη στη TS: Η σφαίρα του Λενινισµού δεν αφήνει κανένα πραγµατικό χώρο, όταν πάει στο κόµµα, για 12

Τι µπορούµε λοιπόν να κάνουµε µε µια κοµµουνιστική υπόθεση, από την οποία όλοι οι παραδοσιακά εµπλεκόµενοι όροι το κόµµα, τα συνδικάτα, τα κοινοβούλια κι οι λοιποί εκλογικοί-δηµοκρατικοί µηχανισµοί στο Αλφάβητο του Μαρξισµού του Λένιν έχουν αφαιρεθεί ή έχουν χτυπήσει την κάρτα της εξόδου, για να αφήσουν στη θέση της µόνο την αυτόνοµη δράση των µαζών για την υλοποίηση των αναλλοίωτων αρχών του κοµµουνισµού (δηλαδή, των ιδεολογικών στοιχείων, τα οποία αντιτίθενται στην ιδιοκτησία, την εξουσία, την ιεραρχία, όπως είχαν αρχικά ορισθεί το 1976 από τον Μπαντιού και τον Balmès στο Για την Ιδεολογία), αλλά πάντοτε βρίσκονται σ απόσταση από το κράτος; Δεν έχουµε τότε επιστρέψει στο σχήµα του αριστερού κοµµουνισµού; Φυσικά, στην παρούσα εποχή του τρόµου και της κρίσης, ή της κρίσης και του τρόµου, ο αριστερισµός πάντα προσφέρει έναν ελκυστικό ηθικό-δεοντολογικό υψηλό χώρο. Πράγµατι, το κάλεσµα της υπόθεσης του αριστερισµού φαίνεται µια χαρά να αντιστοιχεί στην άνοδο, σε µια παγκόσµια στροφή, της δεξιάς, µόνο µε λίγες εξαιρέσεις παγκοσµίως, ιδιαίτερα στη Λατινική Αµερική. Αυτό θα µπορούσε να εξηγήσει την αναζωπύρωση διάφορων µορφών θεωρητικού αριστερισµού µέσα στην ονοµαζόµενη ριζοσπαστική φιλοσοφία σήµερα. Σε µια κατάσταση αχαλίνωτου συντηρητισµού κι απερίφραστων αντιδραστικών πολιτικών, ιδίως στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ, όπου ο Οµπάµα αντιµετωπίζει µια απίθανη παράδοση πλιάτσικου κι αρπαγών, όπως εδραιώθηκαν σε µια πρωτόγνωρη κλίµακα µηδενισµού και καταστροφής κάτω από τα χρόνια των θητειών του Μπους, όταν οι νέες µορφές πολιτικής οργάνωσης είναι ήδη ανύπαρκτες ή ανεπαρκώς διαρθρωµένες, η πλέον δελεαστική στάση είναι πράγµατι εκείνη του αριστερίστικου ιδεαλισµού ή τυχοδιωκτισµού. Ο αριστερισµός, µ άλλα λόγια, εµφανίζεται σήµερα σαν η όµορφη ψυχή του κοµµουνισµού, πλην όµως, θα πρόσθετα ότι, χωρίς την ψυχή αυτή, η κοµµουνιστική Ιδέα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ίσως το άδειο κέλυφος ενός σώµατος, αν όχι ενός εφησυχαστικά βαλσαµωµένου και µουµιοποιηµένου σώµατος. Αντίστροφα, όποτε εγείρεται το ζήτηµα της οργάνωσης, τα παλιά φαντάσµατα του Λενινισµού, της σιδερένιας κοµµατικής πειθαρχίας και της κριτικής του συνδικαλισµού και του σοσιαλδηµοκρατικού ρεφορµισµού, αναπόφευκτα ξανασηκώνουν το άσχηµο παράστηµά τους. Μ αυτή την έννοια, ξέρω ότι πολλοί από εσάς θα υποστηρίζατε ότι είχαµε αρχίσει µε µια λάθος κίνηση παίρνοντας σαν σηµείο της εκκίνησής µας το φυλλάδιο του Λένιν για τον αριστερό κοµµουνισµό µε τα αδιέξοδά του µεταξύ κοινωνικού κινήµατος και κοµµατικής οργάνωσης, ή µεταξύ αναρχισµού και κράτους. Όµως, στους τελικούς σχολιασµούς µου, θα ήθελα να εξετάσω κάποιες από τις προϋποθέσεις, που βρίσκονται πίσω από το φερόµενο αυτό αδιέξοδο, και να εστιασθώ πάνω σ έναν άλλο κύριο κοµµουνιστή διανοητή της εποχής µας και συγκεκριµένα στο συνεργάτη του Έβο Μοράλες κι αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Βολιβίας Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα (Álvaro García Linera), ο οποίος είναι ο συγγραφέας όχι µόνο δυο το πρόβληµα του κοµµουνισµού ως τέτοιου. Η δουλειά της είναι το κράτος, η νίκη του ανταγωνισµού. Η Πολιτιστική Επανάσταση αρχίζει µε την εγκαθίδρυση αυτού του µη κατοικήσιµου χώρου. Μας καλεί να ονοµάσουµε κόµµα νέου τύπου το µετα-λενινιστικό κόµµα, το κόµµα για τον κοµµουνισµό, στη βάση του οποίου µπορούµε να αναπλάσουµε ολόκληρο το πεδίο της Μαρξιστικής πράξης. 13

σηµαντικών βιβλίων για τον Μαρξ και τον Μαρξισµό, γραµµένων ενώ εξέτινε στην φυλακή στην δεκαετία 1990 την ποινή του, έχοντας κατηγορηθεί για ανατρεπτική δραστηριότητα, αλλά όντας επίσης και συγγραφέας µιας βασικής συλλογής των κοινωνιολογικών κειµένων του, που εκδόθηκαν στις αρχές του 2009 στην Αργεντινή κάτω από τον τίτλο Η Δύναµη των Πληβείων (La potencia plebeya). [Εδώ, παρεµπιπτόντως, θα ήθελα να προσθέσω πόσο έχω στεναχωρηθεί που ο Γουάνγκ Χούι (Wang Hui) δεν τα κατάφερε να έρθει στο συνέδριο αυτό. Θα ήθελα να συνεχίζαµε το διάλογο, που είχαµε αρχίσει µαζί πριν ενάµισι χρόνο στο Κορνέλ, όπου συζητούσαµε όχι µόνο για τον Μαοϊσµό, που βρίσκεται στη βάση πολλών από τα πιο αυθεντικά χειραφετικά πολιτικά φαινόµενα σ όλον τον κόσµο σήµερα, αλλά και για µια παράτολµη υπόθεση, ότι το κλειδί για την ανανέωση του κοµµουνισµού στο µέλλον, όπως αναµφίβολα ο Σάντρο Ρούσο θα συµφωνούσε µαζί µου, θα µπορούσε να αναζητηθεί µάλλον στις συνεργασίες περιφέρειας-µε-περιφέρεια, π.χ., µεταξύ Ιαπωνίας και Βραζιλίας ή µεταξύ Κίνας και των Τσιάπας, περιφερειακές συνεργασίες που θα παρέκαµπταν τα µητροπολιτικά κέντρα της ονοµαζόµενης Παλιάς Ευρώπης. Μ αυτήν την έννοια, ο φόρος τιµής, που θα ήθελα να αποτίσω στον Γκαρσία Λινέρα, πρέπει να γίνει κατανοητός και σαν µια προσπάθεια διόρθωσης. Με τον Σλάβοϊ Ζίζεκ προσπαθήσαµε να τον φέρουµε εδώ, αλλά δυστυχώς αυτό αποδείχθηκε αδύνατο. Θα ήθελα ακόµη να οµολογήσω ότι δεν µπόρεσα ακόµη να διαβάσω το µικρό βιβλίο, που έγραψε ο Γκαρσία Λινέρα µαζί µε τον Μάικλ Χαρντ και τον Τόνι Νέγκρι, το οποίο προέκυψε από την επίσκεψη των δυο τελευταίων στην Βολιβία: το βιβλίο αυτό έφθασε µόλις χθες και µε περιµένει στο σπίτι µου στη δεύτερη πατρίδα µου το Μεξικό. Σαν µια ταπεινή επανόρθωση λοιπόν θα ήθελα µε τα παρακάτω σχόλια να συµβάλω σε µια πολύ στοιχειώδη συµπερίληψη τουλάχιστον κάποιων λίγων πλευρών της Λατινικής Αµερικής, η οποία δυστυχώς είναι απούσα από το πρόγραµµά µας.] Ο ίδιος ο τίτλος, Η Δύναµη των Πληβείων, για να αρχίσουµε µ αυτό, θα µπορούσε να εκληφθεί ότι αποτίει το χρέος του και στις δυο τις µορφές του αριστερισµού, που περιγράφηκαν πιο πάνω. Επιπλέον, σε πολλά από τα κείµενά του, ο Γκαρσία Λινέρα σφυροκοπεί αδιάκοπα εκείνους τους σεχταριστές, καταστροφολόγους ή µυστικοπαθείς ψευτο-αριστεριστές ( pseudoizquierdistas ), που θα επιβεβαίωναν την ταύτισή τους προφανώς σαν γνήσιοι αριστεριστές. Αλλά φυσικά, τα πράγµατα δεν είναι ποτέ τόσο απλά. Από την άλλη µεριά, η αναφορά στους πληβείους (ο Λινέρα µιλά για τους αρµατωµένους πληβείους, τους επαναστατηµένους πληβείους και τους εξεγερµένους πληβείους ) πράγµατι περιλαµβάνει µια συνεχή προσπάθεια παράκαµψης της κλασικής φιγούρας του προλεταριάτου, έτσι όπως αυτή διαµορφώνεται µέσα στα µεγάλα εργοστάσια, για χάρη µιας διαφορετικής και πιο ευέλικτης σύνθεσης του επαναστατικού υποκειµένου (µια σύνθεση την οποίαν ο Λινέρα ονοµάζει ετερογενή [abigarrada], προφανώς δανειζόµενος τον όρο από τον διάσηµο Βολιβιανό κοινωνιολόγο René Zavaleta, ενώ στην πραγµατικότητα η έννοια και το όνοµα του όρου αυτού ήδη εµφανίζονται στο φυλλάδιο του Λένιν για τον αριστερισµό). 27 Επιπλέον όµως, η 27 Σχετικά µε τις νέες συνθήκες της εργασίας, αυτό µοιάζει µε µια υπονοούµενη κριτική του λόγου του Badiou στο Εργοστάσιο σαν συµβαντικός τόπος ( L usine comme site événementiel ): Πολλοί 14

πληβειακή αναφορά είναι γενικώς συνεπής προς την αριστερίστικη ή λαϊκίστικη προσφυγή και σ άλλα ονόµατα των άµορφων ή ακόµη ασχηµατοποίητων µαζών: από τον όχλο του Χέγκελ ως τους λούµπεν του Μαρξ και του Λακλάου και τις ορδές του Ντελέζ. Όπως εξηγούν ο Ζακ κι η Ντανιέλ Ρανσιέρ σ ένα άρθρο τους για τον αριστερισµό στην Γαλλία της δεκαετίας 1970, ονόµατα σαν κι αυτά, κι ιδιαίτερα το όνοµα των πληβείων, αυτό που υπόσχονται είναι κάποιοι τρόποι παράκαµψης του ζητήµατος της εκπροσώπησης σαν εµπόδιο, πάνω στο οποίο προσαράζει κάθε χειραφετική πολιτική: [ ] η φιγούρα του πληβείου εµφανίζεται για εκείνον, που η διανόηση τον αναπαριστά όπως χθες αναπαριστούσε το προλεταριάτο, αλλά, για την ακρίβεια, µ έναν τέτοιο τρόπο που αρνείται την αντιπροσώπευση, καθώς ο πληβείος σηµατοδοτεί ταυτόχρονα και την θετικότητα των βασάνων και του δηµόσιου περίγελου και το µερίδιο της άρνησης, της αρνητικότητας, που ο κάθε πληβείος φέρνει µέσα του, καθώς πραγµατοποιεί την ενότητα µεταξύ της διανόησης και του λαού [ ]. 28 Στη Δύναµη των Πληβείων, αυτή η πολυ-αναζητηµένη ενότητα µεταξύ διανόησης και λαού παραδόξως επιχειρεί να αποποιηθεί της κάθε φιγούρας του ενδιάµεσου τρίτου (el tercero incluido), ο οποίος στη Λατινική Αµερική συνήθως είναι ένας λευκός δικηγόρος ή ένας ισπανότροπος µιγάς (ladino) σαν ο άνθρωπος που γνωρίζει η ειρωνεία είναι ότι αυτό ήταν το σύνθηµα του Γκαρσία Λινέρα στην εκλογική εκστρατεία του 2006 έτσι ώστε πολλά από τα πλήγµατα, που τα δοκίµια της συλλογής αυτής καταφέρουν εναντίον της αντιπροσωπευτικής φιγούρας του διανοούµενου, να µπορούν να διαβαστούν και σαν µια φρόνιµη αυτο-κριτική. Γυρνώντας πίσω στην εµµένεια (immanence) σαν πηγή της δεύτερης εκδοχής του σύγχρονου αριστερισµού, η αναζήτηση αυτή της υπέρβασης της αντιπροσώπευσης αναπτύσσεται περαιτέρω µέσα από την έννοια της potencia στον τίτλο του βιβλίου του Γκαρσία Λινέρα, µιας έννοιας που είναι τόσο δύσκολο να µεταφρασθεί στις µη λατινογενείς γλώσσες, όπως η potenza του Νέγκρι: η δυνητικότητα (ή το εν δυνάµει, potentiality στα Αγγλικά) ηχεί σαν ένας ακρωτηριασµένος Αριστοτελισµός χωρίς την υπαρκτότητα ( actuality στα Αγγλικά) αλά Αγκάµπεν, η ικανότητα ( potency στα Αγγλικά) είναι µια έννοια υπερβολικά σεξιστική και προκατειληµµένα ανδροπρεπής και, παρότι η δύναµη ( power στα Αγγλικά) δηµιουργεί µια ολέθρια σύγχυση µε τη συνήθη µετάφραση του Ισπανικού φιλελεύθεροι ιδεολόγοι έχουν δει στην εξάλειψη αυτή του κλασικού εργάτη ένα επιχείρηµα για την υποβάθµιση του ρόλου του εργάτη και παραδόξως ενορχηστρώνουν τις παρεµβάσεις τους µε κάποιο ψευτο-αριστερίστικο λόγο, που θέλει τον µαζικό εργάτη των µεγάλων εταιριών να αποτελεί την καθοριστική και την αποκλειστική µορφή της συγκρότησης της εργασίας (σελ. 109). Ο σύγχρονος κοινωνικός εργάτης δεν πρέπει να αναζητηθεί µόνο στα µεγάλα εργοστάσια µε τους µισθωτούς εργαζόµενους, που έχουν σταθερά συµβόλαια. Βρίσκεται στις επιχειρήσεις των ανάδοχων εργολάβων, στις µικρο-επιχειρήσεις, στην οικιακή εργασία, σε µια σειρά από ασχολίες, που περιστρέφονται γύρω από τη λογική της αποτίµησης της αξίας, όπως την καθορίζουν οι πρώτοι. Βρίσκεται στις κατασκευές, στα ορυχεία, στις µεταφορές. Στα µέσα επικοινωνίας, στα αεροδρόµια, στην παραγωγή των υπηρεσιών. Στα εργαστήρια, όπου ανακαλύπτονται τα νέα προϊόντα, στους σκουπιδότοπους των πόλεων κ.λπ. (σελ. 109-110). 28 Jacques Rancière (µαζί µε την Danielle Rancière), La légende des philosophes. Les intellectuels et la traversée du gauchisme, Les Scènes du peuple, σελ. 307-308. Πρέπει φυσικά να προσθέσω ότι αυτή η καυστική κατανόηση του ρόλου της φιγούρας του πληβείου δεν υποχρέωσε τον ίδιο τον Ρανσιέρ να µην παρουσιάσει το έργο του Gauny σαν το έργο ενός φιλοσόφου των πληβείων. 15

poder ή του Ιταλικού potere, εφόσον δεν έχουµε κάτι καλύτερο, ας αποδώσουµε έτσι (σαν δύναµη ) το potencia στα Ελληνικά. Βέβαια, στα Ισπανικά, το επιπλέον καλό µε το potencia είναι το γεγονός ότι εύκολα µετατρέπεται σε ρήµα, το potenciar, το οποίο σηµαίνει ισχυροποιώ ( empower στα Αγγλικά) ή στην κυριολεξία, καθιστώ δυνατό/δυναµικό, αλλά και ταυτόχρονα πραγµατοποιώ ( actualize στα Αγγλικά) αυτό που αλλιώς θα παρέµενε ακόµη δυνητικό. Τα πιο εκπληκτικά τµήµατα της Δύναµης των Πληβείων, πράγµατι, είναι εκείνα που αναφέρονται στη σύγχρονη συνάφεια του Κοµµουνιστικού Μανιφέστου, στα οποία ο Λινέρα, επίσης ακολουθώντας το Grundrisse του Μαρξ και τον τρόπο που το διάβασε ο Νέγκρι, ξεσκεπάζει την εµµενή τελικότητα του καπιταλισµού σαν το σύστηµα, που ταυτόχρονα περιέχει κι ένα ακόµη αφηρηµένο δυναµικό για τον κοµµουνισµό. Η τοποθέτηση του Μαρξ στο Μανιφέστο σε σχέση µ αυτήν την καθολικοποίηση του κεφαλαίου συνίσταται απλώς στην κατανόηση των δυναµικών της χειραφέτησης, που είναι κρυµµένα εκεί µέσα, αλλά τα οποία ως τώρα εµφανίζονται παραµορφωµένα και διαστρεβλωµένα κάτω από τον κυρίαρχο καπιταλιστικό ορθολογισµό, γράφει ο Λινέρα, έτσι ώστε η κριτική ανάλυση να πρέπει να φέρει στο φως τις τελικότητες, τις χειραφετικές τάσεις της εργασίας ενάντια στο κεφάλαιο, που ουσιαστικά είναι φωλιασµένες µέσα του και τις οποίες οι Μαρξιστές πρέπει να κατανοήσουν και, µε κάθε µέσο στη διάθεσή τους, να τις ισχυροποιήσουν. 29 Αυτό επίσης σηµαίνει ότι το δυναµικό των πληβείων, ενώ επί του παρόντος είναι ακόµη υπνωτισµένο κι αφηρηµένο, ήδη βρίσκεται µέσα στη δύναµη του κεφαλαίου, αντί να αντιπαρατίθεται απ έξω σ αυτό µέσω του ονείρου της άρνησης της δύναµής του. Μ άλλα λόγια, η πραγµατική κίνηση, που καταργεί την τρέχουσα κατάσταση των πραγµάτων, δεν είναι κανένα υποθετικό ιδεαλιστικό όνειρο, αλλά συνδέεται µ ένα γνήσια υλιστικό και κριτικό, αν όχι διαλεκτικό, τρόπο µε τις τάσεις και τις τελικότητες, που είναι εγγενείς µέσα στον καπιταλισµό. Παρόλα αυτά, η δύναµη των πληβείων δεν αναδύεται αυθόρµητα µέσα από την κρίση και την ανικανότητα του καπιταλισµού, γιατί το κεφάλαιο συνεχίζει να αναπαράγεται, να παράγει ακόµη περισσότερο κεφάλαιο ακόµη και χάρη στις παγκόσµιες κρίσεις, όπως την τρέχουσα. Καθώς ο Μαρξ, παρατιθέµενος από τον Λινέρα, συνήθιζε να λεει, κάτι που θα µπορούσε ίσως να ήταν η τέλια πάσα για την παρέµβαση του Τζιάνι Βατίµο την Κυριακή: Οι κοινωνικές µεταρρυθµίσεις ποτέ δεν επιτυγχάνονται λόγω της αδυναµίας των ισχυρών, αλλά αποτελούν πάντα την έκβαση της δύναµης των ασθενών. 30 Η ενδυνάµωση αυτή των ασθενών εξαρτάται από µια µαζική και συχνά βίαια πράξη στρέψης (torsion) ή παραβίασης (forcing), την οποίαν ο Γκαρσία Λινέρα σπουδασµένος µαθηµατικός, που, όπως ο Μπαντιού, αναµφίβολα πιστεύει ότι είναι δυνατό να διδάξουµε µαθηµατικά σ ένα παιδί τεσσάρων ετών επίσης ονοµάζει καµπυλότητα του κοµµουνιστικού αυτο-προσδιορισµού. Μ άλλα λόγια, το κεφάλαιο ξεδιπλώνει το δυναµικό της κοινωνικής εργασίας µόνο σαν µια αφαίρεση, σαν µια δύναµη, η οποία είναι σταθερά υποταγµένη κι ευνουχισµένη από τον ορθολογισµό της εµπορικής αξίας. Το γεγονός ότι οι τάσεις αυτές µπορούν ακόµη να επιπλέουν δεν είναι πια ζήτηµα του κεφαλαίου, το οποίο, όσο υπάρχει, δεν πρόκειται ποτέ να τις επιτρέψει να ανθίσουν. 29 García Linera, σελ. 59-60. 30 Παρατιθέµενο σελ. 65. 16

Είναι ζήτηµα της εργασίας πάνω κι ενάντια στο κεφάλαιο, στη βάση του τι το κεφάλαιο, σαν τέτοιο, έχει κάνει, συµπεραίνει ο Λινέρα. Και πιο κάτω προσθέτει: Το σπάσιµο αυτού του προσδιορισµού, η καµπύλωση προς µια άλλη κατεύθυνση του ταξικού χώρου ή, µ άλλα λόγια, η δυνατότητα καθορισµού της εργασίας µόνο πάνω στη βάση της ίδιας της εργασίας, είναι ένα ζήτηµα της οικοδόµησης της εργατικής τάξης για τον εαυτό της, του προσδιορισµού της εργασίας για τον εαυτό της, απέναντι στην απαλλοτρίωση του κεφαλαίου: είναι το ιστορικό-υλιστικό πρόβληµα του αυτο-προσδιορισµού. 31 Απ όλες αυτές τις πολύ σύντοµες παρατηρήσεις, θα ήθελα να βγάλω δυο συµπεράσµατα, τα οποία είναι δυο καθήκοντα σε σχέση µε την κοµµουνιστική θέση, που πιθανόν να µπορούν τελικά να µας φέρουν µαζί σ ένα ενωµένο µέτωπο, στο οποίο η επιχειρηµατολογία του Μπαντιού για την αφαίρεση από το κόµµα και το κράτος, για παράδειγµα, δεν θα έπρεπε πια να αποκλείει να πάρουµε στα σοβαρά τις προτάσεις κάποιου σαν τον Γκαρσία Λινέρα. Το πρώτο καθήκον πρέπει να συνίσταται στην ιστορικοποίηση της κοµµουνιστικής υπόθεσης. Όπως έγραφα του Ζίζεκ και του Πήτερ Χώλγουορντ, αµέσως µετά αφού διάβασα το µικρό βιβλίο του Μπαντιού για τον Σαρκοζύ, αυτό που ταυτόχρονα αποτελεί την οµορφιά και την απλότητα της ιδέας, που για πρώτη φορά είχε προταθεί από τους Μπαντιού και Balmès στο Για την Ιδεολογία, είναι το γεγονός ότι ο κοµµουνισµός ορίζεται, αφενός, από µια σειρά από αναλλοίωτες αξιωµατικές αρχές, οι οποίες συναντώνται κάθε φορά που µια µαζική κινητοποίηση συγκρούεται απευθείας για τα προνόµια της ιδιοκτησίας, της ιεραρχίας και της εξουσίας, κι, αφετέρου, από τους ιδιαίτερους πολιτικούς δρώντες, οι οποίοι πραγµατώνουν κι υλοποιούν, µέσα στην ιστορική προοπτική και µε ποικίλους βαθµούς επιτυχίας ή τελικότητας, αυτές τις ίδιες αναλλοίωτες αρχές. Μ άλλα λόγια, το πρώτο καθήκον µας είναι να γράψουµε, σαν να υπήρχε, µια ιστορία της κοµµουνιστικής αιωνιότητας, µ έναν εξωπραγµατικό Μποργκεσιανό τρόπο. Η κοµβική έννοια, απ αυτή την άποψη, δεν είναι η ορθόδοξη έννοια των φάσεων µιας διαλεκτικής περιοδολόγησης, αλλά των ακολουθιών της κοµµουνιστικής υπόθεσης κάτω από έναν αυστηρά εµµενή προσδιορισµό. Όµως, εκτός από το να αφεθεί η κοµµουνιστική υπόθεση να λάµψει µ όλη εκείνη τη διαχρονική λαµπρότητα της Πλατωνικής ή Καντιανής Ιδέας, ο κοµµουνισµός πρέπει επίσης να πραγµατοποιηθεί και να οργανωθεί σαν την πραγµατική κίνηση, που καταργεί την παρούσα κατάσταση των πραγµάτων. Μ άλλα λόγια, ο κοµµουνισµός πρέπει να ξαναβρεί την εγγραφή του µέσα στο συγκεκριµένο σώµα ή τη σάρκα του πολιτικού υποκειµένου ακόµη κι αν µια τέτοια πράξη υποκειµενικοποίησης δεν περνά πια µέσα από την παραδοσιακή µορφή του κόµµατος, για να ενσαρκωθεί. Μετά λοιπόν από την ιστορικοποίηση της αιωνιότητας, αυτό είναι το δεύτερο καθήκον για την ανανέωση της 31 Αλλά για τον Λινέρα, αυτός ακριβώς είναι ο ορισµός του πολιτικού κόµµατος κατά τον Μαρξ: Το κόµµα γίνεται, έτσι, η κινητήρια δύναµη της ιστορικής συγκρότησης των προλεταριακών µαζών σαν το υποκείµενο, το οποίο τις οδηγεί προς τον προορισµό τους δια µέσου της οικοδόµησης των πολλαπλών και µαζικών πρακτικών µορφών, που µπορούν να παραγάγουν µια πραγµατικότητα διαφορετική απ αυτήν της επικυριαρχίας του κεφαλαίου. Το κόµµα, µ αυτήν την έννοια, γίνεται κάποια υλική πράξη των µαζών, ούτε των κλικών, ούτε των πρωτοποριών. Είναι ένα κίνηµα πρακτικών δραστηριοτήτων, κι όχι απλώς θεωρητικής διερεύνησης, είναι η ταξική πάλη της ίδιας της εργατικής τάξης, κι όχι ένα πρόγραµµα ή ένα ιδανικό για την υπαγωγή σ αυτό της πραγµατικότητας (σελ. 122). 17

κοµµουνιστικής υπόθεσης στην τρέχουσα κατάστασή µας. Όπως γράφει ο Μπαντιού στο Για µια Σκοτεινή Καταστροφή: Το σηµείο όπου µια στιγµή της σκέψης αφαιρείται από το κράτος, εγγράφοντας την αφαίρεση αυτή στο είναι, συγκροτεί το πραγµατικό της πολιτικής. Και µια πολιτική οργάνωση δεν έχει άλλο σκοπό από το να κρατά το κερδισµένο βήµα ( tenir le pas gagné, µια αναφορά στο Μια Εποχή στην Κόλαση του Rimbaud), δηλαδή, να παρέχει ένα σώµα για εκείνη τη σκέψη, η οποία, µέσα από τη συλλογική ανάµνηση, µπορεί πάντα να βρίσκει τη δηµόσια χειρονοµία της ανυπακοής, που τη θεµελιώνει. 32 Αλλά, φυσικά, αυτό είναι ακριβώς και το σηµείο που µπορούν να βρεθούν οι αιτίες όλων των κύριων διαφωνιών, συµπεριλαµβανοµένων κι εκείνων µεταξύ των συµµετεχόντων του παρόντος συνεδρίου. Όµως, σε διάφορα σηµεία στη Δύναµη των Πληβείων, έχει αρκετό ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Γκαρσία Λινέρα εφιστά την προσοχή µας σε µια επιστολή του Μαρξ προς τον Freiligrath, γραµµένη στις 29 Φεβρουαρίου 1860, όπου γράφει ο Μαρξ ότι, µετά τη διάλυση της Λίγκας των Κοµµουνιστών το 1852, ο ίδιος δεν ανήκε ούτε σ αυτή ούτε, το ίδιο διάστηµα, και σε καµία άλλη δηµόσια ή µυστική οργάνωση, [κι εδώ παραθέτω το απόσπασµα από την επιστολή του Μαρξ] επειδή το κόµµα, µ αυτήν την εντελώς εφήµερη έννοια, έχει παύσει να υπάρχει για µένα πριν από οκτώ χρόνια [ ]. Όταν µιλούσα για το κόµµα, το καταλάβαινα µε τη µεγάλη ιστορική έννοια της λέξης. 33 Με βάση αυτό, θα προχωρήσει ο Γκαρσία Λινέρα να µας καλέσει για µια επανάκτηση κι ορθή κατανόηση των δυο αυτών εννοιών του κόµµατος, την εφήµερη και τη µεγάλη ιστορική έννοια, µέσα από τρόπους που ταιριάζουν απόλυτα µε κάποια από τα λιγότερο γνωστά λόγια του Μπαντιού πάνω στο ίδιο θέµα, ακόµη και µέχρι τη Μεταπολιτική του, στα οποία κάνει έκκληση για µια στρατευµένη µορφή της πολιτικής χωρίς κόµµα: Η ιστορική κι η εφήµερη έννοια του κόµµατος σχηµατίζουν µια ιστορική διαλεκτική του κόµµατος στον Μαρξ, την οποίαν οφείλουµε να υπερασπίσουµε σήµερα, όντας αντιµέτωποι µε την τραγική εµπειρία του κόµµατος-κράτους, που κυριαρχεί στα οργανωτικά βιώµατα ενός µεγάλου τµήµατος της Αριστεράς σ όλον τον κόσµο. Το κόµµα-κράτος, σ όλες τις περιπτώσεις, ήταν το αντίγραφο-µινιατούρα του ιεραρχικού κρατικού δεσποτισµού, ο οποίος είχε αλλοτριώσει τη στρατευµένη βούληση µέσα στην παντοδύναµη εξουσία των αφεντικών και των κοµµατικών στελεχών. Μ αποτέλεσµα να µην εµφανίζονται πλέον οι επαναστατικοί κοινωνικοί µετασχηµατισµοί, καθώς οι κοµµατικοί µηχανισµοί αυτοί επιδεικνύουν µια εκπληκτική ικανότητα ανάµειξης µε την κρατική µηχανή, προσπαθώντας να την αναδοµήσουν έτσι ώστε να κατέχουν την αποκλειστική λειτουργία της απαλλοτρίωσης της γενικής βούλησης και ταυτόχρονα να ενισχύουν την ορθολογικότητα της καπιταλιστικής αναπαραγωγής, από την οποία [το κράτος-κόµµα] αναδύθηκε. 34 32 Alain Badiou, D'un désastre obscur: Sur la fin de la vérité d'état (Paris: l'aube, 1998). 33 Marx, επιστολή προς τον Freiligrath, παρατιθέµενη στο Álvaro García Linera, La potencia plebeya: Acción colectiva e identidades indígenas, obreras y populares en Bolivia, επιµ. Pablo Stefanoni (Buenos Aires: Prometeo/CLACSO, 2008), σελ. 82. 34 García Linera, σελ. 130. 18

Μήπως όµως µπορούµε να συναρθρώσουµε την ιδέα αυτή της επανάκτησης του κόµµατος στο πλαίσιο της µεγάλης ιστορικής έννοιας µαζί µε την ακόλουθη εκπληκτική υπεράσπιση της κοµµατικής-µορφής της πολιτικής από µεριάς Μπαντιού; Είναι κρίσιµο να τονίσουµε ότι, για τον Μαρξ ή για τον Λένιν, οι οποίοι κι οι δυο συµφωνούν στο σηµείο αυτό, το πραγµατικό χαρακτηριστικό του κόµµατος δεν είναι η σταθερότητά του, αλλά µάλλον το πορώδες του ως προς το συµβάν, η διαχυτική ευελιξία του απέναντι σ απρόβλεπτες περιστάσεις, διαβάζουµε στην Μεταπολιτική του Μπαντιού. Εποµένως, αντί να αναφέρεται σ ένα πυκνό, περιορισµένο κοµµάτι της εργατικής τάξης αυτό που ο Στάλιν θα το ονοµάσει απόσπασµα το κόµµα [πρέπει να] αναφέρεται σε µια αποκαθηλωµένη πανταχού παρουσία, της οποίας ο ιδιαίτερος ρόλος είναι λιγότερο η αντιπροσώπευση της τάξης και περισσότερο η εξασφάλιση της ισότητάς της µ ο,τιδήποτε η ιστορία παρουσιάζει σαν απίθανο και περίσσιο σε σχέση µε την ακαµψία των συµφερόντων, είτε υλικών ή εθνικών. Εποµένως, οι κοµµουνιστές ενσαρκώνουν την απεριόριστη πολλαπλότητα της συνείδησης, την ανυπόµονη πλευρά της, κι, άρα, και την επισφάλεια του [κοινωνικού] δεσµού, παρά τη σταθερότητά του. Δεν είναι άσκοπο λοιπόν το απόφθεγµα ότι το προλεταριάτο ότι δεν έχει τίποτε άλλο να χάσει εκτός από τις αλυσίδες του κι έχει έναν ολόκληρο κόσµο να κερδίσει. 35 Τέλος, σε σχέση µε το κράτος, ο Γκαρσία Λινέρα προφανώς συµµερίζεται την ιδέα, την οποίαν είχαν εκφράσει στο σύνολό της ο Μαρξ κι ο Ένγκελς µετά την εµπειρία της Κοµµούνας του Παρισιού, δηλαδή ότι, µε τα λόγια του Ένγκελς, το σύγχρονο κράτος, σ οποιαδήποτε µορφή κι αν πάρει, ουσιαστικά είναι ένας καπιταλιστικός µηχανισµός, είναι το κράτος των καπιταλιστών, ο ιδανικός συλλογικός καπιταλιστής. 36 Κι επιπλέον, ο άνθρωπος, ο οποίος σε λίγο θα γίνει ο Αντιπρόεδρος της Βολιβίας [µε µια φρασεολογία, που θυµίζει τις διατυπώσεις του Ρανσιέρ], προειδοποιεί επίσης ενάντια σ αυτό που το αποκαλεί ένα είδος κρατικισµού, το οποίο το ονειρεύεται ο πρωτόγονος αναρχισµός. Η αφέλεια µιας κοινωνίας έξω από το κράτος δεν θα αποτελούσε τίποτε περισσότερο από έναν αθώο συλλογισµό, αν δεν επρόκειτο για το γεγονός ότι έτσι ξεχνιέται ή κρύβεται πώς το κράτος ζει σε βάρος των πόρων ολόκληρης της κοινωνίας, εκχωρώντας µε ιεραρχικό τρόπο τα αγαθά αυτά, µε σκοπό τη διεύρυνση του συνόλου των κοινωνικών ανισοτήτων, και τεµαχισµών και καθοσιώνοντας την πρόσβαση σ αυτές τις δυνάµεις, µέσω της καταστολής που ασκεί και της νοµιµοποίησης που παίρνει από το σύνολο των µελών της κοινωνίας. Το κράτος είναι λοιπόν µια ολική κοινωνική σχέση, όχι µόνο ο στόχος της φιλοδοξίας των δυνατών ή των διψασµένων για την εξουσία. Το κράτος, µε κάποια έννοια, µας διαπερνά όλους κι από εκεί είναι που πηγάζει το δηµόσιο νόηµά του. 37 Μ άλλα λόγια, ακόµη και το κράτος είναι τελικά δοµηµένο πάνω στο δυναµικό 35 Alain Badiou, Metapolitics, µεταφρ. Jason Barker (London: Verso, 2005), σελ. 74-75. 36 Engels, Από τον ουτοπικό σοσιαλισµό στον επιστηµονικό σοσιαλισµό. Ας µην ξεχνάµε ακόµη και τη στροφή του ίδιου του Μαρξ σε σχέση µε το κράτος: στη διόρθωση του Κοµµουνιστικού Μανιφέστου, µετά την Κοµµούνα του Παρισιού. Ο Álvaro García Linera παραπέµπει στον Balibar πάνω σ αυτό το ζήτηµα, στο έργο του Cinq études du matérialisme historique. Συµπέρασµα: Δεν υπάρχει λοιπόν καµία δυνατή κοινωνική επαναστατικοποίηση κι επακόλουθη εθνική οικοδόµηση από το παλιό κράτος. Το καθήκον αυτό µπορεί µόνο να έρθει σαν η κίνηση της κοινωνίας για την αυτο-οργάνωσή της, σαν µια δηµιουργική και ζωτική ώθηση της κοινωνίας των πολιτών, για να οργανωθεί ως έθνος (σελ. 50). Δείτε επίσης την αρνητική αποτίµηση της υποκειµενικής διαφθοράς, η οποία υποχρεωτικά έπεται των συµβιβασµών µε το κράτος, στις 3 προκλήσεις 37 García Linera, σελ. 231-232, σηµ. 277. 19

των πληβείων, οι οποίοι µπορούν πάντοτε να απαλλοτριώσουν τους απαλλοτριωτές, παίρνοντας πίσω αυτό που για τους τελευταίους πέντε αιώνες όριζε την κλεψιά της σύγχρονης εξουσίας στη Λατινική Αµερική. Σε µια πρόσφατη συνέντευξη, αφού είχε ήδη αναλάβει τη θέση του δεύτερου στην ιεραρχία του κρατικού µηχανισµού της χώρας του, ο Γκαρσία Λινέρα πηγαίνει ακόµη τόσο µακριά ώστε να προτείνει τη δυνατότητα ότι το κράτος, εφόσον θα υπόκειται σε µια νέα συγκροτησιακή (constituent) εξουσία, να αποτελεί µια από τις ενσαρκώσεις, που θα µπορούσαν να καταστήσουν δυνατή την κοµµουνιστική υπόθεση. Προφανώς, το να ισχυριστεί κάτι διαφορετικό θα ήταν ανακόλουθο από µεριάς ενός Αντιπροέδρου. Ακόµη όµως κι έτσι, βρίσκω τα λόγια του, όπως συνήθως, να είναι πειστικά και προκλητικά και, γι αυτό, θα τα παραθέσω εν εκτάσει: Ο γενικός ορίζοντας της εποχής µας είναι κοµµουνιστικός. Κι ο κοµµουνισµός αυτός θα πρέπει να οικοδοµηθεί πάνω στη βάση των ικανοτήτων αυτο-οργάνωσης των κοινωνιών, των διαδικασιών παραγωγής και διανοµής του κοινοτιστικού (comunitaria), αυτο-διαχειριζόµενου πλούτου. Όµως, αυτή τη στιγµή, προφανώς ο ορίζοντας αυτός δεν είναι άµεσος, αλλά επικεντρώνεται στην κατάκτηση της ισότητας, την ανακατανοµή του πλούτου, τη διεύρυνση των δικαιωµάτων. Η ισότητα είναι θεµελιώδης, επειδή σπάζει µια αλυσίδα πέντε αιώνων δοµικής ανισότητας, κι αυτός είναι ο στόχος της εποχής, στο βαθµό που οι κοινωνικές δυνάµεις µας επιτρέπουν να προχωρήσουµε, όχι γιατί από µόνοι µας το προδιαγράφουµε µε τέτοιο τρόπο, αλλά γιατί αυτό είναι που βλέπουµε. Ή, καλύτερα, κινητοποιούµαστε έχοντας τα µάτια µας, γεµάτα µ ανυποµονησία και λαχτάρα, στραµµένα προς τον κοµµουνιστικό ορίζοντα. Αλλά ήµασταν σοβαροί κι αντικειµενικοί, µε την κοινωνική έννοια του όρου, όταν σηµατοδοτούσαµε τα όρια αυτής της κινητοποίησης. Κι από εδώ προήλθε η αντιδικία µε διάφορους compañeros για το τι ήταν δυνατό να κάνουµε. Όταν µπήκα στην κυβέρνηση, αυτό που έκανα ήταν να επικυρώσω και να αρχίσω να λειτουργώ στο επίπεδο του κράτους σε σχέση µ αυτήν την ανάγνωση της τρέχουσας στιγµής. Εποµένως, τι γίνεται µε τον κοµµουνισµό; Τι µπορεί να γίνει από το κράτος σε σχέση µε τον κοµµουνιστικό ορίζοντα; Να υποστηριχθεί όσο γίνεται περισσότερο το ξεδίπλωµα των οργανωτικών ικανοτήτων της ίδιας της κοινωνίας. Μέχρι αυτού του σηµείου µπορεί να φθάσει αυτό που ένα αριστερό κράτος, ένα επαναστατικό κράτος, µπορεί να κάνει. Να διευρύνει την εργατική βάση και την αυτονοµία του κόσµου της εργασίας, να καταστήσει δυνατές τις µορφές της κοινοτιστικής οικονοµίας, όταν δηµιουργηθούν πολλά κοινοτιστικά δίκτυα, διαρθρώσεις και σχέδια. 38 38 García Linera, σελ. 21. Μια άλλη επιλογή είναι η προαγωγή των σχεδίων (πρότζεκτ) της εθνικής αυτονοµίας των ιθαγενών, που θα µπορούσαν να οδηγήσουν στο σχηµατισµό νέων κρατών µε σύνθεση την πλειοψηφία των ιθαγενών, όπως στην περίπτωση, για παράδειγµα, αυτών που µιλούν τα Aimara, που αποτελούν µια πολιτισµική κοινότητα, στην οποία έχει γίνει η µεγαλύτερη δουλειά εθνικής πολιτικοποίησης κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δηµιουργώντας ένα εθνικοποιηµένο πολιτικό σώµα, πέρα από την παρουσίαση της δυναµικής εθνικής πυκνότητας, για την πραγµατοποίηση αυτών των προτάσεων του πολιτικού αυτοπροσδιορισµού (σελ. 241). Μια τρίτη επιλογή, απαλλαγµένη των πολιτισµικών τραυµάτων, θα ήταν ο σχεδιασµός µιας νέας κρατικής δοµής ικανής να ενσωµατώσει µέσα σ όλο το θεσµικό πλαίσιο, στην κατανοµή των εξουσιών και στην κανονικότητα της πολιτικής, αυτές τις δυο µεγάλες διαστάσεις του κοινωνικού χαρακτήρα της Βολιβίας: την εθνικο-πολιτισµική ποικιλότητα και τον 20