Ο ΗΓΙΕΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Ο ΗΓΙΕΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ εκέµβριος 2012 Αριθµός προγράµµατος: 511709-LLP-1-2010-1-ES-KA3-KA3MP ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 2 Επίπεδο διάδοσης: ηµόσιο Σε συνεργασία µε

react reactivating teachers and learners Τίτλος: ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑ-ΕΛΛΑΔΑ Αυτό το έντυπο/ αναφορά δημιουργήθηκε την 20 /12/2012. Δημιουργήθηκε από react Project Team και υπόκειται σε Creative Commons Attribution- NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported License. Για απορίες και ερωτήσεις για το παρόν αλλά και το πρόγραμμα για τις ανάγκες του οποίου δημιουργήθηκε: Τηλ. 0034-961323470 ext.18 - Fax 0034-961324269 ferrando_amp@gva.es Πρόγραμμα : react reactivating teachers and learners Πρόγραμμα Lifelong Learning 2007-2013 Κωδ προγράμματος 511709-LLP-1-2010-1ES-KA3-KA3MP Δικτυακός τόπος προγράμματος: www.reactproject.eu Επικεφαλής προγράμματος: Amparo Ferrando (ES) με τη βοήθεια της Celia Ruíz (ES). Συνεργάτες: Kyriakos Dimitriou (GR), Elmo de Angelis (IT), Elvira Reitshammer (AT), Gerhild Lexel (AT), Wim Veen (NL), Pieter de Vries (NL), Thieme Hennis (NL), Anabela Luis (PT). Δ/νση: Conselleria de Educación Formación y Empleo- Avda. Campanar 32 46015 Valencia (Ισπανία) Δ/νση επικοινωνίας: CF-CRNFP - C/Ferrol s/n Polígono Industrial Fuente del Jarro 46988 Paterna (Ισπανία) Το έργο χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση που μπορεί να γίνει των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτό το έντυπο. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...3 1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ REACT?...3 Οι στόχοι...4 Το μοντέλο...6 Οργάνωση του παρόντος εγχειριδίου...7 1. Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ REACT...8 Κοινωνική φύση της γνώσης...8 Δικτυωμένη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη μάθηση...8 Εξατομικευμένη και αυτοκατευθυνόμενη μάθηση...10 2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...12 Ενέργειες σε κάθε πιλοτική δοκιμή...12 Εμπειρίες...14 Τεχνολογία Web...17 3. ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ REACT...20 Το οργανωτικό μοντέλο...20 Ατομικότητα...21 Γκρουπ/Τάξη...24 Εγκαταστάσεις και υποδομές...27 Θεσμικά θέματα...29 Κοινωνικό πλαίσιο...32 Παιδαγωγικές Αρχές και κατευθυντήριες γραμμές...33 Παιδαγωγικές αρχές...33 Κατευθυντήριες γραμμές...34 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...40 1. ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ REACT? 3

Το μοντέλο react είναι μια καινοτόμος προσέγγιση μάθησης που αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε για να παρακινήσει όσους έχουν απομακρυνθεί από την εκπαίδευση και τη μάθηση και να τους συνδέσει με τη δια βίου μάθηση. Ο στόχος του έργου ήταν όσοι έχουν απομακρυνθεί από την εκπαίδευση και τη μάθηση να βρουν τρόπους να ανακτήσουν τα εγγενή κίνητρα μάθησης και έτσι να βελτιώσουν τις ευκαιρίες για συμμετοχή στη μάθηση. Σημείο κλειδί σε αυτή την καινοτόμο στρατηγική είναι η προώθηση της αυτο-οργανωμένης μάθηση, δηλαδή ο μαθητής να αναλάβει τον έλεγχο της μαθησιακής διαδικασίας. Η χρήση των μίντια είναι ζωτικής σημασίας σε αυτή την προσέγγιση και συνάδει με την έννοια της ρύθμισης από το χρήστη του Περιβάλλοντος Προσωπικής Μάθησης (ΠΠΜ). Το επείγον του προβλήματος των νέων που δεν ολοκληρώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, αποκαλύπτεται από τις ατομικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Αυτοί οι νέοι έχουν υψηλότερο κίνδυνο της ανεργίας, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας, συμμετέχουν λιγότερο στην επανεκπαίδευση, βασίζονται περισσότερο στην κοινωνική υποστήριξη καθ 'όλη τη ζωή τους και τείνουν να συμμετέχουν λιγότερο στις εκλογές ή άλλες δημοκρατικές διαδικασίες. Το πρόγραμμα react ασχολείται με τις ανάγκες των ατόμων που εγκαταλείπουν το σχολείο σε μια προσπάθεια να βελτιώσει τις προοπτικές και την απασχολησιμότητά τους με το να αναπτύξει τις δεξιότητες των εκπαιδευτών τους, ώστε να αυξηθούν τα κίνητρα των μαθητών. Το μοντέλο θα υποστηρίξει τους εκπαιδευτές να βοηθήσουν τους μαθητές χωρίς κίνητρα να επιστρέψουν στη μάθηση, σε ένα περιβάλλον όπου δημιουργούν και διαχειρίζονται τις δικές τους εργασίες σε συνεργασία με άλλους μαθητές. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η εστίαση στην εξυπηρέτηση των μαθητών και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα τους επιτρέψουν να μαθαίνουν σε όλη τη ζωή τους. Η ανάπτυξη αυτή είναι ζωτικής σημασίας για τη δια βίου μάθηση στην Ευρώπη. Οι στόχοι Το πρόγραμμα react είναι ένα διακρατικό Ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο πλαίσιο της βασικής δράσης 3: «Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών» του 4

προγράμματος δια βίου μάθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πυρήνας του έργου ήταν να σχεδιάσει μια συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση των μαθησιακών δραστηριοτήτων και των στρατηγικών για την ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων στους μαθητές, μέσα από την προσωπική συμμετοχή του ατόμου σε σημαντικές δημιουργικές εργασίες και μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους μαθητές. Η εφαρμογή μιας νέας προσέγγισης απαιτεί προσοχή στις ανάγκες των μαθητών και, το σημαντικότερο, για όσους από τους καθηγητές είναι υπεύθυνοι, την εφαρμογή και την ενσωμάτωση της προσέγγισης σε υπάρχοντα προγράμματα σπουδών του επίσημου σχολικού συστήματος. Η προσέγγιση αυτή δοκιμάστηκε σε διάφορα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Αυστρία και την Ολλανδία. Συνολικά περίπου 300 μαθητές και 65 εκπαιδευτές συμμετείχαν στις δυο πιλοτικές δοκιμές. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, οι στόχοι του μοντέλου react είναι: Αλλαγή στάσης. Ο στόχος είναι οι μαθητές να αλλάξουν: από το να είναι παθητικοί, μια στάση που ενστάλαξε το εκπαιδευτικό σύστημα σε όλη την εκπαιδευτική διαδρομή τους, στο να είναι ενεργοί. Για την πραγματοποίηση αυτής της αλλαγής ο στόχος είναι να συμμετάσχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες, που ορίζονται και κατευθύνονται από τους ίδιους με συσχέτιση στην προσωπική τους ζωή. Νέες προοπτικές. Αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να διευρύνουν τις προοπτικές τους και να ανακαλύψουν τις εμπειρίες και απόψεις άλλων ανθρώπων. Αυτό δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε μια μακρινή αφηρημένη γνώση, αλλά είναι απαραίτητο να προωθηθεί στενές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικά υπόβαθρα, μέσω συνεργασίας. Εκπαίδευση στο πώς να μαθαίνουν. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων κριτικής σκέψης που θα επιτρέψει στους μαθητές να αντιμετωπίσουν ανεξάρτητα και αυτόνομα τις κοινωνικές και εργασιακές απαιτήσεις. 5

Το μοντέλο Το μοντέλο react είναι το αποτέλεσμα μιας ουσιαστικής έρευνας με τη συμμετοχή εταίρων από διαφορετικές χώρες, συνεντεύξεις με εκπροσώπους σχολείων, εκπαιδευτών και υπεύθυνους προγραμμάτων που έχουν υιοθετήσει καινοτόμες προσεγγίσεις μάθησης. Το μοντέλο εστιάζει στο συμμετοχικό σχεδιασμό, τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα και την αυτονομία του μαθητή ως εν δυνάμει κλειδιά για την επανενεργοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών που δεν έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους. Βασίζεται στην έρευνα και σε ενοποίηση διαδικασιών, που ισχύουν σε μορφές άτυπης μάθησης, στην οποία οι μαθητές «ανακαλύπτουν» κάνοντας ό, τι τους παρακινεί και μέσω αυτής της διαδικασίας αποκτούν μια σειρά από γνωστικές δεξιότητες που τους επιτρέπουν να δρουν αυτόνομα, αντιμετωπίζοντας και κατανοώντας τις μαθησιακές καταστάσεις, ως νέες ευκαιρίες. Ο πυρήνας του μοντέλου είναι μαθητο-κεντρικός: Ο εκπαιδευτής διευκολύνει τους μαθητές να μαθαίνουν, αντί να προσφέρει έτοιμες γνώσεις του περιεχομένου που προβλέπεται από το πρόγραμμα σπουδών. Το περιεχόμενο δεν είναι η κύρια προτεραιότητα, αλλά προτεραιότητα είναι η συμμετοχή του μαθητή και η αυτοοργάνωση. Ουσιώδη για τη σχεδίαση του μοντέλου ήταν: Παρακίνηση. Το κίνητρο είναι ένας βασικός παράγοντας για μαθητές που έχουν εγκαταλείψει το σχολικό σύστημα και οι εκπαιδευτές ως εκ τούτου πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες μάθησης που ενδιαφέρουν τους μαθητές, ακόμη και αν αυτές δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση με τους αρχικούς στόχους του μαθήματος. Δραστηριότητες σε ομάδες. Η μάθηση μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία χειρισμού δεδομένων και πληροφοριών για να αποκτήσει νόημα η επικοινωνία με άλλους. Υπό αυτή την έννοια η συνεργατική μάθηση είναι ένας άλλος τρόπος οργάνωσης της μάθησης στην οποία οι μαθητές μαθαίνουν από την εξωτερίκευση της γνώσης μεταξύ τους και έτσι δημιουργούν νέα γνώση. 6

Τεχνολογία. Η προστιθέμενη αξία της τεχνολογίας για τη μάθηση βρίσκεται στην πρόσβαση σε: (α) πόρους, (β) εργαλεία ανάκτησης πληροφορίας (γ) ανταλλαγή γνώσεων (δ) εργαλεία επικοινωνίας και (ε) το σχεδιασμό και δημιουργία περιεχομένου πολυμέσων. Η τεχνολογία εισάγει επίσης μια νέα μορφή γνώσης και παιδαγωγικής που βασίζεται στην ιδέα ότι η γνώση είναι κατανεμημένη σε ένα δίκτυο συνδέσεων και ότι η μάθηση περιλαμβάνει τη δυνατότητα να κατασκευάσει και να διασχίσει κάποιος αυτά τα δίκτυα. Επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτών. Η ανάπτυξη αυτή πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του μοντέλου. Φυσικά οι εκπαιδευτές δεν αλλάζουν την άποψή τους για την παιδαγωγική εν μία νυκτί. Αυτός είναι ο λόγος που η προετοιμασία και ετοιμότητα του εκπαιδευτή είναι μια διαρκής προσπάθεια. Οργάνωση του παρόντος εγχειριδίου Το εγχειρίδιο αποτελείται από τρία βασικά μέρη. Το επόμενο κεφάλαιο θα επικεντρωθεί στην παιδαγωγική υποστήριξη του react περιγράφοντας τις βασικές αρχές που κατεύθυναν τις δραστηριότητες των εκπαιδευτών κατά τις 2 πιλοτικές δοκιμές. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί, θα περιγράψουμε πώς αυτές οι αρχές τέθηκαν σε εφαρμογή και θα τονίσουμε τα πιο σημαντικά αποτελέσματα. Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, αναπτύξαμε το μοντέλο που βοηθά τους εκπαιδευτές και τους υπεύθυνους να κατανοήσουν την παιδαγωγική του προγράμματος react και να τους υποστηρίξει με κατευθυντήριες γραμμές και στρατηγικές για την εφαρμογή του μοντέλου στον οργανισμό που εργάζονται. 7

1. Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ REACT Παρά το γεγονός ότι αρκετές θεωρίες μάθησης έχουν αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου, ξεχωρίζουν τρεις μεγάλες σχολές. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο συμπεριφορισμός αναδείχθηκε ως η θεωρία μάθησης εκείνη που εφαρμόζει επιστημονικές μεθόδους και θεωρίες για τη μελέτη της μάθησης και ως εκ τούτου αμφισβητεί την ιδέα ότι η γνώση ήταν μεταφυσική. Γύρω στη δεκαετία του πενήντα, η γνωστική θεωρία έφερε στο φως αυτό που δεν μπορούσε κανείς να δει: τις εσωτερικές διεργασίες του νου. Αργότερα, ο (κοινωνικός) κονστρουκτιβισμός έγινε δημοφιλής, τονίζοντας την ιδέα ότι η μάθηση διαμορφώνεται από το ίδιο το άτομο με βάση τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τις αλληλεπιδράσεις. Επίσης, αντί για απομνημόνευση γεγονότων, η παιδαγωγική ξεκίνησε εστιάζοντας στη βαθιά κατανόηση. Η βαθιά κατανόηση περιλαμβάνει την εκμάθηση της αναγνώρισης πότε υπάρχει κατανόηση και πότε χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες. Επίσης είναι κεντρικής σημασίας η αίσθηση αποφάσεων, η αυτο-εκτίμηση και ο προβληματισμός σχετικά με το τι λειτούργησε και τι χρειάζεται βελτίωση. Κοινωνική φύση της γνώσης Η προσωπική ανάπτυξη και η βαθιά κατανόηση συμβαίνουν με την κατασκευή του νοήματος από τον ίδιο το μαθητή και όχι μέσω της μετάδοσης από ένα άτομο (τον εκπαιδευτή) σε ένα άλλο (το μαθητή). Οι μαθητές θεωρούνται ότι κατασκευάζουν δική τους γνώση μέσω αλληλεπιδράσεων με το περιβάλλον τους. Συνεργασία και αλληλεπίδραση με άλλους, είναι κατά συνέπεια, απαραίτητα για τη μάθηση. Οι μαθητές ενδιαφέρονται σημαντικά για συνεργασία με άλλους. Οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν τη συνεργασία αυτή σχηματίζοντας ομάδες εργασίας και έχοντας τακτικά ανατροφοδότηση, έτσι ώστε η ανταλλαγή πληροφοριών να γίνεται πηγή για δράση και αντίδραση. Δικτυωμένη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη μάθηση Σήμερα, βασιζόμενες στις προόδους της τεχνολογίας της πληροφορίας και της πληροφορικής, έχουν προκύψει νεότερες θεωρίες και παιδαγωγικές που τονίζουν τη σημασία της σύνδεσης με τις ιδέες, τα γεγονότα, τους ανθρώπους και τις 8

κοινότητες. Η δικτυωμένη μάθηση επικεντρώνεται στη διασύνδεση μεταξύ των ανθρώπων και μεταξύ των ανθρώπων και των πόρων. Δεν έχει σημασία η απομνημόνευση και η βαθιά κατανόηση, αλλά η εκμάθηση του πώς ανιχνεύονται οι πληροφορίες και από πού. Η μάθηση εξηγείται σαν μια διαδικασία κατανεμημένη και δικτυωμένη: επειδή η γνώση είναι κατανεμημένη σε ένα δίκτυο συνδέσεων, η ίδια η μάθηση ορίζεται ως η ικανότητα κάποιου να κατασκευάσει και να διασχίσει τα δίκτυα. Για να είναι σε θέση να εργαστεί σε δίκτυο, ένα άτομο, πρέπει να είναι σε θέση να αναθέτει καθήκοντα, πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί τους πόρους που συνδέονται, πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογεί τις πληροφορίες το πλαίσιο και τις πηγές και πρέπει να είναι σε θέση να συνεργάζεται με άλλους. Επειδή οι πρακτικές μάθησης και οι κοινωνικές πρακτικές είναι διασυνδεδεμένες, οι μαθησιακές πρακτικές μάλλον προκύπτουν από τους συμμετέχοντες και δεν επιβάλλονται από διαμεσολαβητές: η μάθηση προορίζεται για την διακύμανση των επιπέδων της εμπειρίας και επεκτείνει τη μάθηση της ομάδας. Η χρήση κινητών και web τεχνολογίας αποτελεί πρόκληση για τους εκπαιδευτές. Για παράδειγμα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά αποσπούν την προσοχή των εκπαιδευομένων. Συνεπώς οι εκπαιδευτές πρέπει να χρησιμοποιούν στρατηγικές που μεγιστοποιούν τα οφέλη από τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων τεχνολογιών (όπως ανταλλαγή πληροφοριών, προώθηση της δημιουργικότητας, παρακίνηση των μαθητών, αμοιβαία ευαισθητοποίηση, οικοδόμηση σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευτών και μαθητών) και ταυτόχρονα ελαχιστοποιούν την απόσπαση της προσοχής που προκαλείται από τις τεχνολογίες διδάσκοντας συνήθειες που προωθούν τον αυτο-έλεγχο και αυτο-κατεύθυνση. Ως εκ τούτου υπάρχει ανάγκη να επανεξετάσουμε τις παιδαγωγικές μεθόδους που χρησιμοποιούμε, την ιδέα που έχουμε για την εκπαίδευση και τη μάθηση, ακόμη και για τη φύση της γνώσης. Στην πραγματικότητα, θα πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο που οι εκπαιδευτές αντιμετωπίζουν τους μαθητές τους, καθώς και το περιεχόμενο ή τα θέματα που θα πρέπει να διδάσκονται. Η γνώση μαθηματικών γίνεται τόσο χρήσιμη όσο η πληροφορική, η εκμάθηση γαλλικών ή άλλης γλώσσας, 9

είναι ίσως λιγότερο σημαντική από την εξάσκηση δεξιοτήτων συνεργασίας. Σε ορισμένες χώρες, αντί για εκμάθηση μιας τρίτης γλώσσας, κάποιος ξεκινάει τη διδασκαλία προγραμματισμού (υπολογιστών) από το δημοτικό σχολείο. Εξατομικευμένη και αυτοκατευθυνόμενη μάθηση Οι άνθρωποι θεωρούνται ως στόχο-κατευθυνόμενα άτομα που αναζητούν ενεργά πληροφορίες. Μπαίνουν σε μια μαθησιακή διαδικασία με μια σειρά από προηγούμενες γνώσεις, δεξιότητες, πεποιθήσεις και αντίληψη εννοιών, που επηρεάζουν σημαντικά το τι θα παρατηρήσουν σχετικά με το μαθησιακό περιβάλλον και τον τρόπο με τον οποίο το οργανώνουν και το ερμηνεύουν. Αυτό, σαφώς, μπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες για τη διαδικασία της μάθησης και τις ικανότητες να θυμούνται, να αιτιολογούν, να λύνουν προβλήματα και να αποκτούν νέες γνώσεις. Συνεπώς, τα αποτελεσματικά περιβάλλοντα μάθησης, τα συστήματα υποστήριξης, καθώς και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το υπόβαθρο ενός μαθητή. Αυτό που θα πρέπει να μάθει, πρέπει να είναι σχετικό με το μαθητή και θα πρέπει να τον προκαλεί για να δράσει. Μαθητές και εκπαιδευτές παρακινούνται να μάθουν όταν βιώνουν ή αντιμετωπίζουν προκλητικές, αλλά διαχειρίσιμες εργασίες. Οι εκπαιδευτές πρέπει να διασφαλίζουν μαθησιακά περιβάλλοντα που προσφέρουν το πλαίσιο στο οποίο οι μαθητές μπορούν να αντιμετωπίσουν προσωπικές ή ομαδικές προκλήσεις. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να δίνουν θέματα για μελέτη που θεωρούν ότι θα οδηγήσουν σε έρευνα. Ως εκ τούτου, τα θέματα που προτείνουν οι εκπαιδευτές πρέπει να είναι διαπραγματεύσιμα, ή θα πρέπει να προέρχονται από τους ίδιους τους μαθητές και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να επιτρέπουν στους μαθητές να καθορίσουν τη συσχέτιση με τους μαθησιακούς στόχους που ορίστηκαν στην αρχή του προγράμματος. Μόνο τότε, οι μαθητές θα αναλάβουν την ευθύνη και την κυριότητα στη δική τους μάθηση. Αυτό ενισχύει τόσο τα κίνητρα όσο και την ανάπτυξη δεξιοτήτων δια βίου μάθησης, που όλο και περισσότερο ζητείται από τους εργοδότες. 10

Οι εξατομικευμένες στρατηγικές μάθησης συχνά ενσωματώνουν δημιουργικότητα. Η δημιουργικότητα βοηθά κάποιον να είναι ανοιχτός και ειλικρινής και να αναπτύσσει τη δική του ταυτότητα. Μέσα από δημιουργικές εκφράσεις κάποιος παίρνει μια αίσθηση για τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του, που είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διατήρηση των κινήτρων και την ανακάλυψη των ταλέντων του. Όταν πληρούνται τα προσωπικά ενδιαφέροντα, οι μαθητές είναι πιο πιθανό να καθοδηγήσουν τη μάθησή τους. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να επιτρέπουν όσο το δυνατόν περισσότερη αυτο-οργάνωση και αυτο-κατευθυνόμενη μάθηση, μέσα στα όρια και τους περιορισμούς κάθε μεμονωμένης εργασίας. Αυτό απαιτεί όχι μόνο ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, αλλά το πιο σημαντικό: υπομονή. Ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο οι μαθητές παίρνουν τον έλεγχο, μπορεί να προκύψει μόνο όταν υπάρχει εμπιστοσύνη. Οι μαθητές και οι εκπαιδευτές πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη ότι οι ιδέες, οι συνεισφορές και τα σχόλιά τους αντιμετωπίζονται με σεβασμό. Ενίσχυση της εμπιστοσύνης θα αυξήσει την αυτοεκτίμηση των μαθητών που έχουν τις περισσότερες φορές μια κακή εικόνα του εαυτού τους σχετικά με τη μάθηση. 11

2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στο πρόγραμμα υλοποιήθηκαν δύο πιλοτικές δοκιμές της μεθοδολογίας με διάρκεια έξι μήνες η κάθε μια. Η πρώτη πιλοτική δοκιμή ολοκληρώθηκε το Φεβρουάριο του 2012 και η δεύτερη τον Ιούλιο του 2012. Η πρώτη επικεντρώθηκε κυρίως στις εμπειρίες των μαθητών, καθώς και τις δυσκολίες και τα πλεονεκτήματα της προσέγγισης από τη δική τους οπτική γωνία. Η δεύτερη επικεντρώθηκε στους εκπαιδευτές, τις ανάγκες και τις αντιδράσεις τους όσον αφορά την προσέγγιση. Η δεύτερη πιλοτική δοκιμή είχε ενσωματώσει βελτιώσεις που προτάθηκαν από τις εμπειρίες της πρώτης. Οι ομάδες των μαθητών για τις πιλοτικές δοκιμές επιλέχθηκαν από τους εταίρους, λίγο καιρό πριν την υλοποίηση. Η κάθε πιλοτική δοκιμή περιελάμβανε μια ομάδα περίπου 15-25 μαθητών και 2-7 εκπαιδευτών, σε κάθε χώρα. Ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων ήταν περίπου 300 μαθητές και 65 εκπαιδευτές. Ενέργειες σε κάθε πιλοτική δοκιμή Οι προγραμματισμένες δραστηριότητες και στις δύο δοκιμές περιελάμβαναν τα ακόλουθα: Γνωριμία. Στο πρώτο στάδιο της χρήσης του Προσωπικού Περιβάλλοντος Μάθησης (ΠΠΜ) μια σειρά από δραστηριότητες σχεδιάστηκαν για να αναπτύξουν την εξοικείωση με το περιβάλλον, τόσο ως προς τις τεχνολογικές όσο και τις κοινωνικές πτυχές της και για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη κοινότητας (κοινωνικοποίηση) μεταξύ των μαθητών των διαφόρων οργανισμών που συμμετείχαν στο το έργο. Αυτό περιελάμβανε και ένα σύντομο πρόγραμμα εκπαίδευσης των εκπαιδευτών για να εξοικειωθούν με τα βασικά στοιχεία του μοντέλου ReAct. Δημιουργική συνεργατική εργασία. Σε αυτή τη φάση, οι συμμετέχοντες σχημάτισαν ομάδες για να υλοποιήσουν τη δική τους εργασία από κοινού με μαθητές από σχολεία σε άλλες χώρες, χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα εργαλεία. Ο κύριος στόχος ήταν να συνεργαστούν οι μαθητές και να 12

δημιουργήσουν κάτι μοναδικό. Οι ίδιοι οι μαθητές καθόρισαν ποια εργασία θέλουν να κάνουν, με μόνη προϋπόθεση να το κάνουν σε συνεργασία με άλλους, τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο. Αυτή η διαδικασία της δημιουργικής συνεργασίας πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που επελέγησαν από τους μαθητές με υποστήριξη από την ομάδα διευκόλυνσης. Υποστήριξη και ανάδραση. Υποστήριξη υπήρχε σε όλη τη διαδικασία, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τις εργασίες. Η ομάδα των εκπαιδευτών παρενέβαινε έγκαιρα σε κατάλληλες ευκαιρίες, προκειμένου να προωθήσει το δημιουργικό προβληματισμό μεταξύ των μαθητών σχετικά με τη διαδικασία. Αυτό συνέβαλε στο να αναπτύξουν οι μαθητές δεξιότητες κριτικής σκέψης και μεταγνώσης. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως η διαδικασία αυτή λειτουργεί και στους τρεις στόχους (αλλαγή στάσης μέσω δημιουργίας / νέες προοπτικές και ανοικτό μυαλό με ενδυνάμωση και συνεργασία/ μάθηση του πώς να μαθαίνω με στόχο τη γνώση). Συνεργατική ολοκλήρωση της εργασίας. Η φάση αυτή ξεκινά με τη διαδικασία ένταξης των εργασιών στην κύρια δραστηριότητα κατάρτισης. Η διαδικασία είναι παρόμοια με εκείνη της πρώτης φάσης, αλλά αυτή τη φορά η απαίτηση είναι η εργασία να ταιριάζει στο γνωστικό αντικείμενο του προγράμματος κατάρτισης. Το θέμα της εργασίας μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτών. Η εργασία πραγματοποιείται σε τοπικό επίπεδο, αλλά το τελικό προϊόν παρουσιάστηκε σε όλους τους συμμετέχοντες. Διαδικασία τελικής ολοκλήρωσης. Σε αυτό το στάδιο, η δραστηριότητα επιστρέφει στους στόχους και το πρόγραμμα σπουδών του αρχικού προγράμματος κατάρτισης. Η ιδέα είναι, ότι οι μαθητές έχουν δοκιμάσει άλλους τρόπους μάθησης και οι εκπαιδευτές έχοντας δει τη διαδικασία θα έχουν δει την αξία τους και θα ενσωματώσουν τις άλλες προσεγγίσεις στη διδασκαλία τους. Οι νέες προσεγγίσεις είναι πιθανό να περιλαμβάνουν 13

δημιουργικές και συνεργατικές δραστηριότητες και την ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης. Δεύτερη πιλοτική δοκιμή: Η δεύτερη δοκιμή επανέλαβε τις φάσεις της πρώτης, αλλά ενώ η πρώτη επικεντρώνεται στους μαθητές, η δεύτερη επικεντρώνεται στους συμμετέχοντες εκπαιδευτές. Η πρόθεση είναι να προετοιμαστούν οι εκπαιδευτές στη συνέχεια για την ολοκληρωτική μετάβαση του μοντέλου στην επίσημη διδακτέα ύλη. Επίσης, με βάση τις καλές και κακές εμπειρίες από την πρώτη πιλοτική δοκιμή, το μοντέλο βελτιώθηκε στη δεύτερη, ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ όλων των συμμετεχόντων με συντονισμό από την ομάδα του έργου. Εμπειρίες Σε αυτή την ενότητα θα περιγράψουμε τα κυριότερα σημεία και τις σημαντικότερες προκλήσεις που βιώσαμε κατά τη διάρκεια των δύο πιλοτικών δοκιμών που έγιναν στις 6 χώρες. Σε αυτό το έγγραφο, δεν πρόκειται να αξιολογήσουμε τις 12πιλοτικές δοκιμές (6 χώρες, 2 πιλοτικά ανά χώρα). Έχουμε την πρόθεση να αντλήσουμε τις γενικότερες επιπτώσεις της προσέγγισης. Τα πιο θετικά αποτελέσματα μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Διεθνής συνεργασία / αλληλεπίδραση. Οι περισσότεροι εκπαιδευτές και οι μαθητές ανέφεραν ότι πηγή έμπνευσης και το πιο αξιόλογο μέρος του προγράμματος, ήταν η διεθνής συνεργασία. Παρά το γεγονός ότι η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία ήταν πολύ δύσκολη λόγω των γλωσσικών προβλημάτων και της έλλειψης συγχρονισμού (ώρες μαθημάτων), μαθητές και εκπαιδευτές παρακινήθηκαν από το γεγονός ότι με απλή χρήση του ιστού, του Google Hangouts, του Facebook και άλλων εργαλείων τους έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνούν με συμμαθητές και συναδέλφους που ζουν σε άλλη χώρα. Οι εκπαιδευτές αναγνωρίζουν πολύ θετικά το γεγονός ότι οι μαθητές είχαν μια διεθνή εμπειρία, έμαθαν για την κουλτούρα άλλων λαών και εκφραστήκανε στα αγγλικά ή άλλη ξένη γλώσσα. Όταν η κύρια ομάδα στο Facebook έγινε μεγαλύτερη από 250 συμμετέχοντες, η συνομιλία αυτόματα διακόπηκε από το Facebook, κάτι που ήταν κρίμα, γιατί πολλοί 14

μαθητές και καθηγητές χρησιμοποίησαν το εργαλείο, αλλά δείχνει και το βαθμό συμμετοχής. Χρήση ΤΠΕ. Η χρήση ΤΠΕ στην τάξη παρακίνησε τους μαθητές να συμμετάσχουν. Πολλοί μαθητές δεν είχαν τη δυνατότητα (δεν επιτρεπόταν) να χρησιμοποιούν υπολογιστές ή να σερφάρουν στο διαδίκτυο στο σχολείο, αλλά στο πλαίσιο του έργου τους επετράπη. Πολλές φορές αναφέρθηκε (σε ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις) ότι αυτά τα εργαλεία web επέτρεψαν στους μαθητές να εκφραστούν δημιουργικά και συνεργατικά. Δεξιότητες παρουσίασης. Το γεγονός ότι οι μαθητές έπρεπε να παρουσιάσουν τον εαυτό τους, τις ιδέες τους και τις εργασίες τους αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του έργου, αύξησε την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Επίσης, οι παρουσιάσεις ήταν από μόνες τους ένα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο με αυξημένη εμπλοκή και συμμετοχή των μαθητών. Εμπιστοσύνη και σχέση μεταξύ των συμμετεχόντων. Ένα από τα κύρια οφέλη που αναφέρθηκαν από τους εκπαιδευτές και τους μαθητές ήταν η νέα ή διαφορετική σχέση που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των έργων. Οι μαθητές έπρεπε να συν-εργαστούν, αλληλο-υποστηρίζονταν χωρίς να περιορίζονται από τους εκπαιδευτές ή να τους λένε τι να κάνουν και αυτό είχε μια πολύ ευεργετική επίδραση στους μαθητές όσο και στους εκπαιδευτές. Επιπλέον, επειδή απαιτείτο περισσότερη επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτών, καθώς έπρεπε να συνεργάζονται στενά, θεωρήθηκε ως κάτι θετικό από τους ίδιους. Αυτονομία. Η έμφαση στην αυτο- κατευθυνόμενη και ομαδική μάθηση και εξερεύνηση, αποτιμήθηκε από τους εκπαιδευτές ως μια σημαντική δεξιότητα για τους μαθητές. Εξατομικευμένη μάθηση. Ένα άλλο αποτέλεσμα του έργου ήταν ότι, επειδή οι μαθητές είχαν αυτονομία και μπορούσαν να σχεδιάσουν και να 15 διαμορφώσουν τη δική τους εμπειρία μάθησης (με τους συμμαθητές τους),

αυτή ήταν πιο σχετική με τους ίδιους και πιο προσωπική από ό, τι στο παραδοσιακό σχολικό περιβάλλον. Αυτό αύξησε την παρακίνησή τους. Εμπιστοσύνη. Το γεγονός ότι οι μαθητές δεν αναγκάστηκαν να κάνουν κάτι, έφερε λιγότερη πίεση από τους εκπαιδευτές και ως εκ τούτου λιγότερο άγχος απόδοσης. Αυτό οδήγησε σε μικρά επιτεύγματα και επιτυχίες, οι οποίες αύξησαν σημαντικά την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Πειραματική εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτές βίωσαν το έργο ως μια εμπειρία μάθησης που τους οδήγησε σε νέες δεξιότητες και γνώσεις, τις οποίες προτίθενται να χρησιμοποιήσουν στο μέλλον (προστιθέμενη αξία). Σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε ήταν: Διεθνής συνεργασία / επικοινωνία. Παρά το γεγονός ότι τα διεθνή έργα ήταν πολύ ενθαρρυντικά, αποδείχθηκε ότι είναι πολύ δύσκολα στην οργάνωσή τους. Οι μαθητές δυσκολεύτηκαν να δημιουργήσουν ομάδες και οι εκπαιδευτές δυσκολεύτηκαν στη διαχείριση της προόδου. Η έναρξη. Πολλοί εκπαιδευτές και μαθητές δυσκολεύτηκαν στην έναρξη του έργου, γιατί οι στόχοι δεν ήταν αρκετά σαφείς, καθώς και γιατί οι δύο πλευρές αισθάνθηκαν ότι είχαν πολύ λίγο χρόνο για να προσαρμοστούν για τη νέα προσέγγιση. Έλλειψη ενδιαφέροντος. Για διάφορους λόγους, ορισμένες ομάδες μαθητών ή μεμονωμένοι μαθητές δεν συμμετείχαν πραγματικά στο πρόγραμμα ή απέτυχαν να λειτουργήσουν αυτόνομα. Αυτές οι ομάδες χρειάζονταν πολύ περισσότερη προσοχή από ό, τι άλλες ομάδες, κάτι για το οποίο οι εκπαιδευτές εξέφρασαν τη λύπη τους. Ένας λόγος αναφέρθηκε αρκετές φορές: η έλλειψη βαθμολογικού (ή άλλου απτού) αποτελέσματος και το αίσθημα της απώλειας του χρόνου που απαιτείται για την προετοιμασία για τις «πραγματικές εξετάσεις» φαίνεται να αποθαρρύνουν κάποιους μαθητές. Αισθάνονταν σαν να το έκαναν για το «τίποτα». Πρόκειται σαφώς για μια αντίληψη των μαθητών που πρέπει να αντιμετωπιστεί στην αρχή, επειδή η 16

εισαγωγή βαθμολόγησης μπορεί να μειώσει τα αποτελέσματα στα εσωτερικά κίνητρα. Αυστριακοί μαθητές ανέφεραν ότι θα ήταν χαρούμενοι αν θα μπορούσαν να παραδώσουν τις εργασίες τους για τις εξετάσεις τους και ότι θα μπορούσαν έτσι να βιώσουν ένα διαφορετικό τρόπο για την προετοιμασία για τις εξετάσεις τους (αλλά δεν επιτρεπόταν). Ένταξη στο πρόγραμμα σπουδών. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτές (σε δημόσια σχολεία), ήταν ότι ήταν πολύ δύσκολο γι 'αυτούς να ενσωματώσουν την προσέγγιση react στο υπάρχον πρόγραμμα σπουδών, επειδή υπάρχει ποικιλομορφία μαθητών ως προς τους στόχους και τα ενδιαφέροντα. Χρήση ΤΠΕ. Κάποιοι μαθητές έχαναν την προσοχή τους από τη χρήση ΤΠΕ στην τάξη, που οδήγησε σε ένα λιγότερο αποτελεσματικό μαθησιακό περιβάλλον, στο οποίο μόνο λίγοι ήταν σε θέση να λειτουργήσουν αυτόνομα στις εργασίες τους. Επιπλέον, οι δεξιότητες ΤΠΕ από μερικούς μαθητές (και εκπαιδευτές) ήταν πολύ χαμηλή. Πρόσβαση σε ΤΠΕ. Σε ορισμένα σχολεία, η πρόσβαση σε ΤΠΕ ή ευρυζωνικό δίκτυο ήταν πολύ δύσκολη και υπήρχε έλλειψη υποστήριξης, προκαλώντας τεχνικά προβλήματα. Επιπλέον εργασία. Οι εκπαιδευτικοί είχαν μεγαλύτερο φόρτο εργασίας, λόγω της ποικιλίας των εργασιών των μαθητών. Τεχνολογία Web Η τεχνολογία Web έπαιξε σημαντικό ρόλο στο έργο. Παρακάτω, παραθέτουμε μια λίστα από τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν πιο συχνά. Αναφέρονται μια εξήγηση σχετικά με τη χρήση του, τα πλεονεκτήματα του και τα μειονεκτήματα. 17

Εργαλείο / Τεχνολογία Facebook Google Docs, Word, Powerpoint, Slideshare, Google Forms Google Hangout Google Groups (mailing list) Google Sites Google Blogspot (Blogger) Diigo Αποτέλεσμα Χρήσιμο για επικοινωνία, αλλά αποσπά την προσοχή των μαθητών. Οι εκπαιδευτές που δεν είχαν εγγραφεί στο FB, άρχισαν να επικοινωνούν με τους μαθητές τους, κάτι που δεν φαντάζονταν στο παρελθόν, πιο προσωπικά. Έτσι αυξήθηκε το επίπεδο εμπιστοσύνης. Μόνο μια φορά, υπήρξε μια κακή συμπεριφορά μεταξύ 2 ή 3 από τους (πάνω) από 300 μαθητές στην κύρια ομάδα στο Facebook. Οι αλληλεπιδράσεις ήταν θετικές και το γεγονός ότι κάποιος μπορούσε με ένα κλικ να συνδεθεί με άλλους σε άλλες χώρες θεωρήθηκε θετικό. Οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποίησαν το Google Docs (τώρα λέγεται Google Drive) σε μεγάλο βαθμό για να συνεργάζονται, να δημιουργήσουν παρουσιάσεις, έγγραφα και έρευνες. Άλλα εργαλεία παρουσίασης που χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία ήταν τα Slideshare, Prezi και Powerpoint. Το Google Hangout είναι ένα εργαλείο για να γίνονται συναντήσεις σε απευθείας σύνδεση. Αν και ήταν ακόμα σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια του έργου, υπήρξε ανεκτίμητη βοήθεια σε online συναντήσεις μέχρι 10 ατόμων. Οι Διεθνείς παρουσιάσεις εργασιών, καθώς και οι εσωτερικές συνεδριάσεις ήταν όλα οργανωμένα στο Google Hangout. Προσπαθήσαμε να οργανώσουμε αλληλεπίδραση μεταξύ των συμμετεχόντων εκπαιδευτών μέσω τακτικής λίστας (το e-mail ήταν το προεπιλεγμένο εργαλείο για την επικοινωνία μεταξύ των καθηγητών), αλλά δεν προέκυψε βιώσιμη λύση. Το Google Sites είναι μια πλατφόρμα wiki, όπου ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει δωρεάν μια ιστοσελίδα. Είναι πολύ διαισθητικό και εύκολο στη χρήση. Εμείς απλώς το χρησιμοποιήσαμε για να ανεβάσουμε τα logbook (σημειώσεις από τις εμπειρίες) των εκπαιδευτών και να οργανώσουμε και παρουσιάσουμε τις διεθνείς εργασίες των μαθητών. Το Blogger και άλλες πλατφόρμες blogging χρησιμοποιήθηκαν για διάφορες διεθνείς εργασίες, για παράδειγμα, για μια εργασία σχετικά με Παραμύθια. Το Diigo είναι ένας κοινωνικός σελιδοδείκτης που επιτρέπει τη 18

διαχείριση και κατηγοριοποίηση ιστοσελίδων. Έχουμε συγκεντρώσει μια λίστα με εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση και ειδικότερα σε προγράμματα όπως το react: http://groups.diigo.com/group/react-project Pinterest & Glogster YouTube/Faceboo k/video/vimeo/te D Final Cut Pro, MS Movie Maker Prezi, Mind42 Stripcreator, Storybird Τόσο το Pinterest όσο και το Glogster ήταν πολύ δημοφιλή μεταξύ των μαθητών. Τα χρησιμοποίησαν για να συλλέξουν εικόνες για θέματα που τους ενδιαφέρουν, καθώς και για τη δημιουργία κολάζ. Οι εκπαιδευτές χρησιμοποίησαν το YouTube και άλλα βίντεο επιμερισμού ιστοσελίδων όπως το TED και Vimeo για να αναδείξουν θέματα, να κοινοποιήσουν βίντεο και πολλά άλλα. Διάφορα δημιουργικά εργαλεία έχουν χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσουν ταινίες όπως: Movie Maker, Final Cut Pro. Τα Prezi και Mind42 είναι εργαλεία που έχουν ως στόχο να παρουσιάζουν οπτικοποιημένες πληροφορίες. Το Prezi είναι ένα λογισμικό παρουσίασης που επιτρέπει ζουμ (και εστίαση) μέσα ή έξω. Το Mind42 είναι ένα εργαλείο νοητικού χάρτη. Τα Stripcreator, Storybird και άλλα δημιουργικά εργαλεία αφήγησης χρησιμοποιήθηκαν για τη συνεργατική δημιουργία ιστοριών. Σε γενικές γραμμές, οι δεξιότητες ΤΠΕ των μαθητών ήταν αρκετά χαμηλές. Η χρήση γνωστών εργαλείων, όπως το YouTube και το Facebook δεν δημιούργησε προβλήματα, αλλά η χρήση νέων εργαλείων με αποτελεσματικό και χρήσιμο τρόπο αποδείχθηκε πιο δύσκολη. Η εύρεση και ανάκτηση πληροφοριών, η αποθήκευσή τους και η ταξινόμηση, ήταν δύσκολο έργο, όχι μόνο επειδή οι μαθητές χρησιμοποιούσαν υπολογιστές δημόσιους ή του σχολείου, αλλά και επειδή δεν είχαν αρκετές δεξιότητες ΤΠΕ. 19

3. ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ REACT Σε αυτό το κεφάλαιο θα συζητήσουμε το μοντέλο react. Το μοντέλο αυτό είναι το αποτέλεσμα της εφαρμογής μια σειράς παιδαγωγικών αρχών κατά τη διάρκεια των 2 πιλοτικών δοκιμών που έγιναν σε 6 διαφορετικές χώρες. Αυτές οι αρχές έχουν αναφερθεί στο κεφάλαιο 2 και περιλαμβάνουν τον έλεγχο της μάθησης από τους μαθητές, την αυτο-οργάνωση, τη δημιουργικότητα, την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και τη συνεργασία. Κατά την ανάπτυξη του μοντέλου react, κάναμε τις εξής υποθέσεις: Η εφαρμογή θα πρέπει να είναι σχετικά εύκολη τόσο στα εκπαιδευτικά ιδρύματα τυπικής όσο και άτυπης εκπαίδευσης, που σημαίνει ότι, οι εκπαιδευτές στα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να είναι σε θέση να υιοθετήσουν στοιχεία από το μοντέλο με περιορισμένη προετοιμασία. Περιγράφει τις κύριες προκλήσεις που μπορεί να υπάρξουν με την εφαρμογή ή την υιοθέτηση του μοντέλου και παρέχει στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Το μοντέλο δεν είναι ένα προσχέδιο για το τι πρέπει να κάνουν οι εκπαιδευτές, αλλά τους εμπνέει να αναπτύξουν τις δικές τους στρατηγικές για την αύξηση των κινήτρων των μαθητών, την αυτο-καθοδήγηση, τη μαθητοκεντρική συνεργατική μάθηση στην τάξη. Το οργανωτικό μοντέλο Παρακάτω, παρουσιάζεται ένα οργανωτικό μοντέλο, που εμφανίζεται σε 5 αλληλένδετα και αλληλο-επιδρόντα στρώματα. Για να οργανωθεί ένα συνεκτικό και επιτυχημένο πρόγραμμα με τις βασικές αρχές του react, είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν αυτά τα αλληλένδετα και αλληλεξαρτώμενα στρώματα και να ενσωματωθούν οι παράγοντες που ανήκουν σε κάθε ένα από τα στρώματα στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό θεσμικό πλαίσιο κάθε οργανισμού. Το μοντέλο μπορεί να θεωρηθεί ως μια ολιστική προσέγγιση στην εκπαίδευση, σύμφωνα με την οποία τα ατομικά χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα (1) ευθυγραμμίζονται με τα 20

χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα όλης της τάξης και των εκπαιδευτών (2), υποστηρίζονται από υποδομές συμπεριλαμβανομένων των ΤΠΕ (3), ενσωματώνουν ή συμφωνούν με τις θεσμικές απαιτήσεις ή κανονισμούς (4), και αν είναι δυνατόν, υποστηρίζονται από τους γονείς ή τους φίλους (5). Κάθε στρώμα περιέχει μια σειρά από παράγοντες που είναι σχετικοί με την υλοποίηση του μοντέλου react. Η επιτυχής εφαρμογή του μοντέλου, εξαρτάται από τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μέσα σε κάθε στρώμα και τον τρόπο που αντιμετωπίζονται από τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτές. Για κάθε πλαίσιο, περιγράφονται αυτοί οι παράγοντες, καθώς και οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες για την αντιμετώπιση αυτών των παραγόντων. Μετά την εξήγηση του μοντέλου, παρουσιάζουμε ένα σχεδιασμό που περιγράφει την διαδικασία στα διάφορα στάδια του έργου, που σχετίζονται με την υποστήριξη και εφαρμογή σε κάθε ένα από τα βήματα. Ατομικότητα Ενδιαφέροντα και ικανότητες Το μοντέλο react αναφέρεται στην επικέντρωση της μάθησης στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του μαθητή (ή ομάδας μαθητών). Αυτό είναι θετικό, διότι: 21

Οι μαθητές συμμετέχουν πιο ενεργά στη μάθηση όταν αυτή συνδέεται με τα ενδιαφέροντά τους. Οι εκπαιδευτές χαίρονται όταν έχουν την ελευθερία να διδάξουν με ένα πιο εξατομικευμένο τρόπο. Οι μαθητές χάνουν το κίνητρο, όταν πιστεύουν ότι μια εργασία ότι είναι έξω από τις δυνατότητές τους. Οι εκπαιδευτές εφάρμοσαν διάφορες στρατηγικές για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της παροχής εξατομικευμένης εκπαίδευσης. Ταίριασμα των μαθητών. Μεμονωμένοι μαθητές συνδυάστηκαν (τοποθετήθηκαν στην ίδια τάξη) με άλλους μαθητές που είχαν παρόμοια ενδιαφέροντα, ή συμπληρωματικά ενδιαφέροντα και ικανότητες. Για παράδειγμα, ένας μαθητής με ενδιαφέρον για το σχεδιασμό και τη μόδα τοποθετήθηκε με ένα μαθητή που ενδιαφερόταν για βίντεο-μοντάζ και μαζί, δημιούργησαν μια ωραία ταινία για το σχεδιασμό T-shirts. Ο ομαδικός προβληματισμός για προσωπικά ενδιαφέροντα οδήγησε σε δημιουργικά αποτελέσματα, βοήθησε να γνωρίσει ο ένας μαθητής καλύτερα τον άλλο, βελτίωσε τις δεξιότητες επικοινωνίας και αναβάθμισε την εστίαση σε αυτά τα ενδιαφέροντα. Διασταυρούμενη συνεργασία στην τάξη. Οι εκπαιδευτές επιδίωξαν συνεργασία με άλλους εκπαιδευτές, προκειμένου να επεκτείνουν το φάσμα των θεμάτων που μπορούσαν να αντιμετωπίσουν με αυτή τη συνεργασία. Αντιμετώπιση της αντίστασης Οι μαθητές βιώνουν ξαφνικά μια διαφορετική προσέγγιση, μια διαφορετική ατμόσφαιρα και πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα διαφορετικό στυλ μάθησης. Παραδοσιακά η μάθηση δεν είναι συνήθως ενεργητική, διότι η ευθύνη ανήκει συνήθως στους εκπαιδευτές. Έτσι, όταν αυτή η ευθύνη μεταφέρεται στο μαθητή, μπορεί να μην του ή της αρέσει αρχικά, ή ακόμη και να τη φοβάται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σκεπτικισμό και αντίσταση. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να βρουν τη 22

σωστή ισορροπία μεταξύ του χρόνου που μπορεί να απαιτηθεί για προσαρμογή και της δομής του προγράμματος. Υπομονή. Εάν υπάρχει αρκετός χρόνος (στη διάθεσή μας για μια εργασία), οι μαθητές με την πάροδο του χρόνου θα αισθάνονται την πίεση για να κάνουν (πετύχουν) κάτι, ειδικά όταν βλέπουν τους συμμαθητές τους να δημιουργούν και να έχουν αποτελέσματα. Εν τω μεταξύ, υποστηρίξτε το μαθητή θετικά. Πρόγραμμα. Αν διατίθεται λίγος χρόνος, οι εκπαιδευτές πρέπει να εφαρμόζουν το πρόγραμμα και να ασκούν κάποια πίεση για την εργασία, διασαφηνίζοντας τους στόχους και τα επιθυμητά αποτελέσματα. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε παρακάτω στο αυτονομία - δομή. Αυτονομία Δομή: Σύγκριση. Η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ της δομής και της αυτονομίας, είναι ένας δύσκολος στόχος για τους εκπαιδευτές, γιατί διαφέρει από μαθητή σε μαθητή. Αξίζει τον κόπο η τόνωση της αυτονομίας, διότι βελτιώνει την ικανότητα του μαθητή να μάθει και να επιβιώσει σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές μπορεί να είναι ανήσυχοι, να αντιστέκονται, ή να μην μπορούν να αναλάβουν ευθύνες (καθήκοντα). Επίσης, ο εκπαιδευτής μπορεί να αισθάνεται πίεση χρόνου, να μην έχει το χρόνο να «περιμένει να δει την αλλαγή να έρχεται». Υπό αυτές τις συνθήκες, η πίεση μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να κινηθούν τα πράγματα προς τα εμπρός. Για το λόγο αυτό, έχουμε διατυπώσει τις ακόλουθες συστάσεις: 23

Αυξήστε σταδιακά την αυτονομία. Επιτρέψτε μικρές επιτυχίες και δώστε στους μαθητές εμπιστοσύνη να αναλάβουν πιο ενδιαφέρουσες εργασίες. Προσωπική προσέγγιση. Όπως προαναφέραμε, μια ομάδα μαθητών σπάνια είναι ομοιογενής ομάδα. Υιοθετώντας μια εξατομικευμένη προσέγγιση και λαμβάνοντας υπόψη τη θέση κάθε μαθητή, τις προηγούμενες γνώσεις και δεξιότητες, θα αυξήσουμε την πιθανότητα επιτυχούς συμμετοχής των μαθητών. Ρυθμός & ανατροφοδότηση. Ακολουθείστε πιστά το χρόνο ανατροφοδότησης, τις προθεσμίες και το χρόνο που οι μαθητές πρέπει να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Επέκταση. Καθοδηγείστε τις εργασίες των μαθητών με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριλάβουν και άλλους (φίλους, γονείς, άλλους εκπαιδευτές), καθιστώντας το λιγότερο μοναχικό. Ομάδες. Η ομαδική εργασία και η συνεργασία μπορεί να διευκολύνουν την αυτονομία, ειδικά αν οι ευθύνες και οι ρόλοι είναι σαφώς οριοθετημένοι. Δημιουργικότητα Η δημιουργικότητα επιτρέπει στους μαθητές να εκφράσουν τις σκέψεις τους με άλλους τρόπους και όχι μόνο με λόγια. Επιτρέπει στον εκπαιδευτή να έχει μια διαφορετική άποψη για το μαθητή, μαθαίνοντας για τα ενδιαφέροντά του. Ένα σχέδιο, μια συλλογή εικόνων, ένα οπτικό ημερολόγιο, ή ένα αντικείμενο από το σπίτι γίνεται το σημείο έναρξης μιας καλής συζήτησης. Η δημιουργικότητα υποστηρίζεται από δημιουργικά εργαλεία (λογισμικό και συσκευές), δημιουργικές αναθέσεις εργασιών, καθώς και με την αλλαγή του φυσικού περιβάλλοντος (βγαίνοντας έξω από την τάξη). Γκρουπ/Τάξη Η ποικιλομορφία και η εμπειρία ομάδων, οι εκπαιδευτές και τα θέματα που διδάσκουν, η συνεργασία μεταξύ καθηγητών και μαθητών, ήταν σημαντικοί παράγοντες κατά τη διάρκεια του προγράμματος react. 24

Προσδοκίες και στόχοι Στο πλαίσιο της τάξης, ο εκπαιδευτής είναι ο υπεύθυνος για τη δημιουργία της σωστής ατμόσφαιρας και των προσδοκιών. Οι εκπαιδευτές που είχαν δυσκολίες με τις βασικές αρχές του react ήταν λιγότερο ικανοί να πείσουν τους μαθητές και άλλους εκπαιδευτές να συμμετάσχουν. Υπάρχουν δύο λογικές και φαινομενικά αντίθετες στρατηγικές που μπορούν να υιοθετηθούν: Καθορισμός σαφών στόχων. Μερικοί μαθητές, κυρίως νεαρής ηλικίας, αισθάνονται άβολα με πολλή ελευθερία. Προτιμούν μάλλον ο εκπαιδευτής (ες) να τους πει τι να κάνουν. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να είναι σε θέση να προσδιορίσουν σαφώς τους μαθησιακούς στόχους, όχι κατ 'ανάγκη τα αποτελέσματα. Μη καθορισμός στόχων. Μερικοί μαθητές, που τους λένε τι πρέπει να κάνουν σε ολόκληρη τη ζωή τους ή εκείνοι με το άγχος των επιδόσεων, απολαμβάνουν την ευκαιρία να κάνουν ό, τι θέλουν ή αυτό που πάντα ήθελαν. Η επιβολή δομής σε αυτή την ομάδα μαθητών μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες. Βαθμολόγηση. Ένα σημαντικό ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι κατά πόσον οι εκπαιδευτές πρέπει να βαθμολογούν ή να παρέχουν εξωγενείς ανταμοιβές στους μαθητές για την ολοκλήρωση μιας εργασίας. Οι μαθητές μπορεί να θέλουν βαθμό ή κάποιο πιστοποιητικό και οι εκπαιδευτές μπορεί να θεωρούν ότι είναι δελεαστικό να το κάνουν. Αυτό όμως είναι μια πολύ σαφής εξωγενής ανταμοιβή, που μπορεί να βλάψει την εσωτερική παρακίνηση των μαθητών. Πρόκληση (παρακίνηση) Οι μαθητές πρέπει να προκαλούνται, προκειμένου να τονωθούν τα κίνητρα και η συμμετοχή τους. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να βρουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ του πολύ εύκολου και του πολύ δύσκολου. Αυτό, προφανώς, εξαρτάται από τους στόχους, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των μαθητών. 25

Τα πάντα είναι ένα έργο (project). Εξηγήστε στους μαθητές ότι η ζωή είναι ένα έργο, και η επιτυχία εξαρτάται από το αν είναι σε θέση κάποιος να διαχειριστεί και να ολοκληρώσει έργα. Εξηγώντας τη σημασία που έχει για αυτούς ένα έργο πρόκληση, θα σκεφτούν για το μέλλον και τις δεξιότητες που χρειάζονται για να έχουν καλύτερες επιδόσεις. Επιτυχή έργα. Για να γίνει ένα έργο με επιτυχημένο τρόπο απαιτείται η συνδυασμένη προσπάθεια ανθρώπων που ξέρουν τι κάνουν. Αυτό μπορεί να το μάθει ο μαθητής και ο εκπαιδευτής πρέπει να εξηγήσει τι δεξιότητες και στάσεις απαιτούνται, για να κάνουν οποιοδήποτε είδος έργου, όπως: δεξιότητες επικοινωνίας, δεξιότητες ΤΠΕ, δεξιότητες παρουσίασης, δεξιότητες κριτικής σκέψης, δεξιότητες διαχείρισης έργου και αυτοοργάνωσης, δεξιότητες συνεργασίας, επιχειρηματικότητα και πολλά άλλα. Αυξήστε (ή μειώστε) την πρόκληση κατά τη διάρκεια του έργου, όταν οι μαθητές εξοικειώνονται όλο και περισσότερο και γνωρίζουν καλύτερα τι πρέπει να κάνουν. Στη συνέχεια οι εκπαιδευτές μπορούν να εισάγουν νέα στοιχεία και νέες προκλήσεις. Περιεχόμενο Οι μαθητές συχνά μοιράζονται ενδιαφέροντα και αυτό προσφέρει τη δυνατότητα να συνεργαστούν. Είναι ως εκ τούτου σημαντικό και αποτελεσματικό να αναζητηθούν μέσα στην τάξη κοινά ενδιαφέροντα μεταξύ των μαθητών και να συνδεθούν αυτά με τη διδασκαλία και τους στόχους. Τα ατομικά ενδιαφέροντα των μαθητών είναι ένα σημείο εκκίνησης για συζήτηση και επεξεργασία στην τάξη, με σκοπό την επιλογή θεμάτων που είναι σχετικά τόσο με τα άτομα όσο και με την τάξη και τη διδακτέα ύλη. Οι εκπαιδευτές μπορούν να προσεγγίσουν άλλους εκπαιδευτές για να διευρύνουν το πεδίο εφαρμογής των ευκαιριών μάθησης για τους μαθητές. Συνεργασία Η συνεργασία σε ομάδες και η επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, ήταν ένα σημαντικό μέρος της προσέγγισης του react. Εκτός του ότι είναι διανοητικά τονωτικό, προσφέρει τις ευκαιρίες στους εκπαιδευτές να διαχειριστούν και να 26

καθοδηγήσουν, επιτρέποντας την κατανομή καθηκόντων μεταξύ των μελών της ομάδας και την επικοινωνία με τους ηγέτες της ομάδας και όχι τα άτομα. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές για να εξασφαλιστεί αποτελεσματική και ευχάριστη συνεργασία: Εργασίες και ρόλοι θα πρέπει να διανέμονται με σαφήνεια μεταξύ των μελών της ομάδας, συμπεριλαμβανομένων ενός «παρατηρητή» (ή σχεδιαστή), του επικεφαλής της ομάδας και ενός / μιας γραμματέα. Σχηματισμός ομάδας. Δημιουργήστε ομάδες με βάση τα ενδιαφέροντα ή/ και συμπληρωματικές ικανότητες. Δημιουργήστε ένα ρυθμό. Η ανατροφοδότηση είναι πολύ σημαντική για την πρόοδο, ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτής πρέπει να καθορίσει αυτές τις στιγμές σε εβδομαδιαία βάση, για να δημιουργήσει μια συνειδητοποίηση του έργου και των προσδοκιών. ΤΠΕ. Οι εκπαιδευτές χρησιμοποίησαν εργαλεία για την υποστήριξη της συνεργασίας, όπως τα Google Hangout, e-mail, Facebook και Google Docs. Η απλότητα της χρήσης και η προσαρμογή με βάση την εμπειρία των μαθητών και των εκπαιδευτών είναι απαραίτητη. Θα πρέπει επίσης να επινοηθούν πρωτόκολλα για το πώς και πότε θα χρησιμοποιούνται ώστε να υπάρχει κατεύθυνση στη χρήση των εργαλείων. Επίσης θα πρέπει να υποστηρίζονται ομάδες μαθητών να χρησιμοποιούν δικά τους εργαλεία. Εγκαταστάσεις και υποδομές Οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί υποστηρίζουν μαθητές και εκπαιδευτές με κτιριακή υποδομή, εγκαταστάσεις και τεχνολογία (υλικό και λογισμικό), με βιβλία και εργαλεία δημιουργικής συνεργασίας και επικοινωνίας. Αυτός ο φυσικός και τεχνολογικός χώρος ορίζεται ως «εγκαταστάσεις και υποδομές». Εγκαταστάσεις και χώροι Χρήση των εγκαταστάσεων. Η χρήση εγκαταστάσεων και χώρων είναι συχνά περιορισμένη σε συγκεκριμένες ώρες ή μόνο με επίβλεψη. Υπάρχει πολλή 27

δυσπιστία ή φόβος ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις και ομάδες, οι εκπαιδευτές έχουν προσφέρει αυτονομία και ευθύνη στους μαθητές για την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις, καθιστώντας τους «υπεύθυνους» της τάξης ή του χώρου και των εγκαταστάσεων. Όταν αυτό είναι δυνατό, είναι ένα ισχυρό κίνητρο να αυξηθεί η αίσθηση της ιδιοκτησίας μεταξύ των μαθητών, που θα προωθήσει τη συμμετοχή και την παρακίνηση. Αλλαγή χώρου. Μία άλλη αποτελεσματική μέθοδος στο θέμα των εγκαταστάσεων είναι η αλλαγή χώρου. Πηγαίνοντας εκτός του σχολικού κτιρίου, για παράδειγμα, για να κάνουν μια φωτογραφία ή ντοκιμαντέρ, ή συνεντεύξεις με ανθρώπους, ή μια ενδιαφέρουσα επίσκεψη, βγάζει τους μαθητές έξω από το γνωστό πλαίσιο και μπορεί να αυξήσει την παρακίνηση. Επίσης, μια μεταβολή εντός του χώρου, για παράδειγμα μια διαφορετική διάταξη στις καρέκλες και τα τραπέζια, μπορεί να δημιουργήσει διαφορετικές θετικές αλληλεπιδράσεις και περισσότερη συμμετοχή. Χρήση Τεχνολογίας Οι ΤΠΕ συχνά εισάγονται χωρίς πραγματικά να σκεφτόμαστε για το αν ταιριάζουν ή όχι με τον τρόπο εργασίας των εκπαιδευτών ή μαθητών. Μπορεί να υπάρχει προβληματισμός στους εκπαιδευτές να χρησιμοποιήσουν ένα άλλο εργαλείο ή μια άλλη λύση. Εκτός από αυτό, πολλοί εκπαιδευτές και μαθητές δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά την τεχνολογία. Ως εκ τούτου προτείνουμε τα ακόλουθα: Απλότητα. Η αρχική δέσμη εργαλείων πρέπει να είναι μικρή, απλή και αποτελεσματική. P2P μάθηση. Οι μαθητές που είναι καλύτεροι στη χρήση ΤΠΕ πρέπει να γίνουν οι «καθηγητές» σε σχετικά θέματα ΤΠΕ. 28

Εκμάθηση της χρήσης. Η εκμάθηση της χρήσης ΤΠΕ αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο στην αρχή του κάθε έργου, ώστε οι μαθητές και οι εκπαιδευτές να μπορούν να συνηθίσουν τα εργαλεία. Υπήρξαν θετικές εμπειρίες με τα ακόλουθα εργαλεία: Επικοινωνία. E-mail, Google Hangout, Facebook * Δημιουργικά και διερευνητικά εργαλεία. Glogster, Pinterest, Storybird, Powerpoint, infogr.am. Συνεργασία και διαχείριση εγγράφων. Google Docs, Google Sites, Facebook. * Το Facebook υπήρξε σημαντικό στο πρόγραμμα, διότι είναι ένα εργαλείο που κάθε μαθητής ξέρει πώς να το χρησιμοποιήσει. Οι εκπαιδευτές ανέφεραν ότι είναι ένα καλό εργαλείο για επικοινωνία με τους μαθητές για να δουν τα ενδιαφέροντά τους, αν και σε κάποιους δεν άρεσε το γεγονός ότι οι πληροφορίες στο Facebook τείνουν να χαθούν εύκολα (οι παλιές πληροφορίες δεν ανιχνεύονται εύκολα καθώς υπάρχει συνεχώς ροή από καινούργιες). Μερικοί μαθητές διαμαρτυρήθηκαν ότι έλειπαν από κάποια μαθήματα και θεώρησαν τη χρήση του Facebook ως αναψυχή. Στην περίπτωση αυτή, η χρήση του Facebook στην τάξη δεν ήταν καλά μελετημένη: θα έπρεπε να χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας μόνο. Η δημιουργία μιας απλής μεθοδολογίας (πώς να το χρησιμοποιήσω, τι να κάνω, πού να ρωτήσω) μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία και τη χρήση εργαλείων όπως το Facebook. Ένας κατάλογος σχετικών εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για καλύτερη επικοινωνία, δημιουργικότητα, συνεργασία, αφήγηση, παρουσίαση και περισσότεροι μπορούν να βρεθούν εδώ: http://groups.diigo.com/group/reactproject. Θεσμικά θέματα Το θεσμικό περιβάλλον περιλαμβάνει τους κανονισμούς του εκπαιδευτικού ιδρύματος, το πρόγραμμα σπουδών και άλλους τυπικούς περιορισμούς ή ζητήματα, που σχετίζονται με το οργανωτικό μοντέλο του ιδρύματος. Οι εκπαιδευτές δε διδάσκουν όπως θέλουν αλλά δεσμεύονται από τους όρους και τις απαιτήσεις του 29

σχολείου ή τοπικών (ή κεντρικών) αρχών. Η «ελαστικότητα» αυτών των συνθηκών διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια υλοποίησης του react. Σε κάποιες από τις πιλοτικές δοκιμές, όπως στην Ακαδημία MIX στο Άμστερνταμ, υπήρχε ένας πολύ υψηλός βαθμός ελευθερίας στους εκπαιδευτές, να ακολουθήσουν εκπαιδευτικές διαδρομές που θεωρούσαν καλύτερες για τους μαθητές τους. Σε άλλες πιλοτικές δοκιμές, ήταν το αντίθετο και οι εκπαιδευτές ήταν αναγκασμένοι να λειτουργούν σύμφωνα με «σφιχτούς» κανονισμούς και είχαν λίγη ελευθερία για να λειτουργήσουν σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους. Χρόνος Οι Διευθυντές αποφασίζουν για το χρόνο που θα διατεθεί σε εκπαιδευτικά προγράμματα και δοκιμές. Στις πιλοτικές δοκιμές μας υπήρχαν ομάδες μαθητών που μπορούσαν να διαθέσουν αρκετό χρόνο στις εργασίες τους, ενώ άλλοι μπορούσαν μόνο τρεις ώρες την εβδομάδα. Το τελευταίο, «μόνο τρεις ώρες την εβδομάδα», αποδείχθηκε ότι είναι πολύ λίγο για να μπουν στο πνεύμα της εργασίας και του προγράμματος και να καταστεί δυνατή η αλλαγή στον τρόπο σκέψης. Σημαντικά θέματα που σχετίζονται με το χρόνο, είναι τα ακόλουθα: Χρόνος προετοιμασίας. Οι εκπαιδευτές χρειάζονται χρόνο για να κατανοήσουν τις βασικές αρχές της μεθοδολογίας, να αναπτύξουν αρχικές δραστηριότητες και περιεχόμενο για να ξεκινήσουν την πρώτη εβδομάδα, να δημιουργήσουν σημειώσεις, να προετοιμάσουν τη δομή επικοινωνίας, να δημιουργήσουν σαφή σχεδιασμό και να μάθουν τα εργαλεία. Συνολικός χρόνος. Ο διαθέσιμος χρόνος για τους εκπαιδευτές και τους μαθητές είναι καθοριστικός για τον προγραμματισμό των δραστηριοτήτων και το βαθμό ελευθερίας. Αν οι εκπαιδευτές είναι καλοί στη διαχείριση έργων τότε, όσο περισσότερο χρόνο δίνουν οι μαθητές, τόσο πιο βιώσιμα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα (μεθοδολογία μάθησης, παροχή κινήτρων). Πριν οι μαθητές μάθουν πώς να μαθαίνουν, συχνά πρέπει να ξεμάθουν τακτικές συνήθειες του σχολείου (παθητική συμπεριφορά, εξωγενή κίνητρα) και να προσαρμόσουν τις προσδοκίες τους. 30

Χρόνος στην αρχή. Πριν από τον καθορισμό των στόχων, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν επαρκή χρόνο για να εξερευνήσουν ότι θέλουν. Αυτή η φάση της εξερεύνησης είναι καλή ευκαιρία για να διδαχθούν δεξιότητες πληροφοριακής. Κατανομή χρόνου. Όταν ο χρόνος δράσης και αλληλεπίδρασης είναι κατανεμημένος σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μέσα στην εβδομάδα, αυτό μειώνει την εστίαση. Επίσης, στην εργασία με ΤΠΕ, οι εκπαιδευτές πρέπει να προβλέψουν χρόνο έναρξης και τέλους. Έτσι περίοδοι από 2 ως 4 ώρες για κάθε εργασία φαίνονται πιο αποτελεσματικές. Ρυθμός. Όπως προαναφέρθηκε, ο ρυθμός είναι σημαντικός για την πρόοδο και την ανατροφοδότηση. Πρόγραμμα σπουδών Υπάρχει ελευθερία στους εκπαιδευτές για την ικανοποίηση των ατομικών ενδιαφερόντων των μαθητών, έτσι ώστε να μπορούν να αποκλίνουν από το πρόγραμμα σπουδών. Σε ορισμένες πιλοτικές δοκιμές, οι εκπαιδευτές έπρεπε να είναι δημιουργικοί για να ταιριάξουν τα ατομικά ενδιαφέροντα με το πρόγραμμα σπουδών, αλλά κατάφεραν να το κάνουν αυτό με τρόπο που δεν ήταν επιβλαβής για το γενικότερο στόχο, που είναι να αυξηθούν τα κίνητρα για μάθηση στους μαθητές. Αρκετές στρατηγικές υιοθετήθηκαν: Διαθεματικές εργασίες. Οι εκπαιδευτές ενέπλεξαν και άλλους εκπαιδευτές σε θέματα σχετικά με τα ενδιαφέροντα που εκφράστηκαν από τους μαθητές. Εργασίες εκτός προγράμματος σπουδών. Κάποιες εργασίες έγιναν ξεχωριστά από την επίσημη διδακτέα ύλη, ώστε να καλύψουν πλήρως τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Το μοντέλο react εφαρμόστηκε μερικές φορές πολύ καλά σε θέματα εκτός προγράμματος σπουδών, όπως η ιθαγένεια, η επιχειρηματικότητα, η δημιουργικότητα. 31

Εργασίες εντός προγράμματος σπουδών. Οι εκπαιδευτές ζήτησαν από τους μαθητές να σκεφτούν έργα και θέματα που τους ενδιαφέρουν μέσα στο πλαίσιο της επίσημης διδακτέας ύλης. Διοίκηση και συνεργάτες Η διοίκηση και οι συνεργάτες της είναι πολύ σημαντικοί για την επιτυχή υλοποίηση του μοντέλου react μέσα σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα. Κάποιοι διευθυντές μπόρεσαν να δώσουν περισσότερη ή λιγότερη ελευθερία στους εκπαιδευτές να υιοθετήσουν την προσέγγιση και να αποκλίνουν από τις τυπικές διαδικασίες (τυπικό πρόγραμμα). Επίσης, αυτοί έκαναν την κατανομή πόρων και τα χρονοδιαγράμματα. Συνεπώς οι επιλογές και οι ιδέες τους για το μοντέλο react είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να εξεταστεί κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του έργου. Η διοίκηση έχει τη δυνατότητα και την ευθύνη να δώσει στους εκπαιδευτές την ελευθερία και το χρόνο να εξερευνήσουν τα οφέλη του έργου, κάτι που, κατά την πρώτη εφαρμογή, πρέπει να θεωρηθεί περισσότερο σαν μια εμπειρία μάθησης, μια δοκιμή, παρά σαν κάτι που θα προσφέρει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Με την προσέγγιση αυτή, με τον τρόπο αυτό, η προσοχή εστιάζεται περισσότερο στην εξαγωγή χρήσιμων διδαγμάτων για μελλοντική επανάληψη. Οι εκπαιδευτές βρήκαν πολύ σημαντικό το να συνεργάζονται τουλάχιστον με ένα συνάδελφο: με τη διανομή καθηκόντων και εξερευνώντας μαζί νέες ιδέες, τα αποτελέσματα θα είναι συχνά καλύτερα από ό, τι όταν γίνεται μεμονωμένα. Επιπλέον, αυτό θα οδηγήσει σε ευρύτερη υιοθέτηση των αρχών και των ιδεών του μοντέλου. Η επιτυχής συνεργασία απαιτεί προγραμματισμό και τη χρήση ενός πρωτοκόλλου επικοινωνίας και συμφωνία σχετικά με τις ευθύνες για τους μαθητές και τις δραστηριότητες. Κοινωνικό πλαίσιο Το κοινωνικό πλαίσιο αποτελείται από τους γονείς, τους φίλους, τους συμμαθητές, καθώς και άλλα πρόσωπα που συνδέονται με τους μαθητές και έχουν επιρροή σε 32

αυτούς για το πώς σκέφτονται, τι κάνουν, τι τους αρέσει. Παρόλο που το κοινωνικό πλαίσιο είναι το εξωτερικό στρώμα του μοντέλου, είναι πιο χαλαρά συνδεδεμένο με την οργάνωση του εκπαιδευτικού ιδρύματος, αλλά είναι πολύ σημαντικό. Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να σκεφτούν τρόπους για να εμπλέξουν αυτό το κοινωνικό στρώμα στο έργο, διότι προσδίδει μια ευκαιρία να επεκταθεί το έργο πέρα από τους τοίχους της τάξης: μαθητές που εμπλέκουν τους γονείς τους (ή τις δεξιότητές των γονιών τους) θα συζητήσουν για το πρόγραμμα στο σπίτι, οι μαθητές θα συζητήσουν με φίλους εκτός τάξης. Όλο αυτό θα δημιουργήσει μια θετική περιέργεια στους άλλους και δέσμευση στους μαθητές. Παιδαγωγικές Αρχές και κατευθυντήριες γραμμές Αυτή η ενότητα ξεκινά με την επανάληψη των πιο σημαντικών παιδαγωγικών αρχών του react. Στη συνέχεια περιγράφει επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν εφαρμόσετε εσείς το μοντέλο react στον οργανισμό σας. Παιδαγωγικές αρχές Η εφαρμογή του μοντέλου react είναι συνήθως μια διαδικασία διακρίβωσης και ζύγισης φαινομενικά αντίθετων μηχανισμών (βλ. προηγούμενο κεφάλαιο). Το σημείο εκκίνησης του μοντέλου react είναι η οργάνωση ενός περιβάλλοντος μάθησης για την υποστήριξη των παρακάτω: Αυτονομία. Οι εκπαιδευτές αφήνουν τους μαθητές να διαμορφώσουν τους δικούς τους στόχους και τους επιτρέπουν να εργάζονται αυτόνομα όπου είναι δυνατόν και τους καθοδηγούν, όπου χρειάζεται. Οι μαθητές με υψηλό επίπεδο αυτονομίας θα γίνουν κάτοχοι της μαθησιακής διαδικασίας και του περιεχομένου της: αυτό αυξάνει την παρακίνησή τους, αν και μπορεί να προκαλέσει επίσης άγχος. Συνεργασία. Οι μαθητές θέλουν να συν-εργάζονται με άλλους στις εργασίες τους. Τα ενδιαφέροντα συχνά δεν είναι όμοια, αλλά αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς «ανάμιξη» από διαφορετικές ιδέες, ενδιαφέροντα και ικανότητες, μπορεί να οδηγήσει σε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η 33

συνεργασία μπορεί να γίνει με την ανάθεση συγκεκριμένων ρόλων και ευθυνών και την οικοδόμηση ενός ρυθμού. Δημιουργικότητα. Η χρήση δημιουργικών εργαλείων, η αλλαγή χώρου (περιβάλλοντος) και η αυτονομία, επιτρέπουν στους μαθητές να εκφραστούν με διαφορετικούς τρόπους. Τους βοηθά να καταλάβουν τι (μπορεί να) θέλουν και δίνει μια επιπλέον μέθοδο στους εκπαιδευτές για να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Εκτός αυτού, είναι συχνά διασκεδαστικό. Σε προηγούμενα σημεία, έχουμε περιγράψει πώς εφαρμόστηκαν (στο πρόγραμμα react) αυτές οι θεμελιώδεις αρχές και δώσαμε προτάσεις και στρατηγικές για την οργάνωση της μάθησης σε διαφορετικές καταστάσεις. Η επόμενη ενότητα παρέχει μια χρονολογική αναφορά που περιγράφει γενικά πράγματα που πρέπει να γίνουν πριν και κατά τη διάρκεια εφαρμογής του μοντέλου react. Κατευθυντήριες γραμμές Πριν ξεκινήσουμε με μια καινοτόμο εκπαιδευτική προσέγγιση, όπως το μοντέλο react, ορισμένες πτυχές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σχετικά με το θεσμικό (4) και φυσικό (3) περιβάλλον. Υποστήριξη μεταξύ εκπαιδευτών και διεύθυνσης. Είτε προτείνει το μοντέλο react ένας διευθυντής ή ένας καινοτόμος εκπαιδευτής, χωρίς υποστήριξη από τη διοίκηση και βοήθεια από τους συναδέλφους, το πρόγραμμα είναι πιθανό να αποτύχει. Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις σχετικά με την παιδαγωγική, το περιβάλλον, το χρόνο, τη διδακτέα ύλη και άλλα. Η επιτυχία της εφαρμογής του μοντέλου εξαρτάται από τη συνεργασία ανάμεσα στους εκπαιδευτές και τους διευθυντές. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα ακόλουθα: o Ποια είναι η παιδαγωγική γραμμή του εκπαιδευτικού ιδρύματος; Πόσο «διαφορετικό» είναι το μοντέλο react και πώς θα πρέπει να καλυφθεί η διαφορά; 34

o o o Πόση ελευθερία έχουν οι εκπαιδευτές να αντιμετωπίσουν προσωπικά ενδιαφέροντα, να αποκλίνουν από το κανονικό πρόγραμμα σπουδών και να επιτρέψουν στους μαθητές να δημιουργήσουν τη δική τους πορεία μάθησης; Ποιοί εκπαιδευτές είναι πρόθυμοι (= ενθουσιώδεις) και είναι σε θέση να συμμετάσχουν σε μια πιλοτική δοκιμή; Πόσο χρόνο μπορούν να διαθέσουν οι διευθυντές για μια πιλοτική δοκιμή; Τεχνική υποστήριξη. Η τεχνολογία, ειδικά η τεχνολογία web, παίζει σημαντικό ρόλο στο πρόγραμμα. Οι δυνατότητες όσον αφορά τη χρήση της, καθώς και η πρόσβαση στην τεχνολογία θα πρέπει να διερευνηθούν: o o o Έχουν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτές τις απαραίτητες δεξιότητες ΤΠΕ; Υπάρχουν λειτουργικές και σύγχρονες υποδομές ΤΠΕ; Υπάρχει τεχνική υποστήριξη για μαθητές και εκπαιδευτές; Εκπαίδευση εκπαιδευτών. Μια σημαντική προπαρασκευαστική δραστηριότητα είναι η οργάνωση ενός προγράμματος κατάρτισης εκπαιδευτών, στην οποία συμμετέχουν οι εκπαιδευτές, συζητούν το μοντέλο react και αποφασίζουν τη στρατηγική. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει τον έλεγχο των διάφορων εργαλείων, το άνοιγμα λογαριασμών για τα αναγκαία δίκτυα, λεπτομερής προετοιμασία της πρώτης εβδομάδας και το υπόλοιπο διάστημα σε γενικές γραμμές, τα πρωτόκολλα επικοινωνίας και επιμερισμό των ευθυνών. Συνεργασία (διεθνής). Εάν οι διοργανωτές αποφασίσουν ότι θέλουν να οργανώσουν το πρόγραμμα σε συνεργασία με κάποιο άλλο σχολείο, θα πρέπει να γίνει η συμφωνία και να αντιμετωπιστούν εκ των προτέρων τυχόν θέματα χρόνου ή διαφορές στη γλώσσα. 35

Μετά τον έλεγχο σε οργανωτικά / θεσμικά ζητήματα και τις προπαρασκευαστικές δραστηριότητες, είναι ώρα να προχωρήσετε και να εφαρμόσετε το μοντέλο react. Η εικόνα που ακολουθεί δείχνει τη γενική σειρά της εφαρμογής του μοντέλου react. Η υλοποίηση γενικά ακολουθεί τις ακόλουθες διαδικασίες. Η δομή και ο προγραμματισμός των εκπαιδευτών είναι μια πράξη εξισορρόπησης: οι εκπαιδευτές θα πρέπει να επιτρέπουν την αυτο-οργάνωση όσο είναι δυνατόν, τηρώντας τους όρους, τους περιορισμούς χρόνου και το πλαίσιο που καθορίζονται από το εκπαιδευτικό ίδρυμα. 1. Εισαγωγή a. Οι εκπαιδευτές κάνουν εισαγωγική αναφορά στο πρόγραμμα και εξηγούν τους στόχους. b. Χρησιμοποιώντας παραδείγματα και την έμπνευσή του (πχ με TED βίντεο, πρόσκληση ομιλητή, τους γονείς), ο εκπαιδευτής προκαλεί τους μαθητές να σκεφτούν ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ και πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό. c. Εξηγεί στους μαθητές τα βασικά εργαλεία και πρωτόκολλα και προτείνει μια πρώτη δημιουργική / διερευνητική δραστηριότητα. 2. Έμπνευση και εξερεύνηση 36