ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΡΟΣ Β

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΡΟΣ Β 01/52

Νευρικό σύστηµα Βασικές λειτουργίες Νευρικού συστήµατος 1 Λαµβάνει ερεθίσµατα από το περιβάλλον ή από το εσωτερικό του σώµατος 2. ιεγείρει τους µύες και τους εξωκρινείς αδένες Συντονίζει την οµαλή λειτουργία όλου του σώµατος Σύνθετες λειτουργίες: 1. Συνείδηση 2. Αισθήµατα 3. Μνήµη 4. Μάθηση 02/52

Ταξινόµηση 1. Κεντρικό (ΚΝΣ): Εγκέφαλος και ΝΜ 2. Περιφερικό (ΠΝΣ): Νεύρα που ξεκινούν από το ΚΝΣ Μεταφορά ερεθισµάτων από και προς το ΚΝΣ 3. Αυτόνοµο ή Φυτικό (ΑΝΣ): Κεντρική µοίρα (στον εγκέφαλο και το ΝΜ) και περιφερική µοίρα (περιφερικά γάγγλια και περιφερικά νεύρα) 03/52

Κεντρικό (ΚΝΣ) Εγκέφαλος Περιβάλλεται από τις τρεις µήνιγγες (σκληρά, αραχνοειδής και χοριοειδής) και βρίσκεται εντός της κρανιακής κοιλότητας Αποτελείται από: 1. Πρόσθιο εγκέφαλο 2. Μέσο εγκέφαλο 3. Οπίσθιο εγκέφαλο 04/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος Περιλαµβάνει: 1. Εγκεφαλικά ηµισφαίρια (δεξιό και αριστερό) 2. ιάµεσο εγκέφαλο ή διεγκέφαλο ή εσωτερικό εγκεφαλο που περιλαµβάνει: α. το θάλαµο, β. τον υποθάλαµο και γ. την υπόφυση 05/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ Αριστερό εξιό 06/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος 1.Εγκεφαλικά ηµισφαίρια (δεξιό και αριστερό) 1.1.1. Φθάνουν µέχρι το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας 1.1.2. Παρουσιάζουν πολυάριθµες έλικες και αύλακες που πολλαπλασιάζουν την επιφάνεια του 1.1.3. Εξωτερικά αποτελείται από φαιά ουσία και εσωτερικά από λευκή ουσία 1.1.4. Σε κάθε άτοµο υπερισχύει ένα εκ των δύο ηµισφαιρίων. Στους δεξιόχειρες το αριστερό (µαθηµατικά και λογική) και στους αριστερόχειρες το δεξιό (τέχνη και µουσική) 1.1.5. Συνδέονται µεταξύ τους µε συνδέσµους από νευρικές ίνες και κυριότερο το µεσολόβιο 2.Εγκεφαλικά ηµισφαίρια (δεξιό και αριστερό) Κάθε ηµισφαίριo παρουσιάζει πέντε λοβούς: 1.2.1. Μετωπιαίος λοβός 1.2.2. Βρεγµατικός λοβός 1.2.3. Κροταφικός λοβός 1.2.4. Ινιακός λοβός 1.2.5. Κεντρικός λοβός ή νήσος του Reil 07/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος 2.Εγκεφαλικά ηµισφαίρια (δεξιό και αριστερό) Κάθε ηµισφαίριo παρουσιάζει πέντε λοβούς Μετωπιαίος Βρεγµατικος Κροταφικός Ινιακός Παρεγκεφαλίδα 08/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος 3. Εγκεφαλικά ηµισφαίρια (δεξιό και αριστερό) Περιέχουν: 1.3.1. Κινητικές περιοχές 1.3.2. Αισθητικές περιοχές 1.3.3. Κέντρα ρύθµισης των ανώτερων λειτουργιών: α. Μνήµη β. Μάθηση γ. Αισθήµατα δ. Αντίληψη ε. Κρίσης 09/52

1. Πρόσθιος εγκέφαλος Ιππόκαµπος Βρίσκεται στους κροταφικούς Λοβούς και σχετίζεται µε τη µάθηση και τη µνήµη Βλάβη=Άνοια (νόσος του Alzheimer) Ιππόκαµπος 10/52

Βασικά γάγγλια Περιλαµβάνονται: 1. Αρθροίσεις φαιάς ουσίας ουσία στο εσωτερικό του εγκεφάλου 2. Μέλαινα ουσία που βρίσκεται στο µέσο εγκέφαλο --- Κέντρο Εξωπυραµιδικού Συστήµατος ---Συντονισµός αρµονίας των κινήσεων Βλάβη = νόσος του Parkinson, Χορεία Hutchinson 11/52

Πρόσθιος εγκέφαλος 2. ιάµεσος εγκέφαλος ή διεγκέφαλος ή εσωτερικός εγκεφαλος: α. θάλαµος β. υποθάλαµος και γ. υπόφυση 12/52

13/52

ιεγκέφαλος Βρίσκεται ανάµεσα σε ηµισφαίρια και οπίσθιο εγκέφαλο Θάλαµος ή Οπτικός θάλαµος Το κέντρο διαλογής των αισθητικών ερεθισµάτων Υποθάλαµος 1. Ρύθµιση θερµοκρασίας 2. Ρύθµιση ηλεκτρολυτικής ισορροπίας 3. Ρύθµιση της πίεσης του αίµατος 4. Αίσθηµα της πείνας και δίψας 5. Σεξουαλικά αντανακλαστικά 6. Κατώτερα ένστικτα 7. Ρύθµιση έκκρισης διαφόρων ορµονών επηρεάζοντας την υπόφυση (νευροϋποθαλαµικές ουσίες) 14/52

2. Μέσος εγκέφαλος ή Μεσεγκέφαλος Στενό και µικρό τµήµα του εγκεφάλου, που περιλαµβάνει: 2.1. Σκέλη του εγκεφάλου 2.2.Τετράδυµο α. Πρόσθια διδύµια -> ρύθµιση οπτικών Αντανακλαστικών β. Οπίσθια διδύµια -> ρύθµιση ακουστικών Αντανακλαστικών Απ αυτόν αναδύονται δύο νεύρα: 1. Οφθαλµικινητικό νεύρο (ΙΙΙ εγκεφαλική συζυγία) 2. Τροχιλιακό νεύρο (ΙV εγκεφαλική συζυγία) 15/52

Εγκεφαλικό Ηµισφαίριο Θάλαµος Υποθάλαµος Υπόφυση Παρεγκεφαλίδα Νωτιαίος Μυελος 16/52

3. Οπίσθιος εγκέφαλος Αποτελείται από: 3.1. Γέφυρα 3.2. Προµήκη µυελό 3.3. Παρεγκεφαλίδα 17/52

18/52

Γέφυρα 1. Βρίσκεται πάνω από τον προµήκη 2. Περιέχει ανιούσες και κατιούσες νευρικές δεσµίδες που συνδεέουν τα εγκεφαλικά ηµισφαίρια µε την παρεγκεφαλίδα 3. Περιέχει πυρήνες κρανιακών νεύρων 19/52

Προµήκης µυελός Περιέχει τα ζωτικά κέντρα: 1. Αναπνοής 2. Κυκλοφορίας του αίµατος Στον προµήκη γίνεται και ο χιασµός των νευρικών ινών εξιο τµήµα εγκεφάλου ρυθµίζει το αριστερό ηµιµόριο και το αριστερό τµήµα το δεξιό Βλάβη και παράλυση κέντρου αναπνοής ή κυκλοφορίας = θάνατος Παρεγκεφαλίδα Βρίσκεται κάτω από το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδος και αποτελείται από τον σκώληκα στο κέντρο και τους δύο λοβούς στα πλάγια Εξωτερικά φαιά ουσία. Εσωτερικά λευκή = δέντρο της ζωής Ρυθµίζει: 1. Τόνο των µυών 2. Ισορροπία σώµατος 3. Στάση σώµατος 20/52

εξί Εγκεφαλικό Ηµισφαίριο «έντρο της ζωής» Γέφυρα Προµήκης Παρεγκεφαλίδα 21/52

22/52

Στέλεχος εγκεφάλου Αποτελείται από: 1. Μέσο εγκέφαλο 2. Γέφυρα 3. Προµήκη µυελό ικτυωτός σχηµατισµός Άθροισµα πυρήνων του στελέχους που ρυθµίζουν την εγρήγορση και τον ύπνο Πχ φωτεινά ερεθίσµατα, οσµές, κρύο νερό = εγρήγορση Ενώ η απουσία ερεθισµάτων = υπνηλία Βλάβη = Κώµα 23/52

Θάλαµος Υποθάλαµος Μέσος Εγκέφαλος Γέφυρα Πυραµίδα Προµήκης 24/52

Κοιλίες του εγκεφάλου Κοιλότητες του εγκεφάλου γεµάτες µε εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ, 80-150ml) Κοιλίες (4): 1. Πλάγιες (2) 2. Τρίτη κοιλία συνδέει τις πλάγιες κοιλίες µε την 4 η 3. Τέταρτη κοιλία συνδέεται µε την 3 η µε τον υδραγωγό του Sylvius και απ εκεί στον υπαραχνοειδή χώρο 25/52

Πλάγιες Κοιλίες 3 η Κοιλία Θάλαµος 4 η Κοιλία 26/52

Πλάγια Κοιλία Χοριοειδή Πλέγµατα Υπαραχνοειδής Χώρος Αραχνοειδής Μήνιγγα 3η Κοιλία Υδραγωγός του Sylvius 4η Κοιλία Παρεγκεφαλίδα Νωτιαία Νεύρα 27/52

Εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) Παραγωγή: αγγεία των χοριοειδών πλεγµάτων στις κοιλίες και κυκλοφορεί σε όλον το υπαραχνοειδή χώρο (80-150 ml) Παροχέτευση: µε φλέβες και λεµφαγγεία στα αραχνοειδή ή πακχιόνια σωµάτια Χρησιµότητα: 1. Απορρόφηση κραδασµών εγκεφάλου και ΝΜ 2. Θρέψη νευρικού ιστού προµήθεια γλυκόζης, πρωτεϊνών και άλλων θρεπτικών ουσιών 3. Αποβολή άχρηστων προϊόντων της ανταλλαγής της ύλης Υδροκέφαλος Οφείλεται σε υπερβολική άυξηση του ΕΝΥ, συνήθως λόγω ανεπαρκούς παροχέτευσης 28/52

Οσφυονωτιαία παρακέντηση ιενεργείται για λήψη ΕΝΥ και εξέταση του, για διάγνωση διαφόρων παθήσεων όπως πχ η Μηνιγγίτιδα, ανεύρεση αιµορραγίας κ.α. ιενεργείται συνήθως στα Ο3-Ο4 ή Ο4-Ο5 ή Ο5-Ι1 µεσοσπονδύλιο διάστηµα 29/52

Νωτιαίος Μυελός Κυλινδρικός σχηµατισµός εντός του σπονδυλικού σωλήνα, µήκους 42cm που φθάνει µέχρι τον Ο2 σπόνδυλο (µυελικός κώνος) Συνέχεια του είναι το τελικό νηµάτιο που καταλήγει στον κόκκυγα Εγκέφαλος Νωτιαίος Μυελός 30/52

Μεσοσπονδύλιος ίσκος Ινώδης ακτύλιος Νωτιαίο Νεύρο Μεσοσπονδύλιος ίσκος Πηκτοειδής Πυρήνας Νωτιαίο Νεύρο ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Ακανθώδης Απόφυση 31/52

Νωτιαίος Μυελός Κεντρικά: Φαιά ουσία σχήµατος Η Πρόσθια κέρατα: Κινητικοί νευρώνες Οπίσθια κέρατα: Αισθητικοί νευρώνες Στο κέντρο: Νωτιαίος σωλήνας Περιφερικά: Λευκή ουσία Ίππουρις: Σχηµατίζεται από τα κατερχόµενα νωτιαία νεύρα που καταλήγουν στην πύελο και τα κάτω άκρα 32/52

33/52

Κινητικές και αισθητικές οδοί Οι πληροφορίες από το περιβάλλον, µετεβιβάζονται στο ΚΝΣ µε τα περιφερικά νεύρα Οι πληροφορίες εντός του ΚΝΣ µεταβιβάζονται µε την αισθητική και τη κινητική οδό Αισθητική οδός: Αρχίζει από την περιφέρεια --- Οπίσθιες ρίζες νωτιαίων νεύρων --- Οπίσθια κέρατα ΝΜ --- Προµήκη (χιασµός) --- Θάλαµος και έσω κάψα --- Αισθητικό φλοιό του εγκεφάλου Κινητική ή Πυραµιδική οδός : Αρχίζει από τα πυραµιδικά κύτταρα της κινητικής χώρας του φλοιού του εγκεφάλου και καταλήγει στους κινητικούς πυρήνες των εγκεφαλικών και των νωτιαίων νεύρων --- Έσω κάψα --- Σκέλη εγκεφάλου --- Γέφυρα --- Προµήκης (χιασµός) --- Πρόσθια κέρατα ΝΜ *** Ρυθµίζει τις εκούσιες κινήσεις των µυών 34/52

Εξωπυραµιδική οδός *** Ρυθµίζει τις ακούσιες κινήσεις των µυών Ρύθµιση κινήσεων και τόνου των µυών Παθήσεις εξωπυραµιδικού συστήµατος Νόσος του Parkinson Νόσος του Wilson 35/52

Μήνιγγες Μεµβράνες που καλύπτουν και προστατεύουν τον εγκέφαλο και τον ΝΜ Από έξω προς τα µέσα είναι: 1. Σκληρά µήνιγγα 2. Αραχνοειδής µήνιγγα 3. Χοριοειδής Πτυχές της σκληράς µήνιγγας: 1. ρέπανο του εγκεφάλου: Εντός της επιµήκους σχισµής του εγκεφάλου, ανάµεσα σε δεξιό και αριστερό ηµισφαίριο 2. Σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας: Εντός της εγκάρσιας σχισµής, χωρίζοντας την παρεγκεφαλίδα απότα ηµισφαίρια 3. ρέπανο της παρεγκεφαλίδας: Χωρίζει τους δύο λοβούς της παρεγκεφαλίδας 4. ιάφραγµα του τουρκικού εφιππίου: Η οροφή του εφιππίου 36/52

Αραχνοειδής έρµα του Κρανίου Περιόστεο Οστό του κρανίου Στιβάδα Περιοστέου Στιβάδα Μήνιγγας Υποσκληρίδιος Χ. Αραχνοειδής Μ. Υπαραχνοειδή Χ. Χοριοειδής Μ. Λευκή Ουσία 37/52

Περιφερικό (ΠΝΣ Συνδέει το ΚΝΣ µε τη περιφέρεια του σώµατος Συνδέεται επίσης και µε το ΑΝΣ Περιλαµβάνει: α. 12 εγκεφαλικές συζυγίες β. 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων 38/52

Εγκεφαλικές συζυγίες ή κρανιακά νεύρα Νεύρο Είδος Κατανοµή Λειτουργία Ι Οσφρητικό Αισθητικό Ρινικός βλεννογόνος Όσφρηση ΙΙ Οπτικό Αισθητικό Αµφιβληστροειδής Όραση ΙΙΙ Κοινό Κινητικό (Οφθαλµοκινητικό) Κινητικό Μύες οφθλαµού Κίνηση οφθαλµού ΙV Τροχιλιακό Κινητικό Μύς οφθαλµού Κίνηση οφθαλµού V Τρίδυµο Μικτό Μέτωπο, Άνω-Κάτω γνάθος Αίσθηση, Μάσηση VI Απαγωγό Κινητικό Μυς οφθαλµού Κίνηση οφθαλµού VII Προσωπικό Μικτό Πρόσωπο, Γλώσσα, Αυτί Κίνηση προσώπου VIII Στατικό-Ακουστικό Αισθητικό Όργανο Corti Ακοή Ισορροπία IX Γλωσσοφαρυγγικό Μικτό Γλώσσα, Φάρυγγας Γεύση, αίσθηση X Πνευµονογαστρικό Μικτό Πνεύµονες, Στοµάχι, Έντερα Κίνηση σπλάχνων XI Παραπληρωµατικό Κινητικό Στερνοκλειδοµαστοειδής Κινήσεις µυών XII Υπογλώσσιο Κινητικό Μύες γλώσσας Κίνηση γλώσσας 39/52

Εγκεφαλικές συζυγίες ή κρανιακά νεύρα Συνδέονται µε τη βάση του κρανίου και εξέρχονται από το κρανίου µέσα από οπές που λέγονται τρήµατα Ορισµένα κρανιακά νεύρα (ΙΙΙ, VII, IX, X) φέρουν ίνες του ΑΝΣ και ρυθµίζουν τη λειτουργία αδένων, λείων µυϊκών ινών και καρδιακών ινών 40/52

Νωτιαία νεύρα Σύνολο: 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων, ΟΛΑ ΜΙΚΤΑ Συνδέονται µε τον ΝΜ µε δύο ρίζες: α. Πρόσθια κινητική β. Οπίσθια αισθητική Χωρίζονται σε 5 οµάδες: 1.Αυχενικά: 8 2. Θωρακικά: 12 3. Οσφυϊκά: 5 4. Ιερά: 5 5. Κοκκυγικά: 1 Νωτιαία νεύρα Κάθε νωτιαίο νεύρο σχηµατίζεται από δύο ρίζες: Πρόσθια ρίζα: περιέχει κινητικές (σωµατοκινητικές και σπλαχνοκινητικές) ίνες. Οπίσθια ρίζα: περιέχει αισθητικές (σωµατοαισθητικές και σπλαχνοαισθητικές) ίνες καθώς και το Νωτιαίο γάγγλιο: που περιέχει τους νευρώνες, εκ των οποίων αυτές εκπορεύονται είτε ως κεντρικές αποφυάδες (προς το νωτιαίο µυελό), είτε ως περιφερικές. Οι τελευταίες συνενώνονται µε την πρόσθια ρίζα και σχηµατίζουν το στέλεχος του νωτιαίου νεύρου, που µετά από βραχεία πορεία χορηγεί τον πρόσθιο και τον οπίσθιο κλάδο (µικτά νεύρα). 41/52

Σκληρά Μήνιγγα Αυχενικό Όγκωµα Αυχενικά Νεύρα Θωρακικά Νεύρα Οσφυικό Όγκωµα Μυελικός Κώνος Ίππουρις Οσφυικά Νεύρα Τελικό Νηµάτιο Ιερά Νεύρα Κοκκυγικό Νεύρα 42/52

Πλέγµατα Οι πρόσθιοι κλάδοι των νευρών, ενώνονται µεταξύ τους και σχηµατίζουν πλέγµατα: 1. Αυχενικό πλέγµα: Α1-Α4 2. Βραχιόνιο πλέγµα: Α5-Θ1 3. Οσφυϊκό πλέγµα: Θ12-Ο4 4. Ιερό πλέγµα: Ο4-Ι3 5. Αιδοιϊκό πλέγµα: Ο2-Ο4 * Οι πρόσθιοι κλάδοι των θωρακικών νευρών, είναι οι µόνοι που δεν σχηµατίζουν πλέγµα 43/52

44/52

Μεσοπλεύρια Νεύρα Κάθε µεσοπλεύριο ν. αποτελεί τον πρόσθιο κλάδο των 12 θωρακικών νεύρων, τα οποία είναι και τα µόνα από τα νωτιαία νεύρα που δεν σχηµατίζουν πλέγµατα. Μικτά νεύρα Πορεύονται στο µεσοπλεύριο διάστηµα µαζί µε τις µεσοπλεύριες αρτηρίες και φλέβες στην αύλακα της υπερκειµένης πλευράς (από πάνω προς τα κάτω: φλέβα, αρτηρία, νεύρο). Νεύρωση: Μεσοπλεύριοι µύες, οπίσθιοι οδοντωτοί (άνω και κάτω) και εγκάρσιος θωρακικός µυ. - Χορηγούν πλάγιο και πρόσθιο (διατιτρώντα) δερµατικό κλάδο. Νεύρωση δέρµατος του θώρακα. 45/52

Αυτόνοµο ή Φυτικό ΑΝΣ Συντονίζει όλες τις λειτουργίες που διενεργόνται αυτόµατα, ανεξάρτητα από τη θέληση µας. Πχ 1. Καρδιακή λειτουργία 2. Λειτουργία των εξωκρινών αδένων 3. Λειτουργία του ΓΕΣ για προώθηση και πέψη της τροφής ιαθέτει δύο σκέλη: 1. Συµπαθητικό 2. Παρασυµπαθητικό Το καθένα, διαθέτει: 1. Κεντρική µοίρα και 2. Περιφερική µοίρα 46/52

Συµπαθητικό Νευρικό σύστηµα Νευρώνες κεντρικής µοίρας: Νωτιαίο µυελό Οι απαγωγές τους ίνες εξέρχονται µε τις πρόσθιες ρίζες των Θ1-Ι2 νωτιαίων νεύρων Περιφερική µοίρα: Γάγγλια του συµπαθητικού τα οποία βρίσκονται στα πλάγια της ΣΣ, σχηµατίζοντας την συµπαθητική άλυσο * Η µεταβίβαση της νευρικής ώσης από την κεντρική στην περιφερική µοίρα γίνεται µε ακετυλοχολίνη * Στις τελικές απολήξεις όµως εκκρίνεται νοραδρεναλίνη 47/52

Παρασυµπαθητικό Νευρικό σύστηµα Νευρώνες κεντρικής µοίρας: Μέσο εγκέφαλο και προµήκη µυελό Πορεύονται µε την ΙΙ, VII, IX και Χ εγκεφαλική συζυγία και στην ιερή µοίρα του ΝΜ (Ι2-Ι4) Περιφερική µοίρα: Γάγγλια του παρασυµπαθητικού τα οποία βρίσκονται κοντά ή εντός των οργάνων των οποίων την λειτουργία ρυθµίζουν * Η µεταβίβαση της νευρικής ώσης από την κεντρική στην περιφερική µοίρα γίνεται µε ακετυλοχολίνη * Στις τελικές απολήξεις εκκρίνεται επίσης ακετυλοχολίνη 48/52

Αυτόνοµο ή Φυτικό ΑΝΣ Συµπαθητικό και Παρασυµπαθητικό έχουν ανταγωνιστική δράση, διατηρώντας τις λειτουργίες του σώµατος σε ισορροπία Το συµπαθητικό υπερισχύει σε καταστάσες έντασης και προκαλεί ταχυκαρδία, αύξηση της ΑΠ, αύξηση της γλυκόζης στο αίµα (ενέργεια) Το παρασυµπαθητικό επαναφέρει τον οργανισµό σε κανονική λειτουργία Το κυριότερο νεύρο του παρασυµπαθητικού είναι το Πνευµονογαστρικό 49/52

Αντανακλαστικές λειτουργίες Πρόκειται για ειδικές αυτόµατες ενέργειες, µε σκοπό µια συγκεκριµένη και χρήσιµη λειτουργία Πχ η ταχεία αποµάκρυνση του χεριού µας όταν έρθει σε επαφή µε φωτιά, πριν καν αντιληφθεί τον πόνο Η κίνηση αυτή γίνεται αυτόµατα χωρίς τη θέληση µας αφού το ερέθισµα, προερχόµενο από τον αισθητικό νευρώνα στη φαιά ουσία του ΝΜ, µεταδίδεται απ ευθείας σε κινητικό νευρώνα περιφερικό νεύρο µυς. Μεταδίδεται επίσης µέσω της αισθητικής οδού στον εγκέφαλο, αλλά εκεί φθάνει αφού έχει γίνει πρώτα η κίνηση Αντανακλαστικές λειτουργίες Γνωστά αντανακλαστικά που χρησιµεύουν στην αποµάκρυνση ή την καταστροφή της αιτίας που προκάλεσε ερθεισµό: 1. Έµετος: σε ερεθισµό του στοµάχου 2. Βήχας: σε ερεθισµό της τραχείας, των βρόγχων και του πνεύµονα 3. Φτάρνισµα: σε ερεθισµό του βλεννογόνου της µύτης 4. άκρυα: σε ερεθισµό των οφθαλµών 5. Κνησµός: σε ερεθισµό του δέρµατος 50/52

Αντανακλαστικές λειτουργίες Συγγενή ή ταχύτατα µετά τη γέννηση αντανακλαστικά: 1. Μάσηση 2. Κατάποση 3. Αφόδευση Εξαρτηµένα αντανακλαστικά ή αντανακλαστικά του Pavlov: Αναπτύσσονται µε τη µάθηση, την πείρα και τις πολυάριθµες επαναλήψεις:πχ 1. Θηλασµός 2. Σιελόρροια µετά τον ήχο του κουδουνιού για γεύµα 51/52

Αντανακλαστικά που ελέγχονται στην κλινική πράξη 1. Γόνατος ή επιγονατίδος: Πλήξη του επιγονατιδικού τένοντα, προκαλέί έκταση του ποδιού 2. Αχίλλειο: Πλήξη του Αχίλλειου τένοντα, προκαλεί έκταση του άκρου ποδός 3. Κερατοειδή: Ερεθισµός του κερατοειδή προκαλεί κλείσιµο του οφθαλµού 4. Κόρης οφθαλµού: Ερεθισµός της κόρης µε έντονο φως, προκαλεί σύγκλειση της (µύση) 5. Babinski: Ερεθισµός του πέλµατος προκαλεί έκταση των δακτύλων του ποδός 52/52