τα βιβλία των επιτυχιών

Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

Ρόη Φλωροπούλου Γλώσσα Ε Δημοτικού

1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο φίλος μας το περιβάλλον Ο φίλος μας το δάσος 13 Η φίλη μας η θάλασσα 18 Ο φίλος μας ο άνεμος 23 Τετράδιο εργασιών 29 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 33 Παραγωγή λόγου: Φυσικό περιβάλλον 40 Κριτήριο αξιολόγησης 42 2η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ζωή στην πόλη Η γειτονιά της πόλης 47 Πόλη και πολιτισμός Πόλη και διασκέδαση 51 Διαδρομές στην πόλη 55 Υπόγειες διαδρομές 58 Τετράδιο εργασιών 63 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 67 Παραγωγή λόγου: Αστικοποίηση 76 Κριτήριο αξιολόγησης 78 3η ΕΝΟΤΗΤΑ: 28η Οκτωβρίου Η πορεία προς το μέτωπο 83 Η Ιταλία μάς κήρυξε τον πόλεμο! 87 Η Πείνα 93 Κριτήριο αξιολόγησης 98 4η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τα ζώα που ζουν κοντά μας Ιστορίες με ζώα 101 Τα χαρακτηριστικά των ζώων 106 Τα ζώα της εξοχής 113 Τετράδιο εργασιών 118 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 122 Παραγωγή λόγου: Κατοικίδια ζώα 130 Κριτήριο αξιολόγησης 132 5η ΕΝΟΤΗΤΑ: 17η Νοέμβρη Πολυτεχνείο 73 137 Τριήμερο στα κάγκελα 139 Ο Φωκίων ήταν ελάφι 145 Κριτήριο αξιολόγησης 148 Περιεχόμενα 6η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι φίλοι μας, οι φίλες μας Φίλοι από άλλες χώρες 151 Ιστορίες με φίλους 155 Οι φίλοι τραγουδάνε 159 Οι φίλοι γιορτάζουν 161 Τετράδιο εργασιών 164 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 172 Παραγωγή λόγου: Φιλία 184 Κριτήριο αξιολόγησης 186 7η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μουσική Εγώ σε συναυλία; 191 Μουσικά όργανα 194 Τραγούδια και στίχοι 198 Μουσική και άλλες τέχνες 203 Τετράδιο εργασιών 205 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 209 Παραγωγή λόγου: Τέχνη 216 Κριτήριο αξιολόγησης 218 8η ΕΝΟΤΗΤΑ: Χριστούγεννα Χριστούγεννα 223 Χριστουγεννιάτικο δώρο 225 Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα 229 Τα Χριστούγεννα στον κόσμο 233 Το δάσος που ταξίδευε 235 Κριτήριο αξιολόγησης 238 9η ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιβλία Βιβλιοθήκες Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων 243 Ποιοι είναι οι συγγραφείς; 246 Βιβλιοθήκες 250 Τετράδιο εργασιών 257 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 260 Παραγωγή λόγου: Βιβλίο 270 Κριτήριο αξιολόγησης 272 10η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μυστήρια Επιστημονική φαντασία Όνειρα για ταξίδια στ αστέρια 277 Χαμένοι πολιτισμοί 283 Ανεξήγητα φαινόμενα 287 Η μηχανή του χρόνου 292

Τετράδιο εργασιών 295 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 299 Παραγωγή λόγου: Η φαντασία στη ζωή μας 304 Κριτήριο αξιολόγησης 306 11η ΕΝΟΤΗΤΑ: Παιχνίδια Παιχνίδια Παιχνίδια Παραδοσιακά παιχνίδια 311 Επιτραπέζια παιχνίδια 314 Ηλεκτρονικά παιχνίδια 317 Πνευματικά παιχνίδια 320 Τετράδιο εργασιών 325 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 328 Παραγωγή λόγου: Παιχνίδι 336 Κριτήριο αξιολόγησης 338 12η ΕΝΟΤΗΤΑ: 25η Μαρτίου Κολοκοτρώνης 343 Ο γέρος του Μοριά 346 Μαντώ Μαυρογένους 353 Κριτήριο αξιολόγησης 356 13η ΕΝΟΤΗΤΑ: Κατασκευές Κατασκευές της φύσης 359 Κατασκευές των ανθρώπων 364 Μαθηματικές κατασκευές 367 Τετράδιο εργασιών 370 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 374 Παραγωγή λόγου: Επάγγελμα 380 Κριτήριο αξιολόγησης 382 14η ΕΝΟΤΗΤΑ: Πάσχα Η ημέρα της Λαμπρής 387 Μαριάμ 392 Έθιμα του Πάσχα 395 Κριτήριο αξιολόγησης 398 15η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τηλεόραση Τα θετικά και τα αρνητικά 403 Τηλεόραση και διαφήμιση 408 Προγράμματα τηλεόρασης 414 Τετράδιο εργασιών 419 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 422 Παραγωγή λόγου: Τηλεόραση 428 Κριτήριο αξιολόγησης 430 16η ΕΝΟΤΗΤΑ: Αθλητισμός Σπορ Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα 435 Σύγχρονος αθλητισμός 434 Και τα παιδιά αθλούνται 449 Τετράδιο εργασιών 454 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 457 Παραγωγή λόγου: Αθλητισμός 470 Κριτήριο αξιολόγησης 472 17η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ταξίδια στο διάστημα Ο άνθρωπος στο διάστημα 477 Τι βλέπουμε στο διάστημα 481 Φανταστικά ταξίδια στο διάστημα 485 Ταξίδι στο διάστημα 491 Τετράδιο εργασιών 495 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 497 Παραγωγή λόγου: Τουρισμός 502 Κριτήριο αξιολόγησης 504 ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Φύλλα εργασίας 1-15 509 Κριτήρια αξιολόγησης 1-5 539 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 551 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 591

o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ

13 ΓΛΩΣΣΑ ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος o φίλος μας μας το περιβάλλον το 1η ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Ο φίλος μας το δάσος ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Βιογραφικό συγγραφέα Ο Γιώργος Μπόντης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιώργου Μπαλάνου) σταδιοδρόμησε αρχικά ως καθηγητής αγγλικής γλώσσας και στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη φωτογραφία, τη συγγραφή και τη μετάφραση. Έχει εκδώσει πολλά βιβλία, κυρίως επιστημονικής έρευνας και επιστημονικής και παιδικής φαντασίας, ενώ έχει μεταφράσει περισσότερα από 40 βιβλία, κυρίως επιστημονικής φαντασίας. Έργα του: Οι άμμοι του χρόνου, Αινίγματα σε γκρίζο φόντο, Οι δρόμοι της γνώσης, Μονοπάτια των άστρων, Οι ονειρότοποι της γης, Λαμπερά αγκάθια κ.ά. Κεντρική ιδέα Ο χρόνος για τα πλάσματα που ζουν στο δάσος έχει πολύ διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει για τους ανθρώπους η ώρα δε μετριέται με τους δείκτες του ρολογιού, αλλά είτε με τις δραστηριότητες των ζώων (π.χ. η ώρα του φαγητού και του ύπνου) είτε ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες (π.χ. κρύο ή ζέστη). Χαρακτηριστικά κειμένου Στο κείμενο, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αρκετά ουσιαστικά και επίθετα, για να περιγράψει τη ζωή των κατοίκων του δάσους. Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή, ενώ χρησιμοποιούνται χρόνοι που ταιριάζουν στις αφηγήσεις, όπως ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος.

o φίλος μας το δάσος Άγνωστες λέξεις αυγή: το ξημέρωμα, το χρονικό διάστημα μεταξύ του τέλους της νύχτας και της ανατολής του Ήλιου εφήμερος: αυτός που έχει σύντομη διάρκεια, ο προσωρινός, ο πρόσκαιρος Σχόλια Η έννοια του χρόνου για τα πλάσματα της φύσης είναι πολύ διαφορετική από αυτήν για τους ανθρώπους. Ο χρόνος στο δάσος είναι σχετικός. Τα μικρά Εφήμερα ζούσαν μονάχα μία μέρα και αυτό είχε την ίδια σημασία με τα εκατοντάδες χρόνια ζωής των μεγάλων δέντρων. Τόσο για τα μικρά Εφήμερα όσο και για τα δέντρα το διάστημα αυτό αποτελούσε μια ολόκληρη ζωή. Για τα πλάσματα του δάσους δεν υπάρχουν ρολόγια, παρά μόνο η ώρα του φαγητού ή του ύπνου, η ώρα που κάνει κρύο ή ζέστη και που βρέχει ή φυσάει. Εικόνες και σχήματα λόγου εικόνες Το κείμενο είναι πλούσιο σε εικόνες από τη ζωή στο δάσος: ο ήχος του θροΐσματος των πράσινων δέντρων οι νιφάδες του χιονιού που πέφτουν αργά τα μικρά έντομα που φτερουγίζουν πάνω από τα ρυάκια σχήματα λόγου Παρομοιώσεις ο χρόνος χόρευε σαν διαμαντόσκονη υπήρχαν πλάσματα του δάσους σαν τα Εφήμερα Μεταφορές Ο χρόνος θρόιζε μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή έπεφτε αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού ο χρόνος κυλούσε μαζί με τη ζωή και γινόταν ένα μ αυτή Προσωποποιήσεις ο χρόνος χόρευε σαν διαμαντόσκονη τα δέντρα ένιωθαν τόσο διαφορετικά τον χρόνο μόνο ο ήλιος μετρούσε τη ζωή με αυγές και δειλινά ο χρόνος που ξέρουν τα ρολόγια ήταν κάτι αφύσικο για το δάσος 14

ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 9-11) 1. Ποια πλάσματα του δάσους συναντάμε μέσα στο κείμενο; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζει τα πλάσματα του δάσους ο συγγραφέας ανάλογα με το πόσο ζουν; Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: 1η κατηγορία 2η κατηγορία 3η κατηγορία Τα Εφήμερα Μικρά ζώα που ζουν μονάχα μία μέρα. Άλλα ζώα Ζώα που ζουν λίγα ή πολλά χρόνια, όπως ο σκαντζόχοιρος ή ο σκίουρος. Οι πράσινοι γίγαντες (δέντρα) Κανείς δε γνωρίζει πόσο πολύ ζουν. 2. Βρείτε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις του κειμένου που φανερώνουν χρόνο και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: Επιρήμματα Φράσεις με προθέσεις Χρονικές προτάσεις αργά σε μια μέρα όταν σκεφτόσουν μόλις σε εκατοντάδες χρόνια μόλις και προλάβαιναν να δουν μια δεύτερη ανατολή τέλος με αυγές και δειλινά κάποτε ποτέ 3. Κλείστε τα μάτια και φανταστείτε ότι είστε μέσα σ ένα δάσος. Ποια φυτά και ποια ζώα υπάρχουν μέσα σ αυτό; Διαλέξτε τους «ήρωές» σας, όπως ο Πορκιουπίνος και ο Τιμ στο κείμενο που διαβάσατε. Σκεφτείτε μια ιστορία. Για παράδειγμα, μια πυρκαγιά ξεσπάει και απειλεί το δάσος ή μια όξινη βροχή αρχίζει να πέφτει ή κάποιοι παράνομοι ξυλοκόποι κόβουν δέντρα. Τι θα κάνουν οι ήρωες της ιστορίας και τα άλλα πλάσματα του δάσους; Χρησιμοποιήστε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις που βρήκατε και που φανερώνουν χρόνο. Πού γίνονται τα γεγονότα; Κάθε χρόνο, μόλις κλείνουν τα σχολεία για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, συνηθίζω με την οικογένειά μου να επισκεπτόμαστε τη γιαγιά μου στο χωριό. Είναι ένα μαγευτικό μέρος σε μεγάλο υψόμετρο. Μου αρέσει, λοιπόν, να εξερευνώ το δάσος και να ανακαλύπτω διάφορες κρυψώνες. Έτσι και αυτή τη φορά, ξεκίνησα για την καθιερωμένη μου εξερεύνηση. 15

o φίλος μας το δάσος Πότε; Με την ανατολή του Ήλιου σηκώθηκα, ετοιμάστηκα και ξεκίνησα. Μια καινούρια περιπέτεια άρχιζε Ποιοι είναι οι ήρωες; Στο δάσος συνάντησα όλους τους γνώριμους φίλους μου, τα ζώα. Το πανύψηλο πεύκο με καλωσόρισε και μου ψιθύρισε να είμαι πολύ προσεκτικός, καθώς πριν από λίγη ώρα είχαν περάσει κάτι άντρες με όπλα. Ανησύχησα και προβληματίστηκα. Ποιοι ήταν; Τι ήθελαν; Ποιο πρόβλημα αντιμετώπισαν; Ο ήχος από τους πυροβολισμούς ήρθε να διακόψει τη σκέψη μου και αμέσως έτρεξα να δω τι συμβαίνει. Μόλις αντίκρισα χτυπημένο έναν αετό, ταράχτηκα πολύ. Οι πυροβολισμοί συνεχίστηκαν. έπρεπε να κάνω κάτι! Ευτυχώς, δεν είχα μπει βαθιά στο δάσος και γρήγορα επέστρεψα στο χωριό. Με συντομία είπα στον πατέρα μου και κάτι συγχωριανούς μας τι είχε γίνει. Ποια λύση έδωσαν; Οι συγχωριανοί μας πανικοβλήθηκαν. Καθώς προχωρούσαμε μέσα στο δάσος, μας εξήγησαν ότι οι κυνηγοί ήταν από άλλο χωριό και έψαχναν ένα σπάνιο είδος ζώου που κατοικεί στα μέρη μας. Όταν τους εντοπίσαμε, τους περικυκλώσαμε και, τελικά, καταφέραμε να τους πιάσουμε. 4. Στο κείμενο τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στον παρατατικό. Μπορούμε να κάνουμε την αφήγηση πιο ζωντανή βάζοντας τα ρήματα στον ενεστώτα, σαν να συμβαίνουν τα γεγονότα την ίδια στιγμή που μιλάει γι αυτά ο αφηγητής. Συνεχίστε: Ο χρόνος κυλάει παράξενα στο δάσος. Θροΐζει μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή πέφτει αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού. Στάζει από τα κλαδιά μαζί με τις σταγόνες της φθινοπωρινής βροχής ή χορεύει σαν διαμαντόσκονη στις αχτίδες του καλοκαιριάτικου ήλιου. Κυλάει μαζί με τη ζωή και γίνεται ένα μ αυτή. Υπάρχουν πλάσματα στο δάσος σαν τα Εφήμερα, τα μικρά έντομα που φτερουγίζουν πάνω από τα ρυάκια το Μάη και που ζουν μονάχα μια μέρα. Είναι περίεργο όταν σκέφτεσαι πως μόλις και προλαβαίνουν να δουν μια δεύτερη ανατολή, αν το προλαβαίνουν και αυτό. Υπάρχουν άλλα ζωάκια που ζουν πολλά ή λίγα καλοκαίρια και χειμώνες. Και τέλος, υπάρχουν οι πράσινοι γίγαντες, τα δέντρα, που κανένας δεν ξέρει πόσο ζουν. Τα ίδια το ξέρουν, αλλά τα δέντρα νιώθουν τόσο διαφορετικά τον χρόνο! Τα μικρά Εφήμερα όμως ζουν με τον τρόπο τους σε μία μέρα όσο ζουν τα δέντρα σε εκατοντάδες χρόνια. Μόνο ο ήλιος μετράει τη ζωή με αυγές και δειλινά. Τα πλάσματα του δάσους ξέρουν μόνο ότι ζουν μια ολόκληρη ζωή, και το τι μετράει ο ήλιος δεν έχει καμία σημασία. Έτσι κι αλλιώς, ο ήλιος λάμπει για όλα. 16

17 ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ Το πόσο καιρό μένει ο Πορκιουπίνος, ο σκαντζόχοιρος, με τον Τιμ, τον σκίουρο, είναι ένα ερώτημα που μπορεί να ενδιαφέρει μόνο τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι δεν ανήκουν στον κόσμο του δάσους. Τα πλάσματα που ζουν εκεί δεν ξέρουν τα ρολόγια, αλλά, κι αν ακόμη τα ξέρουν, είναι σίγουρο ότι δεν ενδιαφέρονται γι αυτά. Υπάρχει η ώρα του φαγητού και η ώρα του ύπνου. Υπάρχει η ώρα που κάνει κρύο, ζέστη, που έχει βροχή ή αέρα. Και κάποτε φτάνει η ώρα που το κάθε πλάσμα χάνεται και οι γείτονές του δεν το ξαναβλέπουν ποτέ. Όλα αυτά είναι φυσικά. Αλλά ο χρόνος που ξέρουν τα ρολόγια είναι κάτι αφύσικο για το δάσος.

18 η φίλη μας η θάλασσα 2. Η φίλη μας η θάλασσα ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Κεντρική ιδέα Η τεράστια οικολογική καταστροφή που προκλήθηκε από τη διαρροή αργού πετρελαίου εξαιτίας της βύθισης του δεξαμενόπλοιου «Πρεστίζ». Χαρακτηριστικά κειμένων Τα δύο κείμενα αποτελούν ειδησεογραφικά άρθρα αντλημένα από την εφημερίδα και από το διαδίκτυο αντίστοιχα. Το ύφος των κειμένων είναι απλό και περιγραφικό. Περιέχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την καταστροφή που προκάλεσε το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ». Στόχος των κειμένων είναι τόσο η ενημέρωση του κοινού όσο και η ευαισθητοποίησή του, γι αυτόν τον λόγο οι συγγραφείς χρησιμοποιούν αρκετά επίθετα όπως «τεράστια, πυρετώδεις, πολύ μεγάλη». Άγνωστες λέξεις αργό πετρέλαιο: το πετρέλαιο που δεν έχει υποστεί καμιά επεξεργασία διαρροή: η έξοδος υγρού ή αερίου από κλειστό χώρο ρύπανση: το να λερώνει κάποιος με σκουπίδια ή άλλες ουσίες το περιβάλλον ή την ατμόσφαιρα πλωτός: αυτός που μπορεί να επιπλεύσει, αυτός που κινείται πάνω στο νερό πυρετώδης: αυτός που γίνεται με έντονους ρυθμούς

19 ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ Σχόλια Άρθρο εφημερίδας Η διαρροή πετρελαίου από το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ» στις ακτές της βόρειας Ισπανίας προκάλεσε μεγάλη οικολογική καταστροφή, ίσως μία από τις μεγαλύτερες της πρόσφατης ιστορίας. Δυστυχώς, η διαρροή δεν έχει σταματήσει ακόμα. Ήδη έχουν μολυνθεί 35 χιλιόμετρα ακτών, σύμφωνα με Ισπανούς αξιωματούχους, ενώ οι ενώσεις αλιέων εκτιμούν πως έχουν μολυνθεί 200 χιλιόμετρα. Ο καπετάνιος του δεξαμενόπλοιου κατηγορείται για καταστροφή του περιβάλλοντος και κρατείται στην Ισπανία. Το «Πρεστίζ» ήταν ένα αρκετά παλιό πλοίο (26 ετών) που σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να έχει καταργηθεί, αφού είχε μονό τοίχωμα. Άρθρο στο διαδίκτυο Από την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου, μετά τη βύθιση του δεξαμενόπλοιου «Πρεστίζ», οι αρχές της Ισπανίας καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για τον περιορισμό της τεράστιας οικολογικής καταστροφής, τοποθετώντας πλωτά φράγματα. Το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε το απόγευμα της 12ης Νοεμβρίου σε απόσταση 250 χιλιομέτρων από τις ακτές της Γαλικίας. Οι προσπάθειες της ισπανικής και της πορτογαλικής κυβέρνησης για τον περιορισμό της ρύπανσης και τον καθαρισμό των ακτών είναι πολύ μεγάλη, ωστόσο το «Πρεστίζ» μετέφερε 77.000 τόνους αργού πετρελαίου και τουλάχιστον οι 10.000 έχουν ήδη χυθεί στη θάλασσα. Αυτό κάνει αρκετούς να πιστεύουν πως οι προσπάθειες δε θα πετύχουν. Διάφορες οικολογικές οργανώσεις φοβούνται ότι η καταστροφή θα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή στις ακτές της Αλάσκας τον Μάιο του 1989, όπου τότε είχαν μολυνθεί 700 χιλιόμετρα ακτών. Εικόνες και σχήματα λόγου εικόνες Στο κείμενο κυριαρχούν οι εικόνες των καταστροφικών συνεπειών της οικολογικής καταστροφής που προκάλεσε η διαρροή πετρελαίου από το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ»: Διάσπαρτες πετρελαιοκηλίδες ρυπαίνουν τις ακτές. Πλωτά φράγματα προστατεύουν τις ακτές από τις πετρελαιοκηλίδες. Χιλιάδες θαλασσοπούλια αργοπεθαίνουν βουτηγμένα στο πετρέλαιο.

η φίλη μας η θάλασσα 20 Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 13-15) 1. Διαβάστε προσεκτικά τα δύο άρθρα και απαντήστε: Τι συνέβη; Το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ», το οποίο μετέφερε 77.000 τόνους αργού πετρελαίου, έσπασε στα δύο και βυθίστηκε. Πού; Το «Πρεστίζ» βυθίστηκε στα ανοιχτά των βορειοδυτικών ακτών της Ισπανίας, 250 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Γαλικίας. Πότε; Το δεξαμενόπλοιο έσπασε στα δύο το πρωί της Τρίτης 12 Νοεμβρίου και βυθίστηκε το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Ποια είναι τα αποτελέσματα, οι συνέπειες; Η οικολογική καταστροφή είναι τεράστια. Από τους τουλάχιστον 10.000 τόνους αργού πετρελαίου που έχουν ήδη χυθεί στη θάλασσα, έχουν μολυνθεί 35 χιλιόμετρα ακτών, όπου χιλιάδες θαλασσοπούλια αργοπεθαίνουν βουτηγμένα στο πετρέλαιο. Ποιος φταίει (ή τι φταίει) γι αυτό που έγινε; Για την ανυπολόγιστη καταστροφή που προκλήθηκε ευθύνεται η ηλικία του πλοίου, αφού είναι αρκετά παλιό (26 ετών), αλλά και η κατασκευή του, καθώς είχε μονό τοίχωμα και έπρεπε να είχε καταργηθεί. Ευθύνες, όμως, επιρρίπτονται και στον καπετάνιο, ο οποίος κατηγορείται για καταστροφή του περιβάλλοντος και κρατείται στην Ισπανία. Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζεται το πρόβλημα; Κινητοποιήθηκαν άμεσα η ισπανική και η πορτογαλική κυβέρνηση για τον περιορισμό της ρύπανσης και τον καθαρισμό των ακτών, τοποθετώντας πλωτά φράγματα για να εμποδίσουν την εξάπλωση της πετρελαιοκηλίδας. Παράλληλα, άρχισε ο καθαρισμός των ακτών που έχουν ήδη μολυνθεί. Βρείτε σε έναν χάρτη της Ευρώπης την περιοχή όπου βυθίστηκε το «Πρεστίζ». Τι θα γινόταν αν φυσούσαν νότιοι ή νοτιοδυτικοί άνεμοι; Ποιες χώρες θα είχαν τότε πρόβλημα; Αν φυσούσαν νότιοι ή νοτιοδυτικοί άνεμοι, θα μετέφεραν τις πετρελαιοκηλίδες στις ακτές της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας. 2. Γράψτε σε 10 σειρές τις βασικές πληροφορίες που μας δίνουν τα δύο κείμενα χρησιμοποιώντας χρόνους του παρελθόντος: Το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ», που μετέφερε 77.000 τόνους αργού πετρελαίου, έσπασε στα δύο και βυθίστηκε την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στα ανοιχτά των βορειο-

ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ δυτικών ακτών της Ισπανίας. Έχουν ήδη χυθεί στη θάλασσα τουλάχιστον 10.000 τόνοι αργού πετρελαίου προκαλώντας ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή, καθώς έχουν μολυνθεί 35 χιλιόμετρα ακτών, όπου χιλιάδες θαλασσοπούλια αργοπεθαίνουν βουτηγμένα στο πετρέλαιο. Το δεξαμενόπλοιο ήταν 26 χρόνων, είχε μονό τοίχωμα και σύμφωνα με κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να έχει καταργηθεί, αφού ήταν ακατάλληλο για τη μεταφορά πετρελαίου. Η κινητοποίηση των ισπανικών και πορτογαλικών αρχών ήταν άμεση με την τοποθέτηση πλωτών φραγμάτων για τον περιορισμό των πετρελαιοκηλίδων. 3. Στα παραπάνω κείμενα συναντάμε τις φράσεις οικολογικές καταστροφές και οικολογικές οργανώσεις. Το επίθετο οικολογικός σχηματίζεται από το ουσιαστικό οικολογία, που περιέχει την αρχαία λέξη «οίκος», που σήμαινε «σπίτι», και το β συνθετικό -λογία (από το «λόγος»). Οικολογία λοιπόν είναι η επιστήμη που ασχολείται με το «σπίτι» μας, το φυσικό περιβάλλον. Αντιστοιχίστε σωστά τις σύνθετες λέξεις με τα συνθετικά τους. Συνθετικά οίκος + γένος οίκος + δομή οίκος + πεδίο οίκος + σήμα οίκος + τέχνη οίκος + σύστημα οίκος + τρέφω οίκος + δέσποινα Σύνθετη λέξη οικόσημο οικοτεχνία οικοτροφείο οικογένεια οικοσύστημα οικόπεδο οικοδέσποινα οικοδόμος Προσπαθήστε να δώσετε στο τετράδιό σας έναν δικό σας ορισμό για την καθεμία. Με τη βοήθεια του λεξικού σας δείτε τι καταφέρατε. Διορθώστε και γράψτε το σωστό όπου κάνατε λάθος. α. οικογένεια ομάδα ανθρώπων που συνδέονται με δεσμούς αίματος και συνήθως κατοικούν κάτω από την ίδια στέγη. β. οικοδόμος αυτός που οικοδομεί, που χτίζει, ο χτίστης. γ. οικόπεδο έκταση/χώρος/έδαφος που προορίζονται για το χτίσιμο οικοδομής. δ. οικόσημο διακριτικό σήμα αριστοκρατικής οικογένειας. ε. οικοτεχνία τέχνη βιοποριστική που ασκείται από το σπίτι, οικιακή βιοτεχνία. στ. οικοσύστημα φυσική ενότητα μιας περιοχής, που συγκροτείται από τη σχέση των οργανισμών που ζουν σε αυτήν με το περιβάλλον τους. 21

22 ο η φίλη φίλος μας η ο θάλασσα άνεμος ζ. οικοτροφείο ίδρυμα που προσφέρει με πληρωμή κατοικία και τροφή στους εκπαιδευόμενους. ε. οικοδέσποινα η κυρία του σπιτιού, νοικοκυρά. 4. Η Παιδική HELMEPA είναι μια οργάνωση για την προστασία των θαλασσών και των ακτών της Ελλάδας, λειτουργεί με την εθελοντική συμμετοχή παιδιών-μαθητών σχολείων και έχει «ήρωα» τον Γλάρο. Ο Γλάρος δίνει το κεντρικό σύνθημα. Κι εσείς, σαν γνήσια γλαροπούλια, χωριστείτε σε ομάδες και δημιουργήστε συνθήματα για την προστασία της θάλασσας, των ακτών, των λιμνών και των ποταμών. Προσοχή στην ορθογραφία: ΜΗ ΡΥΠΑΙΝΕΤΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΔΕΝ ΕΠΙTΡΕΠΕΤΑΙ ΝΑ ΠΕΤΑΤΕ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΝΑ ΜΑΖΕΥΕΤΕ ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΑΣ ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ