ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.10.2013 SWD(2013) 422 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση για οδηγία του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ του Συμβουλίου περί θεσπίσεως κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια πυρηνικών εγκαταστάσεων {COM(2013) 715 final} {SWD(2013) 423 final} {SWD(2013) 424 final} {SWD(2013) 425 final} EL EL
ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση για οδηγία του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ του Συμβουλίου περί θεσπίσεως κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια πυρηνικών εγκαταστάσεων 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνική ενέργεια καλύπτει επί του παρόντος περίπου 30% του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ και περίπου τα δύο τρίτα της ηλεκτροπαραγωγής με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές. Η πυρηνική ασφάλεια είναι ύψιστης σημασίας για την ΕΕ και τους πολίτες της. Το κόστος πυρηνικού ατυχήματος μπορεί να είναι τόσο μεγάλο ώστε να είναι καταστροφικό για τις εθνικές οικονομίες. Ως εκ τούτου, είναι ουσιαστικής σημασίας για την κοινωνία και την οικονομία να μειωθεί ο κίνδυνος των πυρηνικών ατυχημάτων στα κράτη μέλη της ΕΕ, με την εφαρμογή υψηλών προτύπων πυρηνικής ασφάλειας και με ποιοτικά υψηλή κανονιστική εποπτεία. Το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011 αναζωογόνησε παγκοσμίως το πολιτικό ενδιαφέρον σχετικά με τα μέτρα που χρειάζονται για να παρέχουν εδραία επίπεδα πυρηνικής ασφάλειας. Με βάση την εντολή που της ανέθεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2011 1, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κοινού με την Ομάδα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας (ENSREG), δρομολόγησε διεξοδικές αξιολογήσεις του κινδύνου και της ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων («προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων»). Αποτέλεσμα των αξιολογήσεων αυτών ήταν ο εντοπισμός διαφορών όσον αφορά τις προσεγγίσεις των θεμάτων της πυρηνικής ασφάλειας και των πρακτικών της βιομηχανίας στις συμμετέχουσες χώρες 2. Η εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περιελάμβανε το αίτημα να επανεξετάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ισχύον νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων και να προτείνει τυχόν βελτιώσεις που μπορεί να είναι αναγκαίες. Σε τυχόν νομοθετικές προτάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συμπεράσματα των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων και τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα, καθώς και τα δεδομένα από ανοικτή δημόσια διαβούλευση και οι απόψεις των ενδιαφερομένων φορέων. Από τη διαβούλευση διαπιστώθηκε ότι μεγάλη πλειοψηφία τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ. Στην παρούσα εκτίμηση επιπτώσεων λαμβάνονται υπόψη οι παράγοντες που προαναφέρθηκαν, οι οποίοι περιγράφουν την πρόκληση να παρέχεται επαρκής πυρηνική 1 2 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, EUCO 10/1/11. Έκθεση επανεξέτασης από ομότιμους κριτές Stress Tests performed on European nuclear power plants (Προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που διεξήχθησαν σε πυρηνοηλεκτρικούς σταθμούς), 25 Απριλίου 2012 (http://www.ensreg.eu/node/407). EL 2 EL
ασφάλεια στην ΕΕ. Στην παρούσα εκτίμηση καθορίζονται γενικοί και ειδικοί στόχοι για την ενισχυμένη πρόληψη και τον μετριασμό των επιπτώσεων των πυρηνικών ατυχημάτων. Προτείνεται και αναλύεται σειρά επιλογών πολιτικής, που εκτείνονται από τη διατήρηση της σημερινής κατάστασης έως βαθιές μεταρρυθμίσεις. Κάθε επιλογή αξιολογήθηκε ως προς την εκτιμώμενη ασφάλεια που παρέχει, καθώς με βάση τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της. Προτιμήθηκε η επιλογή τροποποίησης της υφιστάμενης οδηγίας του Συμβουλίου 2009/71/Ευρατόμ περί θεσπίσεως κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια πυρηνικών εγκαταστάσεων («οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια») 3, με την ενίσχυση των ήδη υφιστάμενων/την υιοθέτηση νέων γενικών αρχών και απαιτήσεων στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, που θα συμπληρώνονται με εναρμονισμένα κριτήρια και διαδικασίες Ευρατόμ για την πυρηνική ασφάλεια προκειμένου να επαληθεύεται η εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, με την επιλογή αυτή παρέχεται μεγαλύτερη ανεξαρτησία στις ρυθμιστικές αρχές και αυξημένη δημόσια διαφάνεια σχετικά με τις επιδόσεις της βιομηχανίας και των ρυθμιστικών αρχών. Ορισμένα από τα μέτρα επί των οποίων θα στηριχτεί η προτιμώμενη επιλογή είναι δυνατόν να εφαρμοστούν χωρίς καθυστέρηση, ενώ για άλλα απαιτείται έργο τεχνικής ανάπτυξης με εισηγήσεις από τα κράτη μέλη. 2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Το ατύχημα στον πυρηνοηλεκτρικό σταθμό (ΠΗΣ) Daiichi της Φουκουσίμα του 2011 είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές ζημιές, και ήγειρε ανησυχίες σχετικά με πιθανές επιπτώσεις στην υγεία του πληγέντος πληθυσμού στην Ιαπωνία. Αν και προκλήθηκε από σεισμό και τσουνάμι τεράστιου μεγέθους, οι έρευνες για τα αίτια του ατυχήματος κατέδειξαν φάσμα προβλέψιμων παραγόντων, ο συνδυασμός των οποίων είχε καταστροφική έκβαση. Η ανάλυση του ατυχήματος της Φουκουσίμα αποκαλύπτει αρκετά σημαντικά και επαναλαμβανόμενα τεχνικά ζητήματα, καθώς και μόνιμες θεσμικές αδυναμίες, παρόμοια με τα αντίστοιχα από τις αξιολογήσεις μετά τα πυρηνικά ατυχήματα που συνέβησαν στο Three Mile Island και στο Τσερνομπίλ πριν από δεκαετίες. Αυτό το πλέον πρόσφατο πυρηνικό ατύχημα κλόνισε εκ νέου την εμπιστοσύνη του κοινού στην ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας, μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία η χρήση της πυρηνικής ενέργειας είναι υπό συζήτηση ως πιθανή επιλογή για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης με αειφόρο τρόπο. Στην ΕΕ υπάρχουν περίπου 132 αντιδραστήρες σε λειτουργία, οι οποίοι είναι περίπου το ένα τρίτο των 437 πυρηνοηλεκτρικών αντιδραστήρων που βρίσκονται σε λειτουργία παγκοσμίως. Πολλοί από τους ΠΗΣ στην ΕΕ έχουν κατασκευαστεί πριν από τρεις με τέσσερις δεκαετίες και βασίζονται σε σχέδια και μέτρα για την ασφάλεια που επικαιροποιούνται συνεχώς έκτοτε. Τον Μάιο του 2011, ξεκίνησαν οι «προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων» (stress-tests) με σκοπό να αξιολογηθεί κατά πόσον τα ισχύοντα περιθώρια ασφάλειας επαρκούν για την κάλυψη διαφόρων απρόσμενων συμβάντων. Τα αποτελέσματα δείχνουν διαφορετικά δυνατά σημεία και αδυναμίες μεταξύ των ΠΗΣ, καθώς και την σαφή ανάγκη για την εφαρμογή μέτρων σε ορισμένους σταθμούς ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητά τους σε διάφορα είδη εσωτερικών και εξωτερικών κινδύνων. Οι δοκιμές προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων κατέδειξαν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ των εθνικών προσεγγίσεων όσον αφορά την αξιολόγηση ενδεχομένων ατυχημάτων που δεν προβλέφθηκαν κατά τον σχεδιασμό των ΠΗΣ, με αποτέλεσμα να καθιστούν δύσκολη ή αδύνατη την κατάλληλη αξιολόγηση των σημερινών επιπέδων ασφάλειας. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις ο κίνδυνος σεισμών δεν εξετάστηκε στο πλαίσιο του αρχικού σχεδιασμού, αλλά μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο ή/και 3 ΕΕ L 172 της 2.7.2009. EL 3 EL
υποτιμήθηκε. Έχουν έκτοτε αναπτυχθεί νέες προσεγγίσεις όσον αφορά την εκτίμηση της σεισμικής απειλής και επικινδυνότητας, αλλά η σεισμική απειλή και επικινδυνότητα σε κάθε εγκατάσταση δεν έχουν επαναξιολογηθεί από όλους τους φορείς εκμετάλλευσης με βάση πρόσφατες μεθοδολογίες, δεδομένα και κριτήρια. 3. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΤΟΥΝ Με βάση διάφορες πηγές εμπειρογνωμοσύνης, όπως οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες του ΔΟΑΕ και της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης Ρυθμιστικών Αρχών στα Πυρηνικά (Western European Nuclear Regulators Association/WENRA), καθώς και τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που διενήργησε η ΕΕ και τις έρευνες του ατυχήματος στη Φουκουσίμα, έχουν προσδιοριστεί τα κύρια πεδία βελτίωσης της πυρηνικής ασφάλειας. Τα εν λόγω προβληματικά πεδία αφορούν τεχνικά ζητήματα (ιδίως την χωροθέτηση και τον σχεδιασμό των σταθμών), τη ρυθμιστική εποπτεία, πτυχές που σχετίζονται με την διακυβέρνηση στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας (κανονιστική ανεξαρτησία και διαφάνεια), καθώς και το ζήτημα της ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης. Τεχνικά ζητήματα Ζητήματα ρυθμιστικής εποπτείας Ζητήματα ρυθμιστικής ανεξαρτησίας Ζητήματα διαφάνειας Ζητήματα ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης Στις κυριότερες αδυναμίες που διαπιστώθηκαν συγκαταλέγονται κενά στην εξασφάλιση συνολικού και διαφανούς εντοπισμού και διαχείρισης καίριων ζητημάτων ασφάλειας, η αποτυχία εφαρμογής σημαντικών μέτρων ασφάλειας και η απουσία συνεκτικής προσέγγισης μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την κανονιστική ρύθμιση στο θέμα των πυρηνικών κινδύνων, παρά το διασυνοριακό χαρακτήρα τους. Με την ισχύουσα νομοθεσία Ευρατόμ για την πυρηνική ασφάλεια, συγκεκριμένα με την οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια, καθορίζεται νομικά δεσμευτικό πλαίσιο Ευρατόμ βασιζόμενο σε διεθνώς αναγνωρισμένες γενικές αρχές και υποχρεώσεις. Ωστόσο, καθώς το πεδίο εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας περιορίζεται σε αυτές τις γενικές αρχές, το κύριο μειονέκτημά της έγκειται στο ότι δεν παρέχει τη δυνατότητα να αντιμετωπιστούν σε επαρκώς λεπτομερές επίπεδο τα τεχνικά ζητήματα ασφάλειας που διαφάνηκαν από το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα και διαπιστώθηκαν κατά τη διάρκεια των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων. Επιπλέον, οι ισχύουσες διατάξεις της οδηγίας δεν φαίνεται να επαρκούν όσον αφορά την ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών. Εξάλλου, οι δοκιμές προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων δείχνουν ότι πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί συνεργασίας και συντονισμού όλων των μερών με αρμοδιότητα στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, για παράδειγμα υπό μορφή επανεξετάσεων από ομοτίμους. Πρέπει επίσης να ενισχυθούν περαιτέρω οι ισχύουσες διατάξεις της οδηγίας που αφορούν τη διαφάνεια. Επιπροσθέτως, πρέπει να εξεταστεί το ζήτημα της επαρκούς ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης εντός των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Παρά τη σπουδαιότητα των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων για την ενίσχυση της ασφάλειας των ΠΗΣ της ΕΕ, η αδυναμία τους έγκειται στον μη δεσμευτικό τους χαρακτήρα. Καθώς πρόκειται για προαιρετικό, μεμονωμένο εγχείρημα, δεν είναι εξασφαλισμένο ότι θα τεθούν πλήρως σε εφαρμογή και θα επικαιροποιούνται τακτικά τα μέτρα που κρίθηκαν αναγκαία μετά από αυτές. EL 4 EL
Μέσω του ΔΟΑΕ έχουν καταρτιστεί και συμφωνηθεί γενικές αρχές, πρότυπα και διεθνείς συμβάσεις 4 που διέπουν τον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας. Ωστόσο, αυτά τα πρότυπα ασφάλειας δεν είναι νομικώς δεσμευτικά, ενώ οι διεθνείς συμβάσεις είναι νομικά δεσμευτικές αλλά δεν είναι εκτελεστές. Το πλεονέκτημα της νομοθεσίας Ευρατόμ είναι οι σαφείς και ισχυροί μηχανισμοί επιβολής κυρώσεων όσον αφορά την ορθή μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας. Μετά τα γεγονότα στη Φουκουσίμα, τα κράτη που είναι μέλη του ΔΟΑΕ αναγνώρισαν, εν γένει, την ανάγκη να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα, η διακυβέρνηση και η εκτελεστότητα του διεθνούς νομικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια. 4. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΥΡΑΤΟΜ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ Κάθε νομοθετική αναθεώρηση πρέπει να βασίζεται στην προσέγγιση της υφιστάμενης οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια και να την ενισχύει. Η νομική βάση είναι τα άρθρα 31 και 32 της συνθήκης Ευρατόμ. Κάθε πρόταση αναθεώρησης πρέπει να έχει ως στόχο να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο ο ρόλος και η ανεξαρτησία των αρμόδιων ρυθμιστικών αρχών, καθώς είναι σαφές ότι μόνο ισχυρές ρυθμιστικές αρχές διαθέτουν όλες τις αναγκαίες εξουσίες και τις εγγυήσεις ανεξαρτησίας τους ώστε να μπορούν να εποπτεύουν και να διασφαλίζουν την ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών εγκαταστάσεων στην ΕΕ. Πρέπει να ενθαρρύνονται η στενή συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών, λαμβανομένων υπόψη των πιθανών διασυνοριακών επιπτώσεων πυρηνικού ατυχήματος. Οι ευρύτατες συνέπειες πυρηνικού ατυχήματος και ιδίως η ανάγκη ενημέρωσης του κοινού σε τέτοια περίπτωση καθιστούν ουσιαστικής σημασίας την πανευρωπαϊκή προσέγγιση των ζητημάτων διαφάνειας. Με πανευρωπαϊκή προσέγγιση είναι δυνατόν να διασφαλίζεται η σωστή ενημέρωση του κοινού, ανεξαρτήτως κρατικών συνόρων, για όλα τα συναφή θέματα πυρηνικής ασφάλειας, καθώς και ενιαίο επίπεδο διαφάνειας και ενημέρωσης σε ολόκληρη την ΕΕ. Στην Ευρώπη, οι δοκιμές προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων επιβεβαίωσαν όχι μόνο τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά την εξασφάλιση συνολικού και διαφανούς εντοπισμού και διαχείρισης των ζωτικών ζητημάτων ασφάλειας, αλλά και τις ακόμη υφιστάμενες σοβαρές ελλείψεις. Η ενισχυμένη νομοθεσία Ευρατόμ είναι δυνατόν να περιλαμβάνει σύνολο τεχνικών διατάξεων, με το ανάλογο για νομική πράξη επίπεδο λεπτομερειών. Οι διατάξεις αυτές πρέπει να διασφαλίζουν την υιοθέτηση κοινής προσέγγισης της ΕΕ στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας. Η πείρα από το ατύχημα της Φουκουσίμα και τα πολύτιμα πορίσματα από τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων έχουν καταδείξει ότι ουσιαστικό στοιχείο για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και συνεχούς εφαρμογής οιουδήποτε καθεστώτος για την ασφάλεια είναι ισχυρό και διαφανές σύστημα παρακολούθησης (συμπεριλαμβανομένων επανεξετάσεων από ομοτίμους). Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η προβλεπόμενη αναμόρφωση δεν πρέπει να υπερβαίνει ό,τι είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων. Επιπλέον, λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών καταστάσεων στα κράτη μέλη, πρέπει να καθοριστεί ευέλικτη και αναλογική προσέγγιση όσον αφορά το επίπεδο της δυνατότητας εφαρμογής. Πρέπει να προβλεφθεί μηχανισμός ανάπτυξης τεχνικών κριτηρίων για ολόκληρη την ΕΕ, ο οποίος να λαμβάνει υπόψη την αρχή της αναλογικότητας και να αξιοποιεί πλήρως τις γνώσεις και την πρακτική πείρα των κρατών μελών. 4 Ιδίως η Σύμβαση για την πυρηνική ασφάλεια (INFCIRC/449, της 5ης Ιουλίου 1994). EL 5 EL
5. ΣΤΟΧΟΙ Γενικοί στόχοι Προστασία των εργαζομένων και του πληθυσμού από κινδύνους που προκύπτουν από ιοντίζουσες ακτινοβολίες οι οποίες προέρχονται από πυρηνικές εγκαταστάσεις, με την επίτευξη κατάλληλων συνθηκών λειτουργίας, πρόληψη ατυχημάτων και μετριασμός των συνεπειών των ατυχημάτων Διατήρηση και προαγωγή της συνεχούς βελτίωσης της πυρηνικής ασφάλειας και της κανονιστικής ρύθμισής της σε επίπεδο Ευρατόμ Ειδικοί στόχοι Συνεχής βελτίωση της συνολικής αρχιτεκτονικής της πυρηνικής ασφάλειας (π.χ. με την ενίσχυση των ήδη υφιστάμενων/την υιοθέτηση νέων γενικών αρχών και απαιτήσεων στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας) Συνεχής βελτίωση της ειδικής αρχιτεκτονικής της πυρηνικής ασφάλειας (π.χ. με τη συμπλήρωση των προαναφερόμενων γενικών αρχών και απαιτήσεων με κριτήρια Ευρατόμ για την πυρηνική ασφάλεια) Συνεχής βελτίωση των μεθόδων εκτίμησης της πυρηνικής ασφάλειας (π.χ. με την ενθάρρυνση της συνεκτικής και συνολικής χρήσης μεθόδων με κριτήριο την επικινδυνότητα για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων) Διασφάλιση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ όλων των μερών που έχουν αρμοδιότητες για την πυρηνική ασφάλεια σε τεχνικά θέματα, καθώς και διενέργεια αξιολογήσεων από ομοτίμους Ενίσχυση του ρόλου των εθνικών ρυθμιστικών αρχών Ενίσχυση της ουσιαστικής ανεξαρτησίας των εθνικών ρυθμιστικών αρχών Κλιμάκωση της διαφάνειας στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας Ενδυνάμωση των διευθετήσεων για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης εντός των πυρηνικών εγκαταστάσεων. 6. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 0 Διατήρηση ως έχει της υφιστάμενης οδηγίας πλαίσιο Ευρατόμ (οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια). Χρήση του υπάρχοντος μηχανισμού συνεργασίας Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή των μέτρων που προκύπτουν από τη διαδικασία των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων, μέσω της ENSREG. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 1 Νομοθετικό μέτρο (νομικά δεσμευτική πράξη) σε επίπεδο Ευρατόμ. Τροποποίηση της οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια, με την ενίσχυση των γενικών αρχών και απαιτήσεων (π.χ. όσον αφορά τον ρόλο και την ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και τη διαφάνεια) και προσθήκη νέων γενικών αρχών και απαιτήσεων (π.χ. όσον αφορά την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης εντός των πυρηνικών εγκαταστάσεων, τη χωροθέτηση, τον EL 6 EL
σχεδιασμό και την κατασκευή, καθώς και την λειτουργία των πυρηνικών εγκαταστάσεων). Χρήση του υπάρχοντος μηχανισμού συνεργασίας Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή των μέτρων που προκύπτουν από τη διαδικασία των προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων, μέσω της ENSREG. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 2 ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΠΙΛΟΓΗ 2.1 Νομοθετικό μέτρο (συνδυασμός νομικά δεσμευτικών πράξεων και προσδιορισμός νομικά μη δεσμευτικών πράξεων) σε επίπεδο Ευρατόμ. Τροποποίηση της οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια, με την ενίσχυση των υφιστάμενων/ την υιοθέτηση νέων γενικών αρχών και απαιτήσεων (όπως στην επιλογή πολιτικής 1) + προσθήκη στην οδηγία εντολής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποστήριξη αυτών των γενικών αρχών και απαιτήσεων με την κατάρτιση νομικώς μη δεσμευτικών κριτηρίων πυρηνικής ασφάλειας Ευρατόμ (συστάσεις της Επιτροπής). Τα εν λόγω κριτήρια πυρηνικής ασφάλειας Ευρατόμ θα πρέπει να καταρτιστούν σε στενή συνεργασία με εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΠΙΛΟΓΗ 2.2 Νομοθετικό μέτρο (συνδυασμός νομικά δεσμευτικών πράξεων και προσδιορισμός νομικά μη δεσμευτικών πράξεων) σε επίπεδο Ευρατόμ. Τροποποίηση της οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια, με την ενίσχυση των υφιστάμενων/ την υιοθέτηση νέων γενικών αρχών και απαιτήσεων (όπως στην επιλογή πολιτικής 1) + ενσωμάτωση στην οδηγία εντολής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποστήριξη αυτών των γενικών αρχών και απαιτήσεων με την κατάρτιση νομικώς δεσμευτικών κριτηρίων πυρηνικής ασφάλειας Ευρατόμ (κανονισμοί της Επιτροπής). Τα εν λόγω κριτήρια πυρηνικής ασφάλειας Ευρατόμ θα πρέπει να καταρτιστούν σε στενή συνεργασία με ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων, όπως από την ENSREG, την WENRA και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στη συνέχεια, τα μέτρα αυτά θα πρέπει να εγκρίνονται με τη χρήση της διαδικασίας «επιτροπολογίας», που απαιτεί τη συμμετοχή όλων των κρατών μελών. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 Νομοθετικό μέτρο (νομικά δεσμευτική πράξη) σε επίπεδο Ευρατόμ. Σύσταση Ρυθμιστικού Οργανισμού Ευρατόμ για την Πυρηνική Ασφάλεια, ο οποίος θα διαχειρίζεται και θα αναπτύσσει περαιτέρω το κεκτημένο Ευρατόμ στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, όπως θα αναπτυχθεί σύμφωνα με την επιλογή πολιτικής 2, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με αποστολή: - Να προάγει τα αυστηρότερα κοινά πρότυπα για την ασφαλή ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνική ενέργεια στην ΕΕ. - Να επικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την κατάρτιση εναρμονισμένων τεχνικών απαιτήσεων/προτύπων/κριτηρίων στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, τα οποία θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε προτάσεις για νέα νομοθεσία Ευρατόμ σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια να διενεργεί επιθεωρήσεις για την παρακολούθηση της ορθής EL 7 EL
εφαρμογής της νομοθεσίας να αναπτύξει σύστημα της Ευρατόμ για την πιστοποίηση των πρότυπων σχεδιασμού των πυρηνικών εγκαταστάσεων να εκπονήσει ενιαίο περιεχόμενο άδειας και ενιαία διαδικασία αδειοδότησης να παρεμβαίνει σε περίπτωση πυρηνικών ατυχημάτων ή συμβάντων να διατυπώνει γνώμες και συστάσεις προς την Επιτροπή για θέματα πυρηνικής ασφάλειας να συλλέγει και αναλύει δεδομένα για την περαιτέρω βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας. 7. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Πίνακας 1 Σύγκριση των επιλογών πολιτικής με βάση τις επιπτώσεις τους (συνοπτικά) Επιλογή πολιτικής Επιπτώσεις στην ασφάλεια Κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις (ανά μονάδα αντιδραστήρα) Ρυθμιστικό κόστος και διοικητικός φόρτος για τα κράτη μέλη (ανά μονάδα αντιδραστήρα / έτος) Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Απασχόληση στον πυρηνικό τομέα στην Ευρώπη Προσιτές τιμές ενέργειας 0 Πολύ απίθανο να μειώσει τους κινδύνους, Εύρος: ~ 30 έως 200 εκατ. ευρώ ~ 3 εκατ. ευρώ Εύρος: ~ 1-4 εκατ. ευρώ Πολύ απίθανο να μειώσει τους κινδύνους, ~ 500.000 άτομα Υψηλές 1 Περιορισμέν ος βαθμός ενίσχυσης της ασφάλειας Εύρος: ~30-200 εκατ. ευρώ 5 εκατ. ευρώ Καμμία σημαντική μείωση κινδύνου ~500.000 + ~500 Υψηλές 2 Σημαντικός βαθμός ενίσχυσης της ασφάλειας, τουλάχιστον για μερικούς ΠΗΣ μερικών κρατών μελών 200 εκατ. ευρώ 5 εκατ. ευρώ Σημαντικές βελτιώσεις, τουλάχιστον για μερικούς ΠΗΣ μερικών κρατών μελών ~500.000 + ~500 + ~500 Υψηλές 3 Σημαντικός βαθμός ενίσχυσης της ασφάλειας, τουλάχιστον για μερικούς ΠΗΣ μερικών κρατών μελών 200 εκατ. ευρώ 5 εκατ. ευρώ Σημαντικές βελτιώσεις, τουλάχιστον για μερικούς ΠΗΣ μερικών κρατών μελών ~500.000 + ~500 + ~500 + ~250 Υψηλές 8. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Η επιλογή πολιτικής 1 έχει ορισμένα ευεργετικά αποτελέσματα στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, επειδή προβλέπει, μεταξύ άλλων, συμπληρωματικούς νομικά δεσμευτικούς και EL 8 EL
εκτελεστούς κανόνες (έστω και αν πρόκειται για κανόνες μόνο σε επίπεδο γενικών αρχών και απαιτήσεων). Από την άλλη πλευρά, οι επιλογές πολιτικής 2 και 3 είναι πιθανόν να αποφέρουν σημαντικές περαιτέρω βελτιώσεις της ασφάλειας των ΠΗΣ της ΕΕ, καθώς προβλέπουν την υιοθέτηση κριτηρίων Ευρατόμ στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας, τα οποία θα παρέχουν αντικειμενικά και επαληθεύσιμα σημεία αναφοράς της ασφάλειας. Το επιπλέον κόστος των επιλογών πολιτικής 2 και 3, σε σύγκριση με τις επιλογές πολιτικής 0 και 1, ανέρχεται κατά προσέγγιση σε τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ/μονάδα αντιδραστήρα τα προσεχή 5-10 έτη περίπου, κόστος που κρίνεται αποδεκτό, ιδίως αν συγκριθεί με το κόστος πυρηνικού ατυχήματος. Η επιλογή πολιτικής 3, που προχωρεί περαιτέρω, απαιτεί σημαντικές αλλαγές της οργανωτικής δομής της Επιτροπής και της τρέχουσας αρχιτεκτονικής Ευρατόμ στον τομέα της ασφάλειας. Δεδομένου ότι απαιτεί σημαντικές αλλαγές της νοοτροπίας και της αρχιτεκτονικής των κρατών μελών στον τομέα της ασφάλειας, δεν είναι δυνατόν, επί του παρόντος, να θεωρηθεί ρεαλιστική επιλογή για να επιτευχθούν άμεσα οφέλη στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας. Όσον αφορά την επιλογή πολιτικής 2, και στις δύο επιμέρους επιλογές της 2.1 και 2.2 προβλέπονται οι στόχοι που περιγράφονται στο τμήμα 5. Μια πλήρως δεσμευτική προσέγγιση, κατά την επιμέρους επιλογή 2.2, θα είναι η πλέον αποτελεσματική. Ωστόσο, το πλεονέκτημα της επιμέρους επιλογής 2.1 είναι ότι, ενώ απαιτεί την εφαρμογή αυτών των γενικών αρχών και απαιτήσεων, θα προσφέρει στα κράτη μέλη περισσότερο ευέλικτη προσέγγιση για τη συμμόρφωση τους με τα συνιστώμενα κριτήρια Ευρατόμ στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας. Με αυτή την επιμέρους επιλογή θα είναι δυνατόν να συναχθούν διδάγματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κριτήρια αυτά εφαρμόζονται στην πράξη και θα καταστεί δυνατή η ταχύτερη ανταπόκριση σε νέες τεχνικές εξελίξεις. Εξάλλου, με βάση μια σταδιακή προσέγγιση, θα ήταν επίσης δυνατή η αξιοποίηση αυτών των διδαγμάτων με την μετατροπή, σε μεταγενέστερο στάδιο, των συνιστώμενων κριτηρίων σε νομοθετικώς δεσμευτικά. Συμπερασματικά, συνιστάται να εξεταστούν η επιμέρους επιλογή πολιτικής 2.1 και 2.2. EL 9 EL