Αναφορά στην έκδοση «Ενδιάµεσες πόλεις Προφίλ και τάσεις»

Λάρισα, Νοέµβριος 2004

ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΚΟΒΗΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΒΑΪΟΣ ΖΗΣΟΠΟΥΛΟΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΠΕΚΕΡΤΖΗΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΜΑΡΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪ ΟΥ, Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδοµίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αναφορά στην έκδοση «Ενδιάµεσες πόλεις Προφίλ και τάσεις» Η δεύτερη έκδοση του δικτύου CIMES για τις «Ενδιάµεσες Πόλεις» αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον εγχειρίδιο, που παρουσιάζει τις συµµετέχουσες πόλεις µε συνοπτικό και εποπτικό τρόπο. Ο αριθµός των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν είναι σηµαντικός και αξιοποιήθηκαν στο έπακρο από την οµάδα που επιµελήθηκε τον τόµο. Οι δύο εκδόσεις του CIMES µπορούν να αποτελέσουν στοιχείο αναφοράς σχετικά µε τους στόχους του δικτύου, τα µέλη και το προφίλ τους, ώστε να ενηµερωθούν και άλλες πόλεις που θα τους ενδιέφερε η συµµετοχή στο δίκτυο. Η δραστηριότητα του δικτύου είναι αξιόλογη, όπως φαίνεται και από τις δράσεις και τα προγράµµατα που έχει να παρουσιάσει. Η έκδοση είναι σηµαντική για το δίκτυο και για έναν επιπλέον λόγο, καθώς όλοι οι συµµετέχοντες ενηµερώνονται συνολικά για στοιχεία σχετικά µε πόλεις που βρίσκονται σε ολόκληρο τον κόσµο. Η κωδικοποίηση προσφέρει τη δυνατότητα σύγκρισης (αν και οι επιµελητές της έκδοσης επισηµαίνουν ότι υπάρχουν όρια στο πώς µπορούν να ερµηνευτούν τα στοιχεία αυτά), η οποία παρά τους όποιους περιορισµούς είναι ένα στοιχείο που δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί για τις µεσαίες πόλεις. Επίσης, τα στοιχεία που παρουσιάζονται για τις πόλεις, µπορούν να αποτελέσουν µελλοντικά και στοιχείο σύγκρισης για την εξέλιξή τους. Είναι αξιοσηµείωτο ότι στο τεύχος παρουσιάζονται µε ενιαίο τρόπο αποτελέσµατα εργασίας οµάδων που αποτελούνται από διαφορετικές ειδικότητες ή θέσεις (επιστήµονες, επαγγελµατίες, τοπική αυτοδιοίκηση, κ.λπ.), έχουν διαφορετικές εµπειρίες και απόψεις, αλλά µοιράζονται το ίδιο ενδιαφέρον και τις ίδιες ανησυχίες για την ανάπτυξη των περιοχών τους, χωρίς συµβιβασµούς για την ποιότητα της ζωής τους. Από επιστηµονικής πλευράς, είναι µια εξαιρετική ευκαιρία για την εξέταση ενός µεγάλου αριθµού ενδιάµεσων πόλεων από ολόκληρο τον κόσµο και τον εντοπισµό πιθανών συσχετισµών µεταξύ τους, παρά τα διαφορετικά προφίλ τους, ιστορική διαδροµή, µοντέλα ανάπτυξης, κ.λπ. Οι αναλύσεις που αναφέρονται στο τεύχος σχετικά µε τους προσδιορισµούς τυπολογιών για τις πόλεις που συµµετέχουν στο δίκτυο είτε ως προς κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους είτε ως προς το χαρακτήρα ανάπτυξης του αστικού τους χώρου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Το στοιχείο που κυριαρχεί πάντως φαίνεται να είναι η διαφορετικότητα, ακόµα και µεταξύ πόλεων που φαίνεται να µοιράζονται οµοιότητες ως προς κάποιο χαρακτηριστικό. Η συµµετοχή περισσότερων πόλεων στο δίκτυο θα είναι προς όφελος τόσο της επιστηµονικής γνώσης όσο και της ανταλλαγής εµπειριών και της εφαρµογής είτε βελτίωσης των πρακτικών που ακολουθούνται σήµερα. Είναι µια πολύ καλή ευκαιρία διάδοσης τεχνογνωσίας είτε στην αναγνώριση προβληµάτων είτε στον εντοπισµό σηµείων που µπορούν να βοηθήσουν στην επίλυσή τους, µέσα από τη συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών. Μια τέτοια έκδοση που συγκεντρώνει στοιχεία αναφοράς για µια σειρά από πόλεις δίνει την ευκαιρία είτε στους ήδη συµµετέχοντες είτε σε καινούρια µέλη να δηµιουργήσουν / βελτιώσουν / ενισχύσουν συνεργασίες µεταξύ πόλεων µε οµοιότητες (λόγω θέσης, ειδικών χαρακτηριστικών, παρόµοιων προβληµάτων, κ.λπ.), αλλά και τη δυνατότητα ενηµέρωσης όλων για διαφορετικές ανάγκες / επιλογές / λύσεις. Επίσης, δηµιουργεί πλαίσιο αναφοράς

µέσα στο οποίο µπορούν οι ενδιαφερόµενοι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης να συµµετέχουν στη συζήτηση για το παρόν και το µέλλον των ενδιάµεσων πόλεων, ακόµα και να δροµολογήσουν αλλαγές στα συστήµατα προγραµµατισµού και εφαρµογής δράσεων από τη διοίκηση. Τέλος, η δηµοσιοποίηση της συζήτησης αλλά και των προβληµατισµών που υπάρχουν για την ανάπτυξη των µεσαίων πόλεων µπορεί να ενεργοποιήσει άτοµα / οµάδες / επίπεδα διοίκησης που δεν δραστηριοποιούνται σήµερα είτε λόγω µη ενηµέρωσής τους είτε λόγω αδυναµίας έκφρασής τους στα ισχύοντα συστήµατα σχεδιασµού. Όπως σαφώς αναφέρεται και στα κείµενα που υπάρχουν στο τεύχος, ο στόχος µιας ενδιάµεσης πόλης δεν είναι να γίνει µητροπολιτικό κέντρο, αλλά να προσφέρει στους πολίτες και την ενδοχώρα της τις λειτουργίες εκείνες που είναι απαραίτητες για την εξυπηρέτησή τους, σε ένα περιβάλλον υψηλής ποιότητας. Η υιοθέτηση λοιπόν µέτρων και πρακτικών που χρησιµοποιούνται από τις µητροπόλεις για την επίλυση των δικών τους προβληµάτων δεν αποτελεί λύση για µια ενδιάµεση πόλη, ούτε καν στο πλαίσιο της µείωσης της κλίµακας των παρεµβάσεων. Στόχος δεν είναι η «αντιγραφή» µέτρων, αλλά η εφαρµογή πρακτικές που να ταιριάζουν στο προφίλ της συγκεκριµένης πόλης. Είναι γνωστό ότι ακόµα και µεταξύ πόλεων µε σηµαντικές οµοιότητες η αυτούσια µεταφορά και εφαρµογή µέτρων και παρεµβάσεων µπορεί να προκαλέσει ανεπιθύµητες στρεβλώσεις, πόσο µάλλον όταν οι διαφορές στα προβλήµατα (και τις επιθυµητές λύσεις) είναι τόσο µεγάλες όσο µεταξύ µιας «µεσαίας πόλης» και µιας «µεγάπολης» (megacity). Η µεταφορά λειτουργιών και η δηµιουργία υποδοµών που αναφέρονται σε µεγαλύτερες πόλεις, δεν µπορεί να γίνεται ελλείψει σχεδιασµού ή µε επιβολή από κάποιο ανώτερο επίπεδο διοίκησης, ούτε ακόµη και χωρίς την ενηµέρωση και συναίνεση της κοινωνίας της πόλης. Θεωρητικά, ο σχεδιασµός (planning) σε µια ενδιάµεση πόλη είναι ευκολότερος, λόγω αφενός του µεγέθους της κι αφετέρου λόγω των θεωρητικά λιγότερων συγκρούσεων (χρήσεων, κοινωνικών, οικονοµικών, περιβαλλοντικών, κ.λπ.). Αυτό δε σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήµατα που πρέπει καταρχήν να εντοπιστούν και κατόπιν να αντιµετωπιστούν. Ο σχεδιασµός δεν µπορεί και δεν πρέπει να γίνεται µε βάση στεγνά ποσοτικά στοιχεία αλλά να εξερευνά σχέσεις και εξαρτήσεις µεταξύ των κοινωνικών οµάδων, των λειτουργιών και του αστικού περιβάλλοντος. Να εντοπίζει τις πιέσεις και να προτείνει πολιτικές για την αντιµετώπιση της αστικοποίησης µε τους όρους που επιθυµεί η πόλη. Επίσης, πρέπει να λαµβάνει υπόψη του και τις ανάγκες µιας πόλης σε προγράµµατα και δράσεις ενεργοποίησης του πληθυσµού για ζητήµατα εξοικονόµησης ενέργειας, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνικής αλληλεγγύης, κ.λπ. Θα πρέπει να είναι ένας συνδυασµός παρεµβάσεων σε έργα υποδοµής, άυλες δράσεις, κοινωνικές δοµές και εξυπηρετήσεις, αλλά και πρόβλεψη για µελλοντικές παρεµβάσεις, χωρίς ωστόσο να εξαντλείται σε λεπτοµέρειες. Σηµαντικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων που θα θέσει ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της πόλης, είναι η συναίνεση των πολιτών της. Αυτό σηµαίνει ότι ο σχετικός φορέας (µε οποιαδήποτε µορφή κι αν υπάρχει) θα πρέπει να ενηµερώνει τους πολίτες για την πορεία του σχεδιασµού, να υπάρχει µηχανισµός ανατροφοδότησης (feedback) µε απόψεις και αντιδράσεις. Η παρουσίαση των δεδοµένων του σχεδιασµού, οι προβλέψεις, οι προτάσεις, τα προγράµµατα υλοποίησης θα πρέπει να αποτελούν γεγονότα σηµαντικά για την πόλη, καθώς

πολλοί πολίτες θα µπορούσαν να προσφέρουν σηµαντικά στοιχεία ή απόψεις από την εµπειρία τους, την εργασία, τις γνώσεις τους για την πόλη και την ιστορία της, κ.λπ.. Σε πολλές µεσαίες πόλεις η θέση ή η ιστορική τους διαδροµή τους έχει κληροδοτήσει στοιχεία που µπορούν να αποτελέσουν εξέχοντα χαρακτηριστικά ή σηµαντικά προβλήµατα. Η πολιτιστική κληρονοµιά µιας πόλης µπορεί να αποτελέσει στοιχείο ανάδειξης και αναµόρφωσης της πόλης, βοηθώντας στον προσδιορισµό της ταυτότητάς της. Επίσης, ένας φυσικός πόρος (δάσος, ποτάµι, λίµνη, κ.λπ.) µπορεί να δώσει κάτι παραπάνω σε µια πόλη από το οικονοµικό όφελος και την εκµετάλλευση. Η αναζήτηση της ταυτότητας µιας πόλης δεν είναι µια µονοδιάστατη αξιοποίηση των φυσικών ή άλλων χαρακτηριστικών της, είτε µε την βελτίωση είτε µε την ανάδειξή τους. Απαραίτητο είναι οι επιλογές των στοιχείων εκείνων που θα προβληθούν ως «ταυτότητα» της πόλης να είναι σύµφωνες µε το προφίλ που θέλει να προβάλλει η πόλη, καθώς και να συνειδητοποιήσουν και οι ίδιοι οι πολίτες ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πόλης τους ανήκουν σε αυτούς και η προστασία και ανάδειξή τους τους αφορά άµεσα. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου παρεµβάσεις που στο παρελθόν µπορεί να προσδιορίστηκαν ως «βήµατα προόδου», σήµερα στοιχειοθετούν «ασυνέχειες» ή «µαύρες τρύπες» στον ιστό µιας πόλης (π.χ., οδοί ταχείας κυκλοφορίας που διασχίζουν κατοικηµένες περιοχές, στρατιωτικές εκτάσεις στον αστικό ιστό, κ.λπ.). Οι στρεβλώσεις αυτές έχουν πολλές φορές να κάνουν µε την εµπλοκή στο σχεδιασµό της πόλης διαφόρων επιπέδων διοίκησης σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Σηµαντικό στοιχείο για µια υψηλή ποιότητα ζωής αποτελεί οπωσδήποτε η προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό δεν έχει να κάνει µόνο µε το φυσικό περιβάλλον και την εξασφάλιση επαρκούς αερισµού και φωτισµού της πόλης, αλλά και την ενσωµάτωση τεχνολογιών και πολιτικών φιλικών προς το περιβάλλον (π.χ., εξοικονόµηση ενέργειας, ανακύκλωση, βιοκλιµατικά κτίρια, κ.λπ.). Η αντιµετώπιση των προβληµάτων των µεσαίων πόλεων δεν βρίσκεται σε κανένα βιβλίο και δεν ακολουθεί αυστηρά προσδιορισµένα βήµατα και στάδια. Κάθε πόλη έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και δυνατότητες, τα δικά της γεωγραφικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, οικονοµικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά, καθώς και οι επιδιώξεις κάθε πόλης, οι προτεραιότητες που θέτουν οι πολίτες της, οι απαιτήσεις του οικιστικού δικτύου µέσα στο οποίο λειτουργεί, τα στοιχεία του παγκόσµιου περιβάλλοντος, αλλά και οι σχέσεις της µε την ενδοχώρα της αποτελούν σηµαντικούς παράγοντες που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην κατάρτιση ενός στρατηγικού σχεδίου, το οποίο θα λειτουργήσει σαν «οδηγός» προς την αντιµετώπιση τόσο των σηµερινών όσο και των µελλοντικών προκλήσεων των µεσαίων πόλεων.

Πρακτικές Εργαλεία για την αστικοποίηση Οι περισσότερες προτάσεις αφορούν κυρίως άυλες ενέργειες, οι οποίες όµως είναι συνήθως και οι δυσκολότερες, καθώς όσον αφορά στην πρόοδο της τεχνογνωσίας των κατασκευών οι καινοτοµίες υιοθετούνται γρηγορότερα απ ότι στις κοινωνικές δράσεις, όπου ο ανθρώπινος παράγοντας (κι όχι η τεχνολογία) είναι το σηµαντικότερο στοιχείο για την επιτυχία. ηµιουργία forum, που θα συζητά και θα αξιολογεί στρατηγικές, προγράµµατα, εφαρµογές και δράσεις για την πόλη. Στο forum θα συµµετέχουν επιστήµονες, τεχνοκράτες, κάτοικοι ή εκπρόσωποί τους (π.χ., Συνοικιακά Συµβούλια), εκπρόσωποι των παραγωγικών τάξεων της πόλης, ο ήµος, µη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) για το περιβάλλον, τον πολιτισµό, κ.λπ.. Οι δράσεις του forum θα µπορούν να παρουσιάζονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα στους κατοίκους της πόλης, είτε ως ενηµέρωση είτε ως απολογισµός. Θα µπορεί να συνεργάζεται µε άλλους φορείς (π.χ., σχολεία, πανεπιστηµιακά ιδρύµατα, επιµελητήρια, δηµόσιους φορείς, κ.λπ.) για τη διοργάνωση δραστηριοτήτων µε αναφορά σε θέµατα της πόλης και µε τη δυνατότητα των κατοίκων να απευθύνουν ερωτήσεις. Με τη δηµοσιοποίηση επιτυγχάνονται οι εξής στόχοι: α) δηµιουργείται «προσωπική» σχέση µεταξύ «των αρχών» και του πολίτη, ο οποίος αισθάνεται παραγκωνισµένος από το σύστηµα λήψης αποφάσεων που εφαρµόζονται στο χώρο κατοικίας και εργασίας του, β) οι συµµετέχοντες γνωρίζοντας ότι θα κριθούν για τα προτεινόµενα έργα ή δράσεις, θα λάβουν υπόψη τους και την εφικτότητά τους, ενώ και για τα µεγάλα θέµατα της πόλης, µπορούν µέσω της παρουσίασής τους να ενεργοποιήσουν τις «δυνάµεις» της πόλης για την επίτευξή τους, γ) µπορούν να παρουσιαστούν όλες οι πλευρές ενός θέµατος από τους οµιλητές. Η δηµοσιοποίηση των στρατηγικών, των επιλογών, των προγραµµάτων και του τρόπου υλοποίησής τους δεν πρέπει να τροµάζει κανέναν από τους αποφασίζοντες, καθώς ο ενηµερωµένος πολίτης µπορεί να γίνει καλύτερος πολίτης, µε άµεση επίδραση και στην αντιµετώπιση των προβληµάτων της πόλης. Η οποιαδήποτε επιλογή υλοποίησης ενός έργου θα πρέπει να παρουσιάζεται στην άµεση περιοχή του (γειτονιά, συνοικία, Ο.Τ., κ.λπ.) και να ενηµερώνονται οι κάτοικοι εκ των προτέρων για τις σχεδιαζόµενες παρεµβάσεις, ενώ θα πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα να προτείνουν λύσεις ή η επιλογή µεταξύ εναλλακτικών λύσεων Ενηµέρωση των κατοίκων για την ιστορία της πόλης ώστε να αποκτήσουν τη σύνδεση µε το παρελθόν. Σ αυτό µπορεί να βοηθήσει ο ήµος, ιστορικοί σύλλογοι, επιστήµονες, κ.λπ., και να διοργανώνονται είτε ξεχωριστά είτε στα πλαίσια µιας σειράς εκδηλώσεων παρουσιάσεις, ηµερίδες, εκθέσεις, κ.λπ., σε συγκεκριµένη ηµεροµηνία. Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να αποτελεί σηµείο αναφοράς για την πόλη, ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον του κόσµου. Σύναψη συνεργασιών µεταξύ διαφορετικών παραγόντων της πόλης για την επεξεργασία µιας σειράς θεµάτων από διαφορετικές οπτικές γωνίες και η δηµόσια παρουσίασή τους µε εποπτικό υλικό. Η παρουσίαση θα µπορούσε να γίνει και

περισσότερες από µία φορές σε διαφορετικά σηµεία της πόλης, ώστε να δηµιουργηθεί ο απαραίτητος προβληµατισµός στα ζητήµατα της πόλης που αφορούν όλους αλλά συχνά απασχολούν τους λίγους.

Α. ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ / ΠΑΖΑΡΙ 1. Το εµπόριο της πόλης Η πόλη της Λάρισας, λόγω της θέσης της στο κέντρο της Ελλάδας, αποτελεί κοµβικό σηµείο για την εγκατάσταση εµπορικών επιχειρήσεων µεγάλης εµβέλειας. Προσελκύει επισκέπτες από το σύνολο της περιφέρειας Θεσσαλίας. Ο εµπορικός τοµέας απασχολεί το 34% περίπου του πληθυσµού. Μεγάλες αλυσίδες καταστηµάτων έχουν ανοίξει υποκαταστήµατα. Έχουν επίσης εγκατασταθεί πολυκαταστήµατα περιφερειακής εµβέλειας, εντείνοντας τη ροή επισκεπτών προς την πόλη. Τα πολυκαταστήµατα αυτά λόγω του µεγέθους τους, των αναγκών τους σε χώρους στάθµευσης και αποθήκευσης, όπως επίσης και του κόστους της γης, χωροθετούνται περιµετρικά της πόλης, πάνω στους οδικούς άξονες που συνδέουν την πόλη µε τους γύρω νοµούς. Σε ένα από αυτά, έχουν δηµιουργηθεί συνοδευτικές εγκαταστάσεις (εστιατόρια, κινηµατογράφοι, χώροι αναψυχής κλπ), µετατρέποντάς το σε εµπορικό κέντρο. Στην κεντρική περιοχή της πόλης βρίσκονται τα καταστήµατα λιανικού εµπορίου µε τάσεις εξάπλωσης, τα τελευταία χρόνια, και πέραν αυτής. Επίσης, σηµαντικός αριθµός εµπορικών επιχειρήσεων, υπάρχει κατά µήκος ενός οδικού άξονα που περιβάλλει το ευρύτερο κέντρο (Χάρτης 1). ιάρθρωση του εµπορίου Υπάρχουν καταστήµατα ένδυσης, υπόδησης, κοσµηµάτων, ηλεκτρικών συσκευών, τηλεπικοινωνιακού υλικού, τροφίµων, ποτών, εστίασης αναψυχής και υπηρεσιών. 2. Ανάλυση και περιγραφή µιας τυπικής αγοράς - πώλησης Επιβάλλεται από τη νοµοθεσία τα καταστήµατα να αναγράφουν τις τιµές στα προϊόντα, και κατά κανόνα δεν γίνεται διαπραγµάτευση ως προς την τιµή. Έχουν καθιερωθεί δύο δεκαπενθήµερες περίοδοι εκπτώσεων το χρόνο. Τον µήνα Φεβρουάριο η χειµερινή και τον Αύγουστο η θερινή, κατά τις οποίες γίνονται εκπτώσεις µέχρι και 50%. 2.1 Γενική περιγραφή αγορών: Λαϊκές αγορές: Γίνονται κάθε µέρα αλλά σε διαφορετική συνοικία της πόλης και σε δρόµο ο οποίος καθορίζεται από την ηµοτική αρχή. Συµµετέχουν όσοι έχουν ειδική άδεια από τη Νοµαρχία ως πωλητές λαϊκών αγορών, και καταβάλουν ετήσια εισφορά στον ήµο για το χώρο που καταλαµβάνουν. Η ειδική άδεια χορηγείται σε µικροπαραγωγούς της γύρω περιοχής (οπωρολαχανικά) καθώς και σε µικροπωλητές (είδη ένδυσης). Τα εµπορεύµατα εκτίθενται κυρίως σε πάγκους αλλά και σε αγροτικά αυτοκίνητα, ο αγοραστής τα παραλαµβάνει σε πλαστική σακούλα. Πολλοί είναι αυτοί που διαλαλούν µε φωνές τα προϊόντα τους. Αγοραστικό κοινό είναι κυρίως οι κάτοικοι της συνοικίας. Η διάρκεια των λαϊκών αγορών είναι από πολύ νωρίς το πρωί µέχρι αργά το µεσηµέρι (Φωτογραφία 1).

Φωτογραφία 1: Λαϊκή αγορά Ο θόρυβος κατά τη λειτουργία των λαϊκών αγορών είναι σε υψηλά επίπεδα, ενώ αρκετά είναι και τα σκουπίδια που αφήνουν µετά την αποχώρηση των πωλητών. Καθαρίζονται όµως γρήγορα από συνεργεία του ήµου. Παζάρι Λάρισας: Γίνεται µια φορά το χρόνο (τέλος Σεπτεµβρίου) σε ειδικό χώρο (σκεπαστή αγορά φωτογραφία 2) στην άκρη της πόλης, και διαρκεί 10 µέρες. Οργανώνεται µε ευθύνη του ήµου ο οποίος ενοικιάζει συγκεκριµένο χώρο στον κάθε πωλητή. Οι συµµετέχοντες είναι έµποροι από όλη την Ελλάδα. Ο κάθε χώρος διαµορφώνεται ελεύθερα από τον καθένα. Πωλούνται, σε λιανική πώληση, είδη ένδυσης υπόδησης, βιβλία, εργαλεία, είδη κουζίνας, µικροσυσκευές, παιχνίδια, κοσµήµατα κ.λπ., ενώ λειτουργούν παράλληλα λούνα παρκ και καντίνες. Προσελκύει πελάτες από όλη σχεδόν τη Περιφέρεια Θεσσαλίας. Φωτογραφία 2: Σκεπαστή αγορά στη συνοικία της Νεάπολης, όπου γίνεται το παζάρι

Λαχαναγορά: Λειτουργεί µόνιµα σε δικό της χώρο (µερικά χιλιόµετρα από την πόλη) µετά την αποµάκρυνσή της από το κέντρο(λόφος Φρουρίου). Γίνεται χονδρική πώληση οπωρολαχανικών. Πλανόδιοι µικροπωλητές: Ελάχιστοι, σε διάφορα σηµεία του κέντρου της πόλης πωλούν συνήθως µικροσυσκευές, κοσµήµατα, ρολόγια, κ.λπ. Μερικοί έχουν από το κράτος άδεια µικροπωλητή, αλλά οι περισσότεροι, κυρίως αλλοδαποί, δεν είναι νόµιµοι. Β. ΗΜΟΣΙΟΙ ΧΩΡΟΙ 1. Γενική περιγραφή των δηµόσιων χώρων της πόλης Αν κάναµε µια σύγκριση της σηµερινής κατάστασης στους δηµόσιους χώρους της πόλης µε εκείνους που υπήρχαν πριν από µερικές δεκαετίες, θα εντοπίζαµε κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τη διαχρονική λειτουργία των δηµόσιων χώρων µέσα στον αστικό χώρο. Παλιότερα, τα σηµεία αναφοράς της πόλης ήταν πολύ λιγότερα, καθώς δεν ήταν διαµορφωµένοι οι πεζόδροµοι, ούτε και οργανωµένοι (µε την έννοια που δίνεται στον όρο σήµερα) οι δηµόσιοι χώροι. Σηµείο συνάντησης όλης της πόλης ήταν η «βόλτα» της αγοράς, η Νέα Αγορά και το Αλκαζάρ (όπου βρισκόταν µεγάλη παιδική χαρά και ζωολογικός κήπος), καθώς και τα καφενεία/ζαχαροπλαστεία της κεντρικής πλατείας. Υπήρχαν δηλαδή «εστίες» συγκέντρωσης του κόσµου όπου συγκεντρώνονταν όλες οι ηλικίες και οι κοινωνικές οµάδες. Η συγκέντρωση αυτή δεν οφειλόταν στην κατασκευή των πλατειών ή των πάρκων, αλλά περισσότερο στην κοινωνικότητα της πόλης, η οποία χρειαζόταν χώρους να εκφραστεί. Σήµερα, η Λάρισα διαθέτει δηµόσιους χώρους υψηλής ποιότητας ως προς την κατασκευή τους και σε αριθµούς πολλαπλάσιους του παρελθόντος. Παρά το γεγονός ότι οι υπάρχοντες δηµόσιοι χώροι, ενώ είναι περισσότεροι από παλιότερα δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων (λόγω της µεγάλης αύξησης του πληθυσµού), παρατηρείται το φαινόµενο οι πεζόδροµοι και οι πλατείες να χρησιµοποιούνται για πολλαπλές χρήσεις (παιχνίδι, χώρος πρασίνου, αναψυχή), πράγµα που τους στερεί στοιχεία «ταυτότητας» που υπήρχαν σε προηγούµενες εποχές στους δηµόσιους χώρους της πόλης. Η ύπαρξη συγκεκριµένων «στεκιών» για οµάδες πολιτών (νέοι, ηλικιωµένοι, φοιτητές, επαγγέλµατα, οικογένειες, κ.λπ.) δεν αναιρεί τη διαφοροποίηση που έχει γίνει στη λειτουργία των δηµόσιων χώρων. Οι πλατείες δεν αποτελούν πλέον σηµείο συνάθροισης αλλά εξυπηρετούν διαµπερείς κινήσεις των πολιτών, ενώ οι πεζόδροµοι λειτουργούν και σαν χώροι συγκέντρωσης µε τα καταστήµατα αναψυχής που έχουν αναπτυχθεί σ αυτούς. Οι δυνατότητες που υπάρχουν για την δηµιουργία «σηµείων αναφοράς» για την πόλη, τα οποία να ξεπερνούν τις «ετικέτες» της πλατείας, του πάρκου, του πεζόδροµου, είναι σηµαντικές. Τα ευρήµατα από ανασκαφές κατά τη διάρκεια κατασκευής έργων, αλλά και σηµαντικά µνηµεία της πόλης που βρίσκονται στο κέντρο σε µικρή απόσταση µεταξύ τους, δείχνουν το δρόµο για τη διαµόρφωση του «ιστορικού κέντρου» της Λάρισας. Κεντρικό στοιχείο ανάδειξης µπορεί να αποτελέσει στο Λόφο του Φρουρίου το Αρχαίο Θέατρο της

Λάρισας (Φωτογραφία 3), το οποίο σύµφωνα µε τις αρµόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες είναι από τα µεγαλύτερα στην Ελλάδα (χωρητικότητας περίπου 12.000 ατόµων) και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση, ενώ είναι το µόνο που είναι πλήρως ενταγµένο σε αστικό ιστό. ίπλα βρίσκονται η βασιλική και το Μπεζεστένι, καθώς και ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αχιλλείου. Σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκεται ο Μύλος του Παπά (ένα από τα νεότερα µνηµεία της πόλης), ενώ ένα δεύτερο «µικρό» αρχαίο θέατρο βρίσκεται σε απόσταση λίγων λεπτών. Τέλος, το ποτάµι και το Αλκαζάρ είναι σε άµεση γειτνίαση, ενώ η «καρδιά» του κέντρου της πόλης βρίσκεται σε ελάχιστη απόσταση από όλα αυτά. Η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων µε χώρους πολιτισµού, πάρκα και πλατείες, σε συνδυασµό µε την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που θα προσελκύσουν τον κόσµο της Λάρισας να συµµετάσχει στην κοινωνική ζωή της πόλης, θα µπορούσαν να βάλουν την περιοχή στο κέντρο της προσοχής των πολιτών. Φωτογραφία 3: Το Αρχαίο Θέατρο Λάρισας Στην πόλη της Λάρισας µπορούµε να προσδιορίσουµε τους εξής τύπους δηµόσιων χώρων (Χάρτης 2): Α. Πεζόδροµοι: Το δίκτυο πεζοδρόµων ξεκίνησε να δηµιουργείται µέσα στη δεκαετία του 80 και από τότε έχει επεκταθεί σχεδόν σε όλο το κέντρο, φτάνοντας σε συνολικό µήκος τα 8χλµ περίπου. Πρόκειται για την πιο πολυσύχναστη περιοχή της πόλης, καθώς στο κέντρο και την ευρύτερη περιοχή του βρίσκονται ο κύριος όγκος των εµπορικών καταστηµάτων και καταστηµάτων εστίασης αναψυχής, των δηµοσίων υπηρεσιών, τραπεζών και επαγγελµατικών γραφείων και οι δύο µεγάλες πλατείες του κέντρου, ενώ αποτελεί περιοχή κατοικίας σηµαντικού µέρους του πληθυσµού της Λάρισας. Οι πεζόδροµοι αποτελούν τους κύριους άξονες κατά µήκος των οποίων έχει αναπτυχθεί η κεντρική αγορά της Λάρισας, ενώ συγκεντρώνουν και µεγάλο µέρος επιχειρήσεων του τοµέα της αναψυχής. Έχουν τη δική τους ζωή, καθώς ο περιπατητής µπορεί να συναντήσει µικροπωλητές, µουσικούς, παρέες που πίνουν τον καφέ τους στα τραπεζάκια

των καφετεριών και µαθητές που έχουν διάλειµµα από τα φροντιστήρια, να χαζέψει τις βιτρίνες και να ψωνίσει. Εκτός από την περιοχή του κέντρου έχουν δηµιουργηθεί και πεζόδροµοι παραπλεύρως ορισµένων πλατειών (κυρίως σε συνοικίες της πόλης), για την εξασφάλιση επιπλέον χώρου για την ανάπτυξη εµπορικών δραστηριοτήτων. Β. Πλατείες: Οι κυριότερες πλατείες της Λάρισας είναι η Κεντρική Πλατεία, η πλατεία Ταχυδροµείου και η πλατεία Νεάπολης. Οι δύο πρώτες βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, ενώ η τελευταία βρίσκεται στις νοτιοανατολικές συνοικίες. Και οι τρεις πλατείες βρίσκονται σε πυκνοκατοικηµένες περιοχές. Κεντρική Πλατεία: Η επίσηµη ονοµασία της είναι «Πλατεία Μιχαήλ Σάπκα» και διαµορφώθηκε στη σηµερινή της µορφή το 1998 (φωτογραφία 4). Από την κατασκευή της µέχρι και σήµερα αποτελεί σηµείο αναφοράς για την πόλη, ενώ συγκεντρώνει µεγάλο αριθµό ηλικιωµένων που κάνουν τη βόλτα τους κάτω από τα µεγάλα δέντρα. Με την ανακατασκευή της έχουν διαµορφωθεί χώροι ανάπτυξης τραπεζιών από τις παρακείµενες καφετέριες, ενώ κεντρικό στοιχείο της αποτελεί το συντριβάνι, το οποίο είναι µέρος της γλυπτικής σύλληψης του Πηνειού ποταµού, σε συνδυασµό µε το τµήµα που βρίσκεται στην πλατεία Ταχυδροµείου. Φωτογραφία 4: Κεντρική Πλατεία (θέα από ψηλά) Πλατεία Ταχυδροµείου: Η επίσηµη ονοµασία της είναι «Πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου» αλλά ήταν ανέκαθεν γνωστή ως Ταχυδροµείου λόγω της ύπαρξης του κεντρικού κτιρίου του Ταχυδροµείου. Το Ταχυδροµείο µεταφέρθηκε πριν από πολλά χρόνια αλλά το όνοµα της πλατείας έµεινε. Τα χαρακτηριστικά της νέας µορφής της πλατείας είναι το τµήµα του γλυπτού Πηνειού ποταµού και τα πλατάνια. Γύρω από το χώρο της πλατείας και τους πεζοδρόµους έχουν αναπτυχθεί κυρίως καφετέριες και εµπορικά καταστήµατα, ενώ αποτελεί χώρο παιχνιδιού για τα παιδιά της γύρω περιοχής.

Πλατεία Νεάπολης: Βρίσκεται εκτός κέντρου, στη συνοικία Νεάπολης και αποτελεί µία από τις µεγαλύτερες σε έκταση πλατείες της πόλης. Είναι περικλεισµένη από οδούς, ενώ στο χώρο της πλατείας κυριαρχεί η ανάπτυξη τραπεζιών από τα γύρω καταστήµατα. Η τελευταία προσθήκη στην πλατεία ήταν ένα µεγάλο συντριβάνι, το οποίο όµως δεν έπαιξε τον κεντρικό ρόλο που προβλεπόταν από το σχεδιασµό του. Κυρίως το καλοκαίρι η πλατεία Νεάπολης αποτελεί σηµείο αναφοράς για τη νεολαία, καθώς διαθέτει πολλά µπαράκια µε µουσική αλλά και πλούσιο πράσινο. Γ. Εκτεταµένοι χώροι πρασίνου πάρκα: Τέτοιοι χώροι είναι το πάρκο του Αλκαζάρ και το Άλσος στη βορινή είσοδο της πόλης, ενώ προβλέπεται η δηµιουργία ενός αστικού πάρκου και στη νοτιοανατολική είσοδο της πόλης στην περιοχή του Μεζούρλου. Αλκαζάρ: Πρόκειται για έναν χώρο µέσα στον αστικό ιστό στη βόρεια πλευρά της πόλης. Πριν διαµορφωθεί σε χώρο πρασίνου στο χώρο του Αλκαζάρ διοργανωνόταν η εµποροπανήγυρη Λάρισας, η οποία γίνεται σήµερα στην κλειστή αγορά της Νεάπολης. Το πάρκο του Αλκαζάρ διαµορφώθηκε τελευταία φορά το 1997-1998 ως χώρος πρασίνου, περιπάτου και αναψυχής. ιαθέτει ανοιχτό θέατρο στο οποίο τους καλοκαιρινούς µήνες φιλοξενούνται θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς και αναψυκτήριο. Χαρακτηριστικά στοιχεία του χώρου είναι η σειρά των συντριβανιών στην είσοδο του χώρου, το γήπεδο του µίνι γκολφ και δύο γλυπτά (το Μνηµείο Εθνικής Αντίστασης και το Άγαλµα Αλόγου, που αποτελεί και το σήµα της πόλης). Άλσος: Βρίσκεται στα όρια της πόλης και είναι µια δενδροφυτεµένη έκταση µε χώρους παιχνιδιού και περιπάτου. Μεζούρλο: Ο λόφος του Μεζούρλου προβλέπεται να αναµορφωθεί και να αποτελέσει έναν πνεύµονα πρασίνου στη νοτιοανατολική πλευρά της πόλης. Σε άµεση γειτνίαση βρίσκονται το Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Λάρισας και το υπό κατασκευή Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας, ενώ υπάρχει και µόνιµο λούνα παρκ σε τµήµα που έχει παραχωρηθεί από το ήµο.. Παραποτάµιοι χώροι: Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει η διαµόρφωση των παρόχθιων περιοχών του Πηνειού ποταµού, κυρίως µε χώρους περιπάτου και ποδηλατοδρόµους. Αποτελούν διαδροµή περιπάτου για πολλούς Λαρισαίους τόσο τις πρωινές όσο και τις απογευµατινές/βραδινές ώρες. Ε. Σύνθετοι χώροι: Λόφος Φρουρίου (Φωτογραφία 5): Πρόκειται για ένα ύψωµα παράπλευρα της κεντρικής περιοχής της Λάρισας, το οποίο για πολλά χρόνια αποτελούσε πρόβληµα για την πόλη, καθώς φιλοξενούσε τη Λαχαναγορά, η οποία έχει σήµερα µεταφερθεί σε δικές της εγκαταστάσεις. Η αξιοποίηση της περιοχής είχε να αντιµετωπίσει πολλαπλά προβλήµατα, τα οποία ακόµη και σήµερα δεν έχουν επιλυθεί στο σύνολό τους. Λόγω της φύσης των δραστηριοτήτων που φιλοξενούσε η περιοχή, δηµιουργούνταν προβλήµατα υποβάθµισης και εγκληµατικότητας µε ό,τι αυτό συνεπαγόταν για τους κατοίκους της. Επίσης, παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστό από χρόνια πως στα έγκατα του λόφου υπήρχε το αρχαίο θέατρο της Λάρισας, ήταν

αδύνατη η αποκάλυψή του λόγω έλλειψης κονδυλίων για την αποζηµίωση των περιοίκων. Στην περιοχή υπάρχουν κι άλλα µνηµεία της πόλης (βασιλική, Μπεζεστένι) και ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αχιλλείου. Σε µια προσπάθεια να λυθούν τα προβλήµατα της υποβάθµισης µετά τη µεταφορά της Λαχαναγοράς, έγινε ένα εκτεταµένο δίκτυο πεζοδρόµων, ενώ ως αποτέλεσµα είχαµε και τη δηµιουργία πολλών καταστηµάτων εστίασης και αναψυχής. Φωτογραφία 5: Λόφος Φρουρίου Τα τελευταία 15 χρόνια γίνεται µια προσπάθεια από µέρους του ήµου Λάρισας να δηµιουργηθούν δίκτυα σύνδεσης των δηµόσιων χώρων, που να εξυπηρετούν τις κινήσεις των πολιτών και επισκεπτών. Το βασικό δίκτυο σύνδεσης των δηµόσιων χώρων του κέντρου είναι οι πεζόδροµοι. Αυτοί που υπήρχαν αναµορφώθηκαν, ενώ διαµορφώθηκαν και επιπλέον οδοί που καλύπτουν σήµερα το µεγαλύτερο µέρος του κέντρου και συνδέουν τις δύο µεγάλες πλατείες του (Κεντρική πλατεία και πλατεία Ταχυδροµείου), το λόφο του Φρουρίου και άλλους µικρότερους δηµόσιους χώρους. Με το δίκτυο αυτό καλύπτεται ουσιαστικά το χωρικό αλλά και οικονοµικό «κέντρο» της πόλης. Το πρόγραµµα των πεζοδροµήσεων έχει κριθεί από τους πολίτες γενικά ως επιτυχηµένο, χωρίς βέβαια να λείπουν και τα προβλήµατα, κυρίως συµβίωσης χρήσεων αναψυχής και κατοικίας. Επιπλέον του δικτύου των πεζοδρόµων, ο ήµος Λάρισας τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει ένα πρόγραµµα κατασκευής ποδηλατοδρόµων παράπλευρα των οδικών αξόνων, σε µια προσπάθεια περαιτέρω σύνδεσης των δηµόσιων χώρων του κέντρου της πόλης µε αυτούς των συνοικιών. Η εφαρµογή των ποδηλατοδρόµων µέχρι σήµερα έχει περιοριστεί στην περιοχή του κέντρου, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η σύνδεση µε τις συνοικίες της πόλης, πράγµα που δεν επιτρέπει την συνολική αποτίµηση του προγράµµατος. Σε µια διαφορετική θεώρηση των χαρακτηριστικών σύνδεσης των δηµόσιων χώρων αξίζει να σηµειωθεί η προσπάθεια για τη δηµιουργία στοιχείων τέχνης στις πλατείες του

κέντρου. Συγκεκριµένα, στα πλαίσια αναµόρφωσης των δύο πλατειών του κέντρου (Κεντρική πλατεία και πλατεία Ταχυδροµείου) ανατέθηκε στην γλύπτρια Νέλλη Γκόλαντα η δηµιουργία δύο γλυπτών µε ενιαίο θέµα, τον Πηνειό ποταµό, που αποτελεί σηµαντικό στοιχείο αναφοράς της Λάρισας. Έτσι, στη συνολική αισθητική των πλατειών ενσωµατώθηκαν τα δύο τµήµατα του γλυπτού, δηµιουργώντας ένα στοιχείο σύνδεσης µεταξύ τους. 2. Περιγραφή και ανάλυση ενός πολυσύχναστου χώρου (Πλατεία Ταχυδροµείου) Η πλατεία βρίσκεται στο κέντρο της Λάρισας και αποτελεί έναν από τους πλέον πολυσύχναστους χώρους της πόλης (Φωτογραφία 6). Στις τρεις πλευρές της πλατείας υπάρχουν πεζόδροµοι που αποτελούν και το στοιχείο σύνδεσής της µε τον αστικό ιστό (και στην προηγούµενη µορφή της πλατείας ήταν αµαξιτοί) και οικοδοµικά τετράγωνα, µε κύριες χρήσεις των κτιρίων την κατοικία, την αναψυχή (καφετέριες) και τα γραφεία (επαγγελµατική στέγη). Επίσης, επί της πλατείας βρίσκεται το κτίριο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Φωτογραφία 6: Πλατεία Ταχυδροµείου Η πλατεία αναµορφώθηκε την περίοδο 1995-1997 και ως κυρίαρχο στοιχείο κατασκευής της επιλέχθηκε το µάρµαρο. Χαρακτηριστικό είναι το πρώτο τµήµα του γλυπτού Πηνειού ποταµού, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη σηµασία στο στοιχείο του πρασίνου µε τη φύτευση φυτών και δένδρων (κυρίως πλατάνια) τόσο µέσα στην πλατεία όσο και σε παρτέρια. Στο χώρο της πλατείας προβλέφθηκαν στεγασµένοι χώροι για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισµάτων από τις γύρω επιχειρήσεις, ενώ δηµιουργήθηκε κι ένα αµφιθέατρο εµπρός από το κτίριο της Ιατρικής Σχολής (Φωτογραφία 7).

Φωτογραφία 7: Το κτίριο της Ιατρικής και ο γλυπτός Πηνειός Ποταµός Στα καταστήµατα που βρίσκονται τόσο στους πεζοδρόµους όσο και στην παράπλευρη οδό έχουν αναπτυχθεί κυρίως καφετέριες/εστιατόρια και εµπορικά καταστήµατα, ενώ πολλοί επαγγελµατίες και επιχειρήσεις έχουν επιλέξει (τόσο στο παρελθόν όσο και σήµερα) να στεγαστούν σε κτίρια µε πρόσωπο στην πλατεία. Σε µια τυπική εργάσιµη µέρα, η κίνηση ξεκινάει αρχικά ως διαµπερής κίνηση ανθρώπων προς τις εργασίες τους (κυρίως οι δηµόσιοι υπάλληλοι), κατόπιν οι επαγγελµατίες ανοίγουν τα γραφεία και τα καταστήµατά τους, ενώ οι καφετέριες ξεκινούν περίπου από τις 9:00πµ. Με το άνοιγµα της αγοράς η κίνηση αυξάνεται, ενώ πλησιάζοντας το µεσηµέρι γεµίζουν οι καφετέριες µε κόσµο που τελείωσε τα ψώνια/εργασίες του ή βγήκε απλά για βόλτα. Μετά το τέλος του ωραρίου, προστίθεται η κίνηση των υπαλλήλων για καφέ ή φαγητό, των φοιτητών για βόλτα και καφέ, ενώ προς το απόγευµα συγκεντρώνονται παρέες για καφέ, τάβλι και κουβέντα, καθώς και παιδιά για παιχνίδι, ενώ αν είναι ανοιχτή η αγορά υπάρχει και η κίνηση των εµπορικών υπαλλήλων και των αγοραστών. Το βράδυ ο κόσµος έρχεται για φαγητό, ποτό, κινηµατογράφο ή απλά για βόλτα. Σε µια τυπική αργία, εφόσον η αγορά δεν λειτουργεί, οι καφετέριες ανοίγουν αργότερα, καθώς ο κόσµος ξεκινάει για έξοδο αργά το πρωί, µε τις οικογένειες να βγαίνουν για βόλτα και καφέ και τα παιδιά για παιχνίδι, τους φοιτητές (όσοι βρίσκονται στη Λάρισα ή έχουν επιστρέψει στην πόλη για διακοπές) και τους µαθητές να ξεκινούν µε καφέ και πιθανώς να συνεχίζουν µε φαγητό, παρέες να συγκεντρώνονται για κουβέντα, καφέ και φαγητό. Η πλατεία Ταχυδροµείου αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά σηµεία για να δώσεις ραντεβού στη Λάρισα κι από εκεί να συνεχίσεις για οπουδήποτε. Σε µια αργία ο κόσµος έχει συνεχή ροή, καθώς εναλλάσσονται οι παρέες σε διάφορα χρονικά διαστήµατα, µέχρι αργά το βράδυ για φαγητό και ποτό.

Στην παλιά µορφή της η πλατεία Ταχυδροµείου περικλειόταν από τέσσερις δρόµους, ενώ σήµερα, µετά την ανακατασκευή της µόνο µία οδός παραµένει σε χρήση από τα αυτοκίνητα. Επίσης, το παλιό συντριβάνι αντικαταστάθηκε από ένα τµήµα της γλυπτικής σύνθεσης του Πηνειού ποταµού, ενώ αναµορφώθηκαν τα παρτέρια και προστέθηκε µεγάλος αριθµός δένδρων. Γ. ΧΩΡΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ 1. Γενική περιγραφή των χώρων λατρείας της πόλης α) Στον θρησκευτικό τοµέα η πόλη είναι οργανωµένη σε µικρές θρησκευτικές κοινότητες κυρίως κατά συνοικία ή «ενορία» όπως συνηθίζεται να λέγεται. Αυτό σε ό,τι αφορά στην οργάνωση των ορθοδόξων πιστών, οι οποίοι αποτελούν και την συντριπτική πλειοψηφία των θρησκευόµενων κατοίκων της πόλης. Οι ορθόδοξες εκκλησίες (τόποι λατρείας) της πόλης ανέρχονται σε 15, υπάρχει δε και ένα µικρό γυναικείο µοναστήρι ορθοδόξων µοναχών που ασπάζονται το λεγόµενο «παλιό ηµερολόγιο». β) Εκτός από τους ορθοδόξους, υπάρχουν και ισραηλίτες κάτοικοι οργανωµένοι σε µικρή κοινότητα. Ο τόπος λατρείας τους είναι η «συναγωγή» και εκεί λαµβάνουν χώρα και οι άλλες (πλην της λατρείας) θρησκευτικές εκδηλώσεις. γ) Τέλος υπάρχει και ένας πολύ µικρός αριθµός κατοίκων οι οποίοι ασπάζονται το δόγµα των ευαγγελιστών και διατηρούν ένα µικρό ισόγειο κτίσµα στην πόλη, το οποίο και χρησιµοποιούν ως χώρο λατρείας. Οι παρεχόµενες υπηρεσίες από πλευράς Πολιτείας θα λέγαµε ότι είναι πολύ καλές. Οι ανάγκες των πιστών ικανοποιούνται ανεµπόδιστα και τα µέσα που προσφέρονται είναι αρκετά (Χάρτης 3). Ειδικότερα στην ορθόδοξη εκκλησία που αποτελεί όπως αναφέρθηκε σχεδόν το σύνολο των πολιτών, υπάρχουν τελετές στις οποίες γιορτάζεται ο Άγιος στον οποίο είναι αφιερωµένος ο κάθε συνοικιακός ναός και πραγµατοποιούνται πολλές εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα και αναψυχής στις οποίες συµµετέχει όχι µόνο το πλήρωµα των πιστών της συνοικίας, αλλά και της πόλης ολόκληρης. Ακόµη υπάρχουν δύο οργανώσεις παραεκκλησιαστικού χαρακτήρα (ορθοδόξων πάντοτε) µε κτιριακές εγκαταστάσεις και οικονοµική ευµάρεια, οι οποίες έχουν αναπτύξει µεγάλες δραστηριότητες, όπως: φιλανθρωπικό έργο, θρησκευτική διαπαιδαγώγηση των νέων, κοινωνική συναναστροφή, κατασκηνώσεις, εκδροµές κ.α. Η ταξινόµηση των σηµαντικότερων ορθόδοξων ναών της πόλης έχει ως εξής: Ορθόδοξοι Χριστιανοί: Η πόλη είναι χωρισµένη σε δεκαπέντε ενορίες και κάθε µία από αυτές έχει και τον ιερό ναό της αφιερωµένο σε κάποιον άγιο. Εκτός από αυτούς υπάρχουν άλλοι επτά ναοί οι οποίοι υπάγονται στις παραπάνω ενορίες, δεν λειτουργούν όµως τακτικά παρά µόνο κατά τον εορτασµό του αγίου στον οποίο είναι αφιερωµένοι.

Φωτογραφία 8: Ο Ι.Ν. Αγίου Κων/νου Ορθόδοξοι Χριστιανοί Γ.Ο.Χ.: Λειτουργούν εντός της πόλης δύο ιεροί ναοί και ένα µετόχι (ναός και χώρος όπου µένουν µοναχές) το οποίο υπάγεται στη µονή Σινά. Επίσης υπάρχει και ένα µοναστήρι στα όρια της πόλης. Καθολικοί: Λειτουργεί ένας ναός για τη µικρή κοινότητα καθολικών που υπάρχει. Ευαγγελιστές: Η εκκλησία τους ιδρύθηκε το 1956 από µια οµάδα ελλήνων µε άδεια του υπουργείου θρησκευµάτων. Σήµερα λειτουργεί σε ιδιόκτητο Ευκτήριο Οίκο (µία ισόγεια κατοικία). Ισραηλίτες: Υπάρχει εβραϊκή συναγωγή που χτίστηκε το 1860 και επισκευάστηκε το 1947 και το 1991. Η κατανοµή των ναών σε σχέση µε τον αστικό ιστό της πόλης, είναι ισόρροπη. Συγκεκριµένα, δεν υπάρχει συνοικισµός της πόλης που να µην καλύπτεται µε κάποιον ναό. Η πόλη είναι οργανωµένη βαροκεντρικά µε τον µητροπολιτικό-καθεδρικό ναό στο εµπορικό και ιστορικό κέντρο της πόλης και ακολούθως ακτινωτά η κάθε συνοικία αποτελεί µία επί µέρους θρησκευτική οντότητα, µε συγκεκριµένο συνοικιακό θρησκευτικό πλήρωµα, η οποία εξυπηρετεί κάθε θρησκευτική αλλά και φιλανθρωπική ανάγκη. Οι πιο δραστήριες µάλιστα ενορίες, έχουν αναπτύξει µεγάλη δράση όπως συσσίτια, συγκέντρωση χρηµάτων για απόρους, βοήθεια προς ορθόδοξες εκκλησίες άλλων χωρών κλπ. Έχουν µάλιστα τιµηθεί λόγω ακριβώς αυτών των δραστηριοτήτων τους από την Πολιτεία (κράτος) µε µεγάλες διακρίσεις. 2. Περιγραφή και ανάλυση ενός δηµοφιλούς ή αντιπροσωπευτικού χώρου λατρείας (Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Αχιλλείου) Ο βυζαντινός ναός του Αγ. Αχιλλείου βρισκόταν στον λόφο της αρχαίας ακρόπολης, δίπλα στο µπεζεστένι (τούρκικη αγορά), όπου οι ανασκαφές της αρχαιολογικής υπηρεσίας αποκάλυψαν µεγάλο τµήµα του.

Στις αρχές του 16 ου αιώνα κατεδαφίστηκε και µεταφέρθηκε στη σηµερινή του θέση στην οποία διατηρήθηκε µέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1940. Κατά την περίοδο αυτή όπως αναφέρεται σε διάφορα έγγραφα και περιηγητικά κείµενα του 17 ου και 18 ου αιώνα υπέστη πολλές καταστροφές. Το 1737 έγινε µερική καταστροφή από πυρκαγιά και το 1769 πυρπολείται, ενώ κατόπιν κατεδαφίζεται ολοσχερώς από φανατικούς µουσουλµάνους. Ο νέος ναός ανοικοδοµείται στη θέση του πυρποληµένου το 1794 λαµπρότερος και µεγαλοπρεπέστερος σε ρυθµό «τρίκλιτη βασιλική». ιατηρείται σε όλη τη διάρκεια του 19 ου αιώνα, κατεδαφίζεται στις αρχές του 20 ου και ανοικοδοµείται νέος. Ο σηµερινός ναός χτίστηκε την δεκαετία του 1960 στην ίδια θέση και κατά τη διάρκεια της ανέγερσής του λειτουργούσε πρόχειρος ναός στην θέση του παλαιότερου βυζαντινού. Φωτογραφία 9: Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αχιλλείου Η θέση στην οποία βρίσκεται ο µητροπολιτικός ναός, δεν υπάγεται στον καθαρά αστικό ιστό. Είναι πάνω στον µοναδικό λόφο της πόλης, όπου υπάρχει σύµπλεγµα ιστορικών µνηµείων. Ο ευρύτερος χώρος του λόφου (φρούριο) είναι παράλληλα και χώρος περιπάτου και αναψυχής καθώς υπάρχουν καταστήµατα τέτοιας χρήσης. Οι κατοικίες είναι λίγες, κυρίως ισόγεια και διώροφα κτίρια, χωρίς προοπτική περαιτέρω αύξησής τους. Στους πρόποδες του λόφου, βρίσκεται και το αρχαίο θέατρο, της εποχής των ελληνιστικών χρόνων (βλ. Φωτογραφία 3).

Φωτογραφία A.1: Πλατεία Ταχυδροµείου (αριστερα) και Κεντρική Πλατεία (δεξιά) πριν την ανακατασκευή τους Φωτογραφία A.2: Ο Λόφος του Φρουρίου από ψηλά (άποψη από το αρχαίο θέατρο)

Φωτογραφία A.3: Ο Λόφος του Φρουρίου µε το Μπεζεστένι, τη Βασιλική και το αρχαίο θέατρο Φωτογραφία A.4: Η πλατεία Ταχυδροµείου πριν την ανακατασκευή της (άποψη από ψηλά)

Üñôçò 1 - ÅÌÐÏÑÉÏ B Áñ çãåßï ÔáêôéêÞò Áåñïðïñßáò 1ç ÓÔÑÁÔÉÁ ÏÔE Ï.Ó.Å. Ä.Å.Ç. ÍÅÊÑÏÔÁÖÅÉÏ ÐÉÍÁÊÏÈÇÊÇ Óôñáôüðåäï 'ÌÐÏÕÃÁ' 303 Ð.Å.Â. ÁÑ. ÌÏÕÓÅÉÏ Åìðïñéêïß Üîïíåò Ëá áíáãïñü ÓôåãáóìÝíç ÁãïñÜ þñïé Ëáúêþí Áãïñþí ÕðåñáãïñÝò

Üñôçò 2 - ÄÇÌÏÓÉÏÉ ÙÑÏÉ B Á.Ô.Á. ÙÑÏÓ 1çò ÓÔÑÁÔÉÁÓ ÏÔE Ï.Ó.Å. Ä.Å.Ç. ÍÅÊÑÏÔÁÖÅÉÏ ÐÉÍÁÊÏÈÇÊÇ Ð.Å. ÁÐÏÈÇÊÅÓ Å.Ã.Ó. ÓÔÑÁÔÏÐÅÄÏ ÌÐÏÕÃÁ ÁÑ. ÌÏÕÓÅÉÏ ÐÅÆÏÄÑÏÌÏÉ ÊÅÍÔÑÉÊÇ ÐËÁÔÅÉÁ ÐËÁÔÅÉÁ ÍÅÁÐÏËÇÓ ÁËÓÏÓ ËÏÖÏÓ ÖÑÏÕÑÉÏÕ ÐËÁÔÅÉÁ ÔÁ ÕÄÑÏÌÅÉÏÕ ÁËÊÁÆÁÑ ÌÅÆÏÕÑËÏ

Üñôçò 3 - ÙÑÏÉ ËÁÔÑÅÉÁÓ B Áñ çãåßï ÔáêôéêÞò Áåñïðïñßáò 1ç ÓÔÑÁÔÉÁ ÏÔE Ï.Ó.Å. Ä.Å.Ç. ÍÅÊÑÏÔÁÖÅÉÏ ÐÉÍÁÊÏÈÇÊÇ Óôñáôüðåäï 'ÌÐÏÕÃÁ' 303 Ð.Å.Â. ÁÑ. ÌÏÕÓÅÉÏ ñéóôéáíïß Ïñèüäïîïé Ã.Ï.. ÓõíáãùãÞ Êáèïëéêïß ÅõáããåëéóôÝò

ÐáñÜñôçìá - ÈÅÓÅÉÓ ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÙÍ B Áñ çãåßï ÔáêôéêÞò Áåñïðïñßáò A3 A2 A4 A1 1ç ÓÔÑÁÔÉÁ ÏÔE Ï.Ó.Å. Ä.Å.Ç. ÍÅÊÑÏÔÁÖÅÉÏ ÐÉÍÁÊÏÈÇÊÇ Óôñáôüðåäï 'ÌÐÏÕÃÁ' 303 Ð.Å.Â. ÁÑ. ÌÏÕÓÅÉÏ