ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ «ΚΡΕΜΑΣΤΗ 1000128» ΕΙΔΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 1

ΕΙΔΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΕΝΙΚΑ 3 ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ 4 ΣΚΟΠΟΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 5 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 6 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 7 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑΣ 7 Ι. Πτηνά αναφερόμενα στο παράρτημα I της 79/409/EEC 7 ΙΙ. Πτηνά μη αναφερόμενα στο παράρτημα I της 79/409/EEC 8 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΝΙΔΑΣ 27 Ι. Είδη πανίδας αναφερόμενα στο παράρτημα II της 92/43/EEC 27 ΙΙ. Άλλα σημαντικά Είδη πανίδας 27 ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ της 79/409/EEC ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 27 ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ της 92/43/EEC ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 29 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 29 ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 30 WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 2

ΓΕΝΙΚΑ Η παρούσα ειδική οικολογική αξιολόγηση αφορά το έργο «ΣΤΑΘΜΟΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ WIND με την ονομασία «ΚΡΕΜΑΣΤΗ» και κωδικό 1000128. Το έργο υφίσταται, στη θέση Αερόμυλος, της ΔΔ Χαλκιάδων, ΔΕ Πολυδάμαντα, Δήμου Φαρσάλων Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας, Περιφέρειας Θεσσαλίας. Το έργο βρίσκεται εντός των ορίων περιοχής του δικτύου NATURA, με την ονομασία «ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΜΠΟΥ» με κωδικό GR 1420011 - Περιοχή SA (Ζώνες Ειδικής προστασίας). ΘΕΣΗ WIND ΥΠΟΜΝΗΜΑ Περιοχές NATURA SA (Ζώνες Ειδικής Προστασίας) Καταφύγια Άγριας Ζωής Στο παραπάνω απόσπασμα χάρτη φαίνονται τα όρια των περιοχών Natura και η θέση του έργου. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 3

ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Η παρούσα έκθεση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης, συντάχθηκε με βάση τις παρακάτω νομοθετικές διατάξεις: Ν. 1650/86 Για την προστασία του περιβάλλοντος (ΦΕΚ 160/Α/16-10-86) Ν. 4014/2011 - Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου περιβάλλοντος Ν. 3937/2011 - Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις ΚΥΑ 8353/276/Ε103/2012 (ΦΕΚ 415/Β/23.2.2012) «Τροποποίηση και συµπλήρωση της υπ. αρ. 37338/1807/2010 Κ.Υ.Α. «Καθορισµός µέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας οικοτόπων/ενδιαιτηµάτων της,..»(β 1495), και των σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, όπως κωδικοποιήθηκε µε την οδηγία 2009/147/ΕΚ». ΚΥΑ 37338/1807/Ε103/2010 Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, «Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών», του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ. Οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών Οδηγία 79/409/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979 περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών ΚΥΑ 414985/1985 «Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας» ΚΥΑ 14849/853/Ε103/2008 Τροποποίηση των υπ' αριθμ. 33318/3028/1998 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β 1289) και υπ' αριθμ. 29459/1510/2005 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β 992), σε συμμόρφωση με διατάξεις της οδηγίας 2006/105 του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2006 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΚΥΑ 33318/1998 (φεκ 1289/β/28.12.98) «καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων), της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας ΠΔ 67/1981 (ΦΕΚ 23 Α ) «Περί προστασίας της αυτοφυούς Χλωρίδος και Άγριας Πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και Ελέγχου της Ερεύνης επ αυτών». WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 4

ΣΚΟΠΟΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Σκοπός της παρούσας είναι η καταγραφή των στοιχείων του βιοτικού περιβάλλοντος της περιοχής του έργου, με έμφαση στα προστατευτέα είδη της περιοχής Natura στην οποία βρίσκεται το έργο. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Όνομα Περιοχής: ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΚΑΜΠΟΥ Κωδικός Περιοχής: GR1420011 Συντεταγμένες: Έκταση: Longitude: 22.417778 Latitude: 39.449722 95596.1200 Ηa Minimum: 65 Υψόμετρα: Maximum: 725 Mean: 197 Τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής είναι τα παρακάτω: Buteo rufinus, Falco naumanni. Σύμφωνα με το τυποποιημένο δελτίο δεδομένων στην περιοχή υπάρχουν τα παρακάτω είδη πτηνών: Alcedo atthis, Botaurus stellaris, Bubo bubo, Burhinus oedicnemus, Buteo rufinus, Calandrella brachydactyla, Ciconia Ciconia, Circaetus gallicus, Circus aeruginosus, Circus cyaneus, Coracias garrulus, Egretta alba, Egretta garzetta, Falco columbarius, Falco naumanii, Falco peregrinus, Falco vespertinus, Ficedula albicollis, Lanius minor, Melanocorypha calandra, Nycticorax nycticorax, Accipiter nisus, Acrocephalus arundinaceus, Alauda arvensis, Anas crecca, Anas platyrhynchos, Ardea cinerea, Buteo Buteo, Calidris alpine, Coccothraustes Coccothraustes, Corvus frugilegus, Coturnix Coturnix, Cuculus canorus, Delichon urbica, Emberiza melanocephala, Emberiza schoeniclus, Erithacus rubecula, Fringilla coelebs, Fulica atra, Gallinago gallinago, Hippolais pallida, Hirundo daurica, Hirundo rustica, Lanius senator, Larus ridibundus, Luscinia Luscinia, Luscinia megarhynchos, Merops apiaster, Motacilla alba, Motacilla cinerea, Motacilla flava, Muscicapa striata, Oenanthe hispanica, Oenanthe Oenanthe, Otus scops, asser hispaniolensis, halacrocorax carbo sinensis, hoenicurus ochruros, Sturnus vulgaris, Sylvia atricapilla, Sylvia cantillans, Sylvia communis, Tachybaptus ruficollis, Vanellus vanellus. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 5

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Φυσικοί οικότοποι (ενδιαιτήματα) ονομάζονται οι χερσαίες περιοχές ή οι υγρότοποι που διακρίνονται χάριν στα βιοτικά και αβιοτικά χαρακτηριστικά τους. Οι περιοχές αυτές μπορεί να είναι είτε εξ ολοκλήρου φυσικές, είτε ημιφυσικές. Ο ορατός κίνδυνος εξαφάνισης πολλών ειδών οργανισμών και αλλοίωσης της σύνθεσης και υποβάθμισης πολλών οικοσυστημάτων, με αποτέλεσμα τη μείωση της βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, οδήγησαν στη διακήρυξη της Διάσκεψης του Ρίο το 1992 και στην έκδοση της Οδηγίας 92/43 από μέρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σκοπός της έκδοσης αυτής της Οδηγίας είναι τόσο η διατήρηση της βιοποικιλότητας στα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της προστασίας ορισμένων φυσικών τύπων οικοτόπων (habitats) κοινοτικού ενδιαφέροντος, όσο και ορισμένων ειδών φυτών και ζώων, επίσης κοινοτικού ενδιαφέροντος. Στο τυποποιημένο δελτίο του δικτύου Natura για την περιοχή, αναφέρονται τα παρακάτω είδη οικοτόπων: Habitat Classes % Cover Inland water bodies (Standing water, Running water) 1.00 Heath, Scrub, Maquis and Garrigue, hygrana 4.00 Dry grassland, Steppes 5.50 Extensive cereal cultures (including Rotation cultures with regular fallowing) 50.00 Other arable land 35.00 Broad-leaved deciduous woodland 0.50 Non-forest areas cultivated with woody plants (including Orchards, groves, Vineyards, Dehesas) 2.00 Inland rocks, Screes, Sands, ermanent Snow and ice 1.00 Other land (including Towns, Villages, Roads, Waste places, Mines, Industrial sites) 1.00 TOTAL HABITAT COVER 100 % Στην θέση του έργου δεν έχουν καταγραφεί οικότοποι προτεραιότητας. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 6

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ Στο τυποποιημένο δελτίο του δικτύου Natura για την περιοχή, δεν αναφέρονται είδη χλωρίδας. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑΣ Σύμφωνα με το τυποποιημένο δελτίο του δικτύου Natura, στην περιοχή απαντώνται τα παρακάτω είδη πτηνών: Ι. Πτηνά αναφερόμενα στο παράρτημα I της 79/409/EEC OULATION CODE NAME Resident Migratory Breed Winter Stage A229 Alcedo atthis A021 Botaurus stellaris 3 6 A215 Bubo bubo 1-Φεβ A133 Burhinus oedicnemus >30 A403 Buteo rufinus 4 A243 Calandrella brachydactyla >50 A031 Ciconia ciconia 102 A080 Circaetus gallicus A081 Circus aeruginosus A082 Circus cyaneus A231 Coracias garrulus 4 A027 Egretta alba 30-44 A026 Egretta garzetta >5 A098 Falco columbarius A095 Falco naumanii 1890-2160 WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 7

A103 Falco peregrinus A097 Falco vespertinus A321 Ficedula albicollis A339 Lanius minor A242 Melanocorypha calandra >100 A023 Nycticorax nycticorax >6 ΙΙ. Πτηνά μη αναφερόμενα στο παράρτημα I της 79/409/EEC OULATION CODE NAME Resident Migratory Breed Winter Stage A086 Accipiter nisus A298 Acrocephalus arundinaceus A247 Alauda arvensis >8.000 A051 Anas crecca A053 Anas platyrhynchos A028 Ardea cinerea 27-32 A215 Buteo buteo 3 >300 A149 Calidris alpina A373 Coccothraustes coccothraustes A348 Corvus frugilegus A347 Coturnix coturnix A212 Cuculus canorus A253 Delichon urbica WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 8

A382 Emberiza melanocephala A381 Emberiza schoeniclus A269 Erithacus rubecula A359 Fringilla coelebs A125 Fulica atra A153 Gallinago gallinago A438 Hippolais pallida A252 Hirundo daurica A251 Hirundo rustica A341 Lanius senator A179 Larus ridibundus A270 Luscinia luscinia A271 Luscinia megarhynchos A230 Merops apiaster 36-51 A262 Motacilla alba A261 Motacilla cinerea A260 Motacilla flava A381 Muscicapa striata A278 Oenanthe hispanica 1360 Oenanthe oenanthe A214 Otus scops >30 A415 asser hispaniolensis A391 halacrocorax carbo sinensis WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 9

A273 hoenicurus ochruros A283 Sturnus vulgaris C A311 Sylvia atricapilla A364 Sylvia cantillans A309 Sylvia communis A004 Tachybaptus ruficollis R R A142 Vanellus vanellus Alcedo atthis Αλκυόνη Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται όλο το χρόνο. Σε μεγάλο πλήθος κατά τη φθινοπωρινή περίοδο που μεταναστεύει νότια και μαζικά. Σε μικρότερο πλήθος το Χειμώνα και τέλος σε ακόμη μικρότερο κατά τη θερινή περίοδο το οποίο και φωλιάζει. Ο πληθυσμός της Αλκυόνης στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 100-300 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Οικολογία - απειλές. Η αλκυόνη απαντάται στις όχθες λιμνών, ποταμών και παράκτιων υγροτόπων. Φιάχνει τη φωλιά της σκάβοντας βαθειές τρύπες σε σχετικά μαλακό έδαφος σε απότομα πρανή των οχθών υδατορευμάτων ή λιμνών. Έχει λίγο πολύ σταθερές επικράτειες και συγκεκριμένα πλεονεκτικά σημεία (συνήθως προεξέχοντα κλαδιά δέντρων ή πασσάλους) απ όπου εφορμά για τροφή (μικρά ψάρια) που πιάνει με απότομες βουτιές. Δεν απειλείται ιδιαίτερα παρά μόνον από τους περιοδικούς «καθαρισμούς» των οχθών ποταμών και κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Botaurus stellaris Ήταυρος Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Κινδυνεύον EN [B2ab(i,iii,iv), D] Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Μειωμένου ενδιαφέροντος LC Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία: Ο ήταυρος είναι κυρίως χειμερινός επισκέπτης και διερχόμενος μετανάστης στην Ελλάδα, ενώ λίγα ζευγάρια αναπαράγονται μόνο στον Αμβρακικό. Κατά τη διαχείμαση και ιδιαίτερα σε περιόδους βαρυχειμωνιάς μεγάλος αριθμός ηταύρων απαντάται κυρίως σε υγρότοπους της βόρειας και δυτικής Ελλάδας (Handrinos & Akriotis 1997, Newbery 1997). Κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση το είδος απαντάται επίσης σε αρκετούς υγρότοπους ή και σε WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 10

πρόσκαιρα πλημμυρισμένες περιοχές στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε αρκετά νησιά (Handrinos & Akriotis 1997, Bonetti & Παπακωνσταντίνου 2000, Ζόγκαρης 2000, Ζόγκαρης και συν. 2003). Δεν υπάρχουν πάντως επαρκείς καταμετρήσεις του διαχειμάζοντος ή του διερχόμενου κατά τη μετανάστευση πληθυσμού. Ένα άτομο δακτυλιωμένο στη Γερμανία βρέθηκε στην κεντρική Μακεδονία (ΕΚΔΠ βάση δεδομένων). To είδος έχει υποστεί σημαντική μείωση στην Ελλάδα, αλλά είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν όλες οι περιοχές όπου αναπαραγόταν παλαιότερα. Ιστορικά υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η φώλιαζε π.χ. στους υγρότοπους του Θερμαϊκού, στο Δέλτα Έβρου, στην περιοχή Στροφιλιάς, στη Λ. Ιωαννίνων (Τσιακίρης προσ. επικ.) και πιθανώς στη Λ. Κάρλα κ.α. Στη δεκαετία του '80 ο αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός είχε υπολογιστεί σε 2 ζευγ. (Crivelli et al. 1988), ενώ σήμερα εκτιμάται σε 5-15 ζευγ. (Ζόγκαρης 2000, Ζόγκαρης και συν. 2003, BirdLife International 2004) σε δύο μόνο περιοχές, στο βόρειο Αμβρακικό Κόλπο (Ζόγκαρης 2000). Ποσοστό του πληθυσμού του είδους στην Ελλάδα: <1% του ευρωπαϊκού (Wetlands International 2006). Οικολογία: Πολύ εξειδικευμένο είδος, ζει σε καλαμιώνες και έλη γλυκού νερού. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο αναπαραγωγής, εξαρτάται άμεσα από την παρουσία σχετικά εκτεταμένων καλαμιώνων, ενώ τρέφεται στα κράσπεδα της πυκνής αναδυόμενης βλάστησης, σε υγρολίβαδα ή στην άκρη τάφρων, μικρών λιμνών και πεδινών ποταμών. Τρέφεται κυρίως με ψάρια, αμφίβια, ερπετά, υδρόβια έντομα και, σπανιότερα, με μικρά θηλαστικά και πουλιά. Φωλιάζει σε πυκνούς καλαμιώνες, όπου κτίζει φωλιά σαν μικρή εξέδρα στο ύψος της στάθμης του νερού. Είδος συνήθως πολυγαμικό, τα θηλυκά ασχολούνται αποκλειστικά με τη φροντίδα των νεοσσών, ενώ τα αρσενικά υπερασπίζονται την επικράτεια (White et al. 2006). Το χαρακτηριστικό "μουγκάνισμα" που χρησιμοποιείται για την οριοθέτηση και διατήρηση της επικράτειας ακούγεται (στον Αμβρακικό) από τον Φεβρουάριο εβδομάδα του Ιουνίου. ως την τελευταία Απειλές: Οι κυριότερες απειλές για το είδος είναι οι ανθρώπινες επεμβάσεις στους υγρότοπους (καταστροφή ενδιαιτημάτων, μετατροπή ή αποξήρανση υγρότοπων γλυκού νερού, έργα εντατικοποίησης υδάτινων πόρων κ.ά.), που οδηγούν στη ραγδαία συρρίκνωση των βιοτόπων γλυκού νερού την άνοιξη. Επειδή τα πουλιά χτίζουν τη φωλιά τους συνήθως μέσα σε πλημμυρισμένους καλαμιώνες, αυτοί πρέπει να διατηρούνται κατακλυσμένοι με νερό σε όλη τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, ώστε να μην κινδυνεύουν τα αβγά ή οι νεοσσοί από θηρευτές και ενόχληση. Αυτό συμβαίνει π.χ. στο βάλτο Ροδιάς, στον Αμβρακικό, όπου έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές λόγω της υφαλμύρωσης των μεγάλων καλαμιώνων, με συνέπεια την αραίωσή τους και τη μείωση των αναπαραγόμενων εκεί ζευγαριών (Ζόγκαρης και WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 11

συν. 2003). Υδρολογικές αλλαγές μπορεί επίσης να επηρεάζουν αρνητικά και τη διαθεσιμότητα τροφής. Το χειμώνα και κατά τη μετανάστευση το είδος συχνά γίνεται αντικείμενο λαθροθηρίας. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός απαντάται σε μία περιοχή του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Απαιτούμενα μέτρα διατήρησης: Η παρακολούθηση και η προώθηση ειδικών σχεδίων διαχείρισης υδάτων σε συγκεκριμένους υγρότοπους μπορούν να επαναφέρουν ή να βοηθήσουν την ανάκαμψη του αναπαραγόμενου πληθυσμού. Απαιτούνται ειδικά μέτρα διαχείρισης στις συγκεκριμένες περιοχές στον Αμβρακικό. Χρειάζεται επίσης αυστηρός έλεγχος της λαθροθηρίας, ενώ σημαντική θεωρείται και η ενημέρωση του κοινού σε σχέση με τη διαχείριση υγρότοπων και ιδιαίτερα των καλαμιώνων. Bubo bubo Μπούφος Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Μπούφου στη χώρα μας εκτιμάται σε 200-500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Οικολογία. Ο Μπούφος είναι το μεγαλύτερο νυκτόβιο αρπακτικό της Ευρώπης. Εποικίζει μεγάλη ποικιλία ενδιαιτημάτων, δάση αλλά και ενδιαιτήματα μακία ή φρυγάνων. Προτιμάει επίσης τις απότομες βραχώδεις πλαγιές εκατέρωθεν μικρών ή μεγάλων ρεμάτων ή υδατοσυλλογών. Φωλιάζει συνήθως σε τρύπες και προστατευμένες κοιλότητες βράχων. Τρέφεται με θηλαστικά και μεσαίου μεγέθους πουλιά. Απειλές. Είναι είδος ιδιαίτερα ευαίσθητο στην ανθρώπινη ενόχληση. Κατά την περίοδο της αναπαραγωγής η παρουσία του ανθρώπου κοντά στη φωλιά οδηγεί συχνά στην εγκατάλειψή της. Οι πληθυσμοί του Μπούφου έχουν μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, κυρίως λόγω της θανάτωσης από πρόσκρουση ή ηλεκτροπληξία και της λαθροθηρίας, αλλά και ως επακόλουθο της συνεχούς επέκτασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων μέσα στο δάσος. Η διάνοιξη δασικών δρόμων αυξάνει τις δυνατότητες πρόσβασης υλοτόμων, κυνηγών αλλά και επισκεπτών στις απομονωμένες περιοχές που αποτελούν το βιότοπο του είδους με αποτέλεσμα το συνεχή περιορισμό του. Τέλος, σημαντικό ρόλο στη μείωση των πληθυσμών του Μπούφου έχει παίξει και η μείωση των πληθυσμών της λείας του κυρίως των μικρών τρωκτικών που προήλθε από την αυξημένη χρήση γεωργικών φαρμάκων κατά τις τελευταίες δεκαετίες WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 12

Burhinus oedicnemus Πετροτριλίδα Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Πετροτριλίδας στη χώρα μας εκτιμάται σε 300-500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Οικολογία. Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή μελέτης. Έχει κυρίως νυκτόβιες συνήθειες και συχνάζει σε ξερές στεπώδεις ή ημιερημικές περιοχές και φωλιάζει σε ανοιχτές περιοχές, χέρσες, αλίπεδα, αμμώδεις με χαλίκια και πέτρες, κ.λπ. Μπορεί επίσης να ζει σε χαμηλούς λόφους με χαμηλή αραιή βλάστηση που μοιάζει με το στεπικό περιβάλλον που αποτελεί το τυπικό ενδιαίτημα του είδους, καθώς και σε ανοιχτούς ελαιώνες σε πετρώδη εδάφη. Buteo rufinus Αετογερακίνα Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Αετογερακίνας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 200-300 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Οικολογία. Είναι κυρίως καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του φεύγει το χειμώνα. Τυπικός βιότοπος του είδους είναι οι ανοιχτές εκτάσεις με μικρά φαράγγια και γυμνές πετρώδεις πλαγιές, όπου φωλιάζει κυρίως σε βράχια. Τρέφεται με σαύρες, φίδια, μικρά πουλιά, μεγάλα έντομα, αλλά και μικρά θηλαστικά σε ανοικτές εκτάσεις και τα αραιά δρυοδάση (Tucker and Heath 1994). Απειλές. Οι κυριότερες απειλές για την Αετογερακίνα είναι η καταστροφή φωλιών, οι οχλούσες δραστηριότητες (λατομεία, κυνήγι, χρήση μονοπατιών, κλπ) η κατασκευή υποδομών (διάνοιξη δρόμων, κεραιών, δικτύων μεταφοράς ρεύματος, κλπ) στους χώρους διατροφής και σε μικρή απόσταση από τις φωλιές του και η λαθροθηρία που διευκολύνεται από το γεγονός ότι οι περισσότερες φωλιές του βρίσκονται σε χαμηλούς και εύκολα προσβάσιμους βράχους, αρκετές φορές πολύ κοντά σε στάνες και οικισμούς. Άλλες απειλές είναι η εντατικοποίηση της γεωργίας και η αυξημένη χρήση βιοκτόνων στις αγροτικές περιοχές που κυνηγά (Τσιόντσης κα 2000). Calandrella brachydactyla Μικρογαλιάντρα Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται στα 20.000-50.000 ζευγάρια. Οικολογία. Προτιμά ανοιχτά, ξηρά πετρώδη ενδιαιτήματα. Τρέφεται κυρίως με σπόρους και έντομα τα οποία θηρεύει στο έδαφος ή επάνω στα χαμηλά φυτά. Μπορεί να βρεθεί ακόμη σε μη εντατικές καλλιέργειες καθώς και σε αραιούς θαμνώνες. Απειλές. Μείωση των ενδιαιτημάτων λόγω των αλλαγών στις καλλιεργητικές τακτικές. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 13

Ciconia Ciconia Λευκοπελαργός Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό VU [C1] Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Μειωμένου ενδιαφέροντος LC Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Ο λευκός πελαργός είναι είδος με ευρεία κατανομή και τοπικά κοινό στον ελληνικό χώρο. Μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα φώλιαζε στις περισσότερες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και σε ορισμένα νησιά. Έκτοτε, ο πληθυσμός του είδους μειώθηκε από περίπου 9.000 ζευγ. το 1958 σε 1.500 στα μέσα της δεκαετίας του '80 ( Handrinos & Akriotis 1997). Σύμφωνα με τη τελευταία "Εθνική απογραφή του λευκού πελαργού" (2004/05), ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός είναι 2.157 ζευγ., με μεγαλύτερη πυκνότητα στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη, μικρότερη στην κεντρική Μακεδονία και τη Θεσσαλία και πολύ χαμηλή στη Στερεά Ελλάδα, τη δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο (ΕΚΔΠ αδημ. αναφορά). Η Λέσβος είναι το μοναδικό νησί της Ελλάδος όπου φωλιάζει το είδος. Εκτός αναπαραγωγικής περιόδου οι λευκοί πελαργοί απαντώνται σε αρκετές περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα δε κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση, οπότε αρκετά άτομα ή και μικρές ομάδες μεταναστεύουν νότια, πάνω από την Πελοπόννησο, την Κρήτη κ.ά. ( Handrinos & Akriotis 1997). Πολλοί λευκοί πελαργοί δακτυλιωμένοι στην Ελλάδα έχουν βρεθεί κυρίως στην Εγγύς και στη Μέση Ανατολή, καθώς και στην ανατολική Αφρική, από την Αίγυπτο νότια μέχρι τη Νότια Αφρική, ενώ 33 λευκοί πελαργοί που είχαν δακτυλιωθεί σε άλλες χώρες, κυρίως στη Γερμανία, έχουν βρεθεί στην Ελλάδα (Ακριώτης & Χανδρινός 2004). Ποσοστό του πληθυσμού του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: <1% του ευρωπαϊκού. Οικολογία: Σχετικά συνηθισμένο είδος, κυρίως σε πεδινές, αλλά και ημιορεινές περιοχές. Ανθρωπόφιλο είδος, φωλιάζει κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς, σε περιοχές με υγρότοπους, πλημμυρισμένους ορυζώνες, λιβάδια και εκτατικές καλλιέργειες, με μέση πυκνότητα 9,61 ζευγ./100 τ.χλμ. Αποφεύγει ψυχρές και υγρές περιοχές με χαμηλή θερμοκρασία, καθώς και εκτάσεις με πυκνή βλάστηση. Προτιμά να τρέφεται σε ρηχά και στάσιμα νερά, σε κορεσμένα με νερό εδάφη, συχνά δε σε ξερολίβαδα και σε βοσκοτόπια. Η διατροφή του αποτελείται από κάθε είδους μικρά ζώα, όπως έντομα, ερπετά, αμφίβια και μικρά θηλαστικά. Επίσης τρέφεται με αβγά και νεοσσούς πουλιών. Παλαιότερα έφτιαχνε τη φωλιά του σε μεγάλα δέντρα, ενώ σήμερα το 81% του πληθυσμού φωλιάζει σε στύλους της ΔΕΗ, ενώ το 14% σε στέγες εκκλησιών και σπιτιών (ΕΚΔΠ αδημ. αναφορά). Απειλές: Ο πληθυσμός του είδους στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του '50 μέχρι και την τελευταία απογραφή του 2004/05 παρουσιάζει μείωση κατά 75% περίπου. Βασικός λόγος αυτής της μείωσης είναι η εκτεταμένη καταστροφή που WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 14

έχουν υποστεί, ιδιαίτερα τις 3 τελευταίες δεκαετίες, τα πεδινά υγροτοπικά οικοσυστήματα της Ελλάδας και κυρίως τα φυσικά υγρολίβαδα, που είναι το βασικό ενδιαίτημά του. Το είδος φαίνεται να αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα στη δυτική Ελλάδα (Ήπειρο και Αιτωλοακαρνανία), όπου, παρά την ύπαρξη μεγάλων και μικρών υγρότοπων, ο πληθυσμός των λευκών πελαργών παραμένει πολύ μικρός. Σε ορισμένες περιοχές η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι τόσο μικρή που η καταστροφή έστω και μίας φωλιάς να προκαλεί τη διάσπαση της συνέχειας στην κατανομή του. Σημαντικότερη απειλή για το είδος σήμερα αποτελεί η υψηλή θνησιμότητα, ιδιαίτερα των νεαρών ατόμων, από ηλεκτροπληξία, λόγω του πολύ μεγάλου ποσοστού φωλιών σε στύλους της ΔΕΗ. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, μεγάλο μέρος του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/ Natura 2000. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Αποκατάσταση των υγρολίβαδων σε υγρότοπους ή γύρω από αυτούς, επειδή αποτελούν τους σημαντικότερους χώρους τροφοληψίας του είδους. Απαιτείται η λήψη πρόσθετων μέτρων από τη ΔΕΗ, όπως η κάλυψη με ειδικό πλαστικό των γυμνών καλωδίων, τουλάχιστον στα σημεία όπου φτιάχνουν τις φωλιές τους οι λευκοί πελαργοί. Circaetus gallicus Φιδαετός Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Φιδαετός εξαπλώνεται στην ηπειρωτική κυρίως Ελλάδα και μερικά νησιά αν και δεν αναπαράγεται σε όλα. Η κατανομή του φτάνει μέχρι την νότια Πελοπόννησο ενώο κύριο όγκος του πληθυσμού του είναι στην κεντρική και βόρειο Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 300-500 ζευγάρια.. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε μεγάλα δέντρα σε ώριμα δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων ειδών. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά (87%) με ερπετά (φίδια, σαύρες) και σε πολύ μικρότερο βαθμό με πουλιά και μικροθηλαστικά. O βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει ανοιχτές, ξηρές περιοχές με χαμηλή βλάστηση, βοσκοτόπια και βραχώδεις σχηματισμούς αλλά και καλλιέργειες που εναλλάσσονται με χέρσα χωράφια και ξερολιθιές όπου αφθονούν τα ερπετά. Απειλές. Η καταστροφή των ώριμων δασών, οι πυρκαγιές και η όχληση λόγω διάνοιξης δασικών δρόμων, και δραστηριοτήτων υλοτομίας ή αναψυχής αποτελούν τις κύριες απειλές για την αναπαραγωγή του. Επίσης, η δάσωση των ανοιχτών εκτάσεων, η υποβόσκηση, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης και των ορεινών καλλιεργειών και η εντατικοποίηση της γεωργίας είναι WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 15

βασικές απειλές για τον βιότοπο κυνηγίου του Φιδαετού. Τέλος, η χρήση ζιζανιοκτόνων και φυτοφαρμάκων μειώνουν την διαθεσιμότητα της τροφής του. Circus aeruginosus Καλαμόκιρκος Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό VU [D1] Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Μειωμένου ενδιαφέροντος LC Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Αν και παλαιότερα ο καλαμόκιρκος ήταν είδος κοινό και με ευρεία κατανομή στην Ελλάδα, ο πληθυσμός του υπέστη σαφή μείωση, λόγω της αποξήρανσης πολλών υγρότοπων όπου φώλιαζε. Σήμερα το είδος αναπαράγεται μόνο στη Μακεδονία, στη Θράκη, στην Ήπειρο και στη Λήμνο (Handrinos & Akriotis 1997). Ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε 50-80 ζευγ., με τάσεις περαιτέρω μείωσης ( BirdLife International 2004). Το είδος είναι πολύ πιο διαδεδομένο και τοπικά κοινό το χειμώνα και κατά τη μετανάστευση, οπότε απαντάται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και σε πολλά νησιά. Η πλειονότητα του διαχειμάζοντος στην Ελλάδα πληθυσμού αποτελείται από θηλυκά και νεαρά άτομα (Χανδρινός 1992, Handrinos & Akriotis 1997, ΕΟΕ αδημ. δεδομένα). Υπάρχουν 6 επανευρέσεις στην Ελλάδα πουλιών δακτυλιωμένων σε Φινλανδία, Πολωνία, Ρωσία κ.α., ενώ ένα άτομο που δακτυλιώθηκε στο Δέλτα Σπερχειού βρέθηκε στη Ρωσία (Ακριώτης & Χανδρινός 2004). Ποσοστό του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: <1% του ευρωπαϊκού. Οικολογία: Ζει σε υγρότοπους με εκτεταμένους καλαμιώνες ή άλλη παρόμοια υδρόφιλη βλάστηση, όπου φωλιάζει και κατά το μεγαλύτερο μέρος αναζητεί την τροφή του. Τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά και πουλιά (υδρόβια και στρουθιόμορφα) (Alivizatos et al. 2006). Εκτός αναπαραγωγικής περιόδου κουρνιάζει ομαδικά σε καλαμιώνες, συχνά με άλλα είδη κίρκων, π.χ. 35-46 άτομα στη Λ. Βιστωνίδα κ.α. (Handrinos & Akriotis 1997). Απειλές: Απειλείται κυρίως από την υποβάθμιση των υγρότοπων, τη λαθροθηρία κατά τη μετανάστευση, τη μολυβδίαση από τα σκάγια των κυνηγών ( ain & Handrinos 1990) και πιθανώς τη ρύπανση (φυτοφάρμακα κτλ). Τοπικά οι φωλιές του απειλούνται από την ανεξέλεγκτη βόσκηση βοοειδών κ.ά. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, το μεγαλύτερο μέρος του αναπαραγόμενου πληθυσμού του απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Χρειάζεται αποτελεσματικότερη προστασία των υγρότοπων, ιδιαίτερα των ελωδών και ρηχών εκτάσεων με καλαμιώνες και άλλη παρόμοια βλάστηση, όπου φωλιάζει το είδος, έλεγχος της λαθροθηρίας και απαγόρευση της χρήσης σκαγιών μολύβδου στους υγρότοπους, έλεγχος της WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 16

βόσκησης, καθώς και ενημέρωση του κοινού. Χρειάζεται επίσης ακριβέστερη καταγραφή του αναπαραγόμενων ζευγαριών και παρακολούθηση του πληθυσμού του είδους, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου το είδος είναι σχετικά σπάνιο. Circus cyaneus Χειμωνόκιρκος Καθεστώς Παρουσίας: Χειμερινός επισκέπτης, Περαστικός επισκέπτης. Το είδος παρατηρείται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα καθώς και τα νησιά ( Handrinos & Akriotis 1997). Οικολογικές Απαιτήσεις: Ο βιότοπος του Χειμωνόκιρκου είναι τα έλη με χαμηλή βλάστηση, τα χορτολίβαδα και γενικά οι ανοιχτές εκτάσεις. Απαντάται επίσης σε φρυγανικά οικοσυστήματα ακόμη και σε μεγάλο υψόμετρο (χειμ ώνα και κατά την φθινοπωρινή μετανάστευση). Tρέφεται με μικρόπουλα, μικροθηλαστικά, ερπετά αλλά και έντομα (Cramp & Simmons 1980, Ferguson-Lee & Christie 2001, Leckie et al. 2008, Arroyo et al. 2009) Κυριότερα ενδιαιτήματα που στηρίζουν το είδος 263 Σκληρόφυλλοι θαμνώνες, γκαρίγκ και μακί 266 Αλπικά, υποαλπικά και βόρεια εύκρατα λιβάδια 271 Μεσόφιλα λιβάδια 279 Αλκαλικοί τυρφώνες και έλη, μεταβατικά τέλματα και πηγές 296 Καλλιεργούμενη γη Απειλές: Η καταστροφή και συρρίκνωση των υγροτόπων και κυρίως η αποξήρανση των ελών. Επίσης η δάσωση και υποβόσκηση των ανοικτών εκτάσεων π.χ. των υποαλπικών λιβαδιών υποβαθμίζουν τον βιότοπο τροφοληψίας του είδους (Tucker & Heath 1994, Gensbol & Thiede 2008, Cormier, et al. 2008). Coracias garrulus Χαλκοκουρούνα Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό VU [C1] Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Σχεδόν απειλούμενο: ΝΤ / Ευρώπη: Τρωτό VU Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Στην Ελλάδα η χαλκοκουρούνα είναι καλοκαιρινός επισκέπτης και διερχόμενος μετανάστης. Παλαιότερα είχε πολύ ευρύτερη κατανομή και φώλιαζε μέχρι τη νότια Πελοπόννησο ή και την Κρήτη, αλλά, μετά από σοβαρή πληθυσμιακή μείωση που υπέστη τα τελευταία 30 χρόνια, έχει πλέον περιοριστεί κυρίως στη Θράκη, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, καθώς και στη Λέσβο, τη Σάμο και την Κω, με λίγα ζευγάρια σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων (Τήλο, Ρόδο κ.α.) ( Handrinos & Akriotis 1997). Συνήθως οι πληθυσμοί είναι πολύ αραιοί, αλλά τοπικά (π.χ. στην Κω) διατηρούνται σε καλή πυκνότητα. Ο συνολικός WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 17

αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός υπολογίζεται σε 200-300 ζευγ., με αρνητικές τάσεις ( BirdLife International 2004). Η χαλκοκουρούνα είναι αρκετά πιο διαδεδομένο είδος κατά τη μετανάστευση, χωρίς και πάλι να είναι κοινό. Υπάρχουν 9 επανευρέσεις στην Ελλάδα ατόμων δακτυλιωμένων στη Λετονία (3), Ουγγαρία (2), Λιθουανία, Πολωνία, Βουλγαρία και Γερμανία (Ακριώτης & Χανδρινός 2004). Ποσοστό του πληθυσμού του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: <1% του ευρωπαϊκού. Οικολογία: Αναπαράγεται κυρίως σε πεδινές, ημιπεδινές περιοχές με ανοιχτές στέπες, χερσολίβαδα, παραδοσιακές καλλιέργειες, βοσκότοπους και εκτάσεις με αραιά δέντρα. Επίσης, σε ανοιχτές περιοχές με διαπλάσεις istachia terebinthus και Quercus ithaburensis, στο Αν. Αιγαίο. Φωλιάζει σε τρύπες σε κάθετες όχθες ποταμών, παλιά δέντρα, παλαιά κτίρια και πρανή δρόμων. Τρέφεται κυρίως με μεγάλα έντομα και σποραδικά με ερπετά. Περνά πολλή ώρα στις κορυφές δέντρων και θάμνων, όπως επίσης και σε σύρματα, φράχτες, πυλώνες. Απειλές: Απειλείται κυρίως από την απώλεια χώρων αναπαραγωγής, η οποία προκαλείται τόσο από την εντατικοποίηση της σύγχρονης γεωργίας όσο και από την εγκατάλειψη της παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Επίσης επηρεάζεται από την απώλεια θέσεων φωλιάσματος λόγω της κοπής παλαιών δέντρων, εγκιβωτισμού φυσικών ρεμάτων, συντήρησης παλαιών δρόμων, κατεδάφισης χαλασμάτων κλπ. Στο ανατολικό Αιγαίο κύρια αιτία της απώλειας ενδιαιτήματος είναι η επέκταση των τουριστικών εγκαταστάσεων εις βάρος των ενδιαιτημάτων όπου απαντάται το είδος. Ίσως επηρεάζεται και από φυτοφάρμακα και, τοπικά, από τη λαθροθηρία, κατά τη μετανάστευση. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, μικρό μόνον ποσοστό του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Η διατήρηση της χαλκοκουρούνας στην Ελλάδα εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τη διατήρηση του ενδιαιτήματός της και την προστασία των θέσεων φωλιάσματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από οικολογική διαχείριση γεωργικών και κτηνοτροφικών εκτάσεων, με εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών μέτρων και καθορισμό/επέκταση ΖΕΠ για το είδος, κυρίως στη Δ. Μακεδονία και στο Αν. Αιγαίο. Η προστασία των θέσεων φωλιάσματος απαιτεί επίσης και σημαντικές προσπάθειες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ενώ χρειάζεται και έλεγχος της λαθροθηρίας κατά τη μετανάστευση. Egretta alba Αργυροτσικνιάς Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό VU [B2ab(i,iii,iv), D] WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 18

Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Μειωμένου ενδιαφέροντος LC Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Ο αργυροτσικνιάς είναι σπάνιο και τοπικό επιδημητικό είδος, αλλά διαδεδομένο και τοπικά κοινό το χειμώνα στην Ελλάδα. Βρέθηκε να φωλιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του '60, στη Λ. Μικρή Πρέσπα και έκτοτε φώλιαζε κατά καιρούς σε διάφορους υγρότοπους της Β. Ελλάδας, όπως στο Πόρτο Λάγος και στο Δέλτα Αξιού (Υφαντής & Καζαντζίδης 2004, Καζαντζίδης 2005, Handrinos & Akriotis 1997). Πρόσφατα (2003) ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του εκτιμήθηκε σε 31-42 ζευγ., που κατανέμονταν σε τρεις αποικίες, στις λίμνες Πρέσπα (2) και Κερκίνη, γεγονός που υποδεικνύει μικρή συρρίκνωση της κατανομής του είδους. Πολύ πιο διαδεδομένος και τοπικά κοινός, ο αργυροτσικνιάς διαχειμάζει στους μεγάλους υγρότοπους της Μακεδονίας, της Θράκης και της δυτικής Ελλάδας, με πληθυσμό που εκτιμάται σε 1.000-2.000 άτομα ( Naziridis et al. 1992, Handrinos & Akriotis 1997), ενώ ελάχιστα άτομα έχουν καταγραφεί κατά τη μετανάστευση στη νότια Ελλάδα, στην Κρήτη κ.α. Οι αργυροτσικνιάδες που διαχειμάζουν στην Ελλάδα προέρχονται κυρίως από χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και ιδιαίτερα από την Ουκρανία, όπως τουλάχιστον αποδεικνύεται από τις 16 μέχρι σήμερα επανευρέσεις στην Ελλάδα δακτυλιωμένων ατόμων (Ακριώτης & Χανδρινός 2004). Ποσοστό του πληθυσμού του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: Περίπου το 0,1-0,3% του αναπαραγόμενου και το 11,6%-23,3% του διαχειμάζοντος πληθυσμού της Ευρώπης (Καζαντζίδης 2005, Wetlands International 2006). Οικολογία: Είναι μεγαλόσωμος, κατάλευκος ερωδιός με κίτρινο μακρύ ράμφος. Μοιάζει πολύ με τον Λευκοτσικνιά μόνο που διαφέρει από αυτόν στο μέγεθος του σώματος και στο χρώμα του ράμφους και των δακτύλων (ο Λευκοτσικνιάς είναι πολύ μικρότερος κι έχει μαύρο ράμφος και κίτρινα δάκτυλα). Μήκος σώματος: 85 102 εκατοστά, άνοιγμα φτερούγων: 140-170 εκατοστά. Κατάλευκος, μοιάζει με τον Λευκοτσικνιά αλλά είναι πολύ μεγαλύτερος. Έχει αναλογικά μακρύ και λεπτό λαιμό, κίτρινο ράμφος, λίγο μαύρο στο άκρο το καλοκαίρι. Πόδια και δάκτυλα μαυροπράσινα. Οι περίοδοι μετανάστευσής του είναι από μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τέλη Απριλίου (κύρια μετανάστευση: το μήνα Μάρτιο), καθώς και από αρχές Ιουλίου μέχρι, περίπου, μέσα Νοεμβρίου (κυρίως : μέσα Σεπτεμβρίου - μέσα Νοεμβρίου). Η περίοδος κατά την οποία γεννάει τα αυγά του είναι από αρχές Απριλίου μέχρι μέσα Ιουνίου (κυρίως: μέσα Απριλίου - τέλη Μαΐου) ενώ παρατηρούνται νεοσσοί από αρχές Μαΐου μέχρι μέσα Αυγούστου (κυρίως: μέσα Μαΐου - μέσα Ιουλίου). Ο αργυροτσικνιάς φωλιάζει σε χαλαρές αποικίες, σε πυκνούς και εκτεταμένους καλαμιώνες, κυρίως σε υγρότοπους γλυκών νερών και δέλτα ποταμών. Περιστασιακά, ιδιαίτερα εκεί όπου δεν υπάρχουν εκτεταμένοι καλαμιώνες, φωλιάζει WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 19

με άλλα είδη ερωδιών σε μικτές αποικίες σε δένδρα (Λ. Κερκίνη). Τρέφεται με υδρόβια, αμφίβια, ερπετά και ψάρια ή και με μικρά θηλαστικά. Το χειμώνα απαντά σε παράκτιους υγρότοπους, συνήθως μεμονωμένος ή σε μικρά κοπάδια. Συχνά αναζητά την τροφή του σε αρδευτικά κανάλια, σε χωράφια κ.α. Απειλές: Η ρύπανση των νερών και η καταστροφή ή και η υποβάθμιση των υγρότοπων, ιδιαίτερα των γλυκών νερών, όπως οι λίμνες και τα έλη, είναι από τις κύριες απειλές του είδους στην Ελλάδα. Επίσης, περιστατικά λαθροθηρίας αναφέρονται κάθε χειμώνα, αν και ο αριθμός των ατόμων που φονεύονται είναι μάλλον περιορισμένος. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, ολόκληρος ο αναπαραγόμενος και μεγάλο ποσοστό του διαχειμάζοντος στην Ελλάδα πληθυσμού απαντώνται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Προστασία των υγρότοπων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση, προώθηση μέτρων για περιορισμό της χρήσης γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων στις καλλιεργούμενες εκτάσεις περιφερειακά των υγρότοπων και διαχείριση των καλαμιώνων έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και οι οικολογικές απαιτήσεις του είδους για φώλιασμα. Egretta garzetta Λευκοτσικνιάς Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Μικροτσικνιά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.500-1.800 ζευγάρια (BirdLife International 2004a). Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του είναι σχετικά μικρός (<94.0 00 ζεύγη) και έχει γνωρίσει κυρίως αύξηση τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες χώρες όπου ζει. Αποδημητικό κυρίως πουλί, που περνάει από την Ελλάδα κατά την μετανάστευσή του από την Βόρεια Ευρώπη προς την Αφρική και αντίστροφα. Αρκετά όμως ζευγάρια ζουν όλο το χρόνο και φωλιάζουν στη χώρα μας κυρίως στον Αμβρακικό κόλπο. Οικολογία: Ενας από τους πιο γνωστούς Ερωδιούς. Είναι Ερωδιός μεσαίου μεγέθους με κατάλευκη όψη. Ξεχωρίζει από τα μαύρα πόδια του με τα κίτρινα δάχτυλα και το μαύρο μακρύ, λεπτό ράμφος του. Την άνοιξη τα δάχτυλα των ποδιών του γίνονται ακόμη πιο κίτρινα. Κατά την εποχή του ζευγαρώματος και της αναπαραγωγής το πουλί φοράει το πιο εντυπωσιακό στολίδι του που είναι ένα μακρύ λεπτό λοφίο που κρέμεται προς τα κάτω, ενώ το σύνολο ολοκληρώνεται με τα φτερά από τους ώμους του, που μακραίνουν και σχηματίζουν ένα κρεμαστό ανάλαφρο μανδύα. Η τροφή του αποτελείται κυρίως από μικρά ψάρια, βατράχια, έντομα και σκουλήκια που τσιμπάει με ιδιαίτερη τέχνη και μεθοδικότητα μέσα από τα νερά και τη λάσπη των υγροτόπων, όπως λιμνοθάλασσες, λίμνες, ρυάκια, χείμαρροι και έλη. Είναι το είδος, που σε αντίθεση με άλλους ερωδιούς, δεν φοβάται τον άνθρωπο και WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 20

μπορεί να εμφανιστεί και σε θορυβώδεις ακτές. Φωλιάζει κατά αποικίες πάνω σε θάμνους και δέντρα. Γεννάει από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο 3-5 γαλαζοπράσινα αβγά που κλωσάνε και οι δύο γονείς για 21-22.μέρες. Οι νεοσσοί δέχονται τις Περιποιήσεις των γονιών τους για 40-45 ημέρες οπότε και εγκαταλείπουν την φωλιά τους. Απειλές. Η ενόχληση από το παράνομο κυνήγι Falco columbarius Νανογέρακο Παρουσία: Στη χώρα μας έρχεται για να διαχειμάσει και δεν φωλιάζει στην Ελλάδα. Οικολογία: Ανήκει στην τάξη ιερακόμορφα. Είναι πουλί που πετάει γρήγορα και ακανόνιστα. Παρόλο το μικρό του μέγεθος είναι δεινός κυνηγός αφού στο μενού του ένας θηλυκός Νανογέρακας μπορεί να συμπεριλάβει μέχρι και φάσα, είναι με λίγα λόγια, ένας αξιοθαύμαστος θηρευτής με μεγάλη ταχύτητα και ο τρόπος που κυνηγάει είναι ίδιος με τα υπόλοιπα μακρυφτέρουγα ξαδέλφια του, με τη μόνη διαφορά, δεν χρησιμοποιεί πάντα την υψηλή πτήση στα κυνήγια του αφού πολλές φορές έχει παρατηρηθεί να πλανάρει πάνω από θάμνους, λιβάδια και δέντρα πριν την εφόρμηση του σε κάποιο θήραμα. Ο Νανογέρακας ( Falco columbarius) είναι το μικρότερο αρπακτικό της Ευρώπης αλλά από τα μαχητικότερα μακρυφτέρουγο γεράκι. Το μέγεθός του σε βάρος για τα αρσενικά αρχίζει από τα 150 γρ. και για τα θηλυκά φτάνει μέχρι τα 255γρ. και με άνοιγμα φτερών από τα 56 εκ. για τα αρσενικά μέχρι τα 69 εκ. για τα θηλυκά. Το αρσενικό έχει γκριζομπλέ ράχη και ξανθή κοιλιά με έντονες ραβδώσεις. Στην άκρη της ουράς έχει μια πλατιά μαύρη ταινία. Το θηλυκό έχει καφέ ράχη με πολλές εναλλασσόμενες καφέ και μπεζ ταινίες στην ουρά. Η βασική διατροφή του είναι τα πουλιά πιάνοντας τα στον αέρα, μετά τα τρωκτικά και ένα μικρό μέρος της διατροφής του είναι και τα έντομα. Είναι γεράκι που δεν φοβάται ιδιαίτερα τον άνθρωπο. Falco naumanii Κιρκινέζι Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό VU [C1] Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Τρωτό VU Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Το κιρκινέζι είναι αρκετά διαδεδομένος και τοπικά κοινός καλοκαιρινός επισκέπτης και διερχόμενος μετανάστης στην Ελλάδα. Πολύ πιο κοινό και με ευρύτερη εξάπλωση παλαιότερα, ως και τις αρχές της δεκαετίας του '60, το είδος υπέστη στη συνέχεια δραματική μείωση και συρρίκνωση της κατανομής του ( Handrinos & Akriotis 1997). Σήμερα υπάρχουν στην Ελλάδα τουλάχιστον 140 αποικίες, με πληθυσμό που κυμαίνεται από 2.600 έως 3.300 ζευγ., με αρνητικές τάσεις. Ο σημαντικότερος πληθυσμός (75% του συνόλου) WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 21

απαντάται στον Θεσσαλικό Κάμπο, με 2.100-2.500 ζευγ. σε 107 αποικίες, σε 43 απότις οποίες καταγράφηκαν περισσότερα από 20 ζευγ. στην κάθε μία ( Hallmann 1996, Bousbouras 2006). Εκτός Θεσσαλίας οι αποικίες του είναι σχετικά απομονωμένες και σαφώς μικρότερες σε μέγεθος. Φωλιάζει στους νομούς: Αιτωλοακαρνανίας ( Roussopoulos & ergantis 1994), Ηλείας, Φθιώτιδας, Πέλλας, Κιλκίς, Κοζάνης, Φλωρίνης, Σερρών και Ροδόπης, στις πόλεις Ιωάννινα, Γαλαξίδι και Τρίπολη, καθώς και στα νησιά Λήμνος και Λέσβος. Διαπιστώνεται συνεχής τάση μείωσης των πληθυσμών του. Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα από περιοχές της Θεσσαλίας, η μείωση ανέρχεται στο 11%, αν και τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν πολύ πιο έντονη, κυρίως λόγω της επέκτασης των αρδευόμενων εκτάσεων και της συρρίκνωσης των ενδιαιτημάτων του είδους μετά το 1950. Εκτός αναπαραγωγικής περιόδου το κιρκινέζι παρατηρείται σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα και σε αρκετά νησιά, αλλά δεν υπάρχουν επαρκή πληθυσμιακά δεδομένα για το μέγεθος των πληθυσμών που μετακινούνται κατά τη μετανάστευση. Υπάρχει μια επανεύρεση στην Ελλάδα ενός ατόμου που είχε δακτυλιωθεί στην Αυστρία (Ακριώτης & Χανδρινός 2004). Ποσοστό του πληθυσμού του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: Περίπου το 2-3% του ευρωπαϊκού. Οικολογία: Ζει σε ζεστές, ανοικτές περιοχές, π.χ. σε στεπικές και ψευδοστεπικές εκτάσεις, χερσολίβαδα, μη αρδεύσιμες καλλιέργειες και περιστασιακά σε φρύγανα και ανοικτά δασολίβαδα. Τρέφεται κυρίως με έντομα (κυρίως Ορθόπτερα) και λιγότερο με μικρά θηλαστικά και άλλα μικρά σπονδυλόζωα. Φωλιάζει συνήθως σε αποικίες που αριθμούν από 5 έως 250 ζευγ. αλλά και μεμονωμένα. Φτιάχνει τη φωλιά του σε τρύπες σε παλιά σπίτια και αποθήκες, κάτω από στέγες, σε τρύπες δένδρων και σε βραχώδεις ορθοπλαγιές. Οι περιοχές αναζήτησης τροφής βρίσκονται σε ακτίνα 5-10 χλμ, σπανιότερα δε έως 15 χλμ από τη φωλιά. Απειλές: Εκτός από πιθανή απώλεια ενδιαιτημάτων στους χώρους διαχείμασης στην Αφρική και κατά τη μετανάστευση, το είδος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και στην Ελλάδα. Τα κυριότερα από αυτά είναι η εντατικοποίηση της γεωργίας, που περιορίζει τις περιοχές τροφοληψίας (λιβαδικές εκτάσεις, εκτάσεις υπό αγρανάπαυση, ακαλλιέργητη ζώνη μεταξύ των αγρών), ο περιορισμός των μη αρδευόμενων καλλιεργειών, όπως των σιτηρών, λόγω της ανάπτυξης αρδευόμενων καλλιεργειών, με συνέπεια τον περιορισμό των Ορθοπτέρων και άλλων εντόμων και ασπονδύλων, που αποτελούν τη βασική πηγή τροφής του είδους, καθώς και η μείωση των λιβαδικών εκτάσεων κοντά στους οικισμούς, με τη μετατροπή τους σε καλλιέργειες ή με τη δάσωσή τους. Επίσης, η εντατική χρήση φυτοφαρμάκων οδηγεί επίσης σε μείωση της τροφικής διαθεσιμότητας και πιθανόν προκαλεί προβλήματα δηλητηρίασης στα ίδια τα πουλιά (Sfougaris et al. 2004). Η μείωση των διαθέσιμων WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 22

θέσεων φωλεοποίησης στους οικισμούς αποτελεί περιοριστικό παράγοντα για το είδος. Η μείωση αυτή οφείλεται στην καταστροφή παλιών κτηρίων (σπιτιών, καλυβών, αποθηκών, περιστερώνων κλπ) ή και στις επιδιορθώσεις αυτών με νέα υλικά. Σε ορισμένες, τέλος, περιοχές υπάρχει όχληση και καταδίωξη από ανθρώπους, αλλά συνήθως τα κιρκινέζια γίνονται αποδεκτά στους οικισμούς. Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, η πλειονότητα του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/ Natura 2000. Σε λίγες περιοχές στη Θεσσαλία έχουν τοποθετηθεί τεχνητές φωλιές (Vlachos et al. 2004). Το μέτρο αυτό, κυρίως όμως η κατασκευή των σπιτιών με τρόπο που να ευνοεί το φώλιασμα, θα πρέπει να επεκταθεί. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Απαιτείται η κατάρτιση και η εφαρμογή ενός Εθνικού Διαχειριστικού Σχεδίου για το είδος, αλλά και Διαχειριστικά Σχέδια για τις ΖΕΠ όπου αυτό απαντάται. Τα κύρια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι η διατήρηση των θέσεων φωλιάσματος και η ρύθμιση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στις βασικότερες περιοχές τροφοληψίας. Θα πρέπει να διατηρηθούν οι αρόσιμες μη αρδευόμενες καλλιέργειες, κυρίως των σιτηρών, και τα βοσκοτόπια κοντά στους οικισμούς, ενώ απαιτείται και η εφαρμογή γενικότερων αγροπεριβαλλοντικών μέτρων (Sfougaris et al. 2004). Falco peregrinus Πετρίτης Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. O πληθυσμός του είδους στην Ελλάδα εκτιμάται σε 200-500 ζεύγη (BirdLife International 2004). Οικολογία. Ο Πετρίτης φωλιάζει σε απόκρημνα βράχια και χαράδρες ή σε ψηλά δένδρα, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι την υποαλπική ζώνη. Τρέφεται κυρίως σε ανοιχτές εκτάσεις με πουλιά μεσαίου μεγέθους, ανάλογα με την κατά τόπο διαθεσιμότητα, αλλά και με ένα μεγάλο αριθμό άλλων ειδών πουλιών. Τον χειμώνα κυνηγάει και σε άλλες περιοχές από αυτές που φωλιάζει. Απειλές. Κύρια απειλή για το είδος είναι η χρήση γεωργικών φαρμάκων. Μετά την απαγόρευση των οργανοχλωρικών ο πληθυσμός τους στην βόρεια Ευρώπη έχει ανακάμψει. Άλλες απειλές είναι η λαθροθηρία, η όχληση στις θέσεις φωλιάσματος (η αναρρίχηση και άλλα ορεινά αθλήματα), η οδική διάνοιξη ορεινών όγκων και πρόσβαση σε απρόσιτες περιοχές και βραχώδεις σχηματισμούς, η καταστροφή των θέσεων φωλιάσματος, η δάσωση της περιοχής (λόγω εγκατάλειψης παραδοσιακών χρήσεων ή αναδασώσεων), και η συλλογή αυγών από ιερακοθήρες. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 23

Falco vespertinus Μαυροκιρκίνεζο Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το γεράκι αυτό δεν φωλιάζει στη χώρα μας (BirdLife International 2004a). Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός της είναι σχετικά μικρός (<39.000 ζεύγη) και μειώνεται συνεχώς σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατά τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα σε αυτές όπου ζουν οι μεγαλύτεροι αριθμοί του. Γι αυτό θεωρείται απειλούμενο είδος. Οι αριθμοί του είδους πληρούν το κριτήριο C1 (30 άτομα για το παγκοσμίως αυτό απειλούμενο είδος). Οικολογία. Είναι είδος γερακιού. Είναι μεταναστευτικό πουλί με το σύνολο των ατόμων του να ταξιδεύει στην υποσαχάρια Αφρική για διαχείμαση. Απειλές. Το είδος προτιμά ιδιαίτερα τα κτηνοτροφικώς εκτατικά εκμεταλλευόμενα λιβάδια της περιοχής (περιοδικά κατακλυζόμενα εδάφη στις παρυφές των βάλτων και φρυγανότοποι στα Μαύρα Βουνά). Η υποβάθμιση των λιβαδιών θα περιόριζε τις δυνατότητες ανάπαυσης και ανεφοδιασμού στα μεταναστευτικά αυτά πουλιά. Ficedula albicollis Κρικομυγοχάφτης Κατάσταση Διατήρησης στην Ελλάδα: Μη απειλούμενο Γνωρίσματα: Μεταναστευτικό Προτεραιότητα Προστασίας: Χωρίς προτεραιότητα Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην χώρα μας και θα τους δούμε κυρίως από τον Μάρτιο έως τον Οκτώβριο. Αναπαράγονται και φωλιάζουν κυρίως σε πάρκα, κοιμητήρια, οπωρώνες, δάση σε κήπους και άλση, όχι μόνο στα ορεινά της πατρίδας μας και σε κάποια νησιά, αλλά και μέσα σε μεγάλες πόλεις. Γενικά προτιμούν τα ανοίγματα ανάμεσα σε δέντρα ή αναρριχητικούς θάμνους από όπου και κάθονται κορδωτοί, σε όρθια κυρίως στάση, σε εκτεθειμένα σημεία εξορμώντας σε έντομα. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα η ευκινησία με την οποία κινούνται, κουνώντας συνεχώς την ουρά τους και τις φτερούγες τους νευρικά, και αφού πετάξουν με επιδεξιότητα να αρπάξουν στον αέρα την ιπτάμενη λεία τους, επιστρέφουν στο ίδιο κλαδί ή σε μια νέα θέση προκειμένου να εντοπίσουν το επόμενο θύμα τους. Είναι μοναχικό πουλί που το χειμώνα μεταναστεύει για την Αφρική ή την Νοτιοανατολική Ασία, προκειμένου να επιβιώσει, μιας και η διατροφή του αποτελείται από έντομα όπως μύγες, κουνούπια, πεταλούδες, μέλισσες, αράχνες κτλ. Σπάνια τρώει και ρώγες από ζουμερά φρούτα όπως μούρα και σταφύλια. Σε περιόδους με έλλειψη τροφής καθώς και σε περιόδους με κακοκαιρία, στρέφονται σε σίτιση στο έδαφος ψάχνοντας και για έρποντα έντομα. Θα τους εντοπίσουμε πολύ συχνά τα βράδια κοντά σε αναμμένες λάμπες που προσελκύουν πολλά έντομα. Η αναπαραγωγική περίοδος για τους μυγοχάφτες αρχίζει τον Μάιο και τελειώνει τον Αύγουστο. Κατασκευάζουν την καλαθωτή φωλιά τους ανάμεσα σε κοιλότητες δέντρων, ή σε WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 24

χαλάσματα ή ακόμα σε αναρριχόμενους θάμνους. Χρησιμοποιούν χόρτα, βρύα, κλαδάκια, ιστούς αράχνης για την εξωτερική κατασκευή ενώ εσωτερικά την ντύνουν με πούπουλα και τρίχες. Την ίδια φωλιά μπορεί να την επισκευάσει και να την χρησιμοποιήσει ξανά και ξανά. Γεννάει δύο φορές κατά την αναπαραγωγική φάση, Μάιο και Ιούλιο, από 4-6 λεία, γυαλιστερά, λευκά αυγά με κόκκινα στίγματα, τα οποία και επωάζει η θηλυκιά για 12-14 μέρες και αφού ταϊστούν και από τους δύο γονείς, είναι έτοιμα για την πρώτη τους πτήση μετά από 12-15 ημέρες. Είναι πολύ τολμηρά πουλιά στην υπεράσπιση των φωλιών τους από τους φυσικούς τους εχθρούς. Η φύση τα έχει προικίσει με ένα μοναδικό προνόμιο. Είναι από τα σπάνια είδη πουλιών που αναγνωρίζουν και ξεχωρίζουν τα δικά τους αυγά, από τα αυγά των ξενιστών, όπως για παράδειγμα του κούκου. Lanius minor Σταχτοκεφαλάς Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος :Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 : Χ Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός: Ο ελάχιστος ελληνικός πληθυσμός υπολογίζεται σε 2000 ζεύγη. Οικολογία: Καλοκαιρινός επισκέπτης στη χώρα μας, ο σταχτοκεφαλάς Το είδος προτιμά επίπεδες ξηρικές εκτάσεις με βοσκοτόπια, φυσικά λιβάδια και εκτατικές καλλιέργειες σιτηρών και ψυχανθών, ενώ επιπρόσθετο σημαντικό στοιχείο της βλάστησης είναι και η παρουσία ώριμων δέντρων και μεγάλων θάμνων απαραίτητων για το φώλιασμα του. Τρέφεται κυρίως με έντομα (κολεόπτερα, ορθόπτερα, λεπιδόπτερα κ.α.) και απειλείται κυρίως από την εντατικοποίηση της γεωργίας που αλλοιώνει την προτιμώμενη δομή της βλάστησης με τις αλλαγές χρήσεων γης, τους αναδασμούς και τις συνέπειες στη διαθεσιμότητα τροφής έντονων αγροχημικών φορτίων, ενώ επιπρόσθετα και η εγκατάλειψη έχει δυσμενή αποτελέσματα στο ενδιαίτημά του με την εισβολή θάμνων και την αύξηση του ύψους της ποώδους βλάστησης. Melanocorypha calandra Γαλιάντρα Κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Τρωτό Κατηγορία κινδύνου διεθνής: Μειωμένου ενδιαφέροντος Εξάπλωση, πληθυσμιακά στοιχεία και τάσεις: Στην Ελλάδα η γαλιάντρα είναι επιδημητικό είδος, τοπικά διαδεδομένο στις πεδιάδες της Θράκης, της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Ελάχιστα ζευγάρια φαίνεται πως φωλιάζουν επίσης στην περιοχή του Μεσολογγίου (Περγαντής προσ. επικ.) και τοπικά στη δυτική Στερεά Ελλάδα, ενώ WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 25

στη νησιωτική Ελλάδα φωλιάζει μόνο στη Λήμνο και στην Κω (Handrinos & Akriotis 1997). Δεν υπάρχει πρόσφατη αξιόπιστη απογραφή του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού, που πάντως εκτιμάται σε 3.000-5.000 ζευγ. (BirdLife International 2004), με αρνητικές τάσεις. Το χειμώνα μετακινείται για να ξεχειμωνιάσει νοτιότερα από τις περιοχές όπου φωλιάζει, αλλά ο πληθυσμός της δεν φαίνεται να αυξάνει σημαντικά. Δεν είναι, τέλος, γνωστές οι μεταναστευτικές της μετακινήσεις, αν και ορισμένες παρατηρήσεις από νησιά του Αιγαίου υποδεικνύουν κάποιες περιορισμένες μετακινήσεις, ιδιαίτερα την άνοιξη. Ποσοστό του πληθυσμού του είδους που βρίσκεται στην Ελλάδα: <1% του ευρωπαϊκού. Οικολογία: Τυπικό είδος των ανοιχτών, ξηρών περιοχών, στο επίπεδο της θάλασσας, αν και σπανιότερα φωλιάζει μέχρι το υψόμετρο των 1.200 μ. Φωλιάζει κυρίως σε χερσολίβαδα, αραιούς θαμνώνες, ψευδοστέπες, αμμοθίνες, βοσκοτόπια, αλοφυτικές διαπλάσεις στις παρυφές υγρότοπων και εκτατικές καλλιέργειες σιτηρών, ενώ το χειμώνα σχηματίζει μικρά, χαλαρά κοπάδια, που συχνά συγκεντρώνονται σε παράκτιους υγρότοπους (Tucker & Heath 1994, Hagemeijer & Blair 1997, Handrinos & Akriotis 1997). Η οικολογία/βιολογία του στην Ελλάδα δεν έχει μελετηθεί. Απειλές: Παρά την έλλειψη παλαιότερων δεδομένων, ο πληθυσμός της γαλιάντρας στην Ελλάδα δείχνει τις τελευταίες δεκαετίες σαφή μείωση. Το είδος αντιμετωπίζει προβλήματα κυρίως από τις αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές και στην εντατικοποίηση των καλλιεργειών. Ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα είναι η παράνομη σύλληψη μεγάλου αριθμού ατόμων για εμπόριο, λόγω του ότι παραμένει δημοφιλές ωδικό πουλί, ενώ τοπικά υφίσταται λαθροθηρία, κυρίως λόγω σύγχυσης με τη σταρήθρα ( Alauda arvensis), της οποίας το κυνήγι επιτρέπεται (Κομηνός αδημ. δεδομένα). Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Προστατευόμενο είδος, αλλά μικρό μόνο ποσοστό του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Μέτρα διατήρησης που απαιτούνται: Απαιτείται η εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών μέτρων στις περιοχές αναπαραγωγής του είδους, καθώς και αυστηρός έλεγχος του παράνομου εμπορίου ωδικών πουλιών και του παράνομου κυνηγιού του. Χρειάζεται επίσης συστηματική απογραφή του αναπαραγόμενου στην Ελλάδα πληθυσμού και μελέτη της οικολογίας/βιολογίας του. Nycticorax Nycticorax - Νυχτοκόρακας Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Νυχτοκόρακα στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 800-1200 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Είναι μεταναστευτικό είδος και έρχεται στη χώρα μας την άνοιξη για να αναπαραχθεί. WIND ΕΛΛΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕΒΕ 26