Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) Μάθημα: Μαθησιακές Δυσκολίες Καθηγητής: Ζαφειριάδης Κυριάκος Κριπούρη Ειρήνη 4689 Μπούκη Ευτυχία 4912 Αλεξανδρούπολη, Εαρινό Εξάμηνο 2015

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 Ορισμός... 3 Στρατηγικές... 5 Γενικές στρατηγικές... 5 Συμπεριστικές προτάσεις... 5 Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ στην τάξη... 7 Φοίτηση στο σχολείο... 7 Συνεκπαίδευση... 8 Ελαχιστοποίηση των παραγόντων που αποσπούν την προσοχή... 8 Εξασφάλιση της προβλεψιμότητας, της οργάνωσης και της ρουτίνας... 9 Αντιμετώπιση... 10 Συμπεράσματα... 10 Βιβλιογραφία... 11 2

Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερο παρατηρούνται παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει ιδιαίτερο προβληματισμό στον εκπαιδευτικό κόσμο. Για τον λόγο αυτό γίνονται αρκετές έρευνες σχετικά με τα αίτια που οδηγούν στις μαθησιακές δυσκολίες αλλά και με τους τρόπους και τα μέσα διαχείρισης των παιδιών. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, με την είσοδό τους στο σχολείο χρειάζονται από τον δάσκαλο ιδιαίτερη μεταχείριση και ένα Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (Ε.Π.Ε.). Μία από τις διαταραχές που εμφανίζονται αρκετά συχνά ανάμεσα στα παιδιά είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητα(ΔΕΠ-Υ). Πλήθος ερευνών έχουν γίνει σχετικά με αυτή και στόχος τους είναι η ομαλή φοίτηση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ στο σχολείο. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα μας οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι ένα παιδί έχει ΔΕΠ-Υ; Ποιες στρατηγικές και ποιες μεθόδους χρησιμοποιούμε, για να υποστηρίξουμε αυτά τα παιδία; Τι είναι απαραίτητο να προσέξουμε τόσο στο κομμάτι της επικοινωνίας με τους συμμαθητές όσο και στο κομμάτι της αίθουσας; Όλα αυτά τα ερωτήματα θα απαντηθούν στις ενότητες που ακολουθούν. Ορισμός Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότα (ΔΕΠ-Υ) είναι μία από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες διαταραχές στα παιδιά. Τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ κατηγοριοποιούνται σε τρεις ευρύτερες κατηγορίες και σχετίζονται με συμπεριφορές που περιλαμβάνουν απροσεξία, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Έτσι, λοιπόν, η ΔΕΠ-Υ υποδιαιρείται σε τρείς τύπους: 1) Απρόσεκτο Τύπο, 2) Παρορμητικό/ Υπερκινητικό και 3) Συνδυασμένο. Ο Barkley (2001) υποστήριξε ότι ο απρόσεκτος τύπος μπορεί να μην είναι υπο-τύπος της ΔΕΠ- Υ, αλλά μία ξεχωριστή διαταραχή. Άλλοι υποστήριξαν ότι η διαταραχή αυτή μπορεί να είναι επιφανειακή (Hinsaw, 2001. Lahey, 2001). Βέβαια, σε κάθε περίπτωση παιδιά με υψηλά ποσοστά απροσεξίας πιθανώς να έχουν ποιοτικώς διαφορετικό πρόβλημα στην προσοχή με τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Επιδημιολογικές μελέτες που έχουν γίνει αναφέρουν ότι τα παιδιά που εμφανίζουν χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ εμφανίζονται σε ποσοστό 2% έως 10%. Το εύρος της απόκλισης θα μπορούσε να αποδοθεί σε ποικιλία παραγόντων, όπως τα διαφορετικά εργαλεία διάγνωσης, οι πολιτιστικοί παράγοντες και οι διαφοροποιήσεις 3

στον προσδιορισμό του «αποδεκτού» και του «κανονικού». Απ την άλλη πλευρά, η Αμερικάνική Ψυχιατρική Ένωση (1994) αναφέρει ένα ποσοστό 3-5 %. Η Διαταραχή εντοπίζεται περισσότερο στα αγόρια, ενώ τα συμπτώματα της εμφανίζονται στην προσχολική ηλικία. Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται ακόμη και στην ενήλικη ζωή γεγονός, το οποίο ευθύνεται για το χαρακτηρισμό της ΔΕΠ-Υ ως διαταραχή μιας ολόκληρης ζωής. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν αρκετά απ τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 1) εκδηλώνουν υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας με Μαθησιακές Δυσκολίες (10-80 %), 2) υστερούν σε οπτικοχωρικές εργασίες, 3) έχουν φτωχότερη εργαζόμενη μνήμη, 4) η εργαζόμενη μνήμη επηρεάζεται απ τη σημασία που έχει η εργασία για το μαθητή, 5) οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ και Μ.Δ. υστερούν σε εργασίες μνήμης συγκριτικά με άλλους που έχουν μόνο ΔΕΠ-Υ, 6) είναι πιο ενεργητικά αλλά λιγότερο ικανά να ελέγξουν τις κινήσεις τους και να συντονίσουν τις εργασίες λεπτής κινητικότητας, 7) οι δυσκολίες στις γλωσσικές ικανότητες προκαλούν δυσχέρειες στην επικοινωνία και μπορεί να καταλήξουν και σε κοινωνικά προβλήματα και 8) δυσκολεύονται να κρατήσουν τις σκέψεις τους σε λογική σειρά, να οργανώσουν πληροφορίες και να ανακαλέσουν τις αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ των γεγονότων της ιστορίας. Υπάρχουν ποικίλοι τρόποι για την αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ. Οι προτεινόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν ως χαρακτηριστικό τους γνώρισμα την πολυτροπική προσέγγιση. Η πιο παραδοσιακή παρέμβαση είναι η φαρμακοθεραπεία με τη χορήγηση φαρμάκων που περιέχουν διεγερτικές ουσίες. Επιπρόσθετα, μια από αυτές τις στρατηγικές που προτείνεται για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχει σχέση με την αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς τους. Περιλαμβάνει πολλές μεθόδους, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από τους μαθητές, για να διαχειριστούν, να παρακολουθήσουν, να καταγράψουν και να αξιολογήσουν τη συμπεριφορά ή τη σχολική τους επίδοση. Τέλος, στις περιπτώσεις που αναφέρονται κινητικά προβλήματα εξίσου αποτελεσματική θα ήταν η φυσικοθεραπεία ή η εργοθεραπεία. Επομένως, υπάρχουν ποικίλες τεχνικές αντιμετώπισης των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, οι οποίες μπορεί να κριθούν αποτελεσματικές. 4

Στρατηγικές Γενικές στρατηγικές Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς για επιτυχημένη διδασκαλία σε παιδιά με ΔΕΠ-Υ κινούνται σε τρεις κατευθύνσεις: 1. Αρχικά, ο εκπαιδευτικός προσδιορίζει και αξιολογεί τις ανάγκες και τις δεξιότητες των παιδιών, δηλαδή το πώς, πότε και γιατί το παιδί εμφανίζει χαρακτηριστικά τις ΔΕΠ-Υ. Σε συνεργασία με τους γονείς, μπορούν να εντοπιστούν οι ακαδημαϊκές, αλλά και οι ανάγκες συμπεριφοράς του παιδιού. Για την αξιολόγηση μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, κατάλογοι μαθησιακού στυλ, για να προσδιοριστούν οι δυνατότητες του παιδιού και να πραγματοποιηθεί η διδασκαλία με βάση αυτές, αλλά και να παρατηρηθούν οι συνθήκες στις οποίες το παιδί είναι απρόσεκτο, παρορμητικό και υπερκινητικό. 2. Ο εκπαιδευτικός επιλέγει κατάλληλες εκπαιδευτικές στρατηγικές. Πραγματοποιεί τροποποιήσεις στην ακαδημαϊκή διδασκαλία αλλά και παρεμβάσεις για την τροποποίηση της συμπεριφοράς των παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Επιπλέον, απαραίτητες είναι ορισμένες προσαρμογές στην τάξη, βάσει των αναγκών των παιδιών αυτών. 3. Με βάση τις ανάγκες των μαθητών που αρχικά προσδιορίστηκαν, ο εκπαιδευτικός ενσωματώνει τις κατάλληλες διδακτικές πρακτικές σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης (Ε.Π.Ε.). Το Ε.Π.Ε διαμορφώνεται από τον εκπαιδευτικό της συνηθισμένης τάξης σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό του τμήματος ένταξης και με τους γονείς. Στη συγγραφή του Ε.Π.Ε. διατυπώνονται οι βραχυπρόθεσμοι και οι ετήσιοι στόχοι, επισημαίνεται ο τρόπος με τον οποίο υποστηρίζεται ο μαθητής και πώς επιτυγχάνονται οι στόχοι (μέσα και διδακτικές στρατηγικές). Ταυτόχρονα, ο εκπαιδευτικός οφείλει να ενσωματώσει στο πρόγραμμα και τις πρακτικές για μαθητές με ΔΕΠ-Υ αλλά τις δραστηριότητες για τους υπόλοιπους μαθητές. Συμπεριφοριστικές προτάσεις Όσον αφορά τη συμπεριφορά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, αυτή δεν είναι ανάλογη της ηλικίας τους, γεγονός το οποίο δε βοηθά την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με συμμαθητές τους και αποδεικνύει την ανικανότητα των παιδιών αυτών να αναγνωρίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Για να μη δημιουργούνται προβλήματα στην τάξη και να διεξάγεται ομαλά το μάθημα, προτείνονται ορισμένες 5

τεχνικές παρέμβασης. Η πιο συχνή από αυτές τις τεχνικές είναι ο έπαινος για την επιτυχή ολοκλήρωση μιας εργασίας ή για μια σωστή συμπεριφορά. Για να δοθεί σωστά ο έπαινος θα πρέπει να γίνει γρήγορα, αλλά και να προσδιορίζεται ακριβώς ο λόγος για τον οποίο δόθηκε ώστε να γίνει σαφής η σωστή συμπεριφορά. Παράλληλα, τα λόγια του εκπαιδευτικού και ο τρόπος επαινεί τον εκάστοτε μαθητή καλό θα ήταν να είναι διαφορετικά κάθε φορά ώστε να μην επαναλαμβάνεται και τελικά περνά απαρατήρητος, καθώς και να είναι ειλικρινής όταν απευθύνεται σε ένα μαθητή. Η ποινή, ωστόσο, δε συνιστάται για την αλλαγή συμπεριφοράς, καθώς οι στάσεις δεν αλλάζουν και πολλές φορές αυξάνεται και η συχνότητα εμφάνισης της μη επιθυμητής συμπεριφοράς, ενώ ταυτόχρονα δεν αναδεικνύεται η επιθυμητή. Αντίθετα, ο εκπαιδευτικός θα μπορούσε να αγνοήσει ορισμένες ανεπιθύμητες συμπεριφορές μαθητών με ΔΕΠ-Υ, καθώς πολλές φορές συμβαίνει άθελα τους και να απομακρύνει αντικείμενα τα οποία αποσπούν την προσοχή των παιδιών. Η ηρεμία του εκπαιδευτικού στους χειρισμούς του και η αποφυγή εντάσεων και εξάρσεων επηρεάζει και αυτό τη συμπεριφορά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Επίσης, η ολιγόλεπτη απουσία του παιδιού από την τάξη θα βοηθούσε στην οργάνωση μιας άλλης δραστηριότητας (βαλβίδα εκτόνωσης), αλλά και η βοήθεια είτε από συμμαθητές είτε από το δάσκαλο θα βοηθούσε το μαθητή να φέρει εις πέρας τις εκπαιδευτικές του δραστηριότητες. Σημαντική είναι η συνεργασία με τους γονείς για τη μελέτη, την οργάνωση του χώρου και του χρόνου στο σπίτι, αλλά και η διαμεσολάβηση συνομηλίκων, με την επιρροή της συμπεριφοράς των μαθητών με ΔΕΠ-Υ από τους συμμαθητές τους. Για την καθοδήγηση της συμπεριφοράς των μαθητών με ΔΕΠ-Υ, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει και άλλα μέσα, όπως οι οπτικές ενδείξεις, κατά τις οποίες υπενθυμίζει στο μαθητή που αποσπάται πως πρέπει να συνεχίσει την εργασία του. Ένα άλλο μέσο είναι ο έλεγχος εγγύτητας κατά τον οποίο ο εκπαιδευτικός πλησιάζει το παιδί ώστε να εστιάσει την προσοχή του αλλά και οι χειρονομίες του μαθητή, από τις οποίες μπορεί να καταλάβει ο εκπαιδευτικός αν γνωρίζει την απάντηση σε κάτι ή όχι. Παράλληλα, μπορούν να αναπτυχθούν κοινωνικές δεξιότητες στην τάξη, π.χ. να γίνεται ανάδειξη των επιθυμητών μορφών συμπεριφοράς μέσα από παιχνίδια ρόλων, καθώς επίσης και να γίνουν μαθήματα επίλυσης προβλημάτων συζητώντας με τους μαθητές σχετικά με το πώς θα επίλυαν μια σύγκρουση. 6

Ορισμένες δραστηριότητες βοηθούν σε σημαντικό βαθμό τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ να διαχειριστούν τη συμπεριφορά τους. Η λειτουργική συμπεριφοριστική αξιολόγηση, κατά την οποία περιγράφονται και έπειτα καθορίζονται οι συνθήκες που σχετίζονται με την εκδήλωση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, βοηθά στην επιλογή και εφαρμογή αποτελεσματικής παρέμβασης. Επιπλέον, οι θετικές συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις και υποστήριξη δημιουργούν κατάλληλο περιβάλλον ώστε να αναπτυχθούν οι δεξιότητες του παιδιού. Επίσης, σημαντικά είναι τα συμβόλαια συμπεριφοράς και σχέδια διαχείρισης, όπου ο εκπαιδευτικός οφείλει να αναγνωρίσει τους στόχους (ακαδημαϊκούς και συμπεριφοράς) των παιδιών με ΔΕΠ-Υ και τα αίτια που τους εμποδίζουν. Οι απτές αμοιβές (π.χ. αυτοκόλλητα) και οι συμβολικές αμοιβές (π.χ. πόντοι) μπορούν να ενισχύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να αποτελέσουν κίνητρο για να προσπαθήσουν να επιτύχουν σε κάποια δραστηριότητα ή εργασία. Τέλος, με την αυτό-διαχείριση θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να μάθει στους μαθητές να αξιολογούν μόνοι τους τη συμπεριφορά τους, χωρίς τις διαρκείς παρεμβάσεις του και σε ορισμένες περιπτώσεις να συγκρίνουν και τα αποτελέσματα τους. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ στην τάξη Φοίτηση στο σχολείο Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ με την είσοδο τους στο περιβάλλον της τάξης καλούνται να αντιμετωπίσουν αρκετές δυσκολίες. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν, να εντοπίσουν τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις τους και τελικά να οργανώσουν τις εργασίες τους. Είναι απρόσεκτοι, γεγονός το οποίο δεν τους επιτρέπει να συμμετέχουν εύκολα στις μαθησιακές δραστηριότητες, και η συμπεριφορά τους είναι παρορμητική- υπερκινητική, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί και σε διασπαστικότητα. Δέχονται και συγκρατούν τις πληροφορίες με διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους μαθητές, με αποτέλεσμα να μην παρακολουθούν και να μη συμμετέχουν στο μάθημα. Για το λόγο αυτό, προσδιορίζονται τα σημεία στα οποία χρειάζεται παρέμβαση του δασκάλου και διαμορφώνονται ορισμένες στρατηγικές διδασκαλίας. Επιπλέον, ένα εξίσου αξιοπρόσεκτο στοιχείο της ΔΕΠ-Υ είναι ότι έχει άμεση σχέση με μειωμένες σχολικές δεξιότητες και μειωμένη σχολική επίδοση. Σημαντικό ποσοστό των μαθητών με ΔΕΠ-Υ (20-30%) εμφανίζουν παράλληλα και ειδικές 7

μαθησιακές δυσκολίες στους τομείς της ανάγνωσης (σχέση ΔΕΠ-Υ- Δυσλεξίας), της αριθμητικής (δυσαριθμησία) και της γραφής (δυσγραφία), καθώς δυσκολεύονται έντονα στην παραγωγή γραπτού λόγου, η οποία αφορά το σχεδιασμό και την παρακολούθηση της διαδικασίας. Όλα αυτά τα στοιχεία, λοιπόν, έχουν σαν αποτέλεσμα να μην μπορούν σε μεγάλο ποσοστό να ανταποκριθούν στις σχολικές απαιτήσεις, να κινδυνεύουν να εκδηλώσουν σχολική αποτυχία, να εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση ή να παραπέμπονται σε ειδικές σχολικές μονάδες. Συνεπώς, η σχέση της ΔΕΠ-Υ με τη σχολική επίδοση είναι περίπλοκη και για τον λόγο αυτόν δεν μπορούμε να συσχετίσουμε με αιτιώδη συνάφεια μία παρέμβασή μας, η οποία θα εστιάζει σε έναν μεμονωμένο παράγοντα με τα ακαδημαϊκά αποτελέσματα. Συνεκπαίδευση Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ λόγω της έλλειψης εξειδικευμένης γνώσης αντιμετωπίζουν προβλήματα στην ταυτόχρονη εκπαίδευση με άλλους μαθητές. Απόρροια του γεγονότος αυτού είναι ότι πολλές φορές γνωρίζουν την κοινωνική απομόνωση, έχουν λιγότερους φίλους ή απορρίπτονται απ την ομάδα των συνομηλίκων τους. Παράλληλα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που δηλώνουν ότι στο σχολικό περιβάλλον αισθάνονται σύγχυση, ανησυχία και ενοχές. Έχει γίνει πλήθος ερευνών που θέτουν το ζήτημα εάν υπάρχουν εξειδικευμένες παιδαγωγικές αρχές για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και σε ποια στοιχεία των παιδιών καλείται να εστιάσει την προσοχή του ο εκπαιδευτικός. Συμπέρασμα όλων αυτών ήταν ότι οι παιδαγωγικές ανάγκες αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, αν αρχικά σκεφτούμε ποιες ανάγκες είναι κοινές για όλους τους μαθητές, ποιες είναι αυτές που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας συγκεκριμένης ομάδας (π.χ. των παιδιών με ΔΕΠ-Υ) και καταληκτικά τις ανάγκες που είναι μοναδικές για κάθε μαθητή. Ελαχιστοποίηση των παραγόντων που αποσπούν την προσοχή Απ τον ορισμό της ΔΕΠ-Υ διαπιστώνουμε ότι τα παιδιά αυτά έχουν σε σύγκριση με τους συμμαθητές τους έντονη διάσπαση της προσοχής. Για τον λόγο αυτόν είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε στην τάξη τέτοιες συνθήκες που θα ελαχιστοποιούν ανάλογες συμπεριφορές. Αρχικά, καλό θα ήταν οι μαθητές με ΔΕΠ- Υ να βρίσκονται μέσα στην αίθουσα σε μία θέση μακριά απ τις πόρτες ή τα 8

παράθυρα. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να είναι μέσα στο οπτικό πεδίο του εκπαιδευτικού ή δίπλα του ώστε να ανταποκρίνεται άμεσα στις μη λεκτικές παρεμβάσεις και να ελέγχει άμεσα τη συμπεριφορά του. Παράλληλα, ένας εξίσου αποτελεσματικός τρόπος θα ήταν να τοποθετηθούν στα πρώτα θρανία της αίθουσας. Με τον τρόπο αυτόν θα βρίσκονται σε διαρκή έλεγχο και θα επιβραβεύεται κάθε επιτυχημένη δραστηριότητα τους. Επιπλέον, προτείνεται να κάθονται δίπλα σε ένα ήσυχο μαθητή ώστε να συνεργαστούν και να αποκτήσουν εμπειρίες ικανοποίησης. Ταυτόχρονα, χρειάζεται οι εργασίες που ανατίθενται να προσελκύουν και να διατηρούν αμείωτο το μαθητικό ενδιαφέρον. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό στοιχείο είναι η αίθουσα διδασκαλίας. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται ένα σχολικό περιβάλλον που είναι απαλλαγμένο από διασπαστικά ερεθίσματα που πυροδοτούν διασπαστικές συμπεριφορές. Συνοψίζοντας, αυτές είναι οι τεχνικές μπορούν να συμβάλλουν με γόνιμο τρόπο στη μείωση της διάσπασης της προσοχής. Εξασφάλιση της προβλεψιμότητας, της οργάνωσης και της ρουτίνας Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν μία σημαντική υστέρηση, η οποία σχετίζεται άμεσα με την αντίληψη του χρόνου. Για τον λόγο αυτόν ωφελούνται ιδιαίτερα, όταν οι δραστηριότητες σε όλα τα επίπεδα (ημέρα, μάθημα, εργασία) είναι προγραμματισμένες αλλά και οργανωμένες με σαφήνεια. Καλό θα ήταν, λοιπόν, η σχολική ημέρα να είναι διαιρεμένη με σαφήνεια, ώστε ο μαθητής να μην αιφνιδιάζεται και οι διδακτικές πρακτικές να εξασφαλίζουν σταθερή οργάνωση. Πιο συγκεκριμένα, στην εισαγωγή του μαθήματος ο εκπαιδευτικός κάνει μία ανασκόπηση από το προηγούμενο μάθημα (βασικά στοιχεία και έννοιες) και διανέμει στο παιδιά το πρόγραμμα του μαθήματος. Σε αυτό περιλαμβάνεται τι και πώς θα μάθει ο μαθητής, ποια υλικά είναι απαραίτητα και ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές. Όλα τα στοιχεία που δίνονται είναι γραμμένα έτσι ώστε να τα κατανοούν τα παιδιά. Στη συνέχεια, κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος, είναι απαραίτητα: α) η εμπλοκή των παιδιών, η οποία οδηγεί άμεσα και στη μάθηση, και β) τα σύντομης διάρκειας διαλείμματα ανάμεσα στις δραστηριότητες. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι σύγχρονα μέσα διδασκαλίας συμβάλλουν στη μάθηση και διατήρηση της προσοχής των μαθητών αυτών. Τέλος, όταν το μάθημα φτάνει προς το τέλος του, προειδοποιεί 9

τους μαθητές για το πόσος χρόνος τους απομένει (συνήθως 5-10 λεπτά πριν τη λήξη). Στην ίδια κατεύθυνση, καλό θα ήταν να τοποθετηθεί στο θρανίο τους και ένα ρολόι ώστε να παρακολουθούν πότε αρχίζει και τελειώνει το μάθημα. Ωστόσο, για να οργανωθεί αποτελεσματικά η μαθησιακή διαδικασία, υπάρχουν ορισμένες αρχές που διευκολύνουν τη μάθηση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ ανεξάρτητα από το είδος και το περιεχόμενο του μαθήματος. Αρχικά, οι δραστηριότητες να χωρίζονται σε μικρά τμήματα ώστε να διατηρείται η προσοχή. Ταυτόχρονα, στα φύλλα εργασίας να επισημαίνονται οι λέξεις - κλειδιά και οι οδηγίες να τονίζονται με διαφορετικό χρώμα. Το στοιχείο αυτό συμβάλλει στην επιλεκτική προσοχή και στην κατεύθυνση των μαθητών να επιλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες. Τέλος, θέτουμε ως στόχο να μπορούν οι ίδιοι οι μαθητές, με το πέρας της διαδικασίας, να οργανώνουν την πορεία της μάθησης και να βρίσκουν τις πληροφορίες που τους χρειάζονται. Εν κατακλείδι, η οργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας και η εφαρμογή των αρχών αυτών συμβάλλει αποτελεσματικά στη μάθηση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Αντιμετώπιση Τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ εκδηλώνουν ποικίλες συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του μαθήματος, οι οποίες χρειάζονται και ανάλογη διαχείριση. Πρώτα πρώτα, τα παιδιά αυτά αναφέρονται ως φλύαρα, διαταράσσουν τη ροή του μαθήματος και μιλούν σε ακατάλληλες στιγμές. Εκμεταλλευόμενοι αυτή την ιδιαιτερότητα μπορούμε να δίνουμε στα παιδιά αυξημένες ευκαιρίες να παίρνουν το λόγο. Παράλληλα, όσον αφορά τη διατήρηση της προσοχής, ο εκπαιδευτικός θα μπορούσε να εμπλουτίζει συνεχώς το μάθημα με καινούρια στοιχεία και να αλλάζει σε τακτά χρονικά διαστήματα το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων που τους αναθέτει. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι το κομμάτι που σχετίζεται με την υπερκινητικότητα. Στην περίπτωση αυτή μπορούν να εξασφαλίσουν στα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύσσουν σωματικές δραστηριότητες όπως για παράδειγμα να μαλάσσουν μία μπάλα. Συνοψίζοντας, οι εκπαιδευτικοί ακολουθώντας ορισμένες από αυτές τις τεχνικές μπορούν να διαχειριστούν εύκολα τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ. Συμπεράσματα Όπως συμπεραίνουμε από τα παραπάνω, λόγω του μεγάλου αριθμού παιδιών με ΔΕΠ-Υ, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι ενημερωμένοι, ώστε να 10

χρησιμοποιούν κατάλληλες τεχνικές για επιτυχημένη διδασκαλία. Ο προσδιορισμός των αναγκών των παιδιών αυτών, η επιλογή σωστών εκπαιδευτικών στρατηγικών και η ενσωμάτωση τους στο Ε.Π.Ε. είναι 3 βασικές στρατηγικές που μπορούν να οδηγήσουν τόσο στη βελτίωση της μαθησιακής δραστηριότητας των παιδιών όσο και της συμπεριφοράς τους. Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός καλό θα ήταν να διαμορφώσει τέτοιες συνθήκες, ώστε να προλαμβάνει τη διάσπαση προσοχής, καθώς και να ενημερώνει τους μαθητές για τις δραστηριότητες και τον χρόνο οργανώνοντας το πρόγραμμά τους με ακρίβεια. Είναι ανάγκη, λοιπόν, οι εκπαιδευτικοί να έχουν γνώσεις που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές παιδιών με ΔΕΠ-Υ αλλά και να διεξάγουν ομαλά και με επιτυχία τις διδασκαλίες τους. Βιβλιογραφία Ζαφειριάδης, Κ. (χ.χ.): Στρατηγικές για επιτυχημένη διδασκαλία παιδιών με ΔΕΠ-Υ Ζαφειριάδης, Κ. (χ.χ.): Συνεκπαίδευση μαθητών με ΔΕΠ-Υ Ζαφειριάδης, Κ. (χ.χ.): Σχέση της ΔΕΠ-Υ με τη δυσλεξία Ζαφειριάδης, Κ. (χ.χ.): ΔΕΠ-Υ Ζαφειριάδης, Κ. (χ.χ.):οι μαθητές της πειραματικής ομάδας έχουν μεγαλύτερα προβλήματα προσοχής συγκριτικά με τους μαθητές από την ομάδα ελέγχου. 11

12