ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 2006-2007 ΜΒΑ ΓΙΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (EXECUTIVE MBA) ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Καρατζόγλου Στ. Ουρανία Επιβλέπων : Σαρτζετάκης Ευτύχιος Αναπληρωτής Καθηγητής Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2008

«Η εποχή της αναβλητικότητας, των ημίμετρων, της αναβολής των λύσεων, της καθυστέρησης φτάνει στο τέλος της. Τη θέση της θα πάρει η εποχή των επιπτώσεων» Sir Winston Churchill, 1936 2

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α... 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ... 5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... 7 ΣΥΝΟΨΗ... 8 1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ... 9 1.1. Εισαγωγή... 9 1.2. Το Διεθνές Πλαίσιο... 10 1.3. Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο... 14 1.3.1. Οι Αγορές Άνθρακα στην Ευρώπη... 18 1.3.2. Εξέλιξη της Αγοράς Δικαιωμάτων Εκπομπών... 21 1.3.3. Προσδιορισμός της τιμής των Δικαιωμάτων Εκπομπών... 26 1.3.4. Τροποποίηση της Οδηγίας 2003/87/ΕΚ... 28 1.4. Το Ελληνικό Πλαίσιο... 30 1.4.1. Ιστορική εξέλιξη και προβλέψεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα... 30 1.4.2. Συνολική ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπών για την περίοδο 2005-2007... 33 1.4.3. Κατανομή δικαιωμάτων σε επίπεδο δραστηριότητας και εγκατάστασης... 34 1.5. Αποτελέσματα της πρώτης περιόδου εφαρμογής του EU-ETS... 36 1.6. Η δεύτερη περίοδος εφαρμογής του EU-ETS... 38 1.7. Μετά το Κιότο... 40 2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ... 42 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 43 3.1. Εισαγωγή... 43 3.2. Πρωτοτυπία της έρευνας... 43 3.3. Κριτήρια επιλογής και χαρακτηριστικά του χώρου έρευνας... 43 3.4. Μεθοδολογία συλλογής εμπειρικών στοιχείων... 44 3.4.1. Διαδικασία επιλογής δείγματος πρωτογενών στοιχείων... 44 3.4.2. Διαμόρφωση περιεχομένου ερωτηματολογίου... 45 3.5. Συλλογή ερωτηματολογίων... 45 3.6. Συλλογή και διαχείριση δευτερογενών στοιχείων... 46 3.7. Προβλήματα κατά τη συλλογή δεδομένων... 46 3.8. Στατιστική ανάλυση των συλλεχθέντων στοιχείων... 48 4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΛΛΕΧΘΕΝΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ... 49 4.1. Εισαγωγή... 49 4.2. Παρουσίαση ανάλυση ευρημάτων των ερωτηματολογίων... 49 4.3. Παρουσίαση ανάλυση των στοιχείων της δευτερογενούς έρευνας... 53 4.3.1. Παρουσίαση ανάλυση των εγκαταστάσεων κατά μέγεθος... 53 4.3.2. Παρουσίαση ανάλυση των εγκαταστάσεων κατά κλάδο... 56 4.3.2.1. Ηλεκτροπαραγωγή... 59 3

4.3.2.2. Καύσεις... 61 4.3.2.3 Διυλιστήρια... 62 4.3.2.4. Φρύξη και επίτηξη μετάλλων... 63 4.3.2.5. Σίδηρος και χάλυβας... 63 4.3.2.6. Τσιμέντο... 64 4.3.2.7. Ασβέστης... 65 4.3.2.8. Γυαλί... 67 4.3.2.9. Κεραμικά... 68 4.3.2.10. Χαρτί... 71 4.4. Συσχέτιση κόστους κτήσης αδειών μεγέθους επιχείρησης του δείγματος... 72 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 76 6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ... 80 7. ΠΗΓΕΣ... 81 8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 86 8.1. Αντίγραφο του ερωτηματολογίου που απεστάλη στις επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ για τη συλλογή των πρωτογενών δεδομένων... 86 8.2. Συνοδευτική του ερωτηματολογίου επιστολή που απεστάλη στις εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ στα πλαίσια της πρωτογενούς έρευνας... 89 8.3. Λογιστικό φύλλο που καταγράφει τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας για τις επιχειρήσεις του δείγματος ανά κλάδο... 90 8.4. Λογιστικό φύλλο που καταγράφει τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας για τις επιχειρήσεις του δείγματος ανά ποσότητα εκχωρηθέντων δικαιωμάτων... 92 8.5. Οι 30 μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με τις περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιεραρχημένες σύμφωνα με την απόδοσή τους... 94 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Στόχοι μείωσης εκπομπών CO2 ανά χώρα σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο.....10 Πίνακας 2. Στοιχεία των 10 μεγαλύτερων ρυπαντών παγκοσμίως.....11 Πίνακας 3. Διάφορα σχέδια εμπορίας ρύπων... 13 Πίνακας 4. Κατανομή βαρών και χρήση μέτρων στην Ε.Ε. 15 Πίνακας 5. Τα κυριότερα χρηματιστήρια ρύπων στην Ευρώπη...19 Πίνακας 6. Τα σημαντικότερα carbon funds στην Ευρώπη...21 Πίνακας 7. Όγκοι και αξίες συναλλαγών στην αγορά άνθρακα σε Mt CO2 και εκατ. ευρώ (2005, 2006 και πρόβλεψη 2007) 24 Πίνακας 8. Παραδείγματα κόστους εφαρμογής του EU-ETS διαφόρων επιχειρήσεων και οργανισμών το 2005...26 Πίνακας 9. Πρόβλεψη εκπομπών/απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου σύμφωνα με το ΣΑΕ, ανά τομέα (σε kt CO2).32 Πίνακας 10. Κατανομή Δικαιωμάτων ανά κλάδο δραστηριότητας (2005-2007)...34 Πίνακας 11. Κατανομή δικαιωμάτων σε νεοεισερχόμενες για την περίοδο 2005-2007...35 Πίνακας 12. Κατανομές, επαληθευμένες εκπομπές και ποσοστά συμμόρφωσης στα πλαίσια του EU-ETS για τα έτη 2005, 2006 (στοιχεία από το CITL, 1η Μαϊου 2007)...37 Πίνακας 13. Προτεινόμενα και επιτρεπόμενα όρια εκπομπών για την περίοδο 2008-2012...39 Πίνακας 14. Κατάταξη των εγκαταστάσεων κατά κλάση μεγέθους.54 Πίνακας 15. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές (ετήσια δικαιώματαεπαληθευμένες εκπομπές) για τα έτη 2005 και 2006...57 Πίνακας 16. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο της ηλεκτροπαραγωγής για τα έτη 2005 και 2006 60 Πίνακας 17. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο των καύσεων για τα έτη 2005 και 2006.62 Πίνακας 18. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο των διυλιστηρίων για τα έτη 2005 και 2006.63 Πίνακας 19. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο φρύξης και επίτηξης μετάλλων για τα έτη 2005 και 2006...63 Πίνακας 20. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο σιδήρου και χάλυβα για τα έτη 2005 και 2006.64 Πίνακας 21. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο τσιμέντου για τα έτη 2005 και 2006...65 Πίνακας 22. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο ασβέστη για τα έτη 2005 και 2006...66 5

Πίνακας 23. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο γυαλιού για τα έτη 2005 και 2006...68 Πίνακας 24. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο κεραμικών για τα έτη 2005 και 2006...69 Πίνακας 25. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο χαρτιού για τα έτη 2005 και 2006...71 Πίνακας 26. Χρηματοοικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων του δέιγματος...73 Πίνακας 27. Κόστος αγοράς αδειών (με τιμή 19,93 ευρώ/δικαίωμα) και δείκτες αποτίμησης...74 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1. Οι χώρες ανά εκπεμπόμενη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα... 9 Διάγραμμα 2. Απόσταση από τους στόχους του Κιότο το 2010 βάσει των υφιστάμενων και των επιπρόσθετων εσωτερικών πολιτικών και μέτρων, συμπεριλαμβανόμενης της χρήσης των μηχανισμών του Κιότο και των μηχανισμών δέσμευσης του άνθρακα 16 Διάγραμμα 3. Επικοινωνία μεταξύ των Συστημάτων Καταγραφής Συναλλαγών 17 Διάγραμμα 4. Μηνιαίοι όγκοι συναλλαγών αδειών (σε Mt CO2) το 2006 σε διάφορα χρηματιστήρια...20 Διάγραμμα 5. Διακύμανση τιμών της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στο ΕΕΧ (Οκτώβριος 2004 Οκτώβριος 2007)..23 Διάγραμμα 6. Μηνιαίος όγκος συναλλαγών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (Ιανουάριος 2005 Μάϊος 2007)...24 Διάγραμμα 7. Ποιοτικό μοντέλο προσδιορισμού της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια..27 Διάγραμμα 8. Σχετικά μερίδια χωρών που πωλούν (αριστερά) και αγοράζουν (δεξιά) CDM το 2006...29 Διάγραμμα 9. Σχετικά μερίδια χωρών που πωλούν (αριστερά) και αγοράζουν (δεξιά) JI το 2006...30 Διάγραμμα 10. Συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (σε Mt CO 2 eq) ανά τομέα για τα έτη 1990-2004.31 Διάγραμμα 11. ΣΑΕ και διαδρομή για την επίτευξη του στόχου του Κιότο στην Ελλάδα το 2010 33 Διάγραμμα 12. Ποσοστό κατανομής εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ ανά περιοχή της χώρας 44 Διάγραμμα 13. Ποσοστιαίες κατανομές εγκαταστάσεων, δικαιωμάτων και επαληθευμένων εκπομπών για κάθε κλάση μεγέθους...55 Διάγραμμα 14. Ποσοστιαία κατανομή εγκαταστάσεων και επαληθευμένων εκπομπών για το έτος 2005 ανά κλάση μεγέθους (EU-ETS) 56 Διάγραμμα 15. Ποσοστιαία κατανομή εγκαταστάσεων και επαληθευμένων εκπομπών για το έτος 2005 ανά κλάση μεγέθους (Ελληνικό ΕΣΚΔΕ)..56 Διάγραμμα 16. Ποσοστιαία κατανομή ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων ανά κλάδο.57 Διάγραμμα 17. Ετήσια δικαιώματα και επαληθευμένες εκπομπές ανά κλάδο για τα έτη 2005 και 2006...58 Διάγραμμα 18. Διαφορές ετήσιων δικαιωμάτων-επαληθευμένων εκπομπών ανά κλάδο για τα έτη 2005 και 2006...58 7

ΣΥΝΟΨΗ Στα πλαίσια της ενδυνάμωσης της προσπάθειας για την αντιμετώπιση του κινδύνου της κλιματικής μεταβολής, η παγκόσμια κοινότητα υιοθέτησε το 1997 το Πρωτόκολλο του Κιότο, με το οποίο για πρώτη φορά καθορίζονται νομικά δεσμευτικοί στόχοι για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Η Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών αποτελεί τον ένα από τους τρεις μηχανισμούς που προβλέπει το Πρωτόκολλο για τη μείωση των εκπομπών με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να αποκτήσει εμπειρία από την εφαρμογή της Εμπορίας Εκπομπών στο εσωτερικό της πριν από την έναρξη εφαρμογής του Πρωτοκόλλου το 2008, υιοθέτησε την Οδηγία 2003/87 η οποία θέτει μία σειρά από επιμέρους υποχρεώσεις που κάθε Κράτος Μέλος καλείται να καλύψει εντός συγκεκριμένων καταληκτικών ημερομηνιών. Βασική απαιτούμενη δράση σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας είναι η κατάρτιση ενός Εθνικού Σχεδίου Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών, το οποίο θα προσδιορίζει τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων και τον τρόπο κατανομής τους στους κλάδους εγκαταστάσεις κάθε χώρας που εμπίπτουν στην Οδηγία. Η παρούσα εργασία καταγράφει τα αποτελέσματα της εφαρμογής του Ελληνικού Σχεδίου Κατανομής για τα έτη 2005 και 2006. Επίσης, προχωρά στη συλλογή πρωτογενών και δευτερογενών εμπειρικών δεδομένων, η στατιστική επεξεργασία των οποίων θα επιτρέψει την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τον τρόπο λογιστικής καταγραφής των αδειών εκπομπής ρύπων και την επιρροή του τρόπου διαχείρισης τους στα χρηματοοικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων που εμπίπτουν στο Σχέδιο στην Ελλάδα. Τέλος, επιχειρεί να προσδιορίσει το μέγεθος της οικονομικής επιβάρυνσης που κάθε επιχείρηση θα επιδεχόταν για τα δικαιώματα που ανάλωσε, εφόσον αυτά δεν κατανέμονταν δωρεάν, τη σχέση του μεγέθους της επιχείρησης με την επιβάρυνση αυτή και τις επιπτώσεις της επιβάρυνσης στην κερδοφορία της επιχείρησης. 8

1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1.1. Εισαγωγή Στις 30 Οκτωβρίου 2006 με πρωτοβουλία της βρετανικής κυβέρνησης, δημοσιεύθηκε η έκθεση για τα οικονομικά της κλιματικής αλλαγής του sir Nicholas Stern η οποία επιχειρεί την ανάδειξη, όχι μόνο των επιπτώσεων και των κινδύνων που εγκυμονεί η ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή, αλλά κυρίως του κόστους ευκαιρίας που συνδέεται με την υιοθέτηση αποτελεσματικών δράσεων για την παρεμπόδισή της σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο (Stern Review: The Economics of Climate Change, HM Treasury). Σύμφωνα με τις προβλέψεις της έκθεσης, η αδιάπτωτη κλιματική αλλαγή ενδέχεται να προκαλέσει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης κατά 5 ο C σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Το φαινόμενο αναμένεται να επηρεάσει το σύνολο των χωρών του κόσμου, το δε άμεσο κόστος του υπολογίζεται στο 5% περίπου του παγκοσμίου ΑΕΠ ετησίως. Αν δε, συνυπολογίσει κανείς τις επιπτώσεις του φαινόμενου στην ανθρώπινη ζωή και στο περιβάλλον, το κόστος ανέρχεται στο 20%, ενώ το κόστος των πιθανών δράσεων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Greenhouse Gases, GHGs) θα προσέγγιζε μόλις το 1%. Σε αυτό δεν προσμετρώνται οι τεράστιες αναπτυξιακές ευκαιρίες που θα δημιουργήσει η υιοθέτηση νέων ενεργειακών τεχνολογιών, με στόχο τον περιορισμό της χρήσης άνθρακα. Διάγραμμα 1. Οι χώρες ανά εκπεμπόμενη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα Πηγή : Wikipedia Στο ίδιο μήκος κύματος, η εκτίμηση της Διεθνούς Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) εκτιμά την αυξητική πορεία της ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου ενόψει της ραγδαίας ανάπτυξης των μεγάλων ασιατικών χωρών, αναλύει τις επιπτώσεις και προχωρά στην εξέταση των οικονομικών διαστάσεων, τόσο των επιπτώσεων όσο και των αναγκαίων 9

μέτρων προσαρμογής σε παγκόσμια κλίμακα (Fourth Assessment Report Summary for Policymakers, IPCC). Στα πλαίσια αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) αποφάσισε ότι δεν είναι σώφρον να επιτραπεί περαιτέρω αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας πέραν των 2 C, γεγονός που μεταφράζεται σε μειώσεις των εκπομπών σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 κατά 60%- 70% μέχρι το 2050 για τις αναπτυγμένες χώρες και συγκράτηση της αύξησης των εκπομπών των αναπτυσσομένων χωρών σε αντίστοιχα κατά κεφαλήν επίπεδα, δηλαδή περίπου στα μισά από τα σημερινά των ανεπτυγμένων χωρών (Europe s Environment The Fourth Assessment, European Environmental Agency). 1.2. Το Διεθνές Πλαίσιο Το πρώτο αποφασιστικό βήμα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα αποτέλεσε η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές (United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC). Η Σύμβαση υπογράφηκε τον Ιούνιο του 1992 στο Ρίο ντε Τζανέϊρο της Βραζιλίας, στο πλαίσιο της Συνδιάσκεψης για τη Γη, από τις 154 εκ των 178 χωρών που συμμετείχαν. Αν και δεν έθετε νομικές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις αποτέλεσε την αρχή της συνεργασίας των χωρών για την μείωση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Το επόμενο βήμα - ορόσημο αποτέλεσε η ψήφιση του «Πρωτοκόλλου του Κιότο στη Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος» κατά την 3 η Σύνοδο των Συμβαλλομένων στο UNFCCC Μερών, το Δεκέμβριο του 1997 στο Κιότο της Ιαπωνίας. Το Πρωτόκολλο καθορίζει νομικά δεσμευτικούς στόχους εκπομπών για τις ανεπτυγμένες χώρες με αντικειμενικό σκοπό «τη σταθεροποίηση της συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε ένα επίπεδο που θα προλαμβάνει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλίμα» (Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change, United Nations). Συγκεκριμένα, οι χώρες που υπέγραψαν το Πρωτόκολλο δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις συνολικές εκπομπές έξι αερίων του θερμοκηπίου (Διοξείδιο του άνθρακα-co 2, Μεθάνιο-CH 4, Υποξείδιο του αζώτου-n 2 O, Υδροφθοράνθρακες- HFCs, Υπερφθοράνθρακες-PFCs και Εξαφθοριούχο θείο-sf 6 ) κατά 5% τουλάχιστον κάτω από τα επίπεδα του 1990 στο διάστημα 2008-2012, το οποίο είναι γνωστό ως πρώτη περίοδος δέσμευσης (πίνακας 1). Πίνακας 1. Στόχοι μείωσης εκπομπών CO 2 ανά χώρα σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο ΧΩΡΑ (Η ΟΜΑΔΑ ΧΩΡΩΝ) ΣΤΟΧΟΣ EΕ-15, Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία -8% ΗΠΑ -7% 10

Καναδάς, Ιαπωνία, Ουγγαρία, Πολωνία -6% Κροατία -5% Νέα Ζηλανδία, Ουκρανία, Ρωσία 0% Νορβηγία +1% Αυστραλία +8% Ισλανδία +10% Πηγή : Kyoto Protocol to the UN Framework Convention on Climate Change Αν και δεν αναμένεται να επιτύχει σημαντική μείωση των εκπομπών, το Πρωτόκολλο του Κιότο καθιερώνει ένα μηχανισμό για διεθνείς διαπραγματεύσεις. Έχει επίσης αναπτύξει ένα σύστημα απογραφής των εκπομπών και παρακολούθησης της εξέλιξης τους που κάνει δυνατή την αποτίμηση της μείωσης σε επίπεδο κράτους, ώστε να έχει νόημα η έννοια των ποσοτικών δεσμεύσεων και στόχων. Τέλος, εγκαινιάζει και ένα σύστημα επιβολής κυρώσεων, πέραν της διεθνούς κατακραυγής, για τη μη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις κάθε κράτους μέλους του Πρωτοκόλλου. Σύμφωνα με το άρθρο 25 του Πρωτοκόλλου του Κιότο, αυτό θα τεθεί σε ισχύ 90 ημέρες από την ημερομηνία κατά την οποία τουλάχιστον 55 Μέρη της Σύμβασης-Πλαίσιο που αντιπροσωπεύουν συνολικά τουλάχιστον 55% των συνολικών εκπομπών CO 2 κατά το 1990, θα έχουν καταθέσει πράξεις επικύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης σε αυτή. Σημαντικό πλήγμα αποτέλεσε η αποχώρηση της Αμερικής, που αν και αποτελεί τον μεγαλύτερο ρυπαντή παγκοσμίως (πίνακας 2), αρνήθηκε να επικυρώσει το Πρωτόκολλο, αν αυτό δεν περιλάμβανε δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων και χρονοδιαγράμματα επίτευξής τους όχι μόνο για τις ανεπτυγμένες, αλλά και για τις αναπτυσσόμενες χώρες (Κίνα, Ινδία). Το Πρωτόκολλο τέθηκε τελικά σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005, μετά από την επικύρωσή του από τη Ρωσία (με αντάλλαγμα την υπόσχεση της Ε.Ε. να υποστηρίξει την υποψηφιότητα της για είσοδο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου) και την εκπλήρωση των δύο παραπάνω όρων. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2007, το Πρωτόκολλο του Κιότο είχε επικυρωθεί από 174 μέρη εκ των οποίων τα 137 έχουν μόνο υποχρέωση παρακολούθησης και αναφοράς των εκπομπών. ΧΩΡΑ Πίνακας 2. Στοιχεία των 10 μεγαλύτερων ρυπαντών παγκοσμίως ΜΕΡΙΔΙΟ % ΜΕΡΙΔΙΟ % ΜΕΡΙΔΙΟ % ΜΕΡΙΔΙΟ % ΣΤΙΣ ΣΤΗΝ ΣΤΟ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΕΠ ΠΛΗΘΥΣΜΟ CO 2 *** ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 11

Ηνωμένες Πολιτείες 22,9 20,9 4,6 21,3 Κίνα 14,9 12,3 20,6 13,1 Ρωσία 6,1 2,5 2,3 6,0 Ιαπωνία 4,8 6,9 2,0 4,8 Ινδία 4,2 5,9 17,0 5,2 Γερμανία 3,4 4,2 1,3 3,2 Καναδάς 2,2 1,9 0,5 2,4 Ηνωμένο Βασίλειο 2,2 3,2 0,9 2,2 Νότια Κορέα 1,8 1,8 0,8 1,9 Ιταλία 1,8 3,0 0,9 1,7 Άθροισμα 64,3 70,0 50,9 61,8 ***σε σχέση με την παραγωγή ενέργειας Πηγή : Germanwatch 2006 Για την επίτευξη των στόχων που θέτει το Πρωτόκολλο του Κιότο, μια χώρα μπορεί είτε να χρησιμοποιήσει εγχώριες πολιτικές και μέτρα για να μειώσει τις εκπομπές της, είτε να χρησιμοποιήσει παράλληλα και κάποιους από τους τρεις «ευέλικτους μηχανισμούς», οι οποίοι προβλέπονται από το Πρωτόκολλο και λειτουργούν με βάση την οικονομία της αγοράς: Τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism/CDM) ο οποίος επιτρέπει τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου με σημαντικά χαμηλότερο κόστος μέσω της χρηματοδότησης από τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες σχετικών προγραμμάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Την από Κοινού Εφαρμογή (Joint Implementation/JI) που σε αντίθεση με τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης αφορά μόνο εκείνες τις χώρες που έχουν δεσμευτεί σε μειώσεις μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο (όπως π.χ. οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης). Την Εμπορία Εκπομπών (Emissions Trading/ET), η οποία επιτρέπει την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων με οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο μέσω της συναλλαγής αδειών που παρέχουν το δικαίωμα εκπομπής συγκεκριμένης ποσότητας αερίων του θερμοκηπίου (1 δικαίωμα = 1 τόνος ισοδυνάμου CO 2 ) κατά τη διάρκεια μίας καθορισμένης περιόδου. Η Εμπορία Εκπομπών αποτελεί ένα από τα σημαντικά εργαλεία, που προβλέπονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο. Η εφαρμογή του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) σε διεθνή κλίμακα, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο, αναμένεται να ξεκινήσει το 2008. 12

Ωστόσο, διάφορα σχέδια εμπορίας εκπομπών έχουν ήδη υλοποιηθεί ή σχεδιάζεται να τεθούν σε εφαρμογή τα προσεχή χρόνια με στόχο τον περιορισμό μεμονωμένων ή μη ρύπων σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο (πίνακας 3). Σημείο αναφοράς όλων τους αποτελεί το Πρόγραμμα Όξινης Βροχής (Acid Rain Program), το οποίο θεσμοθετήθηκε το 1990 στις Ηνωμένες Πολιτείες με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του θείου από τις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και του οποίου τα αποτελέσματα κρίνονται θετικά, τόσο από περιβαλλοντική όσο και από οικονομική άποψη. Πίνακας 3. Διάφορα σχέδια εμπορίας ρύπων ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΠΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΡΥΠΟΙ ΣΤΟΧΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΡΥΠΩΝ Acid Rain Program Keidanren Voluntary Action Plan ΗΠΑ 1990 SO 2 Μείωση του SO 2 κατά 50% από το 1980 έως το 2010 Ιαπωνία 1997 CO 2 Μείωση των εκπομπών έως το 2010 σε επίπεδο χαμηλότερο του 1990 Chicago Climate Exchange (CCX) Regional Greenhouse Gas Initiative (RGGI) New South Wales Greenhouse Gas Abatement Scheme Βόρεια Αμερική και Βραζιλία Νέα Υόρκη και 9 νοτιοανατολικές Πολιτείες Νέα Νότια Ουαλία (Αυστραλία) 2003 GHGs Μείωση των συνολικών εκπομπών κατά 6% έως το 2006 2003 CO 2 Σταθεροποίηση των εκπομπών στα μέσα επίπεδα 2002-2004 έως το 2015 και μείωση κατά 10% των εκπομπών κάθε πολιτείας μεταξύ 2015-2020 2003 GHGs Μείωση των εκπομπών σε 7,27 τόνους CO 2 κατά κεφαλή έως το 2007 Global Warming Solution Act (Assembly Βill 32) Climate Change Bill Καλιφόρνια 2006 GHGs Μείωση των ρύπων κατά 25% έως το 2020 Ηνωμένο Βασίλειο 2007 GHGs Μείωση κατά 60% των εκπομπών μέχρι το 2050 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 με ενδιάμεσο στόχο 26-32% έως το 2020 Πηγή : OECD 13

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρώντας σημαντική την απόκτηση από τα Κράτη-Μέλη εμπειρίας στην εμπορία εκπομπών καθιέρωσε το δικό της ΣΕΔΕ (European Union Emission Trading Scheme, EU-ETS) προκειμένου να προωθηθεί η μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό. 1.3. Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Το EU-ETS είναι ένα σύστημα «ανώτατου ορίου και εμπορίου» (cap and trade). Το Κοινοτικό αυτό σύστημα σε συνδυασμό με άλλες πολιτικές και μέτρα εκτιμάται, ότι θα αποτελέσει τμήμα της στρατηγικής της Ε.Ε. στην κατεύθυνση της εκπλήρωσης των δεσμεύσεών της και κατά συνέπεια και των δεσμεύσεων των Κρατών-Μελών που την αποτελούν. Στο πλαίσιο αυτό, το 6ο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον αναγνωρίζει ότι η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί για μείωση των εκπομπών κατά 8% την περίοδο 2008-2012 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, αλλά και ότι μακροπρόθεσμα οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα χρειαστεί να μειωθούν κατά 70% περίπου σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ο διακανονισμός των επιμέρους υποχρεώσεων των 15 χωρών που εντάχθηκαν στην Ε.Ε. πριν από το 2004 αποτέλεσε το αντικείμενο της Συμφωνίας Κατανομής Βαρών (burdensharing agreement) που επιτεύχθηκε τον Ιούνιο του 1998 στο Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος της Ε.Ε. Τα 10 νέα Κράτη-Μέλη διατηρούν τους εθνικούς τους στόχους, όπως αυτοί τέθηκαν στο Πρωτόκολλο του Κιότο (με εξαίρεση τη Μάλτα και την Κύπρο που δεν έχουν στόχους). Στον πίνακα 4 καταγράφεται η κατανομή βαρών για την ΕΕ-15, την ΕΕ- 25 και τις χώρες που βρίσκονται σε καθεστώς προσχώρησης καθώς και τα μέτρα που όλες αυτές οι χώρες επιβάλλεται να λάβουν προκειμένου να επιτύχουν τους εκάστοτε στόχους μείωσης των εκπομπών τους. Για κάποιες χώρες, εκτός από τα υπάρχοντα μέτρα και πολιτικές (εθνική νομοθεσία, εθελοντικές συμφωνίες, κατανομή οικονομικών πόρων και κινητοποίηση ανθρωπίνων πόρων, επίσημη κυβερνητική απόφαση) απαιτούνται και πρόσθετα μέτρα και πολιτικές (επιλογές με ρεαλιστική πιθανότητα να εφαρμοστούν και να αποδώσουν καρπούς εντός της περιόδου δέσμευσης). Επιπλέον, στα πλαίσια επίτευξης του στόχου τους, αρκετές χώρες θα κάνουν χρήση των «ευέλικτων μηχανισμών» ή των μηχανισμών δέσμευσης άνθρακα (αλλαγή χρήσης της και δασοπονία). Η διαδρομή προς τον στόχο του Κιότο για την Ευρώπη των 15 και την Ευρώπη των 25 περιγράφεται παραστατικά στο διάγραμμα 2. 14

Πίνακας 4. Κατανομή βαρών και χρήση μέτρων στην Ε.Ε. Πηγή : European Environmental Agency, 2006 15

Διάγραμμα 2. Απόσταση από τους στόχους του Κιότο το 2010 βάσει των υφιστάμενων και των επιπρόσθετων εσωτερικών πολιτικών και μέτρων, συμπεριλαμβανόμενης της χρήσης των μηχανισμών του Κιότο και των μηχανισμών δέσμευσης του άνθρακα Πηγή : Έκθεση της Επιτροπής COM(2006) Το EU-ETS τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2005. Η λειτουργία του πρωτότυπου αυτού συστήματος βασίζεται στην Οδηγία 2003/87/ΕΚ «σχετικά με την θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας» και καλύπτει 11.428 εγκαταστάσεις στα 25 Κράτη-Μέλη (ενεργειακού τομέα, παραγωγής και επεξεργασίας σιδηρούχων μετάλλων, ανόργανων υλικών και χαρτοβιομηχανίες), στις οποίες αντιστοιχεί σχεδόν το 45% των εκπομπών CO 2 και το 30% όλων των αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Συγκεκριμένα: Τα Κράτη-Μέλη καθορίζουν όρια εκπομπών CO 2 για τις εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο εθνικό τους ΣΕΔΕ και εκδίδουν δικαιώματα (European Union Allowance Units, EUAs) για τις ποσότητες CO 2 που αυτές επιτρέπεται να εκπέμπουν. Ο συνολικός αριθμός εκπομπών, καθώς και η μεθοδολογία κατανομής των δικαιωμάτων αυτών για κάθε κλάδο και κάθε συγκεκριμένη εγκατάσταση προσδιορίζονται από το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ) κάθε Κράτους-Μέλους. Οι εγκαταστάσεις που επιτυγχάνουν εκπομπές κάτω από τις καθοριζόμενες τιμές, στη διάρκεια ενός έτους, μπορούν να πωλούν τις ποσότητες που εξοικονόμησαν (υπό μορφή δικαιωμάτων), σε αυτές που αδυνατούν να τηρήσουν τις τιμές εκπομπής ή σε αυτές που το κόστος για τις επεμβάσεις μείωσης εκπομπών είναι μεγαλύτερο αυτού της 16

αγοράς δικαιωμάτων. Αντίστοιχα, μία εγκατάσταση έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τις εκπομπές της πάνω από τα επίπεδα των δικαιωμάτων που της έχουν χορηγηθεί αγοράζοντας ανάλογα δικαιώματα από την αγορά. Το Εθνικό Καταγραφικό Σύστημα Συναλλαγών (ΕΚΣΣ) Μητρώο κάθε Κράτους-Μέλους εξασφαλίζει την ορθή λογιστική απεικόνιση όλων των συναλλαγών (π.χ. έκδοση, ιδιοκτησία, μεταβίβαση, ακύρωση) και επιδιώκει ισορροπία μεταξύ περιβαλλοντικής διαφάνειας και εμπορικού απορρήτου. Τα ΕΚΣΣ λειτουργούν αυτόνομα και συνδέονται μεταξύ τους μέσω του Ανεξάρτητου Συστήματος Καταγραφής Συναλλαγών της Κοινότητας (Community Independent Transaction Log, CITL). Το CITL επικοινωνεί με το αντίστοιχο Ανεξάρτητο Σύστημα Καταγραφής των Ηνωμένων Εθνών (UNFCC ITL) και μέσω αυτού με το Μητρώο έργων CDM που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Γραμματείας του Πρωτοκόλλου (διάγραμμα 3). Διάγραμμα 3. Επικοινωνία μεταξύ των Συστημάτων Καταγραφής Συναλλαγών Πηγή : KPMG Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των καλυπτόμενων εγκαταστάσεων προβλέπεται η επιβολή υψηλού πρόστιμου, η οποία δεν αίρει την υποχρέωση του φορέα να παραδώσει δικαιώματα για τις επιπλέον εκπομπές το επόμενο ημερολογιακό έτος. Στην πρώτη φάση εφαρμογής του συστήματος (2005-2007) το πρόστιμο καθορίστηκε στα 40 ανά τόνο CO 2, ενώ στη δεύτερη φάση 2008-2012, που συμπίπτει με την πρώτη περίοδο δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο, στα 100 ανά τόνο CO 2. Το κύριο πλεονέκτημα είναι ότι η Εμπορία Εκπομπών επιτρέπει να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι με τρόπο οικονομικά αποτελεσματικό. Οι επιχειρήσεις που ήδη είναι σε θέση να εφαρμόσουν τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών τους με μικρό μοναδιαίο κόστος θα επωφεληθούν άμεσα από την πώληση δικαιωμάτων εκπομπών. Οι επιχειρήσεις που χρειάζεται να δαπανήσουν σημαντικά κεφάλαια για την μείωση των εκπομπών τους θα 17

προτιμήσουν, στην αρχή τουλάχιστον και όσο το κόστος ανά δικαίωμα παραμένει μικρό, να αγοράζουν πρόσθετα δικαιώματα. 1.3.1. Οι Αγορές Άνθρακα στην Ευρώπη Το νομικό πλαίσιο του ΣΕΔΕ δεν ρυθμίζει το πώς και πού θα λαμβάνει χώρα η αγορά δικαιωμάτων. Εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο ΣΕΔΕ είναι δυνατόν να εμπορεύονται δικαιώματα απευθείας μεταξύ τους, με παρέμβαση διαμεσολαβητή, τράπεζας ή άλλου μεσάζοντα της αγοράς δικαιωμάτων. Η αγορά άνθρακα (carbon market) έχει όλα τα χαρακτηριστικά των υπόλοιπων αγορών εμπορευμάτων (commodities markets) και μέχρι σήμερα έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα ευμετάβλητη, καθώς οι τιμές κυμαίνονται εντός ενός μεγάλου εύρους (0,2 30 /τόνο), με σαφείς, ωστόσο, ανοδικές τάσεις. Ταυτόχρονα, χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλή ρευστότητα και σχετικά λίγους συμμετέχοντες, ενώ κυρίαρχο ρόλο έχουν οι Ευρωπαϊκές εταιρίες παραγωγής ενέργειας. Παράλληλα, αυξάνεται η πολυπλοκότητα της, καθώς εμφανίζονται συνεχώς νέα παράγωγα προϊόντα άνθρακα (derivatives), δηλαδή χρηματιστηριακά προϊόντα που έχουν στόχο την εξασφάλιση αποδόσεων και τον περιορισμό των κινδύνων που ενέχουν οι οικονομικές συναλλαγές. Παραδείγματα τέτοιων παραγώγων είναι τα προθεσμιακά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) και τα χρηματοοικονομικά δικαιώματα (options). Οι βασικοί τρόποι για να συμμετέχει μια υπόχρεη επιχείρηση (ή οποιοδήποτε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο) στην αγορά άνθρακα είναι οι εξής: Πράξεις OTC (Over the Counter), που πραγματοποιούνται μέσω της απευθείας διαπραγμάτευσης και συναλλαγής μεταξύ ενός πωλητή και ενός αγοραστή. Οι όροι και οι συνθήκες της συναλλαγής είτε κανονίζονται μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών ή ακολουθούν ένα από τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα που έχουν αναπτυχθεί για το σκοπό αυτό (International Emissions Trading Association-IETA, International Swaps and Derivatives Association-ISDA, European Federation of Energy Traders-EFET). Το 2005 οι πράξεις OTC κατείχαν περίπου το 50% επί του συνόλου των πράξεων στην Ευρωπαϊκή αγορά, ποσοστό που αναμένεται να φθίνει στο μέλλον καθώς τα Ευρωπαϊκά χρηματιστήρια οργανώνονται καλύτερα (Carbon 2007, PointCarbon). Οι πράξεις OTC ενδείκνυνται κυρίως για μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν έχουν δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε οργανωμένα χρηματιστήρια ρύπων, καθώς και για επιχειρήσεις που θέλουν να κάνουν λίγες πράξεις εντός του έτους προκειμένου π.χ. για να καλύψουν τη θέση τους στο εθνικό μητρώο δικαιωμάτων εκπομπών. Από την άλλη πλευρά, οι πράξεις OTC δεν ενδείκνυνται για επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στη διεθνή αγορά άνθρακα, ως τμήμα της στρατηγικής που ακολουθούν για τη διαχείριση των εκπομπών τους ή/και για επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να έχουν πολλαπλές 18

συναλλαγές σε μικρά χρονικά διαστήματα (γιατί π.χ. ενδιαφέρονται να αγοράσουν / πωλήσουν μεγάλο αριθμό δικαιωμάτων). Συναλλαγή μέσω χρηματιστηριακών αγορών, δηλαδή μέσω μιας δημοπρασίας που πραγματοποιείται με βάση τους κανόνες που έχουν θεσπίσει τα υπάρχοντα χρηματιστήρια ενεργειακών προϊόντων και δικαιωμάτων ρύπων στην Ευρώπη. Η διαπραγμάτευση αφορά τόσο άμεσες συναλλαγές (spot) όσο και συναλλαγές παραγώγων. Τα κυριότερα χρηματιστήρια παρουσιάζονται στον πίνακα 5, ενώ την πρόθεση τους να δραστηριοποιηθούν στις συναλλαγές δικαιωμάτων εκπομπών έχουν εκφράσει τα ενεργειακά χρηματιστήρια της Ιταλίας (Gestore Mercato Electrico-GME) και Πολωνίας (POEE) Πίνακας 5. Τα κυριότερα χρηματιστήρια ρύπων στην Ευρώπη ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΔΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ European Exchange (ECX) Climate Ολλανδία Spot, futures, options Nordpool Νορβηγία Spot, futures Powernext Γαλλία Spot European Exchange (EEX) Energy Γερμανία Spot, futures Energy Exchange Αυστρία Spot Austria (EXAA) Πηγή : 5 th International Financial Research Forum (EIF), 12/06/2007 Στο διάγραμμα 4 καταγράφονται οι μηνιαίοι όγκοι συναλλαγών αδειών στα προαναφερθέντα χρηματιστήρια. Το ECX διεκπεραιώνει περισσότερα από τα τρία τέταρτα των συνολικών συναλλαγών, με το Powernext στη δεύτερη θέση (13,3%) και τα Nord Pool και ΕΕΧ να ακολουθούν με υποδιπλάσιους όγκους. 19

Διάγραμμα 4. Μηνιαίοι όγκοι συναλλαγών αδειών (σε Mt CO2) το 2006 σε διάφορα χρηματιστήρια Πηγή : Point Carbon 2007 Χρηματιστηριακοί μεσίτες (brokers), οι οποίοι μεσολαβούν μεταξύ αγοραστή και πωλητή σε κάποιες πράξεις OTC ή/και τοποθετούν τις εντολές αγοράς ή πώλησης στο αντίστοιχο χρηματιστήριο. Οι συναλλαγές μέσω μεσίτη έχουν κάποιο κόστος, το οποίο εξαρτάται από το μέγεθος της συναλλαγής, τον τρόπο χρέωσης κάθε μεσίτη (είτε ένα σταθερό ποσό για κάθε δικαίωμα, είτε ως ποσοστό επί της συμφωνηθείσας τιμής του δικαιώματος) και την προμήθεια του χρηματιστηρίου. Οι κυριότερες εταιρείες παροχής μεσιτικών υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη από τον Ιανουάριο του 2005 είναι οι Evolution Markets, Natsource Europe, Ecosecurities, CO2e, GreenSteamNetwork, GT/SKM Global Environmental Partners, TFS και Vieritas Finance. Κεφάλαια άνθρακα (carbon funds), τα οποία αποτελούν μια εναλλακτική λύση για την αγορά δικαιωμάτων σε τιμές χαμηλότερες από τις τρέχουσες χρηματιστηριακές. Τα κεφάλαια άνθρακα είναι οργανισμοί οι οποίοι εξασφαλίζουν μονάδες άνθρακα (carbon credits) από τη συμμετοχή τους σε έργα CDM και JI. Οι Πιστοποιημένες Μειώσεις Εκπομπών (Certified Emissions Reductions, CERs) και οι Μονάδες Μείωσης Εκπομπών (Emissions Reduction Units, ERUs) που παράγονται από τα έργα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων του Πρωτοκόλλου και, ως εκ τούτου, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην αγορά δικαιωμάτων. Έως τον Μάρτιο του 2006 είχαν δημιουργηθεί περισσότερα από 50 carbon funds, τα σημαντικότερα εκ των οποίων παρουσιάζονται στον πίνακα 6. 20

Πίνακας 6. Τα σημαντικότερα carbon funds στην Ευρώπη CARBON FUND ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΡΓΑ Prototype Παγκόσμια 6 κυβερνήσεις CDM, JI Carbon Fund (PCF) Τράπεζα 17 εταιρείες Community IETA 9 κυβερνήσεις CDM, JI Development 16 εταιρείες Carbon Fund (CDCF) The Netherlands EBRD carbon fund Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη Κυβέρνηση JI της Ολλανδίας Πηγή : Εταιρεία Περιβαλλοντικών Μελετών 1.3.2. Εξέλιξη της Αγοράς Δικαιωμάτων Εκπομπών H πρώτη συναλλαγή στα πλαίσια του EU-ETS έλαβε χώρα στις 27 Φεβρουαρίου 2003 στην προθεσμιακή αγορά μεταξύ της Shell Trading και της Ολλανδικής εταιρείας ενέργειας NUON. Η τιμή τον Ιούνιο του 2003 ήταν περίπου στα 8,5 ανά τόνο CO 2, αυξήθηκε προοδευτικά στην τιμή των 12 περίπου τον Σεπτέμβριο του 2003 και αυξήθηκε ακόμη περισσότερο στα 13 τον Ιανουάριο του 2004. Με δεδομένη την υποχρέωση υποβολής των ΕΣΚ μέχρι την 31 η Μαρτίου 2004 από τα Κράτη-Μέλη, η αύξηση της τιμής δικαιολογείται καθώς επικρατούσε η αντίληψη ότι τα ΕΣΚ θα επέφεραν ελλείμματα εκπομπών σε πολλές επιχειρήσεις, καθώς επίσης ότι η δημοσίευση των ΕΣΚ θα ευαισθητοποιούσε περισσότερο τις επιχειρήσεις έναντι του συστήματος. Στη διάρκεια του Φεβρουαρίου και του Μαρτίου του 2004, με την αυξημένη επίγνωση ότι τα ΕΣΚ θα είναι γενναιόδωρα, η τιμή έπεσε αισθητά, στο χαμηλό επίπεδο των 7 περίπου τον Μάϊο του 2004. Η τιμή ανέκαμψε στα 10 τον Ιούνιο του 2004 και έκτοτε κυμάνθηκε μεταξύ 7,5-9. Κατά τη διάρκεια του 2005 υπήρξε μια σημαντική αύξηση, τόσο στις τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών όσο και στον όγκο των συναλλαγών. Συγκεκριμένα, η τιμή spot αυξήθηκε από περίπου 7 9 /δικαίωμα τις αρχές του 2005 σε περίπου 22 /δικαίωμα στο τέλος του έτους. Η υψηλότερη τιμή του έτους παρατηρήθηκε τον Ιούλιο του 2005, όταν έφτασε τα 29 /δικαίωμα. Από τον συνολικό όγκο δικαιωμάτων που διακινήθηκαν τις τέσσερις πρώτους μήνες του 2005 το 90% αφορούσε δικαιώματα για το έτος 2005, 6% για το 2006 και το υπόλοιπο 4% για το 2007. Το 2006 η διαπραγμάτευση στα Ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ξεκίνησε από τα 22,5 /δικαίωμα. Από τις 15/1 άρχισε μια έντονα ανοδική τάση η οποία διατηρήθηκε έως τις αρχές Φεβρουαρίου και οδήγησε την τιμή σε επίπεδα άνω των 27. Στη συνέχεια η τιμή κυμάνθηκε 21

μεταξύ 26 27 έως το τέλος Μαρτίου. Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου ξεκίνησε μια νέα ανοδική πορεία που οδήγησε την τιμή στα 30,45 /δικαίωμα (τιμή ρεκόρ). Ωστόσο, στις 25 Απριλίου άρχισε η καθοδική πορεία τις αγοράς, με αποτέλεσμα, τις πρώτες δύο εβδομάδες του Μαΐου, τα δικαιώματα να διαπραγματεύονται στη ζώνη των 9,5 11 /τόνο. Έκτοτε, η αγορά ακολούθησε και πάλι ανοδική πορεία. Στις αρχές Ιουλίου, η spot αγορά δικαιωμάτων κυμαινόταν στην περιοχή των 15,5 16,5 /τόνο. Η εξέλιξη των τιμών επηρεάστηκε, κυρίως, από τις ανακοινώσεις των κρατών-μελών τις Ε.Ε., σχετικά με τα αποτελέσματα των επαληθεύσεων του έτους 2005. Αν και η επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων έγινε ταυτόχρονα από τα περισσότερα κράτη-μέλη στις 15 Μαΐου, τα ανεπίσημα στοιχεία που κυκλοφόρησαν στην αγορά, κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απριλίου του 2006, καθόρισαν τόσο τις τιμές όσο και τον όγκο των συναλλαγών. Λαμβάνοντας υπόψη και τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε αργότερα η Πολωνία (5/7), οι επαληθευμένες εκπομπές των υπόχρεων εγκαταστάσεων ήταν κατά 97 Mt λιγότερες από τα δικαιώματα που είχαν εκχωρηθεί για το έτος 2005. Βέβαια, από τα τέλη Μαΐου άρχισαν σταδιακά να δημοσιεύονται τα εθνικά σχέδια κατανομής τις περιόδου 2008 2012. Αυτή η διαδικασία οδήγησε τις τιμές σε σχετικά ανοδική τροχιά, καθώς εκτιμήθηκε ότι κάποιες μεγάλες χώρες (π.χ. Γερμανία) θα μειώσουν δραστικά τα εκχωρούμενα δικαιώματα. Στα τέλη του 2006 η αγορά κινήθηκε σε επίπεδα χαμηλότερα του ενός ευρώ για να κατρακυλήσει ακόμα περισσότερο το 2007 με δεδομένη την αδυναμία αποθήκευσης αδειών για τη δεύτερη φάση. Στις 26 Οκτωβρίου του 2007, ο ένας τόνος CO 2 διαπραγματευόταν στα 0,04 ευρώ στην spot αγορά του European Energy Exchange. Η διακύμανση των τιμών των δικαιωμάτων, τόσο στην άμεση όσο και στην προθεσμιακή αγορά για την περίοδο 2004-2007, παρουσιάζεται παραστατικά στο διάγραμμα 5. 22

Διάγραμμα 5. Διακύμανση τιμών της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στο ΕΕΧ (Οκτώβριος 2004 Οκτώβριος 2007) Πηγή : EEX Παράλληλα, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 6, ο όγκος των συναλλαγών παρουσιάζει διαρκώς αυξητική τάση, παρά τις διακυμάνσεις των τιμών. Το 2005 έγιναν αντικείμενο συναλλαγής περίπου 360.000.000 δικαιώματα. Το Μάϊο του 2006, ο όγκος των συναλλαγών ξεπέρασε τα εκατό εκατομμύρια τόνους, σε μηνιαία βάση. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση της αγοράς παραγώγων προϊόντων (ιδιαίτερα των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης). Ωστόσο, τον Ιούνιο η αγορά επανήλθε σε χαμηλότερους όγκους συναλλαγών, εν μέρει λόγω της αναμονής δημοσίευσης των νέων εθνικών σχεδίων κατανομής που καλύπτουν την περίοδο 2008-2012. 23

Διάγραμμα 6. Μηνιαίος όγκος συναλλαγών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (Ιανουάριος 2005 Μάϊος 2007) Πηγή : Point Carbon To 2006 συνεχίστηκε η αύξηση του αριθμού των συναλλαγών, διευρύνθηκε ο αριθμός των συμμετεχόντων με την είσοδο νέων μελών στην Ε.Ε. και έλαβαν χώρα πιο σύνθετες συναλλαγές (options, swaps). Tο δεύτερο έτος της εφαρμογής του, το EU-ETS είδε περισσότερες από 1 δις άδειες να αλλάζουν χέρια (τρεις φορές περισσότερες από το 2005) με αξία 18,1 δις (από 7,2 δις το 2005) παρά την πτώση της τιμής τους. Οι περισσότερες συναλλαγές (817 εκατ. το 2006 έναντι 262 εκατ. το 2005) έγιναν over the counter (με περισσότερες από τις μισές από αυτές να διεκπεραιώνονται από την London Energy Brokers Association, LEBA). Για το 2007, αναμένεται αύξηση σε όλους τους τομείς της αγοράς άνθρακα, με τον όγκο των συναλλαγών να αγγίζει τους 2,4 δις Mt CO 2 και την αξία τα 23,6 δις (πίνακας 7). Πίνακας 7. Όγκοι και αξίες συναλλαγών στην αγορά άνθρακα σε Mt CO 2 και εκατ. ευρώ (2005, 2006 και πρόβλεψη 2007) 2005 2006 2007 Τελικοί αριθμοί Τελικοί αριθμοί Πρόβλεψη Mt CO 2 Εκατ. Mt CO 2 εκατ. Mt CO 2 εκατ. EU-ETS 362 7.218 1.017 18.143 1.750 18.503 -OTC 262 5.400 817 14.575 1.550 15.903 -διμερείς 100 1.818 200 3.568 200 2.600 συναλλαγές Άλλα ETS 7,8 52 31 300 50 500 24

CDM 397 1.985 523 3.349 456 3.260 CDM 2 nd 4 50 40 571 96 1.061 JI 28 96 21 95 45 277 Άθροισμα 799 9.401 1.632 22.458 2.397 23.601 Πηγή : Point Carbon, 2007 Το 2006, η «εθελοντική» αγορά για μείωση των εκπομπών από επιχειρήσεις και μεμονωμένους (κυβερνήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, επαγγελματικές οργανώσεις, κλπ.) υπολογίζεται στα 80 εκατ. με το Chicago Climate Exchange (το μόνο εθελοντικό, πλην νομικά δεσμευτικό σύστημα εμπορίας ρύπων στη Βόρεια Αμερική) και την αγορά της Νέας Νότιας Ουαλίας (NSW) να κάνουν ρεκόρ πωλήσεων. Οι κύριοι αγοραστές στην αγορά άνθρακα είναι : Ευρωπαίοι αγοραστές που εμπλέκονται στο EU-ETS. Κυβερνήσεις που πρέπει να συμμορφωθούν με το Πρωτόκολλο του Κιότο. Γιαπωνέζικες επιχειρήσεις με υποχρεώσεις στο πρόγραμμα Keidanren Voluntary Action. Αμερικάνικες πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη και την Ιαπωνία ή προετοιμάζονται για την εφαρμογή του RGGI στις βορειοανατολικές Πολιτείες ή του Assembly Bill 32 στην Καλιφόρνια. Παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας ή μεγάλοι καταναλωτές που εμπίπτουν στην αγορά NSW της Αυστραλίας. Βορειοαμερικάνικες επιχειρήσεις με εθελοντικές πλην νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις στο CCX. Το μεγάλο μέγεθος και η πολυπλοκότητα του EU-ETS το καθιστούν τρωτό σε πιέσεις ομάδων συμφερόντων, ιδιαίτερα από βιομηχανίες στρατηγικής σημασίας με ισχυρούς δεσμούς με την κυβέρνηση. Σύμφωνα με τη νορβηγική εταιρεία ανάλυσης και πρόβλεψης τιμών της αγοράς ρύπων Point Carbon, ο κλάδος με τα μεγαλύτερα κέρδη από τις συναλλαγές δικαιωμάτων ήταν, κατά το 2005, ο κλάδος των πετρελαιοειδών. Οι εταιρίες BP, ESSO και SHELL εκτιμάται ότι κέρδισαν περισσότερα από 69 εκατομμύρια, μέσω συναλλαγών στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ρύπων. Σημαντικά κέρδη κατέγραψαν και οι επιχειρήσεις του ενεργειακού τομέα, μετακυλίωντας τα κόστη αγοράς πρόσθετων αδειών στον τελικό καταναλωτή. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνα της IPA Energy Consulting Ltd για λογαριασμό του Υπουργείου Βιομηχανίας και Εμπορίου εκτιμά τη δυνατότητα αύξησης των κερδών του τομέα ενέργειας κατά την πρώτη φάση του EU-ETS σε 800 εκατ. το χρόνο με παράλληλη άνοδο των τιμών του οικιακού ρεύματος έως και 12% και του βιομηχανικού ρεύματος έως και 23-28% (Implications of the EU Emissions Trading Scheme for the UK Power Generation Sector, IPA Energy Consulting). Στον αντίποδα, τα νοσοκομεία 25

του συστήματος υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (NHS) και 18 πανεπιστήμια αναγκάστηκαν να προβούν σε συνολική δαπάνη 1,3 εκατ. για την αγορά αδειών (The high price of hot air, Open Europe). Στον πίνακα 8 καταγράφεται η περίσσεια ή το έλλειμμα δικαιωμάτων για κάποιες από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, καθώς και η αξία αυτών (κατ εκτίμηση με μέση τιμή ανά άδεια τα 18,2 ευρώ). Πίνακας 8. Παραδείγματα κόστους εφαρμογής του EU-ETS διαφόρων επιχειρήσεων και οργανισμών το 2005 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΞΙΑ ΚΑΤ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑ (-)/ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ (ΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ/ΤΟΝΟ (+) ΑΔΕΙΩΝ ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ CO2 18, 2 ΕΥΡΩ) BP + 1.400.000 +17.900.000 ESSO + 820.000 +10.200.000 SHELL +1.600.000 +20.700.000 Ιατρικό Κέντρο Queen Elizabeth, Birmingham - 7.500-93.000 Νοσοκομείο Russells Hall, Dudley - 6.000-72.000 Νοσοκομείο St James, Leeds - 5.000-62.000 Πανεπιστήμιο του Manchester - 7.400-92.500 Πηγή : Open Europe 1.3.3. Προσδιορισμός της τιμής των Δικαιωμάτων Εκπομπών Η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου δεν καθορίζεται εξωγενώς, αλλά είναι το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης των συμμετεχόντων στην αγορά όσον αφορά την τιμή που έχουν τη δυνατότητα να καταβάλουν για δικαιώματα, ή την τιμή στην οποία έχουν τη δυνατότητα να πωλούν δικαιώματα. Ουσιαστικά δηλαδή, είναι συνάρτηση προσφοράς και ζήτησης, όπως και σε κάθε άλλη αγορά. Η Επιτροπή δεν παρεμβαίνει στην αγορά δικαιωμάτων, ενώ σε περίπτωση που θα παρατηρηθούν στρεβλώσεις, θα ισχύσουν οι νόμοι του ανταγωνισμού. Τα τρία χρόνια συναλλαγών δικαιωμάτων εκπομπών είναι αρκετά για να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα ως προς το ποιοι είναι οι παράγοντες εκείνοι που κατά κύριο λόγο προσδιορίζουν την τιμή των δικαιωμάτων. Μελέτες που έχουν γίνει από μεγάλους οίκους brokers στην Ευρώπη και στην Αμερική καθώς και από τη Διεθνή Τράπεζα (State and Trends of the Carbon Market 2006, IETA and the World Bank) έχουν αναγνωρίσει αρκετούς παράγοντες που συνεισφέρουν στη μεταβολή της χρηματιστηριακής τιμής, αλλά δεν έχουν ακόμη καταφέρει να παράγουν ένα αξιόπιστο μοντέλο πρόβλεψης για το μέλλον. Στο διάγραμμα 7 παρουσιάζονται παραστατικά οι κυριότεροι παράγοντες οι οποίοι επιδρούν στον καθορισμό της τιμής στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. 26

Διάγραμμα 7. Ποιοτικό μοντέλο προσδιορισμού της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια Πηγή : Εταιρεία Περιβαλλοντικών Μελετών Οι τιμές των καυσίμων, τα μετεωρολογικά δεδομένα και η κατάσταση της οικονομίας επηρεάζουν τη ζήτηση αδειών, ενώ τα Εθνικά Σχέδια Κατανομής και οι λοιποί ευέλικτοι μηχανισμοί την προσφορά. Αναλυτικότερα: Η εξέλιξη της τιμής των καυσίμων φαίνεται να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τον καθορισμό της τιμής των δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα, η διαφορά (spread) των χρηματιστηριακών τιμών γαιάνθρακα και φυσικού αερίου καθορίζει ποιο καύσιμο θα χρησιμοποιήσουν οι ευρωπαϊκές εταιρίες ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Καθώς η χρήση γαιάνθρακα οδηγεί σε σημαντικά μεγαλύτερες εκπομπές CO 2, η μείωση της τιμής του, σε σχέση με το φυσικό αέριο, οδηγεί στην αύξηση της κατανάλωσής του και επομένως σε αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων. Αντίστροφα, η μείωση της τιμής του φυσικού αερίου, σε σχέση με το γαιάνθρακα, οδηγεί σε μείωση της τιμής των δικαιωμάτων. Τα μετεωρολογικά δεδομένα, η βραχυπρόθεσμη εξέλιξη των οποίων καθορίζει εν μέρει τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιακό τομέα. Επομένως, μετεωρολογικές συνθήκες που αυξάνουν τη ζήτηση (πολύ χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες) οδηγούν σε μεγαλύτερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και επομένως σε μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αυξάνοντας τη τιμή διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων. Επίσης, περίοδοι ξηρασίας ή άπνοιας περιορίζουν δραστικά τη δυνατότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (υδροηλεκτρικοί σταθμοί, αιολικά πάρκα). Η γενικότερη κατάσταση της οικονομίας, η οποία επηρεάζει την τιμή διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων. Είναι προφανές ότι περίοδοι οικονομικής άνθησης ευνοούν την αύξηση της παραγωγής και επομένως την αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και κατ επέκταση της τιμής διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων. 27

Τα Εθνικά Σχέδια Κατανομής της περιόδου 2005-2007 καθώς και οι προσδοκίες για την έγκριση των επόμενων εθνικών σχεδίων κατανομής (2008-2012). Συγκεκριμένα, η δυνατότητα επίτευξης των ποσοτικών δεσμεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η εξέλιξη των εκπομπών στις δραστηριότητες που δεν καλύπτονται από την εμπορία ρύπων (π.χ. οδικές μεταφορές), η πιθανότητα επέκτασης της εμπορίας ρύπων στις αεροπορικές μεταφορές και η πιθανότητα εκχώρησης ενός ποσοστού δικαιωμάτων με τη μέθοδο της δημοπρασίας σε κάποιες χώρες, είναι παράγοντες που συνκαθορίζουν την τιμή διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων. Οι άλλοι δύο ευέλικτοι μηχανισμοί του Κιότο (Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης CDM και Από Κοινού Εφαρμογή Προγραμμάτων JI) δημιουργούν δικαιώματα, τα οποία μεταφέρονται στις αγορές δικαιωμάτων και επηρεάζουν τη συνολική προσφορά. Η σημαντικότερη παράμετρος σε αυτή την κατεύθυνση είναι η πιστοποίηση τέτοιων προγραμμάτων από την ειδική γραμματεία του ΟΗΕ, ενώ μία δεύτερη παράμετρος είναι τα «αμοιβαία κεφάλαια άνθρακα» (carbon funds) που επενδύουν σε έργα CDM & JI, με στόχο την παραγωγή εμπορεύσιμων δικαιωμάτων. 1.3.4. Τροποποίηση της Οδηγίας 2003/87/ΕΚ Με την Οδηγία 2004/101/ΕΚ της 27 ης Οκτωβρίου 2004 τροποποιήθηκε η Οδηγία 2003/87/ΕΚ σχετικά με την θέσπιση Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών σε ότι αφορά στους μηχανισμούς έργων του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στην ουσία η Οδηγία 2004/101/ΕΚ, γνωστή και ως Οδηγία Σύνδεσης (Linking Directive), έχει ως στόχο τη σύνδεση του EU-ETS με τους υπόλοιπους «ευέλικτους μηχανισμούς» του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Τα Κράτη-Μέλη μπορούν να επιτρέπουν σε φορείς εκμετάλλευσης να χρησιμοποιήσουν στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών: Πιστοποιημένες Μειώσεις Εκπομπών CERs του Μηχανισμού CDM από το 2005, και Μονάδες Μείωσης Εκπομπών ERUs του Μηχανισμού JI από το 2008. Στην ουσία οι φορείς εκμετάλλευσης στην Ε.Ε. μπορούν να κατέχουν CERs ή ERUs με δύο τρόπους: είτε από έργα που θα προέρχονται από δικά τους επενδυτικά σχέδια, είτε μέσω αγοράς στο εμπόριο. Οι φορείς εκμετάλλευσης θα υποβάλλουν αίτηση στο οικείο Κράτος-Μέλος για την μετατροπή των CERs ή ERUs σε EUAs. Για να είναι κάτι τέτοιο εφικτό, θα πρέπει να προβλέπεται στο ΕΣΚ του Κράτους-Μέλους της συγκεκριμένης περιόδου Εμπορίας. Η αξιοποίηση γίνεται μέχρι ένα ανώτατο ποσοστό της κατανομής δικαιωμάτων κάθε εγκατάστασης και το ποσοστό αυτό καθορίζεται στο αντίστοιχο ΕΣΚ. Οι μηχανισμοί CDM και JI είναι συμπληρωματικοί της εθνικής δράσης και το γεγονός αυτό θα πρέπει να 28

συνυπολογίζεται στον καθορισμό του ποσοστού συνεισφοράς τους κατά την κατάρτιση των ΕΣΚ. Σε ό,τι αφορά στην προέλευση των ERUs και CERs υπάρχουν δύο βασικοί περιορισμοί: αποφυγή χρησιμοποίησης ERUs και CERs που προκύπτουν από πυρηνικές εγκαταστάσεις εξαίρεση χρησιμοποίησης ERUs και CERs που προκύπτουν από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής της χρήσης γης και τις δραστηριότητες έργων δασοκομίας. Τα κύρια είδη των έργων από τα οποία προκύπτουν μονάδες ERUs και CERs είναι: Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (βιομάζα, αιολική ή υδραυλική ενέργεια και βιοαέριο από Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων). Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων έργων. Αντικατάσταση των χρησιμοποιούμενων καυσίμων με άλλα ίσης θερμογόνου αξίας, αλλά λιγότερο ρυπογόνα (π.χ. φυσικό αέριο έναντι λιγνίτη ή πετρελαίου). Καταστροφή HFC 23. Δέσμευση - αποθήκευση CO 2. Ο όγκος των συναλλαγών μονάδων που προέρχονται από έργα CDM ανήλθε το 2006 σε 563 Mt CO 2 και η οικονομική τους αξία σε 3,9 δις. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των χωρών που αγοράζουν CERs και ακολουθούν ο Καναδάς, το Λουξεμβούργο (για κερδοσκοπικούς λόγους) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (μέσω των κεφαλαίων της Διεθνούς Τράπεζας), ενώ η συμμετοχή της Ιαπωνίας παραμένει ακόμα περιορισμένη. Στον αντίποδα των χωρών που πωλούν CERs, κυριαρχεί η Κίνα με την Ινδία και τη Βραζιλία να ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση (διάγραμμα 8). Τα έργα που επικράτησαν είναι η καταστροφή HFC 23 και αδιπικού οξέος, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας και περιορισμός διαφυγόντων εκπομπών. Διάγραμμα 8. Σχετικά μερίδια χωρών που πωλούν (αριστερά) και αγοράζουν (δεξιά) CDM το 2006 Πηγή : Point Carbon 29

Αντίστοιχα, 21 εκατ. μονάδες που προέρχονται από έργα JI έγιναν αντικείμενο συναλλαγής το 2006 με συνολική αξία 95 εκατ.. Οι πιο ενεργοί αγοραστές ERUs υπήρξαν η Δανία, η Αυστρία και η Ολλανδία, ενώ η προσφορά ERUs προερχόταν κυρίως από την Τσέχικη Δημοκρατία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία και την Ουκρανία και αφορούσε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βιομηχανικές διεργασίες, διαχείριση αποβλήτων και βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας (διάγραμμα 9). Διάγραμμα 9. Σχετικά μερίδια χωρών που πωλούν (αριστερά) και αγοράζουν (δεξιά) JI το 2006 Πηγή : Point Carbon Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί περισσότερες από ένα δις μονάδες CERs από προγράμματα CDM, ενώ μέχρι το 2012 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 2,2 δις. μονάδες. 1.4. Το Ελληνικό Πλαίσιο 1.4.1. Ιστορική εξέλιξη και προβλέψεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα Η τελευταία επίσημη εθνική απογραφή εκπομπών/απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου υποβλήθηκε τον Φεβρουάριο του 2006 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στη Γραμματεία της Σύμβασης - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και καλύπτει την περίοδο 1990 2004 (Απογραφή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου 2006, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών). Από το διάγραμμα 10 όπου καταγράφονται συνοπτικά τα αποτελέσματα της απογραφής, γίνεται εμφανές ότι οι εκπομπές παρουσιάζουν αυξητική τάση καθ όλη την υπό εξέταση περίοδο, με το σημαντικότερο μέρος αυτής να οφείλεται στον κλάδο της ενέργειας. 30

Διάγραμμα 10. Συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (σε Mt CO 2 eq) ανά τομέα για τα έτη 1990-2004 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 Απόβλητα Γεωργία Διαλύτες Βιομηχανικές διεργασίες Ενέργεια 0 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 Πηγή : Απογραφή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου 2006 Βάσει της Συμφωνίας περί Δίκαιης Κατανομής Βαρών, η Ελλάδα δεσμεύεται για τον περιορισμό της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά την περίοδο 2008 2012 στο 25% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους βάσης. Ως έτος βάσης για τις εκπομπές CO 2, CH 4 και N 2 O λαμβάνεται το 1990, ενώ για τα F-gases (PFCs, HFCs, SF 6 ) λαμβάνεται το 1995. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Απογραφής, οι εκπομπές βάσης για τη χώρα υπολογίζονται σε 110.212,31 kt ισοδύναμων CO 2 οπότε, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τους 688.826,94 kt ισοδύναμων CO 2 συνολικά για την πενταετία 2008-2012. Προκειμένου να εκπληρώσει τον παραπάνω στόχο, η Ελλάδα συνέταξε το 2002 το 2 ο Εθνικό Πρόγραμμα για την Κλιματική Αλλαγή (Εθνικό Πρόγραμμα Μείωσης Εκπομπών Αερίων Φαινομένου Θερμοκηπίου 2000-2010, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων) το οποίο περιλαμβάνει την ακόλουθη δέσμη πρόσθετων πολιτικών και μέτρων: Περαιτέρω διείσδυση του φυσικού αερίου σε όλους τους τομείς τελικής ζήτησης και της ηλεκτροπαραγωγής, συμπεριλαμβανομένης και της συμπαραγωγής. Προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας. Εξοικονόμηση ενέργειας στη βιομηχανία και στον οικιακό τριτογενή τομέα. Προώθηση ενεργειακά αποδοτικών συσκευών και ενεργειακού εξοπλισμού στον οικιακό τριτογενή τομέα. Διαρθρωτικές αλλαγές στη γεωργία και στη χημική βιομηχανία. 31

Δράσεις περιορισμού εκπομπών στις μεταφορές και στη διαχείριση απορριμμάτων. Στο Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης (ΣΑΕ), το οποίο απεικονίζει τη μελλοντική εξέλιξη των εκπομπών υπό τις παρούσες πολιτικές και πρακτικές συμπεριφοράς και τις διαφαινόμενες μελλοντικές τάσεις, προβλέπεται ότι οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου το έτος 2010 θα είναι αυξημένες κατά 39,2% σε σύγκριση με το έτος βάσης, ενώ το 2020 το αντίστοιχο ποσοστό αύξησης εκτιμάται σε 57,6% (πίνακας 9). Είναι χαρακτηριστικό ότι η αντίστοιχη πρόβλεψη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) για το 2010 καταγράφει ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των εθνικών εκπομπών, κατά 48,5% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 (Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός της Ελλάδος για την Περίοδο 2001-1010, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας). Τα ποσοστά αυτά υπερβαίνουν σημαντικά το στόχο του περιορισμού της αύξησης των εκπομπών σε 25% κατά την περίοδο 2008-2012 και επιβάλουν τη λήψη των προαναφερθέντων πρόσθετων μέτρων για την επίτευξη του. Πίνακας 9. Πρόβλεψη εκπομπών/απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου σύμφωνα με το ΣΑΕ, ανά τομέα (σε kt CO 2 ) Πηγή : Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Η εξέλιξη αυτή καθορίζει και το βαθμό της προσπάθειας που απαιτείται για τον περιορισμό των εκπομπών καθ όλη την περίοδο μέχρι το 2012. Στο πλαίσιο του ΕΣΚ υιοθετείται μία διαδρομή επίτευξης του στόχου του Κιότο με αφετηρία το ΣΑΕ, τον προγραμματισμό δράσεων του 2 ου Εθνικού Προγράμματος και θεωρώντας ότι τόσο η διευρυμένη χρήση των μονάδων φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρισμού όσο και ο άξονας μέτρων στον οικιακό/τριτογενή τομέα θα υλοποιηθούν από το 2008 και μετά, καθώς τότε θα καταστεί εφικτή η εφαρμογή τους ως αποτέλεσμα των προπαρασκευαστικών δράσεων που έχουν δρομολογηθεί (Οδηγός Εφαρμογής του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στην Ελλάδα, Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας). Για το λόγο αυτό, επιλέγεται η διαδρομή με λήψη πρόσθετων μέτρων (διάγραμμα 11). Σύμφωνα με τη διαδρομή αυτή, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στη χώρα την τριετία 2005-2007 θα πρέπει να μειωθούν σε σχέση με το ΣΑΕ κατά 2,1% (1,9 Μtn ισοδύναμου CO 2 το 2005, 3 Μtn το 2006 και 4,4 Μtn 32

το 2007). Η προσπάθεια επίτευξης των μειώσεων αυτών κατά την περίοδο 2005-2007 και με δεδομένη την υφιστάμενη κατάσταση εκτιμάται ως ρεαλιστική, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του Κιότο το 2010. Στο διάγραμμα απεικονίζεται επίσης και η καμπύλη του τεχνολογικού δυναμικού το οποίο υιοθετεί υψηλότερους βαθμούς διείσδυσης / εφαρμογής των διαφόρων μέτρων, αλλά ανεξάρτητη θεώρησή τους (δηλαδή κατά τον υπολογισμό του δυναμικού δεν λαμβάνονται υπόψη τυχόν συνέργειες από την παράλληλη εφαρμογή δύο ή περισσότερων μέτρων). Διάγραμμα 11. ΣΑΕ και διαδρομή για την επίτευξη του στόχου του Κιότο στην Ελλάδα το 2010 Πηγή : Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών 1.4.2. Συνολική ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπών για την περίοδο 2005-2007 Στα πλαίσια διαμόρφωσης του ΕΣΚ, για να υπολογιστούν οι εκπομπές CO 2 για κάθε καλυπτόμενη εγκατάσταση πραγματοποιήθηκε: (α) συλλογή απαραίτητων στοιχείων και σχετική απογραφή με την χρήση ερωτηματολογίου, (β) επεξεργασία των στοιχείων και (γ) προσδιορισμός των μέσων ετησίων ιστορικών εκπομπών των εγκαταστάσεων για την περίοδο 2000-2003. Οι εκπομπές CO 2 των καλυπτόμενων εγκαταστάσεων για το 2002 ανήλθαν σε 70.235.003 tn CO 2, που αντιπροσωπεύει το 52,8% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου την ίδια περίοδο. Οι προβλεπόμενες εκπομπές CO 2 των καλυπτόμενων εγκαταστάσεων για την περίοδο 2005-2007 ανέρχονται σε 74.793 ktn ισοδύναμου CO 2 το 2005, 76.503 ktn το 2006 και 76.774 ktn το 2007, δηλαδή συνολικά 228.070 ktn ισοδύναμου CO 2 για την περίοδο 2005-2007. Για την 1 η περίοδο της Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (2005-2007), οι εκπομπές 33

CO 2 προβλέπεται ότι θα αποτελέσουν κατά μέσο όρο ποσοστό περίπου 52,5% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στη χώρα την ίδια περίοδο. Στο πλαίσιο διαμόρφωσης του ΕΣΚ, υιοθετήθηκε η προσέγγιση της προβλεπόμενης συνεισφοράς για τον υπολογισμό της συνολικής ποσότητας δικαιωμάτων προς κατανομή για την περίοδο 2005-2007. Η προβλεπόμενη συνεισφορά για την περίοδο 2005 2007 υπολογίστηκε, κατά μέσο όρο, σε 52,5%. Η προσέγγιση αυτή προέκυψε αφού ελήφθησαν υπόψη οι άμεσες προοπτικές εξέλιξης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα, οι καθυστερήσεις που έχουν σημειωθεί σε σχέση με την ολοκλήρωση των έργων υποδομής, αλλά και η αναγκαιότητα διατήρησης των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στην προοπτική της σύγκλισης με τον Κοινοτικό μέσο όρο. Τελικά, τα συνολικά δικαιώματα εκπομπών προς κατανομή για την τριετία 2005-2007 υπολογίστηκαν σε 223.266.053 tn CO 2, ποσότητα κατά 2,1% χαμηλότερη σε σχέση με τις προβλεπόμενες εκπομπές του ΣΑΕ. Τα δικαιώματα αυτά κατανέμονται στο σύνολό τους δωρεάν στις εγκαταστάσεις που καλύπτει το ΕΣΚ (δηλαδή για την περίοδο 2005-2007 δεν προβλέπεται χρήση της δυνατότητας δημοπράτησης δικαιωμάτων). 1.4.3. Κατανομή δικαιωμάτων σε επίπεδο δραστηριότητας και εγκατάστασης Με αξιοποίηση των διαθέσιμων στοιχείων και πληροφοριών από κλαδικούς φορείς και των σχετικών μελετών / απογραφών που υλοποιήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν στο πλαίσιο εφαρμογής περιβαλλοντικών Οδηγιών ή άλλων σχετικών έργων, προσδιορίστηκαν οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις που ανήκουν στους δραστηριότητες που υπόκεινται στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2003/87/ΕΚ, και οι οποίες ανέρχονται σε 141. Αυτές περιλαμβάνουν 30 εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, 16 λοιπές εγκαταστάσεις καύσης, 4 διυλιστήρια, 1 εγκατάσταση φρύξης μεταλλευμάτων, 5 εγκαταστάσεις παραγωγής σιδήρου & χάλυβα, 8 εγκαταστάσεις παραγωγής κλίνκερ τσιμέντου, 16 ασβεστοποιίες, 3 υαλουργίες, 43 εγκαταστάσεις παραγωγής κεραμικών και τέλος 15 εγκαταστάσεις παραγωγής χαρτιού και χαρτονιού. Η κατανομή των δικαιωμάτων σε επίπεδο δραστηριότητας καταγράφεται στον πίνακα 10, όπου γίνεται σύγκριση των εκπομπών CO 2 από τις υπόχρεες εγκαταστάσεις ανά δραστηριότητα όπως αυτές προκύπτουν από τις εκτιμήσεις βάσει του ΣΑΕ (228.070.584 tn CO 2 ) και των δικαιωμάτων εκπομπών που τελικά κατανεμήθηκαν. Πίνακας 10. Κατανομή Δικαιωμάτων ανά κλάδο δραστηριότητας (2005-2007) ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΒΑΣΕΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΝ ΣΑΕ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΟΔΟ 2005-2007 Ηλεκτροπαραγωγή (>20 MW) 167.035.780 162.912.302 156.194.424 34

Εγκαταστάσεις καύσης (>20 MW) 3.672.693 3.604.821 3.492.521 Διυλιστήρια 12.372.571 12.189.335 10.296.006 Φρύξη μετάλλων 2.445.470 2.438.019 2.421.876 Σίδηρος & Χάλυβας 2.432.016 2.418.372 2.392.634 Τσιμέντο 34.114.699 33.787.266 33.214.881 Ασβέστης 2.553.899 2.535.828 2.123.986 Γυαλί 332.836 326.612 316.323 Κεραμικά 2.472.670 2.431.338 2.356.470 Χαρτί 637.951 622.159 569.435 Σύνολο 228.070.584 223.266.053 213.405.556 Νεοεισερχόμενες 9.075.497 Πηγή : Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Ως νεοεισερχόμενες εγκαταστάσεις ορίζονται οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις που δεν είχαν εντοπιστεί και συμπεριληφθεί στον κατάλογο του ΕΣΚ, υφιστάμενες εγκαταστάσεις που άλλαξαν φύση δραστηριότητας ή επέκτειναν την παραγωγική τους δυναμικότητα οπότε εμπίπτουν πλέον στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2003/87 ή νέες εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2003/87 (Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών για την Περίοδο 2005-2207, Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων). Η αποθήκη Γνωστών Νεοεισερχόμενων περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής και συμπαραγωγής, καθώς και τις επεκτάσεις στα υφιστάμενα διυλιστήρια και στην εγκατάσταση της Χαλυβουργικής. Η ποσότητα δικαιωμάτων για την κατηγορία αυτή υπολογίστηκε στο 4,1% των συνολικών δικαιωμάτων που κατανεμήθηκαν για την περίοδο 2005-2007 δηλαδή 9.075.497 δικαιώματα. Πίνακας 11. Κατανομή δικαιωμάτων σε νεοεισερχόμενες για την περίοδο 2005-2007 Πηγή : Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών 35

Η κατανομή έγινε με βάση τις ιστορικές εκπομπές των εγκαταστάσεων για την χρονική περίοδο αναφοράς (2000-2003). Με τον τρόπο αυτό δράσεις με θετική συμβολή στη μείωση των εκπομπών που αναλήφθηκαν από την εγκατάσταση εντός της χρονικής περιόδου αναφοράς, λαμβάνονται εμμέσως υπόψη καθώς εξάγεται ο μέσος όρος μιας σειράς ετών μετά την εξαίρεση αυτού με τις χαμηλότερες εκπομπές (που, για παράδειγμα, μπορεί να ταυτίζεται με το επόμενο μετά την εισαγωγή του φυσικού αερίου έτος). 1.5. Αποτελέσματα της πρώτης περιόδου εφαρμογής του EU-ETS Η ευρωπαϊκή απογραφή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2005 που δημοσιεύθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος δείχνει μείωση των εκπομπών κατά 0,8% σε σχέση με τα επίπεδα του 2004 για την Ευρώπη των 15 και μείωση κατά 0,7% για την Ευρώπη των 27 κρατών μελών. Συγκριτικά αναφέρεται ότι το 2005 σημειώθηκε αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κατά 1,8% στην ΕΕ-27 (Annual European Community Greenhouse Gas Inventory 1990-2005, European Environmental Agency). Η Γερμανία, η Φινλανδία, οι Κάτω Χώρες και η Ρουμανία συνέβαλαν περισσότερο, σε απόλυτους όρους, στη μείωση που σημειώθηκε το 2005. Η Γερμανία μείωσε τις εκπομπές της κατά 2,3% ή 23,5 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO 2, η Φινλανδία κατά 14,6% (11,9 εκατ. τόνους), οι Κάτω Χώρες κατά 2,9% (6,3 εκατ. τόνους) και η Ρουμανία κατά 4% (6,4 εκατ. τόνους). Το Βέλγιο, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Εσθονία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο μείωσαν επίσης τις εκπομπές τους, σε μικρότερα όμως ποσοστά. Η μείωση στην ΕΕ-15 το 2005 οφείλεται κυρίως στις χαμηλότερες εκπομπές CO 2 της δημόσιας παραγωγής ηλεκτρισμού και θέρμανσης, των νοικοκυριών και υπηρεσιών και των οδικών μεταφορών. Οι εκπομπές CO 2 από τη δημόσια παραγωγή ηλεκτρισμού και θέρμανσης μειώθηκαν κατά 0,9% λόγω κυρίως περιστολής της χρήσης άνθρακα. Οι εκπομπές CO 2 από τα νοικοκυριά και τις υπηρεσίες μειώθηκαν κατά 1,7%, και η σημαντικότερη μείωση σημειώθηκε στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Κάτω Χώρες. Ένας από τους λόγους ήταν ότι ο χειμώνας ήταν ηπιότερος από το σύνηθες. Η Γερμανία επέτυχε επίσης σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές μεθανίου από τα απορρίμματα δεδομένου ότι μια σειρά από καινοτόμες πολιτικές και μέτρα άρχισαν να αποδίδουν καρπούς. Οι εκπομπές CO 2 από τις οδικές μεταφορές μειώθηκαν κατά 0,8% στην ΕΕ-15, κυρίως χάρη στη Γερμανία. Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ-15, η Ισπανία κατέγραψε τη μεγαλύτερη αύξηση εκπομπών σε απόλυτες τιμές το 2005, η οποία φθάνει το 3,6% ή τα 15,4 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO 2. Τούτο οφείλεται κυρίως σε αύξηση ύψους 17% της ηλεκτροπαραγωγής από θερμικούς σταθμούς ορυκτών καυσίμων, σε συνδυασμό με πτώση κατά 33% της 36

παραγωγής από υδροηλεκτρικούς σταθμούς λόγου της χαμηλής στάθμης των υδάτων των ποταμών. Όσον αφορά την ΕΕ των 12 νέων κρατών μελών, στην Πολωνία σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση των εκπομπών σε απόλυτες τιμές, η οποία φθάνει το 0,6% ή τα 2,3 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO 2. Αυξήσεις σημειώθηκαν επίσης στην Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Λετονία, την Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Σλοβενία. Στον πίνακα 12 καταγράφονται για την ΕΕ-25, η μέση ετήσια κατανομή δικαιωμάτων, οι επαληθευμένες εκπομπές και ο αριθμός των εγκαταστάσεων που ενέπιπταν στα ΕΣΚ των Κρατών-Μελών για τα έτη 2005 και 2006, καθώς και τα ποσοστά συμμόρφωσης αυτών. Η συνολική ποσότητα των επαληθευμένων εκπομπών στην Ευρώπη των 25 το 2006 ήταν 2,026 δις tn CO 2, 0,8% περισσότεροι από τους 2,010 δις tn που καταγράφηκαν το 2005. Με προσαρμογή λόγω της εισόδου περισσοτέρων των 300 προσθέτων εγκαταστάσεων στο σχέδιο σε σχέση με το 2005, η αύξηση των επαληθευμένων εκπομπών το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 0,3%. Πίνακας 12. Κατανομές, επαληθευμένες εκπομπές και ποσοστά συμμόρφωσης στα πλαίσια του EU-ETS για τα έτη 2005, 2006 (στοιχεία από το CITL, 1 η Μαϊου 2007) ΧΩΡΕΣ ΜΕΛΗ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΣΥΜΜΟΡΦΟΥΜΕΝΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 2006 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΗ % ΣΤΟ % ΣΤΗ 2005 2006 2005-2007 ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΙΚΗ 2005 2006 ΤΩΝ ΕΓΚΑΤ. ΚΑΤΑΝΟΜΗ AT 33.372.841 32.382.819 32.900.512 100% 100% 199 197 BE 55.363.232 54.775.326 62.114.734 100% 100% 309 309 CY 5.078.877 5.259.273 5.701.075 100% 100% 13 13 CZ 82.454.636 83.624.960 97.267.991 100% 100% 395 405 DE 474.606.747 477.557.439 498.390.019 99% 100% 1.842 1.851 DK 26.475.718 34.199.588 33.499.530 100% 100% 380 388 EE 12.621.824 12.109.281 18.953.000 83% 24% 43 47 ES 183.620.415 178.603.427 178.838.295 97% 100% 800 944 FI 33.099.660 44.621.453 45.499.284 98% 100% 578 589 FR 131.271.511 123.291.801 154.909.186 89% 96% 1.084 1.089 GR 71.267.752 69.965.151 74.400.198 100% 100% 140 152 HU 26.039.009 25.834.714 31.660.904 99% 99% 229 239 IE 22.441.006 21.702.789 22.320.000 100% 100% 109 114 IT 225.875.412 227.074.462 223.070.435 91% 97% 943 996 LT 6.603.869 6.516.911 12.265.395 100% 100% 93 99 LU 2.603.349 2.712.972 3.358.323 100% 100% 15 15 LV 2.854.492 2.940.685 4.560.191 100% 100% 93 101 MT n.a. n.a. 762.822 n.a. n.a. n.a. n.a. NL 80.351.292 76.701.187 88.942.336 100% 100% 210 211 37

PL 202.315.622 208.625.209 237.838.568 93% 99% 817 817 PT 36.425.933 33.083.879 38.161.413 98% 100% 243 254 SE 19.381.682 19.880.711 23.209.832 96% 99% 705 730 SI 8.720.550 8.842.182 8.743.680 100% 100% 98 98 SK 25.231.769 25.543.243 30.489.902 100% 100% 175 173 UK 242.476.625 251.134.835 224.831.370 100% 100% 769 774 ΣΥΝΟΛΟ 2.010.553.823 2.026.984.297 2.152.688.994 96% 99% 10.282 10.605 Πηγή : Europa Press Release IP/07/776 Στα μέσα Μαΐου του 2006, σχεδόν ταυτόχρονα με τις επαληθευμένες εκθέσεις από τις εγκαταστάσεις 18 Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της Οδηγίας στις χώρες της Ε.Ε (Application of the emissions trading directive by EU Member States, European Environmental Agency). Κοινή διαπίστωση αποτελεί η αδυναμία πολλών Κρατών-Μελών να εφαρμόσουν πλήρως την Οδηγία και να δημιουργήσουν ένα πανευρωπαϊκό, ενιαίο και λειτουργικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων. Οι κύριες δυσκολίες εντοπίζονται στα εξής ζητήματα : Τον ορισμό των αδειών και την οικονομική και φορολογική διαχείριση τους. Την εναρμόνιση των μεθόδων κατανομής και το ύψος των δημοπρατούμενων δικαιωμάτων. Τις διαδικασίες ελέγχου, επαλήθευσης και αναφοράς των ρύπων. Την καθυστερημένη και ανεπαρκή λειτουργία κάποιων Μητρώων. Τη σύνδεση στην πράξη της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών με τους άλλους δύο ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο. Το σύστημα εμπορίας ρύπων διέρχεται τη νηπιακή του φάση και θα χρειαστεί να περάσει η πρώτη τριετία (2005 2007) προκειμένου να λυθούν μια σειρά από προβλήματα και να ξεκαθαρίσει τόσο το νομικό πλαίσιο, όσο και οι κανόνες λειτουργίας της αγοράς ρύπων. 1.6. Η δεύτερη περίοδος εφαρμογής του EU-ETS Η δεύτερη περίοδος εφαρμογής του EU-ETS (2008-2012), η οποία συμπίπτει χρονικά με την πρώτη περίοδο δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο, επεκτείνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής. Συγκεκριμένα: Συμπεριλαμβάνονται όλα τα αέρια του θερμοκηπίου και όχι μόνο το CO 2.. Αναμένεται να συμπεριληφθούν πιστώσεις από έργα CDM/JI μέσω της Οδηγίας Σύνδεσης. 38

Αναμένεται να συμπεριληφθούν οι εκπομπές της αεροπλοϊας (από το 2011 για τις εντός ΕΕ πτήσεις και από το 2012 για όλες τις πτήσεις που απογειώνονται ή προσγειώνονται εντός της ΕΕ). Τέσσερεις ευρωπαϊκές χώρες μη μέλη της ΕΕ Νορβηγία, Ισλανδία, Λίχτενστάϊν και Ελβετία προσχωρούν στο σχέδιο. Στον πίνακα 13 καταγράφονται τα εγκεκριμένα ετήσια δικαιώματα για την περίοδο 2005-2007, τα προτεινόμενα ανώτατα όρια για την περίοδο 2008-2012, τα εγκεκριμένα ανώτατα όρια για την περίοδο 2008-2012 και το ανώτατο ποσοστό χρήσης πιστωτικών μορίων από έργα JI/CDM για τα 22 Κράτη-Μέλη των οποίων τα ΕΣΚ είχαν αξιολογηθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2007. Τα Εθνικά Σχέδια Κατανομής για τη δεύτερη περίοδο εφαρμογής του EU-ETS αναμένεται να οδηγήσουν σε μία μείωση της τάξης του 7% σε σχέση με τις εκπομπές του 2005. Πίνακας 13. Προτεινόμενα και επιτρεπόμενα όρια εκπομπών για την περίοδο 2008-2012 ΚΡΑΤΟΣ-ΜΕΛΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 1 η ΠΕΡΙΟΔΟ (Mtn CO 2 ) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2008-2012 (Mtn CO 2 ) ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΑ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2008-2012 (% του προταθέντος) ΑΝΩΤΑΤΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΜΟΡΙΩΝ JI/CDM ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2008-2012 (%) Αυστρία 33,0 32,8 30,7 (93,6%) 10 Βέλγιο 62,1 63,3 58,5 (92,4%) 8,4 Τσεχική Δημοκρατία 97,6 101,9 86,8 (85,2%) 10 Εσθονία 19 24,38 12,72 (52,2%) 0 Φινλανδία 45,5 39,6 37,6 (94,8%) 10 Γαλλία 156,5 132,8 132,8 (100%) 13,5 Ουγγαρία 31,3 30,7 26,9 (87,6%) 10 Γερμανία 499 482 453,1 (94%) 12 Ελλάδα 74,4 75,5 69,1 (91,5%) 9 Ιρλανδία 22,3 22,6 21,15 (93,6%) 21,91 Ιταλία 223,1 209 195,8 (93,7%) 14,99 Λετονία 4,6 7,7 3,3 (42,8%) 5 Λιθουανία 12,3 16,6 8,8 (53%) 8,9 Λουξεμβούργο 3,4 3,95 2,7 (68,4%) 10 Μάλτα 2,9 2,96 2,1 (71%) θα προσδιοριστεί 39

Κάτω Χώρες 95,3 90,4 85,8 (94,9%) 10 Πολωνία 239,1 284,6 208,5 (73,3%) 10 Σλοβακία 30,5 41,3 30,9 (74,8%) 7 Σλοβενία 8,8 8,3 8,3 (100%) 15,76 Ισπανία 174,4 152,7 152,3 (99,7%) περίπου 20 Σουηδία 22,9 25,2 22,8 (90,5%) 10 Ην. Βασίλειο 245,3 246,2 246,2 (100%) 8 ΣΥΝΟΛΟ 2103,3 2094,52 1896,87 (90,6%) - Πηγή : Europa Press Release ΙΡ/07/749 1.7. Μετά το Κιότο Τα τελευταία χρόνια, με δεδομένες τις ραγδαίες κλιματικές αλλαγές, η συζήτηση για την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου έχει ενταθεί. Κατά γενική παραδοχή, οι στόχοι της περιόδου δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο δεν επαρκούν για να περιορίσουν το πρόβλημα. Η διεθνής κοινότητα αναζητά εναγωνίως ένα διεθνές πλαίσιο συμφωνία για τη λήψη πιο αποφασιστικών μέτρων. Η ΕΕ και άλλες χώρες προκρίνουν την οδό μέσω της UNFCC, ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούν να προωθήσουν άλλες λιγότερο επώδυνες, αλλά και λιγότερο αποτελεσματικές συμφωνίες. Στη μη δεσμευτική «Διακήρυξη της Ουάσινγκτον» στις 16 Φεβρουαρίου 2007, οι Πρόεδροι και οι Πρωθυπουργοί από τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ινδία, το Μεξικό και τη Νότια Αφρική συμφώνησαν κατ αρχήν στο περίγραμμα του διαδόχου του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Οραματίστηκαν ένα σύστημα «ανώτατου ορίου και εμπορίου» που θα εφαρμόζεται τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες και εξέφρασαν την ελπίδα να τεθεί σε λειτουργία το 2009. Τον Ιούνιο του 2007, στην 33 η συνδιάσκεψη της G8 τα μέλη της συμφώνησαν ότι πρέπει να θέσουν ως στόχο τη μείωση κατά το ήμισυ των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050. Ένας γύρος συνομιλιών για την κλιματική αλλαγή υπό την αιγίδα της Σύμβασης-Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών (UNFCCC) ολοκληρώθηκε στις 31 Αυγούστου 2007 στη Βιέννη με συμφωνία σε σημεία-κλειδιά για μία αποτελεσματική διεθνή ανταπόκριση στις κλιματικές αλλαγές. Τον Δεκέμβριο του 2007 στο Μπαλί της Ινδονησίας πραγματοποιήθηκε η Διεθνής Συνδιάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές αλλαγές. Μετά από μία δραματική συνεδρίαση, οι εκπρόσωποι των 190 χωρών που συμμετείχαν συμφώνησαν σε ένα κείμενο, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία θα κινηθεί η νέα συμφωνία για το κλίμα που θα διαδεχθεί το πρωτόκολλο του Κιότο. Το τελικό κείμενο που ονομάζεται 40

πλέον «Οδικός Χάρτης του Μπαλί» δεν περιέχει κανένα συγκεκριμένο στόχο, δέσμευση ή χρονοδιάγραμμα για την μείωση των εκπομπών ρύπων. Παραπέμπει απλά στις προτάσεις της έκθεσης της ειδικής επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα, η οποία ωστόσο προβλέπει συγκεκριμένους στόχους για τη μείωση των ρύπων. Παρά τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω του αρμοδίου επιτρόπου και του Γερμανού Υπουργού Περιβάλλοντος, να πείσουν για την αναγκαιότητα δέσμευσης των βιομηχανικά αναπτυγμένων κρατών να μειώσουν τους ρύπους από 25% μέχρι 40% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2020, χώρες όπως οι ΗΠΑ δεν θέλησαν να προχωρήσουν σε κανενός είδους δέσμευση, ενώ άλλες όπως η Κίνα και η Ινδία ζήτησαν επανεξέταση παραγράφων του τελικού κειμένου. Η τελική συμφωνία αποτιμάται από αρκετούς παρατηρητές ως μια αρχή και τίποτα περισσότερο. Μια αρχή για μια νέα συμφωνία για την προστασία του κλίματος, η οποία θα υπογραφεί το αργότερο μέχρι το 2009 και θα αντικαταστήσει το πρωτόκολλο του Κιότο που λήγει το 2012. 41

2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση που προηγήθηκε καταδεικνύεται η σημασία της Εμπορίας Εκπομπών ως «μηχανισμού» για την επίτευξη του στόχου μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου κατά τρόπο οικονομικά αποτελεσματικό. Στην προσπάθεια αξιολόγησης αυτού του εργαλείου για την άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα, ανακύπτουν μία σειρά ερωτημάτων, στα οποία η παρούσα εργασία θα επιχειρήσει να δώσει απαντήσεις. Ειδικότερα: Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα; Ως χώρα εμφανίζουμε περίσσεια / έλλειμμα δικαιωμάτων και πως αυτό κατανέμεται για τα έτη 2005 και 2006 ανά κλάδο και εγκατάσταση; Πώς καλύπτουν οι επιχειρήσεις το πιθανό έλλειμμα δικαιωμάτων και που διοχετεύουν ενδεχόμενη περίσσεια τους; Πώς καταγράφεται η απόκτηση των αδειών εκπομπής ρύπων λογιστικά και ποιοι λογαριασμοί κινούνται στην περίπτωση αγοράς / πώλησης / μεταφοράς τους στο επόμενο έτος; Διατηρήθηκε από τις επιχειρήσεις ο ίδιος τρόπος λογιστικής διαχείρισης και για τα δύο έτη; Πώς επηρέασε η αγορά / πώληση αδειών τα χρηματοοικονομικά μεγέθη της επιχείρησης; Ποιο θα ήταν το μέγεθος της οικονομικής επιβάρυνσης που κάθε επιχείρηση που εμπίπτει στο ΕΣΚΔΕ θα επιδεχόταν για τα δικαιώματα που ανάλωσε, εφόσον αυτά δεν κατανέμονταν δωρεάν; Ποια είναι η σχέση του μεγέθους της επιχείρησης με την επιβάρυνση αυτή; Διαφοροποιείται η επιβάρυνση για τις μικρές / μεσαίες / μεγάλες επιχειρήσεις ανηγμένη ανά μονάδα κριτηρίων ταξινόμησης της Ε.Ε. (σύνολο ενεργητικού, κύκλος εργασιών, αριθμός εργαζομένων); Ποια θα ήταν η επίπτωση της επιβάρυνσης αυτής στην κερδοφορία της επιχείρησης; Αν οι επιχειρήσεις καλούνταν να πληρώσουν τις άδειες εκπομπής, θα παρέμεναν κερδοφόρες; Ποιος είναι ο ρόλος της υψηλής λειτουργικής μόχλευσης στην όλη διαδικασία; Αν η οικονομική επίπτωση της πληρωμής των αδειών (εκφρασμένη ως ποσοστό % επί των πωλήσεων / κερδών) είναι αμελητέα, τι πείθει για τη δυνατότητα άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής μέσω αυτού του εργαλείου; Ποιος ο ρόλος της δομής της αγοράς εντός της οποίας οι επιχειρήσεις πωλούν τα προϊόντα τους στην ασκούμενη πολιτική; Αν κάποια επιχείρηση λειτουργεί σε μονοπωλιακές / ολιγοπωλιακές συνθήκες, γιατί θα έπρεπε να ασχοληθεί με την άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής εφόσον μπορεί να μετακυλήσει στους καταναλωτές τις περιβαλλοντικές αστοχίες της; 42

3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. Εισαγωγή Το συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι οργανωμένο γύρω από δύο βασικά σημεία: τα κριτήρια επιλογής και τα χαρακτηριστικά του χώρου έρευνας και την περιγραφή της βασικής μεθοδολογίας συλλογής εκείνων των εμπειρικών στοιχείων που κρίθηκαν απαιτητά για την απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων. Τα στοιχεία αυτά χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: --- πρωτογενή στοιχεία που συλλέχθηκαν με αποστολή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, τηλεφωνικές κλήσεις, επιστολές και επιτόπιες επισκέψεις --- δευτερογενή στοιχεία που συλλέχθηκαν από κατάλληλες βάσεις δεδομένων (το ανεξάρτητο σύστημα καταγραφής συναλλαγών της Κοινότητας CITL, την εταιρεία οικονομικών πληροφοριών, εκδόσεων και συμβούλων επιχειρήσεων ICAP, ιστοσελίδες των επιχειρήσεων στο διαδίκτυο) καθώς και από τον έντυπο και ηλεκτρονικό ημερήσιο τύπο. 3.2. Πρωτοτυπία της έρευνας Παρά το γεγονός της ύπαρξης ικανού αριθμού ερευνών που αφορούν τα αποτελέσματα της εφαρμογής του Σχεδίου Εμπορίας Εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα, η όλη προσέγγιση της παρούσας έρευνας και η ακολουθούμενη μεθοδολογία είναι απόλυτα πρωτότυπες. Το θέμα προσεγγίστηκε από τη διοικητική και χρηματοοικονομική του σκοπιά με έμφαση όμως στις περιβαλλοντικές προεκτάσεις με σκοπό να συνεισφέρει σε μία περιοχή όπου εμφανίζεται έλλειμμα τόσο θεωρητικών όσο και εμπειρικών προσεγγίσεων σχετικά με την καταγραφή του τρόπου διαχείρισης των δικαιωμάτων εκπομπών από τις επιχειρήσεις. Η πρωτοτυπία της παρούσας εργασίας ελέγχθηκε μέσω του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ, http://jasmin.ekt.gr) τον Σεπτέμβριο του 2007, με τη χρήση μιας σειράς λέξεων-κλειδιών χωρίς να καταστεί δυνατή η εξεύρεση κάποιας σχετικής διατριβής. Αντίστοιχοι έλεγχοι έγιναν την ίδια περίοδο και σε διεθνείς βάσεις δεδομένων (Google Scholar, Elsevier, Emerald) μέσω του διαδικτύου με ανάλογα αποτελέσματα. Μέσα από την ανάλυση και σύνθεση των ευρημάτων της παρούσας έρευνας οργανώθηκε το γνωστικό πλαίσιο που υπέδειξε ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση στη σχετική θεματολογία και ποιες οι κατευθύνσεις που θα έπρεπε να ακολουθήσει μία νέα σχετική έρευνα. 3.3. Κριτήρια επιλογής και χαρακτηριστικά του χώρου έρευνας Το πεδίο συλλογής εμπειρικών δεδομένων καθορίστηκε από το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών για την περίοδο 2005-2007 και αφορούσε τις 141 εγκαταστάσεις 43

που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2003/87 για την εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών. Εξ αυτών πέντε εγκαταστάσεις δεν κατέθεσαν επαληθευμένες εκθέσεις το 2005 καθώς ανέστειλαν τη λειτουργία τους (ΗΛΙΟΦΙΝ ΑΒΕΕ, ΑΦΟΙ ΒΑΛΑΒΑΝΗ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ Δ. ΜΑΜΑΚΟΣ & ΣΙΑ Ο.Ε., ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ) ή μείωσαν τη συνολική τους δυναμικότητα (ΣΤΑΝΤΑΡ-ΠΑΣΤΟΥΡΜΑΤΖΗΣ), ενώ μία κατέθεσε μηδενική έκθεση (ΚΕΡΑΜΕΙΑ ΑΛΛΑΤΙΝΗ ΑΒΕΤΕ-ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΣΤΑΥΡΟΧΩΡΙΟΥ). Οι υπόλοιπες 135 εγκαταστάσεις διασπείρονται στον ελληνικό χώρο με την πλειοψηφία αυτών να συγκεντρώνεται στην Αττική και την Πελοπόννησο (21 και 20 εγκαταστάσεις αντίστοιχα), 16 στη Θεσσαλία, 15 στο νομό Θεσσαλονίκης, 12 στη Στερεά Ελλάδα, 7 στην Κεντρική Μακεδονία, 6 στη Δυτική Μακεδονία, 5 στην Ανατολική Μακεδονία, 1 στην Ήπειρο, 7 στην Εύβοια, 6 στην Κρήτη και 14 στα υπόλοιπα νησιά. Η ποσοστιαία κατανομή των εγκαταστάσεων ανά περιοχή της χώρας απεικονίζεται στο Διάγραμμα 12. Διάγραμμα 12. Ποσοστό κατανομής εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ ανά περιοχή της χώρας ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 4% 5%1% 4% 5% 4% 4% 10% 12% 16% 15% 11% 9% ΑΤΤΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΕΝΤΡ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ ΕΥΒΟΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΡΗΤΗ ΛΟΙΠΑ ΝΗΣΙΑ Πηγή : CITL 3.4. Μεθοδολογία συλλογής εμπειρικών στοιχείων Για τη συλλογή της πρώτης ομάδας στοιχείων επελέγη η μέθοδος αποστολής στις εγκαταστάσεις ηλεκτρονικών μηνυμάτων που περιείχαν το ερωτηματολόγιο της έρευνας (παράρτημα 7.1) και ένα σύντομο κείμενο που επεξηγούσε το σκοπό της. Ακολούθησε η λήψη δομημένων συνεντεύξεων με ταυτόχρονη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, τηλεφωνικά ή με επιτόπιες επισκέψεις και η διαδικασία ολοκληρώθηκε με την ταχυδρομική αποστολή ερωτηματολογίων με συνοδευτική επιστολή (παράρτημα 7.2). 3.4.1. Διαδικασία επιλογής δείγματος πρωτογενών στοιχείων Στόχος της ερευνήτριας ήταν η κάλυψη του συνόλου των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2003/87 για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών στην 44

Ελλάδα. Με δεδομένους τους περιορισμούς χρόνου και κόστους, το δείγμα περιορίστηκε στις εγκαταστάσεις στις οποίες εκχωρήθηκαν σύμφωνα με το ΕΣΚΔΕ δικαιώματα άνω των 5.000 τόνων CO 2 ετησίως. Αυτές ανέρχονταν σε 122 εγκαταστάσεις (ποσοστό 90.37% επί του συνόλου των εγκαταστάσεων που κατέθεσαν επαληθευμένες εκθέσεις) με εκχωρηθέντα δικαιώματα ύψους 70.984.998 τόνων CO 2 ετησίως (ποσοστό 99,94% των συνολικά εκχωρηθέντων δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων). Η αντιμετώπιση αυτή κρίθηκε ως αναγκαία με δεδομένη την αδυναμία επαφής ή την απροθυμία συνεργασίας των ιδιοκτητών των μικρών εγκαταστάσεων στις σχετικές απόπειρες επικοινωνίας της ερευνήτριας. Το γεγονός ότι πρόκειται για μικρές επιχειρηματικές μονάδες οι οποίες δεν οφείλουν να εκδίδουν αναλυτικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις και διακατέχονται από αίσθημα καχυποψίας όσον αφορά τους σκοπούς της παρούσας έρευνας είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της συμμετοχής αυτών στο δείγμα και τη συνακόλουθη μετακίνηση της έμφασης στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις (Α.Ε. και Ε.Π.Ε.). 3.4.2. Διαμόρφωση περιεχομένου ερωτηματολογίου Όσον αφορά το περιεχόμενο του ερωτηματολογίου, αυτό στηρίχθηκε στην ανάγκη κάλυψης των συγκεκριμένων ερευνητικών ερωτημάτων που εγέρθηκαν κατά τη βιβλιογραφική ανασκόπηση και την ανταλλαγή απόψεων με τον επιβλέποντα καθηγητή. Μετά την προετοιμασία του και πριν τη γενικευμένη αποστολή του, το ερωτηματολόγιο στάλθηκε προς έλεγχο σε δύο επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ, οι παρατηρήσεις των οποίων οδήγησαν σε περιορισμένες αναμορφώσεις του αρχικού κειμένου προκειμένου να εντοπιστεί και να καλυφθεί το σύνολο των πιθανών εναλλακτικών απαντήσεων. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει 18 ερωτήσεις. Ο αριθμός αυτός κρίθηκε επαρκής για την κάλυψη των αναγκών της έρευνας και αναγκαίος για τον περιορισμό του χρόνου που απαιτείται για τη συμπλήρωση του, προκειμένου να μην αποτελέσει το μέγεθος του δικαιολογία για την αποφυγή συμπλήρωσης του από τον ερωτώμενο. Ο τύπος των ερωτήσεων ανήκει στις κατηγορίες των ανοιχτών και κλειστών απαντήσεων. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει 1 ανοιχτή ερώτηση και 17 κλειστές, εκ των οποίων 12 ερωτήσεις απλών διχοτόμων και 5 ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών. Ο συγκεκριμένος τύπος ερωτήσεων επιτρέπει τη βέλτιστη κωδικοποίηση και ποσοτική ανάλυση των συλλεχθέντων δεδομένων. Ο χρόνος που απαιτείται για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου εκτιμήθηκε σε 10 λεπτά. 3.5. Συλλογή ερωτηματολογίων Για τη συλλογή της πρώτης ομάδας στοιχείων επελέγη η μέθοδος της αποστολής ηλεκτρονικών μηνυμάτων (e-mails) που περιείχαν το ερωτηματολόγιο της έρευνας και ένα σύντομο κείμενο που επεξηγούσε το σκοπό της. Οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις των εγκαταστάσεων αντλήθηκαν από το CITL και αφορούσαν 124 εγκαταστάσεις καθόσον 11 δεν 45

διέθεταν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Απεστάλησαν συνολικά 80 e-mails (λόγω του γεγονότος ότι κάποιες εγκαταστάσεις συνιστούν φυσικές ομάδες με κοινή διαχείριση αδειών από τη μητρική επιχείρηση) και ελήφθησαν 12 απαντήσεις (ποσοστό 15%) που αφορούσαν 17 εγκαταστάσεις. Η όλη διαδικασία έλαβε χώρα το χρονικό διάστημα από 1 έως 30 Νοεμβρίου 2007. Στη συνέχεια, την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου 2007, απεστάλησαν 20 ακόμα e- mails στις επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν στην αρχική αποστολή, οι εναλλακτικές διευθύνσεις των οποίων αντλήθηκαν από τις ηλεκτρονικές σελίδες τους στο διαδίκτυο. Η νέα προσπάθεια απέφερε 3 ακόμα απαντήσεις (ποσοστό 15%) για 4 εγκαταστάσεις. Τη δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, ακολούθησε τηλεφωνική επαφή της ερευνήτριας με 20 επιχειρήσεις προκειμένου να εντοπιστεί το άτομο που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση των αδειών στην εκάστοτε επιχείρηση και να δεσμευτεί προφορικά για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Παρά τη σχετική δέσμευση, απαντήσεις ελήφθησαν από δύο επιχειρήσεις (ποσοστό 10%) που αντιπροσώπευαν όμως 34 εγκαταστάσεις. Τέλος, τα χρονικά διαστήματα από 19 έως 21 και από 27 έως 28 Δεκεμβρίου 2007 έγιναν 8 επιτόπιες επισκέψεις της ερευνήτριας στις εγκαταστάσεις που εδράζονται στην ευρεία περιφέρεια της Θεσσαλονίκης, οι οποίες απέδωσαν 6 επιπλέον συμπληρωμένα ερωτηματολόγια (ποσοστό 75%) που αφορούσαν 8 εγκαταστάσεις. Την ίδια περίοδο απεστάλησαν και 30 επιστολές που περιείχαν το ερωτηματολόγιο, τη συνοδευτική επιστολή και απαντητικό φάκελο με προπληρωμένο τέλος, ως αποτέλεσμα των οποίων ελήφθησαν έως τις 17 Ιανουαρίου 2008, 5 απαντήσεις (ποσοστό 17%) για 6 εγκαταστάσεις. Συνολικά, συγκεντρώθηκαν 28 ερωτηματολόγια που αφορούσαν 69 εγκαταστάσεις. 3.6. Συλλογή και διαχείριση δευτερογενών στοιχείων Η συλλογή της δεύτερης ομάδας στοιχείων που αφορούσε τον αριθμό των εκχωρούμενων ανά έτος δικαιωμάτων και τις επαληθευμένες εκπομπές για τα έτη 2005 και 2006 για τις επιχειρήσεις που συμμετέχουν στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής έγινε μέσω του δικτυακού τόπου του CITL. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον και για τον ποιοτικό έλεγχο των απαντήσεων της πρωτογενούς έρευνας. Δυστυχώς, δεν κατέστη δυνατή η ανεύρεση στοιχείων σχετικά με τις αγοραπωλησίες δικαιωμάτων, καθώς η πρόσβαση στο Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ε.Κ.Π.Α.Α.) που είναι αρμόδιο για την τήρηση του σχετικού αρχείου στην Ελλάδα απαιτεί κωδικό, στο δε CITL οι συναλλαγές κοινοποιούνται μετά την παρέλευση πενταετίας από την πραγματοποίηση τους (παράρτημα XVI του Κανονισμού 2216/2004). 3.7. Προβλήματα κατά τη συλλογή δεδομένων Το πρώτο πρόβλημα που εντοπίστηκε κατά τη συλλογή των δεδομένων αφορούσε το γεγονός ότι ο αρχικός κατάλογος ηλεκτρονικών διευθύνσεων αναφερόταν στο μέτρο που 46

μπόρεσε να γίνει αντιληπτό από την ερευνήτρια σε πρόσωπα που είχαν γνώση του θέματος από την τεχνική του σκοπιά (περιβαλλοντολόγους, μηχανικούς, χημικούς, κλπ.) και ως εκ τούτου αδυνατούσαν να απαντήσουν στις οικονομικής φύσης ερωτήσεις. Για τα ερωτηματολόγια που επεστράφησαν ατελώς συμπληρωμένα, ακολούθησε τηλεφωνική επαφή προκειμένου να ολοκληρωθούν οι απαντήσεις. Για τα λοιπά ερωτηματολόγια που απεστάλησαν ηλεκτρονικά και δεν έτυχαν ανταπόκρισης, αναζητήθηκαν στο διαδίκτυο νέες ηλεκτρονικές διευθύνσεις, κατά προτίμηση των οικονομικών τμημάτων των επιχειρήσεων. Ένα δεύτερο πρόβλημα αφορούσε την απροθυμία συνεργασίας των ερωτωμένων. Ως αιτιολογίες παρουσιάστηκαν η απαίτηση έγκρισης από τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης, η έλλειψη χρόνου, η απουσία του αρμόδιου ατόμου και στην περίπτωση φυσικών ομάδων, η αποστολή του ερωτηματολογίου στην υπεύθυνη για την κοινή διαχείριση των αδειών μονάδα. Οι ίδιες αιτιολογίες χρησιμοποιήθηκαν και κατά τις επανειλημμένες τηλεφωνικές κλήσεις της ερευνήτριας. Το προαναφερθέν πρόβλημα εκδηλώθηκε στην πιο ακραία μορφή του στην περίπτωση της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ). Οι διαθέσιμες στο CITL ηλεκτρονικές διευθύνσεις αφορούσαν τις κατά τόπους μονάδες της επιχείρησης. Η διαχείριση των αδειών ωστόσο, γίνεται από τα κεντρικά της επιχείρησης στην Αθήνα. Τα ηλεκτρονικά μηνύματα που απεστάλησαν στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος, στην Οικονομική Διεύθυνση και στο Τμήμα Εξυπηρέτησης κατέπεσαν στο κενό, όπως επίσης και οι προσπάθειες τόσο της ερευνήτριας, όσο και του επιβλέποντα για τηλεφωνική επαφή. Με δεδομένο τον αριθμό των εγκαταστάσεων της επιχείρησης και το ύψος των χορηγηθεισών αδειών κατέστη επιτακτική η ανάγκη εξεύρεσης απαντήσεων στα ερωτήματα της έρευνας. Για τον σκοπό αυτό, η ερευνήτρια κατέφυγε στα δημοσιευμένα στην ιστοσελίδα της επιχείρησης στοιχεία (ετήσια δελτία εταιρικής χρήσης 2005 και 2006, περιβαλλοντική έκθεση 2005, δελτία τύπου) καθώς και σε δημοσιεύματα του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου, από τα οποία άντλησε τη σχετική πληροφόρηση. Τελικά, στις 25 Ιανουαρίου 2008 η ερευνήτρια συνομίλησε με υπάλληλο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος, ο οποίος ουσιαστικά επιβεβαίωσε τα ήδη υπάρχοντα ευρήματα. Λόγω του μεγάλου αριθμού των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ (29 εγκαταστάσεις, ποσοστό 21,48% επί του συνόλου των εγκαταστάσεων που κατέθεσαν επαληθευμένες εκθέσεις) και του σημαντικού ποσοστού αδειών που αυτές κατέχουν (73,15% επί του συνόλου των αδειών που εκδόθηκαν) καθώς και της αδυναμίας συλλογής δεδομένων από το σύνολο των υπολοίπων επιχειρήσεων, το δείγμα κυριαρχείται από την τάση που ασκεί η συγκεκριμένη επιχείρηση. Ως εκ τούτου, η στατιστική επεξεργασία των ευρημάτων της έρευνας αποσκοπεί περισσότερο στον ποιοτικό σχολιασμό, παρά στην ποσοτική αποτίμηση τους. 47

3.8. Στατιστική ανάλυση των συλλεχθέντων στοιχείων Τα στοιχεία που αντλήθηκαν από την πρωτογενή και τη δευτερογενή έρευνα καταχωρήθηκαν σε λογιστικά φύλλα της εφαρμογής Microsoft Office EXCEL 2003. Τόσο στην περίπτωση των ερωτήσεων απλών διχοτόμων, όσο και στην περίπτωση των ερωτήσεων πολλαπλών επιλογών, οι εναλλακτικές δέχονται την τιμή 1 για ύπαρξη απάντησης και 0 για απουσία αυτής. Η επεξεργασία των απαντήσεων έγινε με τη χρήση απλών συναρτήσεων των φύλλων εργασίας (SUM, COUNT, AVERAGE, MAX, MIN) και την εφαρμογή αυτόματων και σύνθετων φίλτρων. 48

4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΛΛΕΧΘΕΝΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 4.1. Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της στατιστικής επεξεργασίας στην οποία υποβλήθηκαν τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν με τη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν. Μοναδικός σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η αντικειμενική καταγραφή των ευρημάτων, τα οποία παρουσιάζονται σε τρία μέρη: 1. Το πρώτο μέρος, όπου καταγράφονται τα ευρήματα που προέκυψαν από την ανάλυση των ερωτηματολογίων του δείγματος με τη χρήση περιγραφικής στατιστικής. 2. Το δεύτερο μέρος, όπου παρουσιάζονται οργανωμένα σε πίνακες τα στοιχεία που αφορούν τα εκχωρηθέντα δικαιώματα, τις επαληθευμένες εκπομπές για τα έτη 2005 και 2006 καθώς και την περίσσεια ή το έλλειμμα που εμφάνισαν οι εμπίπτουσες στην Οδηγία εγκαταστάσεις κατά μέγεθος, κλάδο και φυσική ομάδα/επιχείρηση. 3. Το τρίτο μέρος, όπου επιχειρείται μία συσχέτιση της οικονομικής επιβάρυνσης που κάθε επιχείρηση του δείγματος θα καλούνταν να πληρώσει για τα δικαιώματα που ανάλωσε, εφόσον αυτά δεν κατανέμονταν δωρεάν, με το μέγεθος αυτής (που εκφράζεται βάσει του συνόλου ενεργητικού, του κύκλου εργασιών και του αριθμού εργαζομένων της). 4.2. Παρουσίαση ανάλυση ευρημάτων των ερωτηματολογίων Όπως παρουσιάσθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, από την εμπειρική έρευνα συγκεντρώθηκαν και αναλύθηκαν 28 ερωτηματολόγια που αφορούσαν 28 επιχειρήσεις και 69 εγκαταστάσεις. Τα ευρήματα παρουσιάζονται με τη μορφή λογιστικών φύλλων στο παράρτημα (παράρτηματα 7.3 και 7.4) καταχωρημένα κατά κλάδο και μέγεθος επιχείρησης βάσει των δικαιωμάτων που της εκχωρήθηκαν, αναλυτικά δε σχολιάζονται παρακάτω: Η ερώτηση 1 καταγράφει την επωνυμία της εγκατάστασης, πεδίο το οποίο αποτελεί κλειδί καταχώρησης για τη διαχείριση της βάσης δεδομένων όπου οργανώθηκαν τα ευρήματα. Η ερώτηση 2 καταγράφει τη συμμετοχή ή μη των επιχειρήσεων στη δημόσια διαβούλευση που έλαβε χώρα το χρονικό διάστημα από 20 έως 24 Δεκεμβρίου 2004 με θέμα την κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπών. Συγκεκριμένα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ) ακολουθώντας τη σχετική Οδηγία της Ε.Ε., ανήρτησε στην ηλεκτρονική του σελίδα το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών 2005-2007 και ενημέρωσε τις υπόχρεες επιχειρήσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή φαξ. Τα όποια τυχόν σχόλια επί του ΕΣΚΔΕ έπρεπε να 49

σταλούν σε συγκεκριμένη ηλεκτρονική διεύθυνση του ΥΠΕΧΩΔΕ μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς και να αποσταλούν στο ΥΠΕΧΩΔΕ ταχυδρομικώς. Από τις 28 επιχειρήσεις του δείγματος, οι 20 συμμετείχαν στη διαβούλευση (ποσοστό 71,42%). Αντίστοιχα, όσον αφορά τη συμμετοχή των εγκαταστάσεων, από τις 69 συμμετείχαν οι 57 (ποσοστό 82,60%). Στο ερώτημα 3, εάν συμφωνούν με τον αριθμό των δικαιωμάτων που τους παραχωρήθηκαν στα πλαίσια του 1 ου ΕΣΚΔΕ, 13 επιχειρήσεις δήλωσαν κατάφαση (ποσοστό 46,42%). Σε επίπεδο εγκαταστάσεων, το ποσοστό αυξάνεται σε 72,46% (50 εγκαταστάσεις από τις 69 του δείγματος). Εκ των 13 επιχειρήσεων, οι 10 συμμετείχαν στη διαβούλευση ενώ οι 3 δεν συμμετείχαν. Για τις επιχειρήσεις που διαφώνησαν με τον αριθμό των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων, οι 10 συμμετείχαν στη διαβούλευση και 5 δεν συμμετείχαν. Από το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής 2005-2007 πληροφορούμαστε ότι κάποια από τα 41 σχόλια που υποβλήθηκαν εγγράφως από τις υπόχρεες επιχειρήσεις αφορούσαν τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων εκπομπών μέσω της μέγιστης δυναμικότητας της εγκατάστασης και όχι βάσει των πραγματικών της εκπομπών ή της δραστηριότητας της. Ωστόσο, τέτοια μεθοδολογία προσδιορισμού των δικαιωμάτων δεν είναι σύμφωνη με τις Κατευθυντήριες Γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διαμόρφωση των ΕΣΚΔΕ. Το γεγονός αυτό ερμηνεύει πιθανώς τη διάσταση απόψεων των επιχειρήσεων του δείγματος που συμμετείχαν στη διαβούλευση (10 συμφώνησαν με τον αριθμό των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων και 10 διαφώνησαν). Το ερώτημα 4 πραγματεύεται τον αριθμό των δικαιωμάτων που κάθε επιχείρηση ανάλωσε το 2005. Αυτός δεν ταυτίζεται με τον αριθμό αυτών που της χορηγήθηκαν σε ποσοστό 85,71%, καθώς 24 από τις 28 επιχειρήσεις παρουσίασαν περίσσεια (14 επιχειρήσεις) ή έλλειμμα (10 επιχειρήσεις) δικαιωμάτων μετά την επαλήθευση των εκπομπών τους. Για τις εγκαταστάσεις του δείγματος το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 89,70%, καθώς μόνο 8 από τις 69 εγκαταστάσεις εξέπεμψαν ρύπους ανάλογους με τις άδειες που τους παραχωρήθηκαν. Από τις 14 επιχειρήσεις που παρουσίασαν περίσσεια, οι 10 είχαν συμφωνήσει με τον αριθμό των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων (ποσοστό 71,42%) και οι 4 όχι (28,57%). Αντίθετα, από τις 10 επιχειρήσεις που παρουσίασαν έλλειμμα, οι 2 συμφώνησαν (20%) και οι 8 διαφώνησαν (80%). Αντίστοιχα στο ερώτημα 5, ποσοστό 82,14% των επιχειρήσεων (23 επιχειρήσεις) και 94,11% των εγκαταστάσεων (64 εγκαταστάσεις) του δείγματος ανάλωσε το 2006 διαφορετικό αριθμό αδειών από αυτόν που τους παραχωρήθηκε, ενώ μόνο 5 εγκαταστάσεις ανάλωσαν άδειες στο επιβεβλημένο όριο. Συγκεκριμένα, 12 επιχειρήσεις παρουσίασαν πλεόνασμα και 11 έλλειμμα. Όσον αφορά τη σχέση περίσσειας / έλλειψης δικαιωμάτων και συμφωνίας / διαφωνίας των επιχειρήσεων με τα εκχωρηθέντα δικαιώματα, τα ποσοστά δεν διαφοροποιούνται σημαντικά από αυτά του 2005. 50

Η ερώτηση 6 εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο, οι επιχειρήσεις που υπερέβησαν το 2005 ή/και το 2006 τον αριθμό των αδειών που τους χορηγήθηκε, κάλυψαν το έλλειμμα. 9 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι προέβησαν σε αγορά πρόσθετων αδειών (ποσοστό 32,14%). Σε επίπεδο εγκαταστάσεων, το ποσοστό αυξάνεται σε 56,52%, καθότι 39 εγκαταστάσεις αγόρασαν άδειες εκπομπής ρύπων. Οι λοιπές επιχειρήσεις που παρουσίασαν έλλειμμα και δεν προέβησαν σε αγορά αδειών (μία επιχείρηση το 2005 και δύο το 2006) το κάλυψαν με δανεισμό, καθώς οι άδειες κάθε έτους εκδίδονται πριν τις 28 Φεβρουαρίου ενώ η συμμόρφωση με τα εκχωρηθέντα δικαιώματα του προηγούμενου χρόνου εξετάζεται μετά τις 30 Απριλίου. Ως εκ τούτου, επιχειρήσεις με μικρό έλλειμμα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το μεσοδιάστημα για την κάλυψη αυτού του ελλείμματος. Καμία επιχείρηση δεν κατέβαλε το πρόστιμο που επιβάλλεται σε περίπτωση υπέρβασης και το οποίο ανέρχεται για την 1 η περίοδο εφαρμογής του ΕΣΚΔΕ σε 40 ευρώ ανά εκπεμπόμενο τόνο CO 2, καθώς το κόστος αγοράς πρόσθετων αδειών υπήρξε σαφώς χαμηλότερο. Το ερώτημα 7 διερευνά την πηγή προέλευσης των πρόσθετων αδειών για τις 9 επιχειρήσεις που υπερέβησαν τον χορηγηθέντα από το ΕΣΚΔΕ αριθμό. 4 επιχειρήσεις (ποσοστό 14,28%) που αντιπροσωπεύουν 6 εγκαταστάσεις (8,69%) αγόρασαν πρόσθετες άδειες από άλλες ελληνικές επιχειρήσεις, 1 επιχείρηση (3,57%) που αφορά σε 1 εγκατάσταση (1,44%) από επιχειρήσεις του εξωτερικού και 4 (14,28%) που αφορούν σε 32 εγκαταστάσεις (46,37%) από χρηματιστήρια δικαιωμάτων. Ειδικότερα για τη ΔΕΗ, από το ετήσιο δελτίο εταιρικής χρήσης και την περιβαλλοντική έκθεση του 2005, πληροφορούμαστε ότι το έλλειμμα των 625.689 tn CO 2 που παρουσίασε το έτος αυτό καλύφθηκε με την αγορά δικαιωμάτων ύψους 12,6 εκ. ευρώ από τα ταμεία δικαιωμάτων εκπομπών NATSOURCE και ICECAP. Για την περίπτωση των επιχειρήσεων που ανάλωσαν λιγότερες άδειες από αυτές που τους παρασχέθηκαν, καταβάλλεται προσπάθεια μέσω του ερωτήματος 8 να προσδιοριστεί η αιτία της περίσσειας. 4 επιχειρήσεις (14,28%) αποδίδουν την περίσσεια αδειών στην εφαρμογή νέων παραγωγικών διαδικασιών, 12 (42,85%) στη μείωση της παραγωγικής τους δραστηριότητας και 2 (7,14%) στην υπερβάλλουσα κατανομή αδειών του ΕΣΚΔΕ. Όσον αφορά στις εγκαταστάσεις, τα αντίστοιχα ποσοστά ανέρχονται σε 13,04%, 24,63% και 2,89%. Οι νέες παραγωγικές διαδικασίες περιλαμβάνουν επιπλέον την αντικατάσταση του καυσίμου που χρησιμοποιούν οι εγκαταστάσεις με άλλο ίσης θερμογόνου ικανότητας αλλά λιγότερο ρυπογόνο, καθώς και την μεταβολή της σύστασης της πρώτης τους ύλης. Η ερώτηση 9 εστιάζει στον τρόπο χρήσης της περίσσειας δικαιωμάτων από τις επιχειρήσεις του 8 ου ερωτήματος. 12 από αυτές (42,85%) μετέφεραν τα επιπλέον δικαιώματα στην επόμενη χρήση, με δεδομένη τη δυνατότητα χρήσης δικαιωμάτων που έχουν εκδοθεί σε ένα έτος της περιόδου για την κάλυψη εκπομπών επόμενων ετών της 51

περιόδου (intra-period banking), ενώ 5 επιχειρήσεις (17,85%) προέβησαν σε πώληση του πλεονάσματος. Στις εγκαταστάσεις τα ποσοστά είναι 27,53% και 14,49% αντίστοιχα. Η 10 η ερώτηση μελετά τους λογαριασμούς που κινούνται λογιστικά, προκειμένου να καταγράψουν την απόκτηση των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων. 6 επιχειρήσεις (21,42%) κινούν τα άϋλα περιουσιακά στοιχεία, 7 (25%) παρακολουθούν την εκπομπή ρύπων μέσω της διαδικασίας των προβλέψεων ενώ 15 επιχειρήσεις (53,57%) δεν κινούν κανένα λογαριασμό. Σε επίπεδο εγκαταστάσεων τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 49,27%, 18,84% και 31,88%. Η ερώτηση 11, με δεδομένη την απάντηση του 6 ου ερωτήματος, προσπαθεί να προσδιορίσει τους λογαριασμούς που χρεώνονται προκειμένου να καταγράψουν τα έξοδα που καταβάλουν οι επιχειρήσεις του δείγματος για την αγορά επιπρόσθετων αδειών. 4 επιχειρήσεις (14,28%) χρεώνουν τον λογαριασμό οργανικά έξοδα, 4 (14,28%) τα έκτακτα και ανόργανα αποτελέσματα και 1 (3,57%) τις ασώματες ακινητοποιήσεις και έξοδα πολυετούς απόσβεσης. Αντίστοιχα, 32 εγκαταστάσεις χρεώνουν τα οργανικά έξοδα (46,37%), 6 τα έκτακτα και ανόργανα αποτελέσματα (8,69%) και 1 τις ασώματες ακινητοποιήσεις και έξοδα πολυετούς απόσβεσης (1,44%). Αντίστοιχα, για την καταγραφή στο ερώτημα 12 των πρόσθετων εσόδων από την πώληση των πλεοναζόντων δικαιωμάτων ή τη μεταφορά τους στην επόμενη χρήση, καμία επιχείρηση δεν πιστώνει τον λογαριασμό Ασώματες Ακινητοποιήσεις και Έξοδα Πολυετούς Απόσβεσης, 9 (32,14%) πιστώνουν τον λογαριασμό Επιχορηγήσεις και Διάφορα Έσοδα Πωλήσεων και 8 επιχειρήσεις (28,57%) δεν πιστώνουν κανένα λογαριασμό. Όσον αφορά τις εγκαταστάσεις, καμία επιχείρηση δεν πιστώνει τον λογαριασμό Ασώματες Ακινητοποιήσεις και Έξοδα Πολυετούς Απόσβεσης, 15 εγκαταστάσεις (21,73%) πιστώνουν τον λογαριασμό Επιχορηγήσεις και Διάφορα Έσοδα Πωλήσεων και 13 εγκαταστάσεις (18,84%) δεν πιστώνουν κανένα λογαριασμό. Η 13 η ερώτηση εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η επιχείρηση αποφάσισε το πώς θα διαχειριστεί τα δικαιώματα που της εκχωρήθηκαν. 23 από τις επιχειρήσεις του δείγματος (82,14%) που αφορούσαν 64 εγκαταστάσεις (92,75%) έλαβαν την απόφαση σε ενδοεπιχειρησιακό επίπεδο ενώ οι υπόλοιπες 5 (17,85%) που αφορούν 5 εγκαταστάσεις (7,24%) κινήθηκαν βάσει των υποδείξεων κάποιου φορέα. Το υψηλό ποσοστό της εκ των ένδον λήψης απόφασης αποκαλύπτει την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού και την έλλειψη ιδιωτικών φορέων με ευρεία γνώση του συγκεκριμένου θέματος. Στην ερώτηση 14 καταγράφεται ο φορέας που υπέδειξε τον τρόπο διαχείρισης των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων στις επιχειρήσεις του δείγματος που δεν έλαβαν τη σχετική απόφαση ενδοεπιχειρησιακά. Οι 4 επιχειρήσεις (14,28%) κατέφυγαν σε εταιρεία συμβούλων και μόνο 1 επιχείρηση (3,57%) έλαβε κατευθύνσεις από κρατική αρχή. 52

Στο ερώτημα 15, εάν η λογιστική διαχείριση των δικαιωμάτων άλλαξε κατά τη διάρκεια των ετών 2005 και 2006, το σύνολο των επιχειρήσεων απαντά αρνητικά (ποσοστό 100%) παρά την απόσυρση τον Ιούνιο του 2005 της Διερμηνείας ΔΕΕΧΠ 3 της Διεθνούς Επιτροπής Ερμηνειών Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (International Financial Reporting Interpretations Committee, IFRIC 3) που υποδείκνυε με σαφήνεια τον τρόπο λογιστικής διαχείρισης των δικαιωμάτων εκπομπής. Η 16 η ερώτηση εστιάζει στην επιρροή που έχει η αγορά ή η πώληση δικαιωμάτων εκ μέρους μίας επιχείρησης στα χρηματοοικονομικά της μεγέθη. 5 επιχειρήσεις (17,85%) θεωρούν ότι η αγοροπωλησία δικαιωμάτων επηρέασε τα μεγέθη τους θετικά, 4 (14,28%) αρνητικά και 19 επιχειρήσεις (67,85%) ότι δεν τα επηρέασε καθόλου. Η θετική επιρροή σχετίζεται άμεσα με την πώληση του πλεονάσματος αδειών, η αρνητική με την αγορά επιπρόσθετων αδειών για την κάλυψη ελλείμματος και η έλλειψη επιρροής με τη μεταφορά δικαιωμάτων στο επόμενο έτος ή την αγορά μικρού αριθμού αδειών. Στην 17 η ερώτηση, το κόστος παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης των ρύπων θεωρείται υψηλό σε σχέση με το μέγεθος τους από 10 επιχειρήσεις (35,71%) ενώ 18 (64,28%) το θεωρούν χαμηλό. Με εξαίρεση την εταιρεία ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ και την Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης που διαθέτει 5 εγκαταστάσεις, οι υπόλοιπες 8 επιχειρήσεις που θεωρούν το κόστος υψηλό ανήκουν στις μεσαίου και κυρίως στις μικρού μεγέθους επιχειρήσεις (βάσει του αριθμού των δικαιωμάτων που τους παραχωρήθηκαν και τα οποία απηχούν την παραγωγική τους δραστηριότητα). Η 18 η ερώτηση καταγράφει την άποψη των επιχειρήσεων του δείγματος όσον αφορά την επίτευξη του στόχου περιορισμού των εκπομπών CO 2 μέσω της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπής. 14 επιχειρήσεις (50%) πιστεύουν ότι το ΕΣΚΔΕ θα επιτύχει τον στόχο του και 14 (50%) ότι θα αποτύχει. Στο σημείο αυτό, η ερευνήτρια οφείλει να τονίσει ότι η απάντηση του εν λόγω ερωτήματος απηχεί πιθανότατα την προσωπική άποψη ή αίσθηση του ερωτώμενου και όχι απαραίτητα την επίσημη άποψη της εκάστοτε επιχείρησης. 4.3. Παρουσίαση ανάλυση των στοιχείων της δευτερογενούς έρευνας 4.3.1. Παρουσίαση ανάλυση των εγκαταστάσεων κατά μέγεθος Η κατάταξη των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών κατά μέγεθος στηρίχθηκε στον αριθμό των δικαιωμάτων που τους εκχωρήθηκε ανά έτος. Οι εγκαταστάσεις χωρίστηκαν σε 10 κλάσεις σύμφωνα με τα όρια που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Έκθεση της για την ανασκόπηση του EU-ETS (Report under the project Review of EU Emissions Trading Scheme, European Commission & Ecofys). Στον πίνακα 14 συνοψίζονται για κάθε κλάση μεγέθους, ο αριθμός των 53

εγκαταστάσεων στις οποίες εκχωρήθηκαν δικαιώματα αυτής της κλάσης, το άθροισμα των δικαιωμάτων αυτών καθώς και το άθροισμα των επαληθευμένων εκπομπών ανά κλάση για τα έτη 2005 και 2006 (εντός παρενθέσεως τα αντίστοιχα ποσοστά). Πίνακας 14. Κατάταξη των εγκαταστάσεων κατά κλάση μεγέθους ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 ΑΝΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΑΝΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤAΣΕΩΝ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΛΑΣΗ (ktn CO 2 ) ΚΛΑΣΗ ΚΛΑΣΗ ΑΝΑ ΚΛΑΣΗ (ktn CO 2 /έτος) (ktn CO 2 ) (ktn CO 2 ) >5.000 3 (2,22%) 28.005,16 (39,43%) 34.087,20 (47,84%) 31.317,91 (45,20%) 1.000-5.000 14 (10,37%) 31.818,26 (44,80%) 25.999,83 (36,49%) 27.304,00 (39,40%) 500-1.000 7 (5,19%) 5.160,66 (7,27%) 5.915,70 (8,30%) 5.724,27 (8,26%) 250-500 5 (3,70%) 1.817,40 (2,56%) 1.418,77 (1,99%) 1.057,97 (1,53%) 100-250 11 (8,15%) 1.585,12 (2,23%) 842,06 (1,18%) 1.100,37 (1,59%) 50-100 20 (14,81%) 1.343,55 (1,89%) 1.617,39 (2,27%) 1.290,84 (1,86%) 25-50 18 (13,33%) 604,84 (0,85%) 783,81 (1,10%) 833,64 (1,20%) 10-25 32 (23,70%) 559,01 (0,79%) 438,86 (0,62%) 487,34 (0,70%) 5-10 12 (8,89%) 88,68 (0,12%) 107,99 (0,15%) 127,54 (0,18%) <5 13 (9,63%) 44,88 (0,06%) 47,50 (0,07%) 49,28 (0,07%) ΣΥΝΟΛΟ 135 (100,00%) 71.027,61 (100,00%) 71.223,14 (100,00%) 69.293,21 (100,00%) Πηγή : CITL Με βάση τα στοιχεία του πίνακα 14, κατασκευάστηκε το διάγραμμα 13 στο οποίο απεικονίζονται οι ποσοστιαίες κατανομές εγκαταστάσεων, δικαιωμάτων και επαληθευμένων εκπομπών για κάθε κλάση. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, ποσοστό 2,22% των εγκαταστάσεων (και συγκεκριμένα, οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί Αγίου Δημητρίου, Καρδιάς και Αμυνταίου της ΔΕΗ) κατέχει το 39,43% των δικαιωμάτων και εξέπεμψε το 47,84% και 45,20% των ρύπων το 2005 και το 2006 αντίστοιχα. Στις 24 μεγάλου μεγέθους εγκαταστάσεις (>500 ktn CO 2, ποσοστό 17,77%), όπου και πάλι κυριαρχεί η ΔΕΗ με ποσοστό 61,91%, εκχωρήθηκαν 64.984.101 δικαιώματα (91,50% των συνολικών). Αντίθετα, οι 36 μεσαίου μεγέθους εγκαταστάσεις (50-500 ktn CO 2, ποσοστό 26,66% επί του συνόλου των εγκαταστάσεων) νέμονται ποσοστό 6,68% των συνολικά εκχωρηθεισών αδειών, οι δε εκπομπές τους ανήλθαν το 2005 στο 5,44% και το 2006 στο 4,98% των συνολικών εκπομπών. Στις μικρές εγκαταστάσεις (<50 ktn CO 2 ) που αποτελούν το 55,55% του συνόλου εκχωρήθηκε το 1,82% των δικαιωμάτων και εξέπεμψαν το 1,94% και το 2,15% των επαληθευμένων ρύπων τα έτη 2005 και 2006 αντίστοιχα. Το έλλειμμα δικαιωμάτων καλύπτεται κατά κύριο λόγο από τις επιχειρήσεις μεγέθους 1.000-5.000 ktn CO 2, ενώ πλεονασματικές παρουσιάζονται και οι επιχειρήσεις μεγέθους 100-500 ktn CO 2 και 10-25 ktn CO 2. 54

Διάγραμμα 13. Ποσοστιαίες κατανομές εγκαταστάσεων, δικαιωμάτων και επαληθευμένων εκπομπών για κάθε κλάση μεγέθους 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% <5 5-10 10-25 25-50 50-100 100-250 250-500 ktn CO2 500-1.000 1.000-5.000 >5.000 % ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ % ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ % ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ 2005 % ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ 2006 Παρόμοιο σκηνικό παρατηρείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως καταδεικνύεται από την παράθεση των διαγραμμάτων 15 και 16 που αφορούν την ποσοστιαία κατανομή των εγκαταστάσεων και των επαληθευμένων εκπομπών για το έτος 2005 στα πλαίσια του EU- ETS και του Ελληνικού ΕΣΚΔΕ αντίστοιχα. Ανάλογη παρουσιάζεται η κατανομή των εγκαταστάσεων ανά κλάση μεγέθους με εξαίρεση το ποσοστό των εγκαταστάσεων με εκπομπές μικρότερες των 5 ktn CO 2 που στην Ελλάδα παρουσιάζεται υποδιπλάσιο του αντίστοιχου ευρωπαϊκού. Όσον αφορά την κατανομή των επαληθευμένων εκπομπών του 2005, το ποσοστό των εκπομπών των εγκαταστάσεων της κλάσης >5.000 ktn CO 2 στην Ελλάδα υπερβαίνει σημαντικά το ευρωπαϊκό χωρίς να παρατηρείται αντίστοιχο φαινόμενο για το ποσοστό των εγκαταστάσεων της ίδιας κλάσης. 55

Διάγραμμα 14. Ποσοστιαία κατανομή εγκαταστάσεων και επαληθευμένων εκπομπών για το έτος 2005 ανά κλάση μεγέθους (EU-ETS) Πηγή : European Commission & Ecofys Διάγραμμα 15. Ποσοστιαία κατανομή εγκαταστάσεων και επαληθευμένων εκπομπών για το έτος 2005 ανά κλάση μεγέθους (Ελληνικό ΕΣΚΔΕ) 4.3.2. Παρουσίαση ανάλυση των εγκαταστάσεων κατά κλάδο Στο Διάγραμμα 17 παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανομή των ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων ανά κλάδο. Είναι εμφανές ότι τη μερίδα του λέοντος νέμεται ο κλάδος της ηλεκτροπαραγωγής στον οποίο εκχωρήθηκαν 52.064.804 tn CO 2 (ποσοστό 73,30% των συνολικών ετήσιων δικαιωμάτων ύψους 71.027.615 tn CO 2 ) με τους κλάδους των τσιμέντων και των διυλιστηρίων να ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση (ποσοστά 15,58% και 4,83% αντίστοιχα). Στους λοιπούς κλάδους κατανέμονται τα υπόλοιπα δικαιώματα ως εξής: καύσεις 56

1,62%, φρύξη μετάλλων 1,13%, σίδηρος και χάλυβας 1,12%, ασβέστης 0,91%, γυαλί 0,12%, κεραμικά 1,10% και χαρτί 0,25%. Διάγραμμα 16. Ποσοστιαία κατανομή ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων ανά κλάδο ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΤΗΣΙΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΚΛΑΔΟ 15,58% 1,13% 1,12% 0,91% 0,12% 1,1% 0,25% ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΕΙΣ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΦΡΥΞΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 4,83% 1,62% 73,30% ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΑΣΒΕΣΤΗΣ ΓΥΑΛΙ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΧΑΡΤΙ Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα στο CITL, έχουν υποβάλλει επαληθευμένες εκθέσεις 135 εγκαταστάσεις από τις 141, οι οποίες συμμετέχουν στο Ελληνικό σύστημα εμπορίας ρύπων. Τα αποτελέσματα των επαληθεύσεων σε επίπεδο κλάδου δίνονται στον Πίνακα 15. Α/Α ΚΛΑΔΟΣ Πίνακας 15. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές (ετήσια δικαιώματαεπαληθευμένες εκπομπές) για τα έτη 2005 και 2006 ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 ΔΙΑΦΟΡΑ 2005 ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΔΙΑΦΟΡΑ 2006 1 ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 52.064.804 52.626.207-561.403 50.440.780 1.624.024 2 ΚΑΥΣΕΙΣ 1.155.235 1.135.096 20.139 1.046.275 108.960 3 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ 3.432.002 3.637.235-205.233 4.303.109-871.107 4 ΦΡΥΞΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 807.292 868.478-61.186 827.472-20.180 5 ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ 797.543 385.807 411.736 395.983 401.560 6 ΤΣΙΜΕΝΤΑ 11.071.626 10.973.511 98.115 10.744.762 326.864 7 ΑΣΒΕΣΤΗΣ 651.098 592.869 58.129 582.187 68.911 8 ΓΥΑΛΙ 87.351 67.833 19.518 47.605 39.746 9 ΚΕΡΑΜΙΚΑ 778.936 786.086-7.150 719.909 59.027 10 ΧΑΡΤΙ 181.728 186.104-4.376 185.130-3.402 ΣΥΝΟΛΟ 71.027.615 71.259.226-231.711 69.293.212 1.734.403 Πηγή : CITL Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 15, το 2005 οι συνολικές επαληθευμένες εκπομπές ήταν περισσότερες από τα εκχωρημένα δικαιώματα κατά 231.711 τόνους CO 2 ή ποσοστό 0,32%. Αντίθετα, το 2006 καταγράφηκε περίσσεια 1.734.403 τόνων CO 2, ποσοστό 2,44%. Ωστόσο, η κατάσταση διαφοροποιείται σημαντικά από κλάδο σε κλάδο. Τα διυλιστήρια, η φρύξη μετάλλων και η παραγωγή χαρτιού είναι ελλειμματικοί κλάδοι και τις δύο χρονιές. Πλεονασματικοί παρουσιάζονται οι κλάδοι των καύσεων, του σίδηρου και 57

χάλυβα, των τσιμέντων, του ασβέστη και του γυαλιού. Στους κλάδους της ηλεκτροπαραγωγής και των κεραμικών το 2005 καταγράφηκε έλλειμμα και το 2006 περίσσεια δικαιωμάτων. Οι επισημάνσεις αυτές παρουσιάζονται σχηματικά στα διαγράμματα 18 και 19. Διάγραμμα 17. Ετήσια δικαιώματα και επαληθευμένες εκπομπές ανά κλάδο για τα έτη 2005 και 2006 Διάγραμμα 18. Διαφορές ετήσιων δικαιωμάτων-επαληθευμένων εκπομπών ανά κλάδο για τα έτη 2005 και 2006 Η μεγαλύτερη διαφορά, σε απόλυτους αριθμούς, μεταξύ επαληθευμένων εκπομπών και δικαιωμάτων εμφανίζεται στην ηλεκτροπαραγωγή. Αυτή η τάση είναι κοινή σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς η ηλεκτροπαραγωγή θεωρείται γενικά ότι είναι ο κλάδος με το 58

μεγαλύτερο δυναμικό μείωσης των εκπομπών. Οι κλάδοι του ασβέστη, του γυαλιού και του σίδηρου και χάλυβα είναι οι περισσότερο πλεονασματικοί κλάδοι. Ιδιαίτερα οι εκπομπές στον κλάδο του σιδήρου και χάλυβα ήταν πολύ χαμηλότερες από τα εκχωρηθέντα δικαιώματα. Στις επόμενες παραγράφους δίνονται αναλυτικά στοιχεία για τα αποτελέσματα των επαληθεύσεων σε κάθε κλάδο. 4.3.2.1. Ηλεκτροπαραγωγή Στον πίνακα 16 καταχωρούνται αναλυτικά τα στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων των εγκαταστάσεων του κλάδου ηλεκτροπαραγωγής για τα έτη 2005 και 2006. Όπως φαίνεται και από τον πίνακα, οι 29 από τις 30 εγκαταστάσεις του κλάδου ανήκουν στην επιχείρηση ΔΕΗ Α.Ε. Το συνολικό έλλειμμα της ΔΕΗ για το έτος 2005 ήταν 625.689 τόνοι CO 2. Το 2006 αντίθετα εμφάνισε περίσσεια 1.532.034 tn CO 2. Τα υψηλότερα επίπεδα εκπομπών ρύπων καταγράφηκαν για το 2005 στον ατμοηλεκτρικό σταθμό (ΑΗΣ) του Αγίου Δημητρίου Κοζάνης (13.629.229 tn), ενώ ακολουθούν ο ΑΗΣ Καρδιάς (9.815.429 tn) και ο ΑΗΣ Μεγαλόπολης- Μονάδες Ι-ΙΙ-ΙΙΙ (5.518.005 tn). Η ίδια κατάταξη διατηρήθηκε και το 2006 με τους προαναφερθέντες σταθμούς να ελαττώνουν τις εκπομπές τους κατά 9,29%, 10,71% και 8,07% αντίστοιχα. Παρά τη μείωση που σημειώθηκε, οι σταθμοί του Αγίου Δημητρίου και της Καρδιάς κατέλαβαν σε έρευνα της WWF (Europe s Dirty-30, WWF) την 1 η και 4 η θέση ανάμεσα στις πιο ρυπογόνες μονάδες παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη για το 2005 και την 1 η και 2 η για το 2006 με κριτήριο την απόδοσή τους σε γραμμάρια CO 2 ανά παραγόμενη κιλοβατώρα (παράρτημα 7.5). Το 2005, 21 από τους 29 σταθμούς της ΔΕΗ παρουσίασαν έλλειμμα δικαιωμάτων (ποσοστό 72,41%), αριθμός που το 2006 μειώθηκε σε 19 (65,51%). Συνολικά, από τους 29 σταθμούς οι 13 παρουσίασαν αύξηση των εκπεμπομένων ρύπων στις εκθέσεις που κατέθεσαν το 2006 σε σχέση με το 2005, με τη μεγαλύτερη μεταβολή να σημειώνεται στη μονάδα του Λαυρίου (από περίσσεια 80.363 τόνων CO 2 το 2005 σε έλλειμμα 373.438 τόνων το 2006). Οι υπόλοιποι 16 σταθμοί κατέγραψαν μείωση με μεγαλύτερη αυτή του ΑΗΣ Καρδιάς κατά 1.052.058 tn CO 2. Μία τελευταία παρατήρηση είναι ότι όλοι οι Αυτόνομοι Σταθμοί Παραγωγής (ΑΣΠ) των νησιών που χρησιμοποιούν ως καύσιμο το πετρέλαιο ήταν ελλειμματικοί και τις δύο χρονιές (κατά 274.761 tn CO 2 το 2005 και 256.242 tn to 2006). Η μόνη ιδιωτική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτούργησε κατά τη διάρκεια του έτους 2005 ήταν η ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε. στη Βοιωτία, η οποία χρησιμοποιεί ως καύσιμο φυσικό αέριο. Η ΗΡΩΝ παρουσίασε και τις δύο χρονιές περίσσεια δικαιωμάτων κατά 62,69% και 89,71% αντίστοιχα. Στο σύνολο του, ο κλάδος παρουσιάζεται το 2005 ελλειμματικός κατά 561.403 tn CO 2 και το 2006 πλεονασματικός κατά 1.624.024 tn CO 2. 59

Πίνακας 16. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο της ηλεκτροπαραγωγής για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 1-1 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΛΚΔΜ 372.034 358.515 13.519 282.003 90.031 1-2 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ 4.692.639 3.487.897 1.204.742 3.839.630 853.009 1-3 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ 9.830.833 9.815.429 15.404 8.763.371 1.067.462 1-4 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 12.947.693 13.629.229-681.536 12.362.217 585.476 1-5 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ 5.226.639 5.124.545 102.094 5.119.688 106.951 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ 1-6 ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ 4.463.466 5.518.005-1.054.539 5.072.642-609.176 ΜΟΝΑΔΕΣ I-II-III ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ 1-7 ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ - 2.604.880 3.151.497-546.617 3.422.536-817.656 ΜΟΝΑΔΑ IV 1-8 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ (τεως ΑΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ) 2.643.743 1.955.721 688.022 1.723.533 920.210 1-9 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 667.589 930.813-263.224 852.916-185.327 1-10 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΛΑΥΡΙΟΥ 3.135.765 3.055.402 80.363 3.509.203-373.438 1-11 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 949.161 972.522-23.361 880.058 69.103 1-12 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ 1.103.991 1.115.197-11.206 1.101.392 2.599 1-13 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΛΙΝΟΠΕΡΑΜΑΤΩΝ 916.784 870.433 46.351 870.305 46.479 1-14 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΧΑΝΙΩΝ 765.538 646.873 118.665 702.265 63.273 1-15 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΗΣ ΡΟΔΟΥ 453.288 568.983-115.695 529.675-76.387 1-16 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΛΕΣΒΟΥ 157.600 180.596-22.996 179.214-21.614 1-17 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΣΥΡΟΥ 65.047 68.628-3.581 72.639-7.592 1-18 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΚΩ 125.460 152.363-26.903 158.112-32.652 1-19 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΧΙΟΥ 96.773 116.142-19.369 122.638-25.865 1-20 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΣΑΜΟΥ 71.653 85.940-14.287 93.065-21.412 1-21 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΠΑΡΟΥ 93.202 113.555-20.353 119.039-25.837 1-22 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΜΥΚΟΝΟΥ 50.384 74.795-24.411 63.552-13.168 1-23 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΘΗΡΑΣ 56.926 68.346-11.420 70.247-13.321 1-24 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΛΗΜΝΟΥ 34.514 39.706-5.192 42.360-7.846 1-25 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΜΗΛΟΥ 23.886 27.939-4.053 26.166-2.280 1-26 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΚΑΡΠΑΘΟΥ 18.474 20.977-2.503 20.611-2.137 1-27 ΔΕΗ ΑΕ - ΑΣΠ ΚΑΛΥΜΝΟΥ 32.378 34.669-2.291 35.556-3.178 1-28 ΔΕΗ ΑΕ - ΤΣΠ ΙΚΑΡΙΑΣ 15.804 17.511-1.707 18.757-2.953 1-29 ΑΗΣ ΑΘΕΡΙΝΟΛΑΚΚΟΥ 346.129 385.734-39.605 376.849-30.720 1-30 ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ 102.531 38.245 64.286 10.541 91.990 60

ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ - ΗΡΩΝ ΣΥΝΟΛΟ 52.064.804 52.626.207-561.403 50.440.780 1.624.024 Πηγή : CITL 4.3.2.2. Καύσεις Στον πίνακα 17 δίνονται τα αναλυτικά στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των δικαιωμάτων για τις εγκαταστάσεις του κλάδου των καύσεων. Μία από τις εγκαταστάσεις του κλάδου, η ΗΛΙΟΦΙΝ ΑΒΕΕ, δεν κατέθεσε επαληθευμένη έκθεση γιατί ανέστειλε τη λειτουργία της. Τα δικαιώματα που της εκχωρήθηκαν παρουσιάζονται στον πίνακα, αλλά δεν συνυπολογίζονται στο τελικό άθροισμα. Η ομάδα των «καύσεων» αποτελείται από 11 ετερογενείς επιχειρήσεις. Σε αυτή εντάσσονται τα πέντε εργοστάσια Ελληνικής Βιομηχανίας Ζαχάρεως (ΕΒΖ ΑΕ), τρεις κλωστοϋφαντουργίες (ΜΑΞΙΜ ΑΕ, ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ και ΗΛΙΟΦΙΝ ΑΒΕΕ), τρεις επιχειρήσεις από τον ευρύτερο κλάδο της επεξεργασίας μετάλλων (ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ, ΕΛΒΑΛ και ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΣΕΕ-ΕΛΑΣΤΡΟ) και δύο Πανεπιστήμια (ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΑΘΗΝΩΝ και ΠΑΤΡΩΝ). Ο μεγαλύτερος αριθμός δικαιωμάτων εκχωρήθηκε στο ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (510.045 tn CO 2, ποσοστό 44,15% των συνολικών δικαιωμάτων του κλάδου) με την ΕΒΖ (277.058 tn CO 2, ποσοστό 23,98%) και τους ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΥΣ (115.939 tn CO 2, ποσοστό 10,03%) να ακολουθούν. Τα λιγότερα δικαιώματα εκχωρήθηκαν στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ (2.530 tn CO 2, ποσοστό 0,22%) και στο ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (3.122 tn CO 2, ποσοστό 0,27%). 5 επιχειρήσεις από τις 11 που κατέθεσαν επαληθευμένες εκθέσεις (ποσοστό 45,45%), και συγκεκριμένα, κατά φθίνουσα σειρά η ΕΛΒΑΛ, το ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, η ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ, η ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΣΕΕ και η ΜΕΒΓΑΛ, εμφάνισαν το 2005 έλλειμμα δικαιωμάτων. Η ίδια κατάταξη διατηρήθηκε και το 2006, με την ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ όμως να υπερσκελίζει την ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ. Όλες οι προαναφερθείσες εγκαταστάσεις αύξησαν τις εκπομπές τους το δεύτερο έτος, με μοναδική εξαίρεση την ΕΛΒΑΛ που κατέγραψε μείωση κατά 4.346 tn CO 2 ). Από την άλλη πλευρά, οι ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ, η ΚΑΒΑΛΑ OIL, η ΕΒΖ και η ΜΑΞΙΜ ΑΕ εμφάνισαν το 2005 περίσσεια δικαιωμάτων, σε σχέση με τις εκπομπές τους. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και το 2006, με τις προαναφερθείσες επιχειρήσεις να αυξάνουν την περίσσεια (με μεγαλύτερη αύξηση αυτή της ΕΒΖ από 3.547 tn CO 2 σε 93.334 tn CO 2 ), πλην της ΚΑΒΑΛΑ OIL που την μείωσε από 15.728 σε 8.787 tn CO 2. Τρεις εγκαταστάσεις συμπαραγωγής (ΘΕΡΜΗ ΣΕΡΡΩΝ, ΘΕΡΜΗ ΔΡΑΜΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΧΑΛΥΒΑ), που συμπεριλαμβάνονταν στο πρώτο εθνικό σχέδιο κατανομής ως 61

γνωστοί νεοεισερχόμενοι και επρόκειτο να ενταχθούν στον κλάδο των καύσεων, δεν ξεκίνησαν τη λειτουργία τους μέχρι και το 2006. Πίνακας 17. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο των καύσεων για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 2-1 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 510.045 513.388-3.343 517.434-7.389 2-2 ΕΛΒΑΛ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΟΙΝΟΦΥΤΩΝ 70.730 85.230-14.500 80.884-10.154 2-3 ΗΛΙΟΦΙΝ ΑΒΕΕ 8.940 2-4 Κ. ΠΕΡΤΣΙΝΙΔΗΣ ΑΕ "ΜΑΞΙΜ" 20.846 17.818 3.028 14.916 5.930 2-5 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 14.659 17.494-2.835 17.913-3.254 2-6 ΕΒΖ ΑΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΖΑΧΑΡΗΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ 63.173 60.901 2.272 31.288 31.885 2-7 ΕΒΖ ΑΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΛΑΤΕΩΣ 66.068 67.885-1.817 48.290 17.778 2-8 ΕΒΖ ΑΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ 67.224 69.384-2.160 51.303 15.921 2-9 ΕΒΖ ΑΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΣΕΡΡΩΝ 40.133 36.508 3.625 23.997 16.136 2-10 ΕΒΖ ΑΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΞΑΝΘΗΣ 40.460 38.833 1.627 28.846 11.614 2-11 ΜΕΒΓΑΛ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΑΕ 9.656 10.789-1.133 11.104-1.448 2-12 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 3.122 3.184-62 2.831 291 2-13 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ 2.530 1.959 571 1.557 973 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2-14 ΑΣΕΕ - (ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 23.466 25.535-2.069 28.429-4.963 ΕΛΑΣΤΡΩΝ) 2-15 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 107.184 91.456 15.728 98.397 8.787 2-16 ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ ΑΜΒΝΕΕ 115.939 94.732 21.207 89.086 26.853 ΣΥΝΟΛΟ 1.155.235 1.135.096 20.139 1.046.275 108.960 Πηγή : CITL 4.3.2.3 Διυλιστήρια Στον Πίνακα 18 παρουσιάζονται αναλυτικά τα στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των ετήσιων δικαιωμάτων για τις εγκαταστάσεις του κλάδου των διυλιστηρίων, ο οποίος περιλαμβάνει δύο επιχειρήσεις τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ (ΕΛ.ΠΕ.) και την ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ ΕΛΛΑΣ ΑΕ. Ο κλάδος παρουσιάζεται ελλειμματικός και τις δύο χρονιές κατά 205.233 και 889.107 tn CO 2 αντίστοιχα, με τις επαληθευμένες εκπομπές να παρουσιάζουν αύξηση από το ένα έτος στο άλλο κατά 18,31%. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην κατά 52,13% αύξηση των εκπεμπόμενων ρύπων της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, καθώς τα ΕΛ.ΠΕ. ως επιχείρηση μείωσαν το 2006 τους ρύπους τους κατά 17,42% σε σχέση με το 2005. 62

Πίνακας 18. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο των διυλιστηρίων για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ 3-1 ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ 1.579.436 1.651.719-72.283 1.671.550-92.114 3-2 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 370.158 416.322-46.164 399.118-28.960 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - 3-3 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ 1.206.609 1.310.994-104.385 1.994.441-787.832 ΑΕ 3-4 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ 275.799 258.200 17.599 238.000 37.799 ΣΥΝΟΛΟ 3.432.002 3.637.235-205.233 4.303.109-871.107 Πηγή : CITL 4.3.2.4. Φρύξη και επίτηξη μετάλλων Στον Πίνακα 19 καταγράφονται τα στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των δικαιωμάτων του κλάδου της φρύξης και επίτηξης μεταλλευμάτων. Ο κλάδος αυτός περιλαμβάνει μια μόνο εγκατάσταση, την ΛΑΡΚΟ ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ Α.Ε. Η ΛΑΡΚΟ εμφανίζει έλλειμμα δικαιωμάτων και τα δύο εξεταζόμενα έτη που οφείλεται στη χρήση λιγνίτη, ενός καυσίμου ιδιαίτερα ρυπογόνου σε σχέση με τη θερμογόνο του ικανότητα, στους ηλεκτρικούς κλιβάνους για την παραγωγή του σιδηρονικελίου. Ωστόσο, οι εκπεμπόμενοι ρύποι μειώνονται κατά 67% μεταξύ των ετών 2005 και 2006. Πίνακας 19. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο φρύξης και επίτηξης μετάλλων για τα έτη 2005 και 2006 ΟΝΟΜΑ Α/Α ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ 4-1 ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΔΙΑΦΟΡΑ 2006 807.292 868.478-61.186 827.472-20.180 Πηγή : CITL 4.3.2.5. Σίδηρος και χάλυβας Στον Πίνακα 20 καταχωρούνται τα ετήσια δικαιώματα και οι επαληθευμένες εκπομπές των ετών 2005 και 2006 για τις εγκαταστάσεις του κλάδου παραγωγής σιδήρου και χάλυβα. 63

Και οι πέντε εγκαταστάσεις του κλάδου παρουσίασαν σημαντικό πλεόνασμα δικαιωμάτων και για τα δύο έτη. Το μεγαλύτερο πλεόνασμα εμφανίζει ως εγκατάσταση η ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ, καθώς οι επαληθευμένες εκπομπές της υπολείπονται κατά ποσοστό 59,62% το 2005 και 57,90% το 2006 των δικαιωμάτων που της εκχωρήθηκαν. Ακολουθεί σε ποσοστά ο όμιλος ΣΙΔΕΝΟΡ (44,21% για το 2005 και 42,82% για το 2006), ο οποίος όμως προηγείται σε απόλυτους αριθμούς ( περίσσεια 159.479 tn CO 2 και 154.452 tn CO 2 για τα έτη 2005 και 2006 αντίστοιχα), καθότι περιλαμβάνει δύο εγκαταστάσεις τη ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ και τη SOVEL ΑΕ. Μεταξύ των δύο ετών παρατηρείται μία αύξηση των εκπεμπόμενων ρύπων κατά 2,68%, τάση που αναμένεται να διατηρηθεί μελλοντικά λόγω της αυξανόμενης ζήτησης χάλυβα. Επιπλέον, οι εκπομπές των χαλυβουργείων εξαρτώνται, εκτός από το ύψος της παραγωγής τους και από το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Καθώς αυτό αυξάνεται, αναμένεται ότι οι περισσότερες χαλυβουργίες θα στραφούν στην κατανάλωση ορυκτών καυσίμων που συνεπάγονται υψηλότερο επίπεδο ρύπων. Πίνακας 20. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο σιδήρου και χάλυβα για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 5-1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΑΕ 84.879 44.088 40.791 45.763 39.116 5-2 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ ΑΕ 212.650 85.849 126.801 89.517 123.133 5-3 ΣΙΔΕΝΟΡ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΑΕ 155.186 79.688 75.498 81.753 73.433 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 5-4 ΑΣΕΕ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 139.335 54.670 84.665 54.476 84.859 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΕΙΟΥ 5-5 SOVEL ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΧΑΛΥΒΑ ΑΕ 205.493 121.512 83.981 124.474 81.019 ΣΥΝΟΛΟ 797.543 385.807 411.736 395.983 401.560 Πηγή : CITL 4.3.2.6. Τσιμέντο Στον πίνακα 21 παρουσιάζονται τα αναλυτικά στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των δικαιωμάτων για τις 8 εγκαταστάσεις του κλάδου παραγωγής τσιμέντου. Ο κλάδος περιλαμβάνει 3 επιχειρήσεις: την ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, μέλος του ομίλου LAFARGE, με 3 εγκαταστάσεις, τον ΤΙΤΑΝΑ με 4 εγκαταστάσεις και την ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ. Και οι 3 επιχειρήσεις παρουσιάζουν πλεόνασμα δικαιωμάτων και για τα δύο έτη. Συγκεκριμένα για την ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, το 2005 οι επαληθευμένες εκπομπές ανήλθαν σε 6.073.166 tn CO 2 και το 2006 σε 5.835.925 tn CO 2, υπερβαίνοντας κατά 10.534 tn (0,17%) και 247.775 tn (4,07%) τα εκχωρηθέντα στην επιχείρηση ετήσια δικαιώματα των 6.083.700 tn. Στον ΤΙΤΑΝΑ εκχωρήθηκαν δικαιώματα 4.433.667 tn ετησίως, οι δε εκπομπές του ανήλθαν σε 4.356.134 tn για το 2005 και 4.364.690 tn για το 2006, καταγράφοντας περίσσεια 87.533 tn (1,97%) και 64

Α/Α 6-1 78.977 tn (1,78%) αντίστοιχα. Το υψηλότερο πλεόνασμα του ΤΙΤΑΝΑ για το έτος 2005 οφείλεται στο εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης που παρουσίασε περίσσεια δικαιωμάτων κατά 14,15%. Το 2006, το σκηνικό ανατρέπεται με την ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ να παρουσιάζει μεγαλύτερη περίσσεια, λόγω του εργοστασίου της Χαλκίδας που μείωσε τις εκπομπές του κατά 182.777 tn σε σχέση με το προηγούμενο έτος (ποσοστό 3,9%). Τα ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ κινήθηκαν σε οριακό επίπεδο και τα δύο έτη, με τις επαληθευμένες εκπομπές τους να προσεγγίζουν τα εκχωρηθέντα δικαιώματα. Καθώς η ζήτηση τσιμέντου αυξάνεται, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, είναι πιθανόν τα επόμενα έτη και οι τρεις επιχειρήσεις να παρουσιάσουν έλλειμμα. Πίνακας 21. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο τσιμέντου για τα έτη 2005 και 2006 ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 ΔΙΑΦΟΡΑ 2005 ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΔΙΑΦΟΡΑ 2006 ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 2.845.445 2.864.434-18.989 2.786.691 58.754 "ΟΛΥΜΠΟΣ" 6-2 ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ ΙΙ 1.406.855 1.364.350 42.505 1.387.629 19.226 ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ ΙΙΙ 6-3 (πρωην ΤΣΙΜΕΝΤΑ 1.831.400 1.844.382-12.982 1.661.605 169.795 ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΑΕ) 6-4 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 1.250.110 1.073.214 176.896 1.132.650 117.460 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 6-5 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 1.077.585 1.046.057 31.528 1.095.738-18.153 ΔΡΕΠΑΝΟΥ ΑΧΑΙΑΣ 6-6 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 139.628 157.896-18.268 158.900-19.272 ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ 6-7 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΚΑΜΑΡΙΟΥ 1.976.344 2.078.967-102.623 1.977.402-1.058 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 6-8 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 544.259 544.211 48 544.147 112 ΑΕ) ΣΥΝΟΛΟ 11.071.626 10.973.511 98.115 10.744.762 326.864 Πηγή : CITL 4.3.2.7. Ασβέστης Ο πίνακας 22 περιλαμβάνει τα εκχωρηθέντα ανά έτος δικαιώματα και τα στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων για τις 15 εγκαταστάσεις του κλάδου παραγωγής ασβέστη. Από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων έχει απενταχθεί η εγκατάσταση της επιχείρησης ΣΤΑΝΤΑΡ ΠΑΣΤΟΥΡΜΑΤΖΗΣ καθώς μείωσε τη συνολική της δυναμικότητα. Επίσης, η 65

επιχείρηση ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ κατέθεσε μηδενική έκθεση για το 2006. Ο μεγαλύτερος αριθμός δικαιωμάτων εκχωρήθηκε στην επιχείρηση CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. με δύο εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη και τη Θεσσαλία και ανερχόταν σε 112.979 tn CO 2 (ποσοστό 17,35% επί των συνολικά εκχωρηθέντων δικαιωμάτων στον κλάδο). Στο σύνολο του ο κλάδος του ασβέστη παρουσιάζεται πλεονασματικός. Συγκεκριμένα, το 2005 εμφάνισε περίσσεια 58.129 tn CO 2 και το 2006 68.911 tn (μείωση των επαληθευμένων εκπομπών κατά ποσοστά 8,92% και 10,58% αντίστοιχα σε σχέση με τα εκχωρηθέντα ετήσια δικαιώματα). 7 από τις 15 εγκαταστάσεις (46,66%) μείωσαν τις εκπομπές τους το δεύτερο έτος εφαρμογής. Τη μεγαλύτερη μεταβολή παρουσίασε η ασβεστοποιΐα Σ. & Α. ΔΟΥΚΕΡΗ & ΣΙΑ Ο.Ε., η οποία από έλλειμμα 14.410 tn CO 2 το 2005 (28,21%) εμφάνισε το 2006 περίσσεια 7.952 tn (15,56%). Γενικά, στον κλάδο του ασβέστη παρατηρήθηκαν αποκλίσεις μεταξύ των εγκαταστάσεων. Κάποιες εγκαταστάσεις (π.χ. ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΪΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ Α.Ε.) ανέφεραν εκπομπές σημαντικά μεγαλύτερες σε σχέση με τα δικαιώματά τους. Η βασική αιτία των αποκλίσεων είναι τα ασαφή στοιχεία που κατέθεσαν οι εγκαταστάσεις σχετικά με την παραγωγή τους κατά τη διάρκεια της κατανομής των δικαιωμάτων. Η αρμόδια αρχή είχε εκφράσει την πρόθεση να αλλάξει την κατανομή των δικαιωμάτων στον κλάδο, προκειμένου να διορθωθούν οι παρατηρούμενες αποκλίσεις. Ωστόσο, μέχρι τον Ιούλιο του 2005 δεν είχε ψηφιστεί η σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση και δεν υπήρξε κάποια επίσημη ανακοίνωση από το Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΓΕΔΕ) του ΥΠΕΧΩΔΕ. Αντιθέτως, το ελληνικό Μητρώο έστειλε στο CITL τα στοιχεία της γνωστής κατανομής που το ΓΕΔΕ είχε ανακοινώσει τον Μάϊο του 2005. Επίσης, κάποιες επιχειρήσεις κατέθεσαν αιτήσεις για εκχώρηση δικαιωμάτων από την Αποθήκη Νεοεισερχομένων. Αν και οι πρώτες αιτήσεις κατατέθηκαν στο ΓΕΔΕ στις αρχές του 2005, μέχρι τον Ιούλιο του 2006 δεν υπήρξε καμία σχετική απόφαση εκχώρησης πρόσθετων δικαιωμάτων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κόστος αγοράς εκπομπών είναι υψηλό σε σχέση με τα περιθώρια κέρδους από την πώληση του ασβέστη, είναι πιθανό κάποιες εγκαταστάσεις να αντιμετωπίσουν σημαντικό πρόβλημα κατά την εκκαθάριση των λογαριασμών τους στο Μητρώο. Στο 2 ο εθνικό σχέδιο κατανομής που αφορά την περίοδο 2008-2012 έχουν προστεθεί τέσσερις ακόμη εγκαταστάσεις, δύο που ξεκίνησαν τη λειτουργία τους το 2006 και δύο που υπήρχαν αλλά δεν είχαν εντοπιστεί κατά την εκπόνηση του 1 ου σχεδίου. Πίνακας 22. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο ασβέστη για τα έτη 2005 και 2006 ΟΝΟΜΑ Α/Α ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Α.Π. ΔΟΥΚΕΡΗΣ & ΥΙΟΣ 7-1 Ε.Π.Ε. ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΔΙΑΦΟΡΑ 2006 29.769 29.567 202 30.367-598 7-2 ΑΦΟΙ ΣΤ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ 19.994 17.217 2.777 21.052-1.058 66

Α.Β.Ε.Ε. 7-3 Σ & Α ΔΟΥΚΕΡΗ & ΣΙΑ Ο.Ε. 51.075 65.485-14.410 43.123 7.952 7-4 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. 22.668 20.729 1.939 23.145-477 7-5 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 39.995 44.981-4.986 42.364-2.369 CaO HELLAS 7-6 ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ 51.004 53.663-2.659 51.417-413 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ Α.Β.Ε.Ε. 7-7 Κ. ΡΑΪΚΟΣ Α.Ε. 124.118 92.759 31.539 87.681 36.437 7-8 7-9 7-10 7-11 7-12 7-13 7-14 7-15 7-16 ΣΤΑΝΤΑΡ- 21.675 ΠΑΣΤΟΥΡΜΑΤΖΗΣ ΑΛΕΞ. ΚΑΙ ΑΝΑΣΤ. ΤΣΙΡΙΓΩΤΗΣ Α.Ε. 92.047 62.819 29.228 74.422 17.625 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 11.546 3.094 8.452 0 11.546 CaO HELLAS ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ 61.975 73.248-11.273 58.520 3.455 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ Α.Β.Ε.Ε. ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ Α.Ε. 32.152 54.283-22.131 50.793-18.641 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ Β.Α. ΔΕΒΕΤΖΟΓΛΟΥ Α.Β.Ε.Ε. 50.956 39.724 11.232 43.892 7.064 ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΑΦΟΙ 18.161 6.264 11.897 11.423 6.738 ΜΠΟΥΓΑ ΟΕ ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε.(τεως 16.174 15.099 1.075 25.648-9.474 ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ) ΟΛΥΜΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ - Ν. 29.464 14.037 15.427 18.340 11.124 ΣΙΑΜΗ & ΣΙΑ ΟΕ) ΣΥΝΟΛΟ 651.098 592.869 58.129 582.187 68.911 Πηγή : CITL 4.3.2.8. Γυαλί Στον Πίνακα 23 παρουσιάζονται αναλυτικά τα στοιχεία των επαληθευμένων εκθέσεων και των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων για τον κλάδο παραγωγής γυαλιού. Από τις τρεις εγκαταστάσεις του κλάδου, η μία (ΑΦΟΙ ΒΑΛΑΒΑΝΗ) έκλεισε οριστικά πριν τα τέλη του 2005 και δεν κατέθεσε επαληθευμένη έκθεση. Μια ακόμη (ΥΑΛΟΥΡΓΙΑ ΚΡΟΝΟΣ ΑΒΕΕ) συγχωνεύθηκε με την ΥΑΛΟΥΡΓΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΓΙΟΥΛΑ ΑΕ από την οποία είχε εξαγοραστεί το 1993. Ως εκ τούτου, ο κλάδος περιλαμβάνει μία μόνο επιχείρηση. Ο κλάδος του γυαλιού εμφανίζεται πλεονασματικός και τα δύο έτη κατά 19.518 tn CO 2 και 39.746 tn CO 2 αντίστοιχα (ποσοστά 22,34% και 45,50% των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων). Ο υπερδιπλασιασμός της περίσσειας δικαιωμάτων οφείλεται στη μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας του ΚΡΟΝΟΥ. 67

Πίνακας 23. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο γυαλιού για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 ΔΙΑΦΟΡΑ 2005 ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 ΔΙΑΦΟΡΑ 2006 8-1 ΑΦΟΙ ΒΑΛΑΒΑΝΗ 18.090 8-2 ΥΑΛΟΥΡΓΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε." 65.531 46.386 19.145 45.374 20.157 ΥΑΛΟΥΡΓ. ΓΙΟΥΛΑ 8-3 (ΚΡΟΝΟΣ) 21.820 21.447 373 2.231 19.589 ΣΥΝΟΛΟ 87.351 67.833 19.518 47.605 39.746 Πηγή : CITL 4.3.2.9. Κεραμικά Στον Πίνακα 24 καταγράφονται τα στοιχεία των ετήσιων δικαιωμάτων και των επαληθευμένων εκπομπών που αφορούν τις εγκαταστάσεις του κλάδου παραγωγής κεραμικών. Μια από αυτές (ΑΝΤΩΝΙΟΣ Δ. ΜΑΜΑΚΟΣ & ΣΙΑ ΟΕ) έκλεισε οριστικά και δεν κατέθεσε επαληθευμένη έκθεση. Μια ακόμη εγκατάσταση (ΚΕΡΑΜΕΙΑ ΑΛΛΑΤΙΝΗ ΑΒΕΤΕ) κατέθεσε μηδενική έκθεση. Ο μεγαλύτερος αριθμός δικαιωμάτων εκχωρήθηκε στον όμιλο ΚΟΘΑΛΗ (97.958 tn CO 2 ποσοστό 12,57% των συνολικών) που περιλαμβάνει δύο εγκαταστάσεις: την ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΪΑ ΚΟΘΑΛΗ ΑΕ και την ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΑΕ. Ακολουθούν ο όμιλος ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ-ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ (90.823 tn ποσοστό 11,65%) με δύο εγκαταστάσεις στο Βασιλικό Χαλκίδας και το Σχηματάρι Βοιωτίας και η TERRA ΑΕ (59.110 tn ποσοστό 7,58%). Ο κλάδος των κεραμικών είναι αυτός που φιλοξενεί τις περισσότερες εγκαταστάσεις με λιγότερα των 5.000 tn CO 2 εκχωρηθέντα ετήσια δικαιώματα (7 εγκαταστάσεις με σύνολο δικαιωμάτων 24.644 tn CO 2, ποσοστό 3,16% των εκχωρηθέντων). Στο σύνολο τους οι εγκαταστάσεις αυτές παρουσιάζονται ελλειμματικές (και τα δύο χρόνια ή το ένα από τα δύο χρόνια). Συνολικά, το 2005 ο κλάδος παρουσιάστηκε ελλειμματικός κατά 7.150 δικαιώματα (ποσοστό 0,91% των εκχωρηθέντων) ενώ το 2006 πλεονασματικός κατά 59.027 tn (7,57%). Συγκεκριμένα, από τις 39 ενεργές επιχειρήσεις του κλάδου που αφορούν 41 εγκαταστάσεις, οι 19 (48,71%) κατέγραψαν το 2005 έλλειμμα δικαιωμάτων ύψους 85.024 tn και οι λοιπές 20 περίσσεια 77.874 tn. Αντίθετα, το 2006 οι ελλειμματικές περιορίστηκαν σε 15 (38,46%) κατά 44.035 tn. Η μεταβολή οφείλεται κατά κύριο λόγο στη δραστική μείωση μεταξύ των δύο ετών των εκπομπών των ομίλων ΚΟΘΑΛΗ και ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗ-ΓΟΥΝΑΡΗ-ΜΗΤΑΚΗ κατά 19.946 και 16.984 τόνους αντίστοιχα (ποσοστά 21,88% και 17,04% σε σχέση με τις εκπομπές του 2005). Γενικά, ο κλάδος των κεραμικών παρουσίασε τη μεγαλύτερη καθυστέρηση στην κατάθεση των επαληθευμένων εκθέσεων σε σχέση με τους υπόλοιπους κλάδους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι περιλαμβάνει πολλές μικρές εγκαταστάσεις, οι οποίες δεν διαθέτουν τα μέσα και 68

τους πόρους για τη παρακολούθηση και αναφορά των εκπομπών τους. Παράλληλα, πολλές από τις επαληθευμένες εκθέσεις του κλάδου περιείχαν σημαντικά λάθη που εντοπίζονται στη μεταβολή της σύστασης της πρώτης ύλης σε ανθρακικά άλατα, στη χρήση των συντελεστών εκπομπής και στην επαλήθευση εκπομπών από καύση βιομάζας. Εκτιμάται ότι μόνο από την επαλήθευση εκπομπών βιομάζας, ο κλάδος έχει αναφέρει περίπου 50.000 τόνους εκπομπών περισσότερους από αυτούς που πραγματικά εξέπεμψε κατά τη διάρκεια του έτους 2005. Το ύψος των εκπομπών του κλάδου θα επηρεαστεί τα επόμενα έτη και από την εξέλιξη των τιμών των καυσίμων. Καθώς αυτές συνεχίζουν να αυξάνονται, αρκετές εγκαταστάσεις έχουν κάνει αίτηση για άδεια χρήσης pet coke. Το pet coke έχει μεγαλύτερο συντελεστή εκπομπής από τα υπόλοιπα υγρά και αέρια καύσιμα και, αν τελικά προτιμηθεί από τις εταιρίες του κλάδου, θα οδηγήσει σε σημαντικά μεγαλύτερες εκπομπές. Πίνακας 24. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο κεραμικών για τα έτη 2005 και 2006 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 9-1 AKEK A.E. 23.277 29.380-6.103 22.451 826 9-2 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΑΦΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΡΑ Α.Ε. 19.818 19.149 669 17.851 1.967 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ- ΓΟΥΝΑΡΗΣ-ΜΗΤΑΚΗΣ 9-3 ΑΒΕΕ (ΒΑΣΙΛΙΚΟ 35.063 34.514 549 22.864 12.199 ΧΑΛΚΙΔΑΣ) ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ- ΓΟΥΝΑΡΗΣ-ΜΗΤΑΚΗΣ 9-4 ΑΒΕΕ (ΣΧΗΜΑΤΑΡΙ 55.760 56.632-872 48.336 7.424 ΒΟΙΩΤΙΑΣ) 9-5 B.E.A.K. A.E. 27.476 22.433 5.043 24.894 2.582 9-6 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 16.247 10.222 6.025 9.812 6.435 9-7 9-8 9-9 9-10 9-11 9-12 9-13 9-14 ΔΗΜ. ΓΑΛΑΝΗΣ & ΣΙΑ ΟΕ "ΤΙΤΑΝ" 6.350 5.291 1.059 6.036 314 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Γ ΚΑΤΣΙΚΗΣ ΑΕ 14.743 13.677 1.066 14.738 5 ΚΕΡΑΜΕΙΑ ΑΛΛΑΤΙΝΗ ΑΒΕΤΕ-ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ 6.410 ΣΤΑΥΡΟΧΩΡΙΟΥ ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Α.Ε. 29.894 38.149-8.255 25.848 4.046 ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ Α.Β.Ε.Ε. 12.541 4.684 7.857 4.779 7.762 ΑΝΤΩΝΙΟΣ Δ. ΜΑΜΑΚΟΣ 114 & ΣΙΑ Ο.Ε. ΚΕΡΑΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΡΓΟΥΣ Α.Β.Ε.Ε. 3.524 4.972-1.448 3.989-465 "ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΚΗ ΑΓΡΙΝΙΟΥ" 14.459 14.358 101 14.368 91 69

ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΚΛ. Γ. ΚΑΤΣΙΚΗ & ΣΙΑ Α.Ε. 9-15 Δ.Ι.ΚΟΚΚΙΝΟΓΕΝΗΣ Α.Ε. 27.704 36.544-8.840 36.802-9.098 9-16 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 31.111 27.489 3.622 28.557 2.554 9-17 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΜΑΤΖΙΑΡΗΣ Α.Ε. 3.926 7.093-3.167 7.021-3.095 9-18 ΜΑΥΡΙΔΗΣ Α.Ε. 27.924 25.187 2.737 28.284-360 9-19 ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΕΡΑΜΟΤΟΥΒΛΟΠΟΙΙΑ 16.932 16.390 542 14.165 2.767 ΑΒΕΕ 9-20 ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜ ΕΠΕ 9.618 6.630 2.988 7.750 1.868 9-21 9-22 9-23 9-24 9-25 9-26 9-27 9-28 9-29 9-30 9-31 9-32 ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΑΦΟΙ ΖΑΡΚΑΔΟΥΛΑ ΑΕ 7.106 7.195-89 7.829-723 ΡΕΘΥΜΝΙΩΤΙΚΗ ΤΟΥΒΛΟΠΟΙΙΑ Α.Ε. 16.963 12.717 4.246 12.267 4.696 ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΑΦΟΙ Γ & Δ ΡΟΙΔΗ Ο.Ε. 6.931 1.389 5.542 2.759 4.172 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 46.394 45.446 948 46.568-174 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΑΦΟΙ ΣΟΛΩΜΟΥ Ο.Ε. 15.035 17.296-2.261 23.077-8.042 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 9.844 9.802 42 9.728 116 ΦΙΛΚΕΡΑΜ-JOHNSON A.E. 36.730 29.474 7.256 31.769 4.961 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΚΟΘΑΛΗ Α.Ε. 70.034 74.459-4.425 54.378 15.656 ΑΦΟΙ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΠΟΥΛΟΙ- 10.600 9.243 1.357 8.889 1.711 ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΚΗ ΑΒΕΕ ΑΦΟΙ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ ΟΕ- ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 3.063 4.058-995 4.161-1.098 ΟΠΤΟΠΛΙΝΘΩΝ ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ ΑΡΓΟΥΣ ΑΒΕΕ 4.628 2.758 1.870 4.923-295 ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΚΗ ΡΑΦΗΝΑΣ ΑΕ 29.024 28.879 145 27.781 1.243 9-33 ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΑ ΣΠΑΡΤΗΣ 6.964 8.501-1.537 8.325-1.361 9-34 ΑΦΟΙ Γ. ΜΗΤΣΙΑΔΗ - Α. ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ Ο.Ε. 3.415 4.070-655 4.620-1.205 9-35 Δ&Σ ΜΗΤΣΙΑΔΗΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ 4.251 5.388-1.137 5.280-1.029 9-36 ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΟΥΓΙΟΣ ΕΕΕ-"Ο ΤΙΤΑΝ" 7.847 11.239-3.392 12.477-4.630 9-37 Γ. Α. ΣΑΚΕΛΑΡΑΚΟΣ ΑΕ- 12.743 12.969-226 12.932-189 70

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑΣ 9-38 ΤΣΑΣΕΡΛΗΣ Α.Β.Ε.Ε. 1.837 2.357-520 1.760 77 9-39 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 17.230 9.670 7.560 11.344 5.886 9-40 TERRA AE 59.110 96.725-37.615 68.719-9.609 9-41 ΥΙΟΙ ΝΙΚΟΥ Α.Ε.Β.Ε. 19.391 6.790 12.601 8.093 11.298 ΑΦΟΙ Δ. ΠΡΙΝΤΖΗ 9-42 ΓΡΑΝΙΤΗΣ ΑΠΕΤΕ (τεως 5.020 7.368-2.348 8.042-3.022 ΠΡΙΝΤΖΗ ΑΦΟΙ ΑΕ) 9-43 Γ. ΚΑΤΣΑΝΗΣ Α.Ε. ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ 8.409 5.499 2.910 5.643 2.766 ΣΥΝΟΛΟ 778.936 786.086-7.150 719.909 59.027 Πηγή : CITL 4.3.2.10. Χαρτί Στον Πίνακα 25 παρατίθενται τα ετήσια δικαιώματα και οι επαληθευμένες εκπομπές για τον κλάδο παραγωγής χαρτιού. Από τις 15 εγκαταστάσεις, μία (ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ) έκλεισε και δεν κατέθεσε επαληθευμένη έκθεση εκπομπών. Ο μεγαλύτερος αριθμός δικαιωμάτων του κλάδου εκχωρήθηκε στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΑΡΤΟΥ ΑΕ (34.660 tn CO 2 ποσοστό 19,07% των συνολικών) Ακολουθούν η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΑΕ (24.966 tn ποσοστό 13,74%) και η ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ (23.143 tn ποσοστό 12,73%). Σε 4 από τις 14 εγκαταστάσεις του κλάδου (28,57%) έχουν εκχωρηθεί δικαιώματα λιγότερα των 5.000 tn (συνολικά 14.592 tn, ποσοστό 8,02% των εκχωρηθέντων). Συνολικά, ο κλάδος εμφάνισε έλλειμμα δικαιωμάτων και τα δύο έτη (κατά 4.376 tn, ποσοστό 2,40% των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων το 2005 και 3.402 tn το 2006, ποσοστό 1,87%). Ειδικότερα, το 2005, 9 από τις 14 εγκαταστάσεις (64,28%) παρουσίασαν έλλειμμα ύψους 16.765 tn (9,22% των εκχωρηθέντων δικαιωμάτων) το οποίο μειώθηκε το 2006 σε 14.603 tn (8,03%) παρά την αύξηση των ελλειμματικών εγκαταστάσεων σε 10. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή είναι ενδεχόμενο να αλλάξει στο μέλλον, καθώς πολλές εγκαταστάσεις έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν καύσιμο (φυσικό αέριο αντί μαζούτ) και να προχωρήσουν σε επενδύσεις ενεργειακής βελτιστοποίησης των διεργασιών τους. Σημειώνεται ότι όλες οι εκπομπές των εγκαταστάσεων παραγωγής χαρτιού στην Ελλάδα προέρχονται από καύσεις. Οι ελληνικές βιομηχανίες δεν παράγουν παρθένο χαρτοπολτό και επομένως δεν έχουν εκπομπές από διεργασίες. Πίνακας 25. Ετήσια δικαιώματα, επαληθευμένες εκπομπές και διαφορές στον κλάδο χαρτιού για τα έτη 2005 και 2006 ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΑ Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 2005 ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2006 2006 10-1 GEORGIA PACIFIC ΕΛΛΑΣ 10.706 11.476-770 10.718-12 71

ΑΕΒΕ 10-2 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 24.966 16.548 8.418 18.914 6.052 10-3 ΒΕΚΑ ΑΕ ΧΑΡΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 3.469 3.717-248 3.975-506 10-4 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΒΙΟΧΑΡΤΙΚΗ ΑΒΕΕ 13.114 13.267-153 14.418-1.304 10-5 ΒΙΣ ΑΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ 12.509 15.344-2.835 13.393-884 10-6 ΜΕΛ-ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΧΑΡΤΟΥ ΑΕ 34.660 42.568-7.908 42.238-7.578 10-7 ΑΝ.ΒΛ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΚΟ ΑΕ ΠΕΛΑΣΓΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ 19.985 17.965 2.020 20.220-235 10-8 ΠΑΤΡΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ 5.145 4.421 724 4.537 608 10-9 ΤΕΧΝΟΧΑΡΤ ABEE 5.796 7.151-1.355 7.265-1.469 10-10 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 23.143 22.478 665 20.244 2.899 10-11 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΑΒΕΕ 17.082 10-12 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΠΑΤΡΩΝ - ΚΟΡΩΝΙΩΤΗΣ ΑΕ 2.822 3.912-1.090 3.535-713 SONOCO ΕΛΛΗΝΙΚΗ 10-13 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ & ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΗ 4.807 6.108-1.301 6.577-1.770 ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΑΕ 10-14 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔOΣ ΑΕ 17.112 18.217-1.105 15.470 1.642 10-15 ΑΝ. ΒΛ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΚΟ ΑΕ ΒΕΛΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 3.494 2.932 562 3.626-132 ΣΥΝΟΛΟ 181.728 186.104-4.376 185.130-3.402 Πηγή : CITL 4.4. Συσχέτιση κόστους κτήσης αδειών μεγέθους επιχείρησης του δείγματος Όπως αναφέρθηκε στη βιβλιογραφική ανασκόπηση που προηγήθηκε, οι άδειες εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα χορηγήθηκαν δωρεάν για την περίοδο 2005-2007. Ωστόσο, η άποψη μέρος ή και το σύνολο αυτών να δημοπρατείται κερδίζει συνεχώς υποστηρικτές. Είναι επομένως σημαντικό να εκτιμηθεί το συνολικό κόστος που θα επιβάρυνε την επιχείρηση η υλοποίηση αυτού του σεναρίου, καθώς αντιπροσωπεύει τη συνολική περιβαλλοντική ζημία (εξωτερικό κόστος) της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Με δεδομένο ότι η αποτίμηση του εξωτερικού κόστους γίνεται με βάση την τιμή των αδειών στη συγκεκριμένη αγορά, αυτό αντικατοπτρίζει τα όρια εκπομπών και τον γενικότερο σχεδιασμό της αγοράς. Στο παρόν κεφάλαιο επιχειρείται να διακριβωθεί το ύψος της οικονομικής επιβάρυνσης για κάθε επιχείρηση του δείγματος στην περίπτωση που τα δικαιώματα εκπομπής αερίων δεν χορηγούνταν δωρεάν, σε σχέση με το μέγεθος αυτής όπως αυτό αντικατοπτρίζεται μέσω 72

συγκεκριμένων κριτηρίων ταξινόμησης (συνόλο ενεργητικού, κύκλος εργασιών και αριθμός εργαζομένων). Στον πίνακα 26 καταγράφονται τα χρηματοοικονομικά δεδομένα για τις επιχειρήσεις του δείγματος, όπως αυτά αντλήθηκαν από τη βάση δεδομένων της ICAP. Εξαιρούνται οι επιχειρήσεις ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΪΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. και ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ & ΣΙΑ για τις οποίες δεν κατέστη δυνατή η ανεύρεση στοιχείων. Δυστυχώς, οι ισολογισμοί της ICAP στους οποίους είχε πρόσβαση η ερευνήτρια αφορούσαν τα έτη μέχρι το 2005, οπότε η μελέτη περιορίζεται υποχρεωτικά στο έτος αυτό. Πίνακας 26. Χρηματοοικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων του δέιγματος ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (ΠΩΛΗΣΕΙΣ) ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ ΜΙΚΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΘΑΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟ ΦΟΡΩΝ ΔΕΗ ΑΕ 27.394 12.715.181.000 4.290.860.000 3.413.953.000 876.907.000 201.564.000 ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 20 71.030.000 31.398.000 14.138.000 17.260.000 9.361.000 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 1.083 580.618.455 382.139.177 320.884.788 61.254.389 74.039.908 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 277 51.220.137 29.610.465 26.885.312 2.725.153 1.220.969 ΕΒΖ ΑΕ 960 336.372.394 304.661.404 283.406.772 21.254.632-13.658.734 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 262 19.638.661 29.440.259 32.455.354-3.015.095-31.531.866 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 2.626 3.270.486.000 6.293.075.000 5.662.711.000 630.364.000 454.960.000 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1.220 1.303.161.000 2.923.769.000 2.682.623.000 241.146.000 188.530.000 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 838 190.319.206 243.949.794 202.420.271 41.529.523 21.322.562 ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 741 572.764.186 560.543.112 279.587.378 280.955.734 16.508.796 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 1.127 970.724.000 439.713.000 265.067.000 174.646.000 145.017.000 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 170 123.842.638 73.102.479 42.948.425 30.154.054 17.263.305 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 35 2.591.298 4.022.457 2.807.652 1.214.805 211.436 CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 33 12.777.954 8.546.501 7.333.950 1.212.551 1.094.184 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 18 1.245.943 314.118 357.708-43.590-147.290 "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 360 210.854.000 66.468.000 47.479.000 18.989.000 1.744.000 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ- ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 200 37.540.992 19.567.385 14.696.721 4.870.664 924.571 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 121 25.078.080 8.282.816 8.953.388-670.572-3.457.427 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 42 4.749.707 5.121.051 4.391.599 729.452 47.299 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 135 14.875.893 10.269.162 7.391.771 2.877.391 499.685 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 25 2.425.921 2.120.561 1.844.383 276.178-80.073 73

ΦΙΛΚΕΡΑΜ- JOHNSON A.E. 380 54.200.458 32.158.442 24.956.044 7.202.398 300.380 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 56 14.728.744 4.098.530 2.899.247 1.199.283 48.083 TERRA AE 120 19.384.240 9.105.606 6.732.455 2.373.151 399.449 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 225 78.406.290 43.716.574 36.397.551 7.319.023 965.151 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 420 56.369.057 46.406.783 35.653.394 10.753.389 161.001 Πηγή : ICAP Στον πίνακα 27 παρουσιάζεται το ύψος του ποσού που θα κατέβαλαν οι επιχειρήσεις του δείγματος, εάν αγόραζαν τα δικαιώματα που ανάλωσαν κατά τη διάρκεια της χρήσης καταβάλλοντας 19,93 ευρώ/δικαίωμα. Η τιμή αυτή προέκυψε από το λόγο της αξίας προς τον όγκο των συναλλαγών που έλαβαν χώρα το 2005 στα πλαίσια του EU-ETS (πίνακας 7). Με βάση αυτό το εικονικό κόστος αγοράς αδειών, υπολογίζονται στη συνέχεια μία σειρά δεικτών αποτίμησης που καταγράφονται επίσης στον πίνακα 27. Πίνακας 27. Κόστος αγοράς αδειών (με τιμή 19,93 ευρώ/δικαίωμα) και δείκτες αποτίμησης ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 2005 ΚΟΣΤΟΣ ΑΓΟΡΑΣ (19,93 ΕΥΡΩ) %ΚΟΣΤΟΣ ΑΔΕΙΩΝ/ ΠΩΛΗΣΕΙΣ %ΚΟΣΤΟΣ ΑΔΕΙΩΝ/ ΚΑΘΑΡΟ ΑΧ ΚΟΣΤΟΣ ΑΔΕΙΩΝ/ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΔΕΙΩΝ/ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΔΕΗ ΑΕ 52.587.962 1.048.078.083 24,43% 519,97% 38.259 8,24% ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 38.245 762.223 2,43% 8,14% 38.111 1,07% ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 513.388 10.231.823 2,68% 13,82% 9.448 1,76% ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 17.494 348.655 1,18% 28,56% 1.259 0,68% ΕΒΖ ΑΕ 273.511 5.451.074 1,79% -39,91% 5.678 1,62% ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 91.456 1.822.718 6,19% -5,78% 6.957 9,28% ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 2.326.241 46.361.983 0,74% 10,19% 17.655 1,42% ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1.310.994 26.128.110 0,89% 13,86% 21.416 2,00% ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 868.478 17.308.767 7,10% 81,18% 20.655 9,09% ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 201.200 4.009.916 0,72% 24,29% 5.411 0,70% ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 4.356.134 86.817.751 19,74% 59,87% 77.034 8,94% ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 544.211 10.846.125 14,84% 62,83% 63.801 8,76% ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 44.981 896.471 22,29% 423,99% 25.613 34,60% CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 126.911 2.529.336 29,59% 231,16% 76.647 19,79% ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 3.094 61.663 19,63% -41,87% 3.426 4,95% "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 67.833 1.351.912 2,03% 77,52% 3.755 0,64% ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ- ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 91.146 1.816.540 9,28% 196,47% 9.083 4,84% ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 10.222 203.724 2,46% -5,89% 1.684 0,81% 74

ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 27.489 547.856 10,70% 1158,28% 13.044 11,53% ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 45.446 905.739 8,82% 181,26% 6.709 6,09% ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 9.802 195.354 9,21% -243,97% 7.814 8,05% ΦΙΛΚΕΡΑΜ- JOHNSON A.E. 29.474 587.417 1,83% 195,56% 1.546 1,08% ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 9.670 192.723 4,70% 400,81% 3.441 1,31% TERRA AE 96.725 1.927.729 21,17% 482,60% 16.064 9,94% ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 16.548 329.802 0,75% 34,17% 1.466 0,42% ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 22.478 447.987 0,97% 278,25% 1.067 0,79% Ο πρώτος δείκτης % κόστος αδειών / πωλήσεις εκτιμά τι ποσοστό των πωλήσεων θα αποτελούσε το κόστος αγοράς δικαιωμάτων και κυμαίνεται μεταξύ 0,72% (ΣΙΔΕΝΟΡ) και 29,59% (CaO HELLAS). Για 13 επιχειρήσεις του δείγματος ο δείκτης παίρνει τιμές υψηλότερες του 5%, καθιστώντας σημαντική την οικονομική επιβάρυνση των επιχειρήσεων για την αγορά αδειών εκπομπής ρύπων. Ο δεύτερος δείκτης % κόστος αδειών / καθαρά αποτελέσματα χρήσεως καταδεικνύει το ποσοστό των κερδών προ φόρων ή των ζημιών αντίστοιχα που θα αποτελούσε το κόστος αγοράς δικαιωμάτων. Τα αρνητικά ποσοστά αφορούν επιχειρήσεις με ζημίες χρήσης για το έτος 2005. Παίρνει τιμές από -41,87% (ΑΙΜΟΣ ΑΒΕ ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ) έως 1158% (ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΪΑ ΜΑΛΙΟΥΡΗ) και όσο αυξάνεται δηλώνει τη δραστική μείωση των καθαρών αποτελεσμάτων των επιχειρήσεων. Ο τρίτος δείκτης κόστος αδειών / προσωπικό προσδιορίζει τη σχέση του κόστους αγοράς δικαιωμάτων με τον αριθμό των εργαζομένων στις επιχειρήσεις του δείγματος. Η χαμηλότερη τιμή του είναι 1.067 (ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΘΡΑΚΗΣ) και η υψηλότερη 77.033 (ΤΙΤΑΝ ΑΕ) και καταδεικνύει υψηλή δαπάνη για την αγορά αδειών σε σχέση με το κόστος ενός εργαζομένου. Ο τέταρτος δείκτης % κόστος αδειών / ενεργητικό υπολογίζει τι ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού των επιχειρήσεων του δείγματος αποτελεί η δαπάνη αγοράς αδειών ρύπανσης. Κυμαίνεται μεταξύ 0,42% (ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ) και 34,60% (ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ). Σε 13 επιχειρήσεις του δείγματος η τιμή του δείκτη υπερβαίνει το 3% υποδηλώνοντας υψηλή εκπομπή ρύπων σε σχέση με το επενδεδυμένο ενεργητικό. Από τα στοιχεία του πίνακα 27 καταδεικνύεται ότι το εξωτερικό κόστος αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέρος των χρηματοοικονομικών δεικτών των επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, η ενσωμάτωση του στα συνολικά κόστη των επιχειρήσεων θα είχε σημαντικότατες επιπτώσεις στη λειτουργία τους και κατ επέκταση και στις τιμές των προϊόντων που παράγουν. 75

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με βάση τα ευρήματα της πρωτογενούς και της δευτερογενούς έρευνας, όπως αυτά παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν στο κεφάλαιο που προηγήθηκε, συνάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα: 1. Το 1 ο έτος εφαρμογής του ΕΣΚΔΕ, η Ελλάδα κατέγραψε έλλειμμα 0,32% σε σχέση με τα εκχωρηθέντα δικαιώματα, ενώ το 2 ο έτος περίσσεια της τάξης του 2,44%. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τα αίτια αυτής της μεταβολής, με δεδομένη την ασάφεια που επικράτησε γενικότερα. Η κατανομή των δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στα απογραφικά δελτία που οι ίδιες οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις συμπλήρωσαν και δεν διενεργήθηκε επαλήθευση των στοιχείων από ανεξάρτητο διαπιστευμένο επιθεωρητή, καθώς το σχετικό θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί. Επίσης, σε ορισμένους κλάδους (ασβέστης, κεραμικά), η ύπαρξη πολλών μικρών σε μέγεθος εγκαταστάσεων που δεν διέθεταν τους πόρους και την εμπειρία για την εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου, οδήγησε σε λάθη, παραλείψεις και ασάφειες. Σε γενικές γραμμές, οι επαληθευμένες εκπομπές δεν διαφοροποιούνται σημαντικά από τα εκχωρηθέντα δικαιώματα για τα δύο πρώτα έτη εφαρμογής του ΕΣΚΔΕ, με μοναδική εξαίρεση τον κλάδο σιδήρου και χάλυβα, όπου ανέρχονται στο ήμισυ περίπου των χορηγηθέντων δικαιωμάτων. Πιθανή ερμηνεία είναι η εφαρμογή νέων παραγωγικών διαδικασιών και η στροφή σε λιγότερο ρυπογόνα καύσιμα (φυσικό αέριο) από τις επιχειρήσεις του κλάδου. Σημαντική είναι η μείωση των εκπεμπόμενων ανά έτος αερίων από τη ΔΕΗ σε απόλυτους αριθμούς. Ωστόσο, τα αντίστοιχα ποσοστά δεν είναι εξίσου ενθαρρυντικά (έλλειμμα 1,20% το 2005 και περίσσεια 2,94% το 2006). Η φθίνουσα τάση δεν είναι σίγουρο ότι θα διατηρηθεί μετά την τροπολογία του Υπουργείου Ανάπτυξης που απαλλάσσει τον λιγνίτη (το καύσιμο που παρέχει άνω του 60% της ηλεκτροπαραγωγής στο διασυνδεδεμένο δίκτυο της χώρας) από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης, ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο στην ίδρυση και νέων ρυπογόνων μονάδων. 2. Από την πλευρά των εμπλεκομένων στο ΕΣΚΔΕ εγκαταστάσεων παρατηρήθηκε έντονο ενδιαφέρον σχετικά με την κατανομή των δικαιωμάτων. Από το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών 2005-2007, πληροφορούμαστε ότι στη διάρκειας μόλις τεσσάρων ημερών διαβούλευση που οργάνωσε το ΥΠΕΧΩΔΕ υποβλήθηκαν 41 έγγραφα σχόλια και πλήθος τηλεφωνικών αποριών που αφορούσαν την εφαρμογή των άρθρων της Οδηγίας, γεγονός που ενισχύεται και από τα ευρήματα του κεφαλαίου 4.2. Από την ανάλυση των ευρημάτων που καταγράφονται στα παραρτήματα 7.3 και 7.4, δεν φαίνεται να υπάρχει σχέση μεταξύ του μεγέθους των επιχειρήσεων και του βαθμού συμμετοχής τους στη διαβούλευση ή της συμφωνίας τους με τον αριθμό των δικαιωμάτων που τους εκχωρήθηκαν. 76

3. Οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν έλλειμμα δικαιωμάτων το καλύπτουν αποκλειστικά με αγορά πρόσθετων αδειών εκπομπής ρύπων καθώς η τιμή τους ουδέποτε υπερέβη το ύψος των 40 ευρώ που επιβλήθηκε ως πρόστιμο για περιπτώσεις υπέρβασης. Πηγή των πρόσθετων αδειών αποτελούν Ελληνικές επιχειρήσεις με περίσσεια δικαιωμάτων, χρηματιστήρια δικαιωμάτων και πλεονασματικές επιχειρήσεις του εξωτερικού, με τον κύριο όγκο δικαιωμάτων να διακινείται από χρηματιστήρια για λογαριασμό της ΔΕΗ. 4. Οι επιχειρήσεις που παρουσιάζουν περίσσεια δικαιωμάτων κατά κύριο λόγο μεταφέρουν το πλεόνασμα στα επόμενα έτη, ενώ μικρός είναι ο αριθμός αυτών που προβαίνουν σε πώληση και αφορά επιχειρήσεις με σημαντικό πλεόνασμα που προέκυψε κυρίως από μείωση της παραγωγικής τους δραστηριότητας ή υιοθέτηση νέων, λιγότερο ρυπογόνων παραγωγικών διαδικασιών. 5. Μετά την απόσυρση της διερμηνείας ΔΕΕΧΠ 3 της Διεθνούς Επιτροπής Ερμηνειών Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης που αφορούσε τη λογιστική διαχείριση των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων από τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις, το τοπίο παραμένει θολό όσον αφορά τους λογαριασμούς που κινούνται για να καταγράψουν την απόκτηση των δικαιωμάτων. Περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις του δείγματος δεν κινούν κάποιο λογαριασμό, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών να μην έχουν προβεί σε αγοροπωλησίες δικαιωμάτων (δεν εμφανίζουν περίσσεια/έλλειμμα ή μεταφέρουν την περίσσεια στην επόμενη χρήση). Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι η μη χρηματοοικονομική αποτύπωση των αδειών ρύπανσης από το λογιστικό κύκλωμα της επιχείρησης, η υποτίμηση των σχετικών λογαριασμών και η παραμόρφωση των χρηματοοικονομικών δεικτών στους οποίους οι λογαριασμοί αυτοί συμμετέχουν. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τις εκπομπές CO 2 με βάση τη μέθοδο της καθαρής υποχρέωσης, σύμφωνα με την οποία η επιχείρηση αναγνωρίζει υποχρέωση για εκπομπές CO 2 όταν οι πραγματικές εκπομπές υπερβαίνουν τις κατανεμημένες. Οι εκπομπές CO 2 που αποκτώνται πλέον των απαιτούμενων για την κάλυψη των ελλειμμάτων, αναγνωρίζονται ως στοιχεία ενεργητικού στο κόστος κτήσης τους, και συγκεκριμένα ως άϋλα περιουσιακά στοιχεία ή ως προβλέψεις. Το σύνολο των επιχειρήσεων διατηρεί την ίδια μέθοδο λογιστικής διαχείρισης για τα έτη 2005 και 2006. 6. Οι επιχειρήσεις που προβαίνουν σε αγορά δικαιωμάτων χρεώνουν κατά κύριο λόγο τα έξοδα, με τις μισές να κινούν τα έκτακτα και ανόργανα αποτελέσματα και τις υπόλοιπες τα οργανικά με εμφανή την πρόθεση, κυρίως των δεύτερων, να μετακυλήσουν το κόστος αγοράς πρόσθετων αδειών στον τελικό καταναλωτή. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ΔΕΗ, η οποία χρέωσε το 2005 τις λειτουργικές της δαπάνες με 12,6 εκ. ευρώ για αγορές CO 2 (ετήσιο δελτίο εταιρικής χρήσης 2005). Αντίστοιχα, οι επιχειρήσεις που πωλούν πιστώνουν κατά κύριο λόγο τις επιχορηγήσεις και διάφορα έσοδα πωλήσεων. 7. Όσον αφορά την επιρροή της αγοροπωλησίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων ρύπων στα χρηματοοικονομικά μεγέθη της επιχείρησης, αυτή κρίνεται όπως ήταν αναμενόμενο θετικά 77

από τις επιχειρήσεις που παρουσιάζουν σημαντική περίσσεια αδειών και την πωλούν, αρνητικά από εκείνες που εμφανίζουν έλλειμμα και προβαίνουν σε αγορά δικαιωμάτων και αδιάφορα από τις υπόλοιπες (αγορά / πώληση μικρού αριθμού αδειών ή μεταφορά στο επόμενο έτος). 8. Για το έτος 2005, το κόστος κτήσης των αδειών εκφρασμένο ως ποσοστό επί των πωλήσεων της συγκεκριμένης χρήσης αποδεικνύεται ιδιαίτερα υψηλό για 13 επιχειρήσεις του δείγματος. Οι επιχειρήσεις αυτές μολύνουν το περιβάλλον δυσανάλογα με το επίπεδο εσόδων που παράγουν. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει μειωμένη αποδοτικότητα της παραγωγικής δομής της εκάστοτε επιχείρησης, είτε σε επίπεδο παγίων (απαρχαιωμένος εξοπλισμός, έλλειψη συντήρησης, κλπ.) είτε σε επίπεδο κυκλοφορούντος ενεργητικού (κακή ποιότητα πρώτων υλών, χρήση ρυπογόνων καυσίμων, κλπ.). 9. Η σημασία του περιβαλλοντικού κόστους γίνεται φανερή από την ανάλυση του κόστους αδειών προς το καθαρό αποτέλεσμα χρήσης. Οι δείκτες αποδεικνύουν ότι εάν οι επιχειρήσεις του δείγματος καλούνταν να πληρώσουν για το σύνολο των ρύπων που παρήγαγαν, θα υπήρχε δραστική μείωση των καθαρών αποτελεσμάτων για 11 από αυτές, μετατροπή κερδοφόρων σε ζημιογόνες για 10 και αύξηση των καταγεγραμμένων ζημιών χρήσεως για 5. Σε γενικές γραμμές, οι συγκεκριμένοι δείκτες είναι πολλαπλάσιοι των αντιστοίχων της στήλης % κόστος αδειών προς πωλήσεις σε αναλογία που ποικίλει από 3 έως 288 φορές! Η εξήγηση του αποτελέσματος αυτού σχετίζεται με την υψηλή λειτουργική μόχλευση των βιομηχανικών μονάδων, το μεγάλο ύψος των οποίων είναι επενδεδυμένο σε πάγια στοιχεία. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το σταθερό κόστος εργασίας των εργαζομένων στις μονάδες αυτές, οδηγεί στο αποτέλεσμα μικρές αυξομειώσεις των πωλήσεων να επιφέρουν σημαντικές αυξομειώσεις των αποτελεσμάτων χρήσης. 10. Αντίθετα από τις προσδοκίες της ερευνήτριας, η ανάλυση του δείκτη κόστος αδειών προς προσωπικό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, οι μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις (>250 εργαζομένων, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης) εμφανίζουν ένα σημαντικά υψηλότερο κόστος αδειών ανά εργαζόμενο. Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το ότι οι επιχειρήσεις αυτές έχουν αναλογικά μειωμένο αριθμό προσωπικού λόγω υψηλού αυτοματισμού και εντάσεως κεφαλαίου ή από το ότι ρυπαίνουν το περιβάλλον δυσανάλογα πολύ σε σχέση με το μέγεθος τους. Στην προσωπική επικοινωνία της ερευνήτριας με κάποιες από τις επιχειρήσεις του δείγματος διαμορφώθηκε η αντίληψη ότι κόστος κτήσης των αδειών ανά εργαζόμενο υπερβαίνει κατά πολύ τις μικτές ετήσιες αποδοχές του. 11. Προσεγγίζοντας το θέμα σε αειφορικό επίπεδο, μπορούμε να επισημάνουμε ότι η περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλούν με τη λειτουργία τους οι μικρές (<50 εργαζομένων) και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (50-250 εργαζόμενοι) αντισταθμίζεται από τη θετική επίπτωση της λειτουργίας αυτής στον κοινωνικό πυλώνα της αειφορίας, μετρούμενο 78

με τον αριθμό των προσφερόμενων θέσεων εργασίας. Η παρατήρηση αυτή δεν ισχύει για τις μεγάλες επιχειρήσεις για τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω. 12. Η ερμηνεία του δείκτη % κόστος αδειών προς ενεργητικό είναι περίπλοκη, καθώς ο δείκτης αυτός συνθέτει στον παρονομαστή του τρεις διαφορετικές ομάδες χαρακτηριστικών: το μέγεθος των εγκαταστάσεων της επιχείρησης, την παλαιότητα τους, καθώς μέσω της διαδικασίας των αποσβέσεων το ενεργητικό βαίνει διαχρονικά μειούμενο και τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των υποδομών της επιχείρησης. Ευνόητο είναι ότι κάθε περιβαλλοντική επένδυση θα οδηγούσε σε μείωση του συγκεκριμένου δείκτη μέσω της παράλληλης μείωσης του αριθμητή του (παραγόμενοι ρύποι) και αύξησης του παρονομαστή του (κτήση πρόσθετων νέων φιλοπεριβαλλοντικών υποδομών). Για να αξιολογηθούν λοιπόν οι σχετικές επενδυτικές απόπειρες των επιχειρήσεων, θα έπρεπε να έχουμε στοιχεία για την εξέλιξη αυτού του δείκτη για μία σειρά ετών, γεγονός που δεν κατέστη δυνατό στα πλαίσια της παρούσας εργασίας για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο, οι υψηλές τιμές του δείκτη (>3%) αυτού που ισχύουν για 13 επιχειρήσεις υποδεικνύουν είτε ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις είναι δυσανάλογα ρυπογόνες σε σχέση με το επενδεδυμένο ενεργητικό τους, είτε ότι έχουν απαξιωμένο λόγω ηλικίας ενεργητικό, παρατήρηση που εμμέσως οδηγεί πάλι στην ίδια επιφύλαξη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας τους. 13. Το γεγονός ότι, πολλές από τις επιχειρήσεις του δείγματος λειτουργούν σε μονοπωλιακό (π.χ. ΔΕΗ) ή ολιγοπωλιακό περιβάλλον (π.χ. βιομηχανία ζάχαρης, τσιμέντα), προϊδεάζει για τη δυνατότητα τους να εντάξουν το κόστος ρύπανσης στο συνολικό κόστος παραγωγής και μέσω αυτού στην τιμολόγηση των προϊόντων τους. Η τάση αυτή γίνεται αντιληπτή από τη σχετική απάντηση του ερωτήματος 11 της έρευνας όπου ποσοστό 44,44% των επιχειρήσεων που προβαίνουν σε αγορά δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων αναφέρει ότι αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο κόστος ως οργανικό έξοδο, ενσωματώνοντας το στην τελική τιμή. Η επισήμανση αυτή κάνει σαφή και την ανάγκη άμεσης ανάπτυξης κατάλληλης λογιστικής διαχείρισης, η οποία ρητά θα επιβάλει την ένταξη του κόστους των αδειών ρύπανσης σε συγκεκριμένο λογαριασμό ανόργανων εξόδων και θα απαγορεύει τη συνεκτίμηση του σχετικού κονδυλίου στο κόστος παραγωγής που περιοδικά υποβάλλουν οι επιχειρήσεις στο Υπουργείο Ανάπτυξης. 79

6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Με δεδομένη τη σύμπτωση ύπαρξης οικονομικών και περιβαλλοντικών στοιχείων μόνο για ένα έτος (2005), δεν κατέστη δυνατή η διαχρονική καταγραφή και ανάλυση των τάσεων των μεγεθών και των δεικτών που υπολογίστηκαν. Η εκτίμηση της ερευνήτριας είναι ότι μία τέτοια ανάλυση θα είχε πολλά να συνεισφέρει, καθώς θα επέτρεπε προβολή των εξελίξεων στο μέλλον διαμορφώνοντας προσδοκίες αλλά και πολιτικές διαχείρισης των προσδοκιών αυτών. Επιπλέον, ο εντοπισμός διεθνών επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ανάλογους κλάδους και θεωρούνται περιβαλλοντικά ηγέτιδες στο χώρο τους θα επέτρεπε τη δημιουργία δεικτών αναφοράς (benchmarks) ως προς τους οποίους θα μπορούσαν να συγκριθούν οι αντίστοιχοι δείκτες των Ελληνικών επιχειρήσεων. 80

7. ΠΗΓΕΣ Climate Action Network Europe. (2005) National Allocation Plans 2005-7: Do they deliver? Key Lessons for Phase II of the EU-ETS. Available from: http://www.climnet.org [Accessed 30 th August 2007]. Commission of the European Communities. (2006) Commission Staff Working Document accompanying the Report from the Commission Progress towards Achieving the Kyoto Objectives. Available from: http://eur-lex.europa.eu [Accessed 12 th September 2007]. Congressional Research Service. (2006) Climate Change: The European Union s Emissions Trading System (EU-ETS). Available from: http://opencrs.com [Accessed 12 th September 2007]. Convery, F. and Redmond, L. (2007) Market and Price Developments in the European Union Emissions Trading Scheme. Review of Environmental Economics and Policy. Vol.1, no.1, pp.88-111. Department for Environment, Food and Rural Affairs. (2006) An Operator s Guide to the EU Emissions Trading Scheme. Available from: http://www.defra.gov.uk/environment/ climatechange/trading/eu/intro/euets-guide.pdf [Accessed 25 th August 2007]. Ellerman, D. and Buchner, B. (2007) The European Union Emissions Trading Scheme: Origins, Allocation and Early Results. Review of Environmental Economics and Policy Vol.1, no.1, pp.66-87. Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. (2006) Απογραφή Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου 2006. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.minenv.gr [Προσβάσιμο 30 η Αυγούστου 2007]. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2003) Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13 ης Οκτωβρίου 2003 σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv /LexUriServ.do?uri=CELEX:32003L0087: EL:NOT [Προσβάσιμο 30 η Αυγούστου 2007]. 81

Εταιρεία Περιβαλλοντικών Μελετών. (2006) 1 η Ενημερωτική Έκθεση σχετικά με τις Εξελίξεις στην Εφαρμογή του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών. Αθήνα: ΕΠΕΜ. Εταιρεία Περιβαλλοντικών Μελετών. (2006) 2 η Ενημερωτική Έκθεση σχετικά με τις Εξελίξεις στην Εφαρμογή του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών. Αθήνα: ΕΠΕΜ. Εταιρεία Περιβαλλοντικών Μελετών. (2006) Έκθεση Ενημέρωσης σχετικά με την Υλοποίηση Προγραμμάτων JI & CDM. Αθήνα: ΕΠΕΜ. European Commission Directorate General for Environment, McKinsey & Company and Ecofys. (2006) Review of the EU Emissions Trading Scheme. Available from: http://ec.europa.eu [Accessed 12 th September 2007]. European Commission Directorate General for Environment and Ecofys. (2006) Auctioning of CO2 Emission Allowances in the EU ETS. Available from: http://ec.europa.eu/environment/climat/emission/pdf/etsreview/ets_co2_emission_auctioni ng.pdf [Accessed 30 th August 2007]. European Commission Directorate General for Environment and Ecofys. (2007) Small Installations within the EU Emissions Trading Scheme. Available from: http://ec.europa.eu/environment/climat/emission/pdf/finalrep_small_ installations.pdf [Accessed 18 th September 2007]. European Environment Agency. (2006) Greenhouse gas emission trends and projections in Europe 2006. Available from: http://reports.eea.europa.eu /eea_report_2006_9/en [Accessed 5 th September 2007]. European Environmental Agency. (2006) Application of the emissions trading directive by EU Member States. Available from: www.eea.europa.eu [Accessed 5 August 2007). th European Environmental Agency. (2007) Annual European Community greenhouse gas inventory 1990 2005 and inventory report 2007 Submission to the UNFCCC th Secretariat. Available from: www.eea.europa.eu [Accessed 5 August 2007]. Fraunhofer Institute Systems and Innovation Research. (2006) An Early Assessment of National Allocation Plans for Phase 2 of EU Emission Trading. Available from: 82

http://www.isi.fraunhofer.de/n/projekte/pdf/nap2_assessment.pdf [Accessed 15 September 2007]. th Germanwatch. (2006) The Climate Change Performance Index: A Comparison of the Top 53 CO 2 Emitting Nations. Available from: www.germanwatch.org/ccpi.htm [Accessed 13 th September 2007]. Gore, A. (2006) An Inconvenient Truth. 1 st ed. New York: Rodale. HM-Treasury. (2006) Stern Review: The Economics of Climate Change, Executive Summary. Available from: http://www.hm-treasury.gov.uk/media/4/3/ Executive _ Summary.pdf [Accessed 15 th September 2007]. Intergovernmental Panel on Climate Change. (2007) Fourth Assessment Report Climate Change 2007: Synthesis Report Summary for Policymakers. Available from: http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/syr/ar4_syr_spm.pdf [Accessed 30 August 2007]. International Accounting Standards Board. (2005) IFRIC 3 Emissions Rights. Available from: http://www.iasb.org [Accessed 30 th August 2007]. th International Emissions Trading Association. (2005) Greenhouse Gas Market 2005 The rubber hits the road. Available from: http://www.ieta.org/ieta /www/ pages/getfile.php?docid=1742 [Accessed 25 th August 2007]. International Emissions Trading Association and The World Bank. (2006) State and Trends of the Carbon Market 2006. Available from: http://www.ieta.org [Accessed 28 th August 2007]. IPA Energy Consulting. (2005) Implications of the EU Emissions Trading Scheme for the UK Power Generation Sector. Available from: http://www.massclimateaction.org/ RGGI/ BritishEmissionsTradingIPA1105.pdf [Accessed 29 th November 2007]. Καρατζόγλου, Β. και Μισυρλή, Α. (2007) Η Λογιστική Διαχείριση των Μεταβιβάσιμων Αδειών Ρύπανσης στην Ελλάδα. Epsilon 7. Vol. 253, no. 454, pp.1099-1106. Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. (2005) Οδηγός Εφαρμογής του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στην Ελλάδα. Αθήνα: ΚΑΠΕ. Λάλας, Δ. (2006) Κιότο: Τι γίνεται μετά το 2012. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=2611&lang=1&catpid=2 [Προσβάσιμο 30 η Αυγούστου 2007]. 83

Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works. (2006) 4 th National Communication to the United Nations Framework Convention on Climate Change, Athens. Ministry of Environment, Physical Planning and Public Works. (2006) Report on Demonstrable Progress under the Kyoto Protocol. Available from: http://unfccc.int/resource/docs/dpr/grc1.pdf [Accessed 13 th September 2007]. Μπρεδήμας, Αντ. (2007) Το Πρωτόκολλο του Κιότο και η «Εμπορία Ρύπων»: Η Ελληνική και η κοινοτική διάσταση. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=2919&lang=1&catpid=1 30 η Αυγούστου 2007]. [Προσβάσιμο Open Europe. (2007) The high price of hot air: Why the EU Emissions Trading Scheme is an environmental and economic failure. Available from: th www.openeurope.org.uk [Accessed 12 September 2007]. Open Europe. (2007) Europe s dirty secret: Why the EU Emissions Trading Scheme th isn t working. Available from: www.openeurope.org.uk [Accessed 12 September 2007]. Organisation for Economic Co-operation and Development and International Energy Agency. (2006) Linking GHG Emission Trading Schemes and Markets. Available from: http://www.iea.org/textbase/papers/2007/et_trends& Prospects. pdf Accessed 19 th September 2007]. Παπαδημητρίου, Γ. (2007) Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και εμείς. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php? Artid = 2814&lang=1&catpid=2 [Προσβάσιμο 30η Αυγούστου 2007]. Pew Center on Global Climate Change. (undated) The European Union Emissions Trading Scheme (EU-ETS) Insights and Oppurtunities Available from: http://www.pewclimate.org [Accessed 14th September 2007]. PointCarbon. (2004) Carbon Market Analyst Special Issue What determines the price of carbon?. Available from: http://www.pointcarbon.com/wimages /Carbon_Market_Analyst_special_Oct_823767.pdf [Accessed 16th September 2007]. PointCarbon. (2007) Carbon 2007 A new climate for carbon trading. Available from: http://www.pointcarbon.com/getfile.php/fileelement_105366/ Carbon _2007_final.pdf [Accessed 29th September 2007]. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. (2003) Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός της Ελλάδος για την περίοδο 2001-2010. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.rae.gr [Προσβάσιμο 26η Δεκεμβρίου 2007]. Σαρτζετάκης, Ευτ. (2005) Μεταβιβάσιμες Άδειες Εκπομπών: Η Εφαρμογή του Συστήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: 84

http://library.tee.gr/digital/m2045/m2045_sartzetakis.pdf [Προσβάσιμο 30 η Αυγούστου 2007]. Σαρτζετάκης, Ευτ. και Χατζήνας, Γ. (2006) Μεταβιβάσιμες Άδειες Εκπομπής Αερίων Ρύπων και Ευρωπαϊκή Αγορά Αδειών Ρύπανσης. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=2663&lang=1& catpid=1 [Προσβάσιμο 30 η Αυγούστου 2007]. The World Bank and International Emissions Trading Association. (2006) State and Trends of the Carbon Market 2006. Washington D.C.: ΙΕΤΑ. Τhe World Bank. (2007) State and Trends of the Carbon Market 2007. Available from: http://carbonfinance.org/docs/carbon_trends_2007-_final_-_may_2.pdf [Accessed 15 th September 2007]. United Nations. (1998) Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change. Available from: http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.pdf [Accessed 25 th August 2007]. WWF. (2007) Europe s Dirty-30. Available from: http://climate.wwf.gr/ images/ pdf/ reports/europesdirty30.pdf [Accessed 15 th September 2007]. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. (2002) Εθνικό Πρόγραμμα Μείωσης Εκπομπών Αερίων Φαινομένου Θερμοκηπίου (2000-2010). Αθήνα: ΥΠΕΧΩΔΕ. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. (2004) Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών για την Περίοδο 2005-2007. Αθήνα: ΥΠΕΧΩΔΕ. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. (2006) Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών για την Περίοδο 2008-2012. Αθήνα: ΥΠΕΧΩΔΕ. 85

8. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 8.1. Αντίγραφο του ερωτηματολογίου που απεστάλη στις επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ για τη συλλογή των πρωτογενών δεδομένων 1. ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ: 2. Συμμετείχε η επιχείρηση σας στη διαβούλευση που έγινε με θέμα την αρχική κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπών; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 3. Συμφωνείτε με τον αριθμό των δικαιωμάτων που σας παραχωρήθηκαν; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 4. Ο αριθμός των δικαιωμάτων που ανάλωσε η επιχείρηση το έτος 2005 ταυτίζεται με τον αριθμό αυτών που της είχαν παρασχεθεί; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 5. Ο αριθμός των δικαιωμάτων που ανάλωσε η επιχείρηση το έτος 2006 ταυτίζεται με τον αριθμό αυτών που της είχαν παρασχεθεί; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 6. Αν ήταν μεγαλύτερος, πως καλύφθηκε το έλλειμμα; (α) ΑΓΟΡΑ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΑΔΕΙΩΝ (β) ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΠΡΟΣΤΙΜΟΥ 7. Σε περίπτωση αγοράς, αυτή έγινε από: (α) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (β) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (γ) ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 86

8. Εάν ο αριθμός των δικαιωμάτων που ανάλωσε η επιχείρηση ήταν μικρότερος αυτών που της είχαν παρασχεθεί, αυτό οφείλεται σε: (α) ΝΕΕΣ (β) ΜΕΙΩΣΗ (γ)υπερβαλλουσα ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΡΧΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗ 9. Στην περίπτωση αυτή, πως χρησιμοποιήθηκε το πλεόνασμα δικαιωμάτων; (α) ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ (β) ΠΩΛΗΣΗ ΑΔΕΙΩΝ 10. Ποιοι λογαριασμοί κινούνται λογιστικά για να καταγράψουν την απόκτηση των δικαιωμάτων; (α) ΑΫΛΑ (β) ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ (γ) ΔΕΝ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΑ ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ 11. Ποιοι λογαριασμοί χρεώνονται για να καταγράψουν τα πρόσθετα έξοδα που σχετίζονται με την καταβολή προστίμου ή την αγορά επιπροσθέτων δικαιωμάτων; (α) ΟΡΓΑΝΙΚΑ (β) ΕΚΤΑΚΤΑ ΚΑΙ (γ) ΑΣΩΜΑΤΕΣ ΑΚΙΝ/ΣΕΙΣ ΕΞΟΔΑ ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΛΥΕΤΟΥΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ 12. Ποιοι λογαριασμοί πιστώνονται για να καταγράψουν τα πρόσθετα έσοδα από την πώληση ή διατήρηση του πλεονάσματος των δικαιωμάτων; (α) ΑΣΩΜΑΤΕΣ ΑΚΙΝ/ΣΕΙΣ (β) ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ (γ) ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΔΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΟΛΥΕΤΟΥΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΕΣΟΔΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 13. Η επιλογή του τρόπου διαχείρισης των δικαιωμάτων (αγορά-πώληση) στην επιχείρηση έγινε: (α) ΣΕ ΕΝΔΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (β) ΚΑΤΟΠΙΝ ΥΠΟΔΕΙΞΕΩΣ ΚΑΠΟΙΟΥ ΦΟΡΕΑ 87

14. Αν έγινε κατόπιν υποδείξεως κάποιου φορέα, αυτός είναι: (α) ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ (β) ΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ 15. Η λογιστική διαχείριση των δικαιωμάτων άλλαξε κατά τη διάρκεια των ετών 2005 και 2006; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 16. Η αγοροπωλησία δικαιωμάτων εκπομπής αερίων ρύπων επηρέασε τα χρηματοοικονομικά μεγέθη της επιχείρησης: (α) ΘΕΤΙΚΑ (β) ΑΡΝΗΤΙΚΑ (γ) ΔΕΝ ΤΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕ 17. Θεωρείτε το κόστος παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης των ρύπων υψηλό σε σχέση με το μέγεθος της επιχείρησης σας; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 18. Πιστεύετε ότι η εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπής θα επιτύχει το στόχο του περιορισμού των εκπομπών CO 2 ; (α) ΝΑΙ (β) ΟΧΙ 88

8.2. Συνοδευτική του ερωτηματολογίου επιστολή που απεστάλη στις εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο ΕΣΚΔΕ στα πλαίσια της πρωτογενούς έρευνας Θεσσαλονίκη, 2007 Αγαπητέ κύριε, Στα πλαίσια της έρευνας που διεξάγουμε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με θέμα τις μεταβιβάσιμες άδειες ρύπανσης στη χώρα μας, σας αποστέλλουμε το επισυναπτόμενο ερωτηματολόγιο. Η συμπλήρωση του απαιτεί κατ εκτίμηση 10 λεπτά και θα συμβάλει ουσιαστικά στην αποτύπωση του τρόπου διαχείρισης και λογιστικής καταγραφής των αδειών ρύπανσης από τις ελληνικές επιχειρήσεις. Τα στοιχεία που θα μας κοινοποιήσετε θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά στα πλαίσια του παρόντος εγχειρήματος και ως και τούτου περιβάλλονται από απόλυτη εχεμύθεια. Ελπίζουμε στη συνεργασία σας και σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Με εκτίμηση, Καρατζόγλου Ουρανία Χημικός - Οικονομολόγος Σαρτζετάκης Ευτύχιος Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΑΜΑΚ Τηλ. 6945052323 Τηλ. 2310 891680 6972707326 E-mail : mbaex0656@uom.gr E-mail : esartz@uom.gr rania.mak@gmail.com 89

8.3. Λογιστικό φύλλο που καταγράφει τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας για τις επιχειρήσεις του δείγματος ανά κλάδο Α/Α ΕΣΚΔΕ 1.ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 2α 2β 3α 3β 4α 4β 5α 5β 6α 6β 7α 7β 7γ 8α 8β 8γ 9α 9β 1 1.1-1.29 ΔΕΗ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1.30 3 2.1 4 2.5 ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 2 0 1 1 0 2 0 2 1 0 0 0 1 0 1 0 0 1 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 0 1 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 5 2.6-2.10 ΕΒΖ ΑΕ 1 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 6 2.15 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 ΚΑΥΣΕΙΣ 2 2 2 2 1 3 0 4 2 0 1 0 1 1 1 0 1 1 7 3.1, 3.2, 3.4 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - 8 3.3 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 9 4.1 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ 2 0 0 2 0 2 0 2 2 0 1 1 0 0 0 0 0 0 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 ΦΡΥΞΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 10 5.3 ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 11 6.4-6.7 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 12 6.8 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 1 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 ΤΣΙΜΕΝΤΟ 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 2 0 1 0 13 7.4 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 14 7.5 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 15 7.6-7.11 CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 16 7.10 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 17 7.15 ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε.(τεως ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ) 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 ΑΣΒΕΣΤΗΣ 4 1 0 5 1 4 2 3 2 0 1 0 1 0 2 0 1 1 18 8.2-8.3 "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 19 9.3-9.4 ΓΥΑΛΙ 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ-ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 20 9.6 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 21 9.16 22 9.24 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 23 9.26 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 24 9.27 ΦΙΛΚΕΡΑΜ-JOHNSON A.E. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ 25 9.39 ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 26 9.40 TERRA AE 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 ΚΕΡΑΜΙΚΑ 6 2 4 4 1 7 2 6 1 0 1 0 0 1 4 2 6 1 27 10.2 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 28 10.10 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 ΧΑΡΤΙ 1 1 2 0 0 2 0 2 0 0 0 0 0 1 1 0 2 0 90

1.ΟΝΟΜΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 10α 10β 10γ 11α 11β 11γ 12α 12β 12γ 13α 13β 14α 14β 15α 15β 16α 16β 16γ 17α 17β 186 18β ΔΕΗ ΑΕ 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 1 0 1 1 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 2 1 1 0 0 2 1 1 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΕΒΖ ΑΕ 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΚΑΥΣΕΙΣ 0 3 1 1 1 0 0 1 1 4 0 0 0 0 4 1 0 3 1 3 2 2 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ 1 1 0 0 1 1 0 0 0 2 0 0 0 0 2 0 0 2 0 2 1 1 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 ΦΡΥΞΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 ΤΣΙΜΕΝΤΟ 0 0 2 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 2 0 0 2 1 1 2 0 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε.(τεως ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ) 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 ΑΣΒΕΣΤΗΣ 1 1 3 1 1 0 0 1 1 4 1 1 0 0 5 1 1 3 2 3 2 3 "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΓΥΑΛΙ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ-ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 ΦΙΛΚΕΡΑΜ-JOHNSON A.E. 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 TERRA AE 0 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 ΚΕΡΑΜΙΚΑ 2 1 5 1 0 0 0 4 3 5 3 2 1 0 8 1 1 6 5 3 3 5 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 ΧΑΡΤΙ 1 0 1 0 0 0 0 1 1 1 1 1 0 0 2 0 0 2 1 1 2 0 91

8.4. Λογιστικό φύλλο που καταγράφει τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας για τις επιχειρήσεις του δείγματος ανά ποσότητα εκχωρηθέντων δικαιωμάτων ΕΣΚΔΕ ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 2α 2β 3α 3β 4α 4β 5α 5β 6α 6β 7α 7β 7γ 8α 8β 8γ 9α 9β 1.1-1.29 ΔΕΗ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 >5000 ktn 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 6.4-6.7 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 3.1, 3.2, 3.4 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 3.3 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1000-5000 ktn 2 1 1 2 0 3 0 3 2 0 1 1 0 0 1 0 1 0 4.1 6.8 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 1 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2.1 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 500-1000 ktn 3 0 2 1 1 2 1 2 2 0 1 0 1 0 1 0 0 0 5.3 ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 2.6-2.10 ΕΒΖ ΑΕ 1 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 250-500 ktn 2 0 2 0 1 1 0 2 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2 7.6-7.11 CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 2.15 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1.30 ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 100-250 ktn 2 1 0 3 0 3 0 3 0 0 0 0 0 0 2 0 2 1 9.3-9.4 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ-ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 8.2-8.3 "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 9.40 TERRA AE 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 50-100 ktn 2 1 1 2 0 3 0 3 1 0 1 0 0 0 2 0 2 0 9.24 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 7.5 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 9.27 ΦΙΛΚΕΡΑΜ-JOHNSON A.E. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 9.16 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 25-50 ktn 4 0 3 1 0 4 2 2 1 0 1 0 0 1 0 2 3 0 10.2 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 10.10 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 7.4 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 9.39 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 9.6 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 7.15 2.5 ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε.(τεως ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ) 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 0 1 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 7.10 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 10-25 ktn 4 4 3 5 1 7 1 7 2 0 0 0 2 1 5 0 3 2 9.26 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 5-10 ktn 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 92

ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 10α 10β 10γ 11α 11β 11γ 12α 12β 12γ 13α 13β 14α 14β 15α 15β 16α 16β 16γ 17α 17β 186 18β ΔΕΗ ΑΕ 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 >5000 ktn 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΕΛ.ΠΕ. ΑΕ 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ ΕΛΛΑΣ - ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΑΕ 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1000-5000 ktn 1 1 1 0 1 1 0 0 1 3 0 0 0 0 3 0 0 3 0 3 2 1 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 ΤΣΙΜΕΝΤΑ ΧΑΛΥΨ (τεως ΧΑΛΥΨ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΑΕ) 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ της ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΒΕΕ 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 500-1000 ktn 0 2 1 1 1 0 0 0 0 3 0 0 0 0 3 0 1 2 1 2 2 1 ΣΙΔΕΝΟΡ ΑΕ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 ΕΒΖ ΑΕ 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 250-500 ktn 0 1 1 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 0 2 2 0 0 1 1 0 2 CaO HELLAS Α.Β.Ε.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΚΑΒΑΛΑ OIL AE 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΑΣΣΑΚ (ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ) ΗΡΩΝ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 100-250 ktn 0 0 3 0 0 0 0 1 2 3 0 0 0 0 3 1 0 2 0 3 0 3 ΒΑΒΟΥΛΙΩΤΗΣ-ΓΟΥΝΑΡΗΣ- ΜΗΤΑΚΗΣ ΑΒΕΕ 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 "ΓΙΟΥΛΑ Α.Ε.", ΚΡΟΝΟΣ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 TERRA AE 0 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 50-100 ktn 0 0 3 1 0 0 0 1 1 3 0 0 0 0 3 0 1 2 2 1 1 2 ALPHA KERAMICA A.E.(τεως ΣΑΠΟΥΝΑ Θ. ΑΦΟΙ & ΣΙΑ ΑΒΕ ΑΕ) 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΦΙΛΚΕΡΑΜ-JOHNSON A.E. 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ Β.ΜΑΛΙΟΥΡΗ Σ Α.Β.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 25-50 ktn 2 0 2 1 0 0 0 2 1 1 3 2 1 0 4 0 0 4 1 3 2 2 ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΕ (ΑΤΤΙΚΗ) 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΘΡΑΚΗΣ ΑΕ 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ ΑΕ 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 0 ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ Α.Ε. 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 ΥΙΟΙ Θ. ΤΣΑΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε.(τεως ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ) 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 ΑΦΟΙ ΑΝΕΖΟΥΛΑΚΗ ΑΕ ΒΑΦΕΙΑ ΠΛΕΚΤΗΡΙΑ (ΦΙΕΡΑΤΕΞ ΑΕ) 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 ΑΙΜΟΣ Α.Β.Ε. ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΥ 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 10-25 ktn 2 3 3 0 2 0 0 3 2 7 1 1 0 0 8 2 1 5 4 4 6 2 ΤΕΧΝΟΚΕΡΑΜΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 5-10 ktn 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 93

8.5. Οι 30 μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με τις περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιεραρχημένες σύμφωνα με την απόδοσή τους 94