ΒΒ ΙΙ ΚΚ ΟΟ ΣΣ - Είναι φυτό δροσερών κλιμάτων. Οι μέτριες θερμοκρασίες είναι οι πιο κατάλληλες για την ανάπτυξή του. - Η αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες ποικίλλει. Τα αναπτυγμένα φυτά μπορεί να αντέξουν σε θερμοκρασίες μέχρι 10 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν. - Ο βίκος ευδοκιμεί σε εδάφη βαθιά, πλούσια, μέσης σύστασης. Ο βίκος προσαρμόζεται καλύτερα στα καλοστραγγισμένα πηλώδη εδάφη, αν και μπορεί να αναπτυχθεί και σε αμμώδη εδάφη εάν λιπανθούν κανονικά. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει δοθεί στην καλή στράγγιση. - Στην αμειψισπορά ο βίκος μπορεί να καλλιεργηθεί σε χωράφι που την προηγούμενη χρονιά καλλιεργήθηκε με καλαμπόκι, με σιτηρά και άλλα. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η σπορά του σε χωράφι που τον προηγούμενο χρόνο είχε καλλιεργηθεί με βίκο ή άλλο ψυχανθές γιατί δεν αποδίδει ικανοποιητικά. - Η καλλιέργεια του βίκου αφήνει τον αγρό ελεύθερο από ζιζάνια για την επόμενη καλλιέργεια. - Λίπανση του βίκου με άζωτο δεν συνιστάται παρά μόνο με δύο (2) μονάδες αζώτου στα πολύ άγονα εδάφη. Χρειάζεται όμως λίπανση με φώσφορο με 9-10 μονάδες σε όλες τις περιπτώσεις των εδαφών. - Η σπορά του βίκου στην Ελλάδα γίνεται το Φθινόπωρο εκτός των πολύ ψυχρών περιοχών. - Η ποσότητα του σπόρου ανά στρέμμα είναι ανάλογα με το μέγεθος του σπόρου και ανάλογα με το αν η καλλιέργεια προορίζεται για παραγωγή καρπού ή σανού. Για σανό η ποσότητα του σπόρου είναι 16-18 κιλά/στρέμμα. Για καρπό η ποσότητα αυτή μπορεί να είναι 15-17 κιλά/στρέμμα. - Οι αποστάσεις σποράς πρέπει να είναι 20-25 εκατοστά, μεταξύ των γραμμών. ΣΥΓΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΙΚΟΥ ΣΙΤΗΡΩΝ Ως καταλληλότερα φυτά για τη στήριξη του βίκου θεωρούνται τα μικρά κτηνοτροφικά σιτηρά (κριθάρι και βρώμη). Έτσι για τις πρώίμες ποικιλίες βίκου πρέπει να προτιμάται το κριθάρι. Για όψιμες ποικιλίες βίκου προτιμάται η συγκαλλιέργεια με βρώμη. Στα γόνιμα εδάφη όπου ο βίκος αναπτύσσεται ικανοποιητικά το ποσοστό του προς σπορά σπόρου κριθαριού ή βρώμης που συμμετέχει στο μίγμα μπορεί να είναι 30-40% (Το υπόλοιπο 60-70% είναι βίκος). Στα φτωχά εδάφη, όπου το σιτηρό και ιδιαίτερα το κριθάρι είναι ισχυρός ανταγωνιστής για το βίκο, το ποσοστό σπόρου του σιτηρού πρέπει να είναι χαμηλότερο (15-20 %). ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Τα κυριότερα έντομα που προσβάλλουν το βίκο είναι τα εξής: α) Μελίγκρα (αφίδες) β) Βρούχος. Τα έντομα αυτά αποθέτουν τα αυγά του στους νεαρούς λοβούς την Άνοιξη. Αν η καλλιέργεια προορίζεται για καρπό ένας ψεκασμός με κάποιο από τα εντομοκτόνα: endosulfan, parathion, monocrotophos, συνθετικές πυρεθρίνες είναι αναγκαίος μόλις εμφανισθούν τα πρώτα άνθη. γ) Φυτονόμος. Είναι κολεόπτερο που τρώει τα φύλλα του βίκου στην περιφέρεια τους. Καταπολεμάται με ψεκασμό με τα ίδια εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται και κατά του βρούχου. δ) Άπιο. Η βιολογία του και οι ζημιές που προκαλεί είναι όμοιες με αυτές του φυτονόμου και καταπολεμάται με τα ίδια εντομοκτόνα. Ασθένειες. Οι ασθένειες του βίκου είναι Βοτρύτιδα, Ωίδιο, Σκωρίαση, Περονόσπορος ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΙΑ Τα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση των ζιζανίων στην καλλιέργεια του βίκου είναι : Prometryne 50% (GESAGARD): Εφαρμόζεται προφυτρωτικά για την καταπολέμηση ετήσιων αγρωστωδών και πλατύφυλλων ζιζανίων. Diclofop- methyl (illoxan): Μεταφυτρωτικά στο στάδιο των 2-4 φύλλων της αγριόβρωμης. Καταπολεμά την αγριόβρωμη και άλλα ετήσια αγρωστώδη (ήρα κ.λ.π.)
Clorthal 75% (Dacthal) : Προφυτρωτικά αμέσως μετά τη σπορά του βίκου ή και πριν από τη σπορά με ενσωμάτωση. Καταπολεμά ετήσια αγρωστώδη και πλατύφυλλα καθώς και την κουσκούτα. Επίσης, χρησιμοποιείται το Fusilade, το Targa. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΟΥ ΒΙΚΟΥ Σε ό, τι αφορά τη συγκομιδή του βίκου για σανό το κατάλληλο στάδιο είναι εκείνο κατά το οποίο οι πράσινοι ακόμα σπόροι των περισσότερων λοβών πιεζόμενοι ανάμεσα στον αντίχειρα και στο δείκτη δεν βγάζουν πια υγρό. Αν η συγκομιδή γίνει στην έναρξη της άνθησης τότε παίρνουμε βέβαια σανό άριστης ποιότητας, αλλά σε μικρή ποσότητα ενώ αν γίνει στην έναρξη της ωρίμανσης ο σανός είναι κακής ποιότητας και σε μικρή πάλι ποσότητα εξαιτίας απωλειών φύλλων που αποξηραίνονται. Αναφορικά με τις καρποδοτικές καλλιέργειες η εποχή συγκομιδής είναι φανερό ότι καθορίζεται εύκολα από τη φυσιολογική ωρίμανση του φυτού. Πιο συγκεκριμένα, οι περισσότεροι λοβοί έχουν αφήσει πια το πράσινο χρώμα και παίρνουν τη γνωστή αχυρένια αλλά όχι ηλιοκαμένη απόχρωση. Η κοπή του προοριζόμενου για καρπό βίκου γίνεται με ειδικό μαχαίρι (βικομάχαιρο) και μετά την ξήρανση ο αλωνισμός γίνεται με αλωνιστική σίτου η οποία είναι εφοδιασμένη με ειδικό εξάρτημα συλλογής (pick up) και στην οποία τοποθετούνται ειδικά κόσκινα ενώ ρυθμίζεται και η απόσταση του τυμπάνου από το αντιτύμπανο. Όλα όσα ισχύουν για τις καρποδοτικές καλλιέργειες ισχύουν και για την παραγωγή σπόρου από τις σποροκαλλιέργειες. Κ Τ Η Ν Ο Τ Ρ Ο Φ Ι Κ Ο Μ Π Ι Ζ Ε Λ Ι - Το κτηνοτροφικό μπιζέλι είναι φυτό αναντικατάστατο για τις βόρειες περιοχές και τις ορεινές περιοχές της υπόλοιπης Ελλάδας, όπου οι χαμηλές θερμοκρασίες του Χειμώνα δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη άλλων ετήσιων ψυχανθών. - Το κτηνοτροφικό μπιζέλι μπορεί να αντέξει μέχρι και - 16ο C. Είναι όμως φυτό ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης, κατά την περίοδο της άνθησης, οπότε δεν γονιμοποιούνται τα άνθη με αποτέλεσμα τη μείωση της απόδοσης σε καρπό. - Όσον αφορά τα εδάφη τα πλέον κατάλληλα είναι τα γόνιμα αργιλλοπηλώδη με καλή στράγγιση. - Η σπορά γίνεται με τη συνηθισμένη σπαρτική των σιτηρών με συνεχή σπορά επί της γραμμής και αποστάσεις 18-25 εκατ. μεταξύ των γραμμών. - Εδάφη πλούσια σε ασβέστιο είναι ευνοϊκά, πιθανόν όμως σε τέτοια εδάφη να εμφανισθούν συμπτώματα τροφοπενίας σιδήρου. Στην έλλειψη στοιχείου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο το μπιζέλι και η καλλιέργειά του είναι προβληματική σε εδάφη όπου το ph είναι μεγαλύτερο από το 7. Το φυτό επίσης δεν αντέχει σε ph κάτω του 5,6. - Η ποσότητα σπόρου που χρησιμοποιείται ανά στρέμμα είναι 15-16 κιλά για καρποδοτική καλλιέργεια και 17-18 κιλά για σανοδοτική καλλιέργεια. - Σε ό,τι αφορά τη λίπανση το στοιχείο που συνήθως είναι απαραίτητο είναι ο φώσφορος με ποσότητα 6-8 κιλά/ στρέμμα. - Οι αποδόσεις σε σανό ανέρχονται στα 2000-2500 κιλά ανά στρέμμα και σε καρπό 300-400 κιλά ανά στρέμμα. - Η σπορά του μπιζελιού στις βόρειες και κρύες περιοχές γίνεται την άνοιξη, ενώ στις νότιες και θερμές το Φθινόπωρο. Η ελάχιστη θερμοκρασία φυτρώματος είναι γύρω στους 5 ο C. - Οι αποστάσεις των γραμμών κυμαίνονται από 20-40 εκατοστά ανάλογα με την ποικιλία. - Το κτηνοτροφικό μπιζέλι είναι φυτό ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες και γι αυτό καλλιεργείται στις δροσερές περιοχές. Οι υψηλές θερμοκρασίες είναι βλαβερές κυρίως κατά την εποχή της άνθησης και του
σχηματισμού των λοβών. Έτσι το κτηνοτροφικό μπιζέλι για καρπό μόνο σε δροσερές περιοχές, σε μεγάλα υψόμετρα ή γεωγραφικά πλάτη επιτυγχάνει. - Κατά την εποχή της άνθησης θερμοκρασίας 2 έως 3ο C κάτω από το μηδέν είναι επιζήμιες. ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ Εκτός από τα καλλιεργητικά μέτρα όπως η αμειψισπορά και η πυκνή σπορά για την καταπολέμηση των ζιζανίων χρησιμοποιούνται και φυτοφάρμακα όπως είναι τα Bladex, Dacthal, Tribunix, Gesagard και άλλα τα οποία χρησιμοποιούνται αμέσως μετά τη σπορά και πριν φυτρώσουν τα μπιζέλια και καταπολεμούν ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη ζιζάνια. Επίσης, χρησιμοποιείται το Stomp το οποίο εφαρμόζεται πριν από τη σπορά για την καταπολέμηση των παραπάνω ζιζανίων. Για την καταπολέμηση της αγριόβρωμης χρησιμοποιείται το Carbyne. ΑΡΔΕΥΣΗ Για την απόληψη υψηλών αποδόσεων το μπιζέλι χρειάζεται επάρκεια υγρασίας ιδίως κατά το στάδιο της άνθησης. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ Το κατάλληλο στάδιο συγκομιδής του κτηνοτροφικού μπιζελιού για σανό είναι όταν έχουν σχηματισθεί καλά οι περισσότεροι λοβοί του. Για την παραγωγή καρπού και επομένως και σπόρου το κτηνοτροφικό μπιζέλι πρέπει να συγκομίζεται όταν οι λοβοί του έχουν ωριμάσει φυσιολογικά και συγκεκριμένα όταν το μεγαλύτερο ποσοστό των λοβών αποκτήσει το κιτρινοπράσινο χρώμα. ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Βρούχος. Όπως στο βίκο έτσι και στο μπιζέλι ο βρούχος προξενεί μεγάλες ζημιές. Η καταπολέμησή του γίνεται κυρίως με τον ψεκασμό και διαφόρων εντομοκτόνων κατά την έναρξη της άνθησης. Τ Ο Ρ Ε Β Υ Θ Ι - Η σπορά του ρεβυθιού παλαιότερα γινόταν μόνο την Άνοιξη (από 15 Φεβρουαρίου έως 15 Μαρτίου). Σήμερα με τη δημιουργία νέων μικρόσπερμων ποικιλιών ανθεκτικών στις χαμηλές θερμοκρασίες (μέχρι - 10 ο C) κτηνοτροφικού ρεβυθιού η σπορά μπορεί να γίνει από το Φθινόπωρο. - Ένα βαθύ όργωμα και δισκοσβάρνισμα είναι αρκετά για να γίνει η εγκατάσταση της καλλιέργειας του ρεβυθιού. - Η λίπανση γίνεται με 6-7 μονάδες φωσφόρου. Άζωτο δεν συνιστάται να εφαρμόζεται πλην των περιπτώσεων εκείνων όπου διαπιστώνεται παντελής έλλειψη αζωτοβακτηρίων στο έδαφος. Επίσης, δεν συνιστάται να προστίθεται Κ στο έδαφος πλην των περιπτώσεων των πολύ αμμωδών και φτωχών σε κάλιο εδαφών. - Η χρησιμοποιούμενη ποσότητα σπόρου είναι 18-20 κιλά για τις μεγαλόσπερμες και 14-16 κιλά για τις μικρόσπερμες και μεσόσπερμες ποικιλίες. - Σε περιπτώσεις που στο έδαφος δεν υπάρχει ο κατάλληλος πληθυσμός των αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων συνιστάται εμβολισμός με αζωτοβακτήρια από το εμπόριο. - Οι αποστάσεις σποράς πρέπει να είναι 20-25 εκατοστά μεταξύ των γραμμών. - Το ρεβύθι μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών από τα ελαφρά αμμώδη μέχρι και τα αργιλλώδη. Τα εδάφη δεν πρέπει να νεροκρατούν. Είναι ευαίσθητη καλλιέργεια στα αλατούχα και στα αλκαλικά εδάφη. - Το φύτρωμα του σπόρου αρχίζει από θερμοκρασία 3-5ο C.
- Είναι φυτό πολύ ανθεκτικό στην ξηρασία. Η άρδευσή του όμως στην περίοδο της άνθησης και καρποφορία αυξάνει κατά πολύ στις αποδόσεις. ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΙΑ Κατάλληλα ζιζανιοκτόνα για τη φθινοπωρινή σπορά είναι : 1) Cyanazine (Blandex 50%) με προφυτρωτική εφαρμογή με 250 γραμμάρια δραστικής ουσίας/στρέμμα. Καταπολεμά πολλά ζιζάνια. 2) Diclofop methyl (illoxan 36 EC) εφαρμόζεται μεταφυτρωτικά όταν τα φυτά της αγριόβρωμης βρίσκονται στο στάδιο των 2-4 φύλλων. Συνιστώμενη δόση 110 γραμ. δραστικής ουσίας/στρέμμα. 3) Fluazifop - butul (Fusilade 25 EC) πολύ αποτελεσματικό για καταπολέμηση αγρωστωδών ζιζανίων στα ρεβύθια. Εφαρμόζεται μεταφυτρωτικά. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ Τα ρεβύθια δεν τινάζουν σπόρους στο χωράφι και γι αυτό αφήνονται τα φυτά να ξεραθούν εντελώς μέχρι να ρίξουν τα φύλλωμά τους. Ο θερισμός και ο αλωνισμός των φυτών στα ρεβύθια γίνεται ταυτόχρονα. Χρησιμοποιούνται οι κοινές θεριζοαλωνιστικές μηχανές σιταριού με κατάλληλη ρύθμιση των κοσκίνων και του αέρα καθώς και των στροφών του τυμπάνου της μηχανής (αριθμός στροφών 400-450) ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ α) Βρούχος. Είναι έντομο αποθήκης και προσβάλλει το σπόρο σε αυτήν. Έχει 3-4 γενεές το έτος. β) Φυλλορήκτης. Προσβάλλει τα φύλλα του φυτού. γ) Πράσινο σκουλήκι. Είναι το ίδιο σκουλήκι που προσβάλλει το βαμβάκι, καλαμπόκι, τομάτα κ.α. Από τις ασθένειες κυριότερη είναι η ασκοχύτωση. Οφείλεται σε μύκητα. Οι πρώτες μολύνσεις στον αγρό μπορούν να προέλθουν από τρεις πηγές : 1) Από σπορά μολυσμένου σπόρου. 2) Από μολυσμένα φυτικά υπολείμματα προηγούμενων ετών που υπάρχουν στον αγρό. 3) Από γειτονικές μολυσμένες καλλιέργειες ρεβυθιών. ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ Απολύμανση του σπόρου με μυκητοκρόνα όπως το Benlate-T, Thiabendazole. Αμειψισπορά διετής ή τριετής με σιτάρι ή άλλα ψυχανθή που δεν προσβάλλονται από την ασκόχυτα όπως η φακή, τα κουκιά, ο βίκος. Ψεκασμός του φυλλώματος με μυκητοκτόνα όπως το Zineb, Maneb, Captan, Chlorothalonix. Κατάλληλη εποχή σποράς. Σε ανοιξιάτικη σπορά τα ρεβύθια προσβάλλονται λιγότερο συχνά από ότι σε φθινοπωρινή. Ανθεκτικές ποικιλίες. ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΡΠΟΥ ΡΕΒΥΘΙΟΥ Πρωτεϊνη 21% Λίπος 5% Κυτταρίνη 4% Τέφρα 5% Νερό 11% Το ρεβύθι αναφέρεται ότι αποτελεί καλό προηγούμενο για το βαμβάκι και ότι ανάμεσα στα ψυχανθή κατέχει εξέχουσα θέση και σαν καλό προηγούμενο του σιταριού. Τα ρεβύθια καλλιεργούνται συνήθως ξηρικά. Κάτω όμως από πολύ ξερές συνθήκες η άρδευση των ρεβυθιών προκαλεί βελτίωση των αποδόσεων. Σε περίπτωση άρδευσης θα πρέπει το χωράφι να μην υπεραρδεύεται και να νεροκρατεί γιατί αυτό εκτός των άλλων προάγει και τις φουζαριώσεις.
ΤΑ ΚΟΥΚΙΑ Τα κουκιά ανήκουν βοτανικά στο είδος Faba του γένους vicia και διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες : Τα μεγαλόσπερμα, τα μικρόσπερμα και τα ενδιαμέσου μεγέθους. Οι ποικιλίες μικρού μεγέθους χρησιμοποιούνται κυρίως για τον ξερό καρπό τους που αποτελεί υψηλής πρωτεϊνικής αξίας ζωοτροφή. Τα πλεονεκτήματα των κτηνοτροφικών κουκιών είναι : - Οι αποδόσεις τους σε καρπό είναι υψηλότερες από τις αποδόσεις των άλλων ετήσιων ξερικών ψυχανθών. - Ο καρπός τους αποτελεί άριστη για την κτηνοτροφία ζωοτροφή με ποσοστό πρωτεϊνών 25% - 34%. - Είναι φυτό ξηρικό που μπορεί να αναπτυχθεί και να αποδώσει σε όλα σχεδόν τα ελληνικά περιβάλλοντα στα οποία καλλιεργούνται σιτηρά. - Επειδή δεν πλαγιάζει προσφέρεται για πλήρη μηχανοποίηση όλων των φάσεων της καλλιέργειας και συνεπώς αποδίδει παραγωγή με χαμηλό κόστος. - Εμπλουτίζει σε μεγάλο βαθμό το έδαφος με άζωτο. ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΥ ΚΟΥΚΙΟΥ: ΠΟΛΥΚΑΡΠΗ Ο σπόρος της ποικιλίας αυτής είναι μικρού μεγέθους, μαύρος (βάρος 1000 σπόρων 340-350 γραμμάρια). Σπέρνεται με τις συνηθισμένες σπαρτικές. Σπέρνεται το Χειμώνα και είναι πρώιμη και παραγωγική. Έχει μεγάλη αντοχή στο ψύχος και ικανοποιητική στη σκλερωτίνια. Η απόδοσή της κυμαίνεται 300-500 κιλά/ στρέμμα. Ως προς το έδαφος τα κουκιά προσαρμόζονται σε μεγάλη ποικιλία τύπων, από τα πιο φτωχά ως τα πιο γόνιμα. Αναπτύσσονται όμως καλύτερα σε σχετικά βαριά πηλώδη ασβεστούχα εδάφη που συγκρατούν το νερό της βροχής αλλά με καλή υποστράγγιση. Είναι ευαίσθητα σε όξινα αλλά πιο ανθεκτικά από άλλα ψυχανθή σε αυτά. Οι υπερβολικές βροχοπτώσεις κατά το Χειμώνα δεν είναι επιθυμητές γιατί είναι αυξημένος ο κίνδυνος γενίκευσης των προσβολών από σκληρωτινίαση. Επίσης, η πολύ ζεστή και ξερή Άνοιξη περιορίζει την ανάπτυξη των φυτών και συνοδεύεται από επιδημία μαύρων αφίδων που μπορούν να μειώσουν σημαντικά την παραγωγή. Οι χειμωνιάτικου τύπου ποικιλίες αντέχουν μέχρι - 15ο C. Τεχνική της καλλιέργειας α) Προετοιμασία εδάφους: Ένα όργωμα και ένα σβάρνισμα πριν από τη σπορά είναι αρκετά. β) Λίπανση. Τα κουκιά σαν ψυχανθή δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες αζώτου και γι αυτό με κανονικές συνθήκες δεν χρειάζονται αζωτούχο λίπανση. Όταν όμως τα κουκιά καλλιεργούνται σε χωράφια που στο έδαφος τους δεν υπάρχουν πολλά αζωτοδεσμευτικά βακτήρια (όπως συμβαίνει με πολλά χωράφια που έχουν δεχθεί μονοκαλλιέργεια σιτηρών επί πολλά χρόνια) και επειδή τα φυτά στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους έχουν ανάγκη από μια μικρή παρουσία αφομοιώσιμου αζώτου, ενώ δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να αναπτύξουν αρκετές αποικίες βακτηρίων στις ρίζες τους, τότε στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους, τα φυτά αντιδρούν σε μικρή προσθήκη (2-3 μονάδες) αζώτου. Η λίπανση που συνήθως συνιστάται είναι μόνο φωσφορική και όπως έχει αποδειχθεί η ποσότητα των 6 μονάδων Ρ2Ο5/στρ. δηλαδή 30 κιλά λιπάσματος 0-20-0 κατά στρέμμα είναι όπως και στο βίκο ικανοποιητική. Σε ό, τι αφορά το κάλιο αυτό εφαρμόζεται σε περιπτώσεις φτωχών σε κάλιο εδαφών (αμμώδη εδάφη κ.λ.π.) γ) Εποχή σποράς :
Η ελάχιστη θερμοκρασία βλάστησης των σπόρων των χειμωνιάτικων κουκιών είναι γύρω στους 3ο C και τα νεαρά φυτά τους αντέχουν σε ψύχος μέχρι - 6οC ενώ τα σκληραγωγημένα (που αποθήκευσαν ήδη υδατάνθρακες) περισσότερο από -10οC. Έτσι όλα τα χειμωνιάτικου τύπου κουκιά σπέρνονται το Φθινόπωρο. Για την Ελλάδα η μεταξύ 20 Οκτωβρίου και 10 Νοεμβρίου περίοδος είναι η πλέον κατάλληλη. δ) Αποστάσεις σποράς και ποσότητα σπόρου ανά στρέμμα: Τα μικρόσπερμα κουκιά (κτηνοτροφικά) που έχουν βάρος 1000 σπόρων κάτω των 400 γραμμαρίων σπέρνονται σε γραμμές με αποστάσεις 35-45 εκατ. και γύρω στα 10 εκατοστά επί της γραμμής. Με τις αποστάσεις αυτές η ποσότητα του σπόρου που θα χρησιμοποιηθεί είναι 7-9 κιλά/στρέμμα. ΚΕΣΠΥ -ΚΑΡΟΛΟΥ 28, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.210-5236.600 FAX. 210-5239.809 -AΠΟΘΗΚΕΣ ΚΥΔΕΠ, ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΗΛ.2310-784780 FAX 2310-781537