ΕΚΦΩΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (µικρές τάξεις ηµοτικού) Σχεδιασµός σεναρίου µε θέµα «Μέσα µαζικής ενηµέρωσης» µε τη χρήση λογισµικών γενικής χρήσης, οπτικοποίησης, διαδικτύου και λογισµικών εννοιολογικής χαρτογράφησης.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ 1. Τίτλος Θ ανακαλύψω πώς µπορώ µε άλλους να επικοινωνώ! 2. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές Γλώσσα, Μελέτη περιβάλλοντος, Εικαστικά 3. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των µαθητών Βασικές γνώσεις χειρισµού Η/Υ Γνώση χρήσης των λογισµικών(που περιγράφονται παρακάτω) 4. Σκοπός και στόχοι Βασικός σκοπός του εκπαιδευτικού σεναρίου είναι να αναγνωρίσουν οι µαθητές την αναγκαιότητα της επικοινωνίας και να γνωρίσουν τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης. Στόχοι: Ως προς το γνωστικό αντικείµενο Να προσεγγίσουν την έννοια επικοινωνία και τους βασικούς κανόνες που τη διέπουν. Να γνωρίσουν τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και να συζητήσουν για την ποικιλία τους. Να γνωρίσουν τρόπους ενηµέρωσης των ανθρώπων παλιότερα και να τους συγκρίνουν µε τους σηµερινούς. Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών Να χρησιµοποιήσουν τα λογισµικά παρουσιάσεων, γενικής χρήσης και εικαστικής έκφρασης για να δηµοσιοποιήσουν το υλικό που θα παράγουν κατά τη διάρκεια της εργασίας. Να διερευνήσουν το διαδίκτυο για να συλλέξουν πληροφορίες.
Ως προς τις δεξιότητες συνεργασίας Να συνεργαστούν στις οµάδες τους, να επικοινωνήσουν τις απόψεις τους και να αξιολογήσουν τα συµπεράσµατα ώστε να παράγουν από κοινού το τελικό αποτέλεσµα. Ως προς την απόκτηση στάσεων και αξιών Να καλλιεργήσουν κριτική στάση απέναντι στα Μ. Μ. Ε. και ιδιαίτερα την τηλεόραση και να εντοπίζουν τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους καθενός από αυτά. 5. Κατηγορία λογισµικού συνδυασµός κατηγοριών λογισµικού Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του εκπαιδευτικού σεναρίου θα χρησιµοποιηθούν από τους µαθητές τα ακόλουθα λογισµικά: Εννοιολογικής χαρτογράφησης (Kidspiration) Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες Γενικής χρήσης Κειµενογράφος Υπολογιστικά φύλλα Παρουσιάσεις Εφαρµογές διαδικτύου Αναζήτηση πληροφοριών ηµιουργία Ιστολογίου Κλειστού τύπου Hot potatoes Εικαστικής έκφρασης Ζωγραφική (Paint) Revelation Natural Arts
6. ιάρκεια Εκτιµώµενη διάρκεια: 7 διδακτικές ώρες Το σενάριο απευθύνεται αρχικά σε µαθητές της Γ τάξης του ηµοτικού σχολείου. Με τις κατάλληλες αλλαγές ή τροποποιήσεις, µπορεί να προσαρµοστεί τόσο σε µικρότερες, όσο και σε µεγαλύτερες τάξεις. 7. Οργάνωση τάξης & απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή Η οργάνωση της τάξης θα είναι σε οµάδες καθώς η διδακτική προσέγγιση που προτείνεται είναι η συνεργατική διερεύνηση. Κάποιες δραστηριότητες θα πραγµατοποιηθούν στο σχολικό εργαστήριο υπολογιστών, ενώ για άλλες θα χρησιµοποιηθεί ένας φορητός υπολογιστής και ένα προβολικό µηχάνηµα (laptop and projector) Στο εργαστήριο απαιτείται ο αντίστοιχος αριθµός Η/Υ ώστε οι µαθητές να εργάζονται σε οµάδες των 2-3 ατόµων. 8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου Η διδακτική προσέγγιση που ακολουθείται είναι αυτή της συνεργατικής διερεύνησης, όπου ακολουθούνται οι παρακάτω αρχές: Αξιοποίηση των απόψεων και των άτυπων στρατηγικών των µαθητών. Ο δάσκαλος λειτουργεί ως διευκολυντής στη µαθησιακής διαδικασίας. Οι µαθητές εργάζονται σε οµάδες. Υπάρχει αλληλεπίδραση ανάµεσα στα άτοµα (δάσκαλος-µαθητές, µαθητές- µαθητές, δάσκαλος-µαθητικές οµάδες) και το πληροφορικό σύστηµα. Ο ρόλος της γλώσσας είναι καθοριστικός. Υλοποιούνται δραστηριότητες γεφύρωσης της γλώσσας των µαθητών µε τη γλώσσας της επιστήµης. Αξιοποίηση των τεχνολογικών-πολιτισµικών εργαλείων ώστε να προάγεται η συνεργασία και η διερεύνηση.
Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή των δραστηριοτήτων ανά διδακτική ώρα: 1 η ώρα Στόχος είναι η ανάδειξη των απόψεων των µαθητών. Οι µαθητές εργάζονται στο εργαστήριο Η/Υ ανά οµάδες. Τους έχει δοθεί ένα φύλλο εργασίας που τους καθοδηγεί να χρησιµοποιήσουν το λογισµικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (kidspiration). Εδώ αξίζει να σηµειωθεί πως οι µαθητές γνωρίζουν ήδη να χρησιµοποιούν το συγκεκριµένο λογισµικό και είναι εξοικειωµένοι µε τη λειτουργία του. Το αρχείο µπορεί να είναι ηµιδοµηµένο (για µικρότερες τάξεις) ή να το δηµιουργήσουν εξ αρχής οι µαθητές. Το ζητούµενο της δραστηριότητας είναι να δηµιουργήσουν οι µαθητές έναν εννοιολογικό χάρτη, όπου θα εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά µε τα ερωτήµατα: Τι είναι επικοινωνία; Πώς µπορούν να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι; Οι µαθητές θα καθοδηγηθούν να τοποθετήσουν στον πυρήνα του χάρτη τη λέξη «επικοινωνία» και να εξακτινώσουν γύρω από αυτήν έννοιες ή/ και εικόνες που θεωρούν ότι εµπεριέχονται στην έννοια «επικοινωνία». Μέσω του προβολικού, η κάθε οµάδα θα παρουσιάσει τον εννοιολογικό χάρτη που δηµιούργησε στις υπόλοιπες οµάδες. Ο δάσκαλος θα συντονίζει τη συζήτηση και θα καταγράφει τα σχόλια, που θα χρησιµεύσουν στη διαδικασία της αξιολόγησης µετά την ολοκλήρωση του σεναρίου. 2 η ώρα Στόχος είναι η προσέγγιση των τρόπων επικοινωνίας σε παλαιότερες εποχές και η σύγκριση µε τους τρόπους επικοινωνίας της σύγχρονης εποχής. Οι µαθητές θα αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο ή σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες για τον τρόπο που ενηµερώνονταν οι άνθρωποι παλαιότερα. Θα συγκεντρώνουν πληροφορίες και εικόνες τις οποίες θα αποθηκεύσουν σ ένα φάκελο που θα δηµιουργήσουν στην επιφάνεια εργασίας του Η/Υ. Ακολουθώντας τις οδηγίες του φύλλου εργασίας θα δηµιουργήσουν µια Παρουσίαση, χρησιµοποιώντας το λογισµικό παρουσιάσεων Power Point. Ο δάσκαλος θα βοηθά τους µαθητές και θα παρέχει ενίσχυση στις οµάδες που δυσκολεύονται.
Τελικό προϊόν της συγκεκριµένης δραστηριότητας θα είναι µία παρουσίαση για τους τρόπους που επικοινωνούσαν οι άνθρωποι παλαιότερα (π.χ. από τα σήµατα καπνού µέχρι τα ταχυδροµικά περιστέρια) 3 η ώρα 4 η ώρα Οι µαθητές θα χωριστούν σε τέσσερις οµάδες ανάλογα µε το µέσον ενηµέρωσης µε το οποίο θα ασχοληθεί η καθεµία.(οµάδα Εφηµερίδας, οµάδα Ραδιοφώνου, οµάδα Τηλεόρασης, οµάδα ιαδικτύου). Κάθε οµάδα θα αναζητήσει στο διαδίκτυο υλικό (κείµενα, εικόνες, βίντεο κλπ) σχετικά µε το δικό της µέσο ενηµέρωσης π.χ. Πότε δηµιουργήθηκε, από ποιον, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ή ό,τι άλλο οι µαθητές θεωρήσουν σηµαντικό προς κοινοποίηση στους υπόλοιπους. Οι µαθητές αρχικά θα αφεθούν να περιηγηθούν ελεύθερα στο διαδίκτυο και να συλλέξουν πληροφορίες. Μπορούν να αποθηκεύουν τις πληροφορίες που βρίσκουν σ ένα έγγραφο Word αντιγράφοντας και επικολλώντας τες εκεί. Αντίθετα, για τις οµάδες που δυσκολεύονται και χρειάζονται καθοδήγηση, ο δάσκαλος µπορεί να χορηγήσει ένα φύλλο εργασίας µε ερωτήσεις που θα κατευθύνουν τους µαθητές στην αναζήτησή τους. Μετά την αναζήτηση και τη συλλογή του υλικού, οι µαθητές θα κληθούν να δηµιουργήσουν µία αφίσα µε τη χρήση των λογισµικών εικαστικής έκφρασης.(ειδικότερα µε το λογισµικό Revelation Natural Arts, το οποίο επιτρέπει στους µαθητές να µεταφορτώσουν τις φωτογραφίες που έχουν ήδη συλλέξει). Με την αφίσα που θα δηµιουργήσει η κάθε οµάδα θα παρουσιάσει στις υπόλοιπες τα αποτελέσµατα της έρευνάς της. Κάθε οµάδα, επίσης, µπορεί να δηµιουργήσει µία δραστηριότητα µε τη χρήση του λογισµικού Hot potatoes (σταυρόλεξο, συµπλήρωση κενών, αντιστοίχηση, ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής κλπ) σχετική µε το δικό της µέσο ενηµέρωσης. Οι δραστηριότητες αυτές θα απευθύνονται στα µέλη των υπόλοιπων οµάδων. Θα είναι µία εργασία δηµιουργηµένη από µαθητές για µαθητές. 5 η ώρα - 6 η ώρα Στόχος η διαπίστωση των προτιµήσεων των ενηλίκων σχετικά µε τη ενηµέρωση. Οι µαθητές καλούνται να ετοιµάσουν σύντοµα ερωτηµατολόγια και να διεξάγουν µια µικρή έρευνα στο πλαίσιο της οικογένειας τους. Κάθε παιδί θα ρωτήσει τους γονείς του «Ποιο µέσο ενηµέρωσης προτιµούν». Παράδειγµα ερωτηµατολογίου:
Φύλο: άνδρας γυναίκα Ηλικία: 25-30. 30-40 40-50 50 και άνω Μέσο ενηµέρωσης που προτιµάτε: Ραδιόφωνο Τηλεόραση Εφηµερίδα ιαδίκτυο Κατόπιν κάθε οµάδα θα συγκεντρώσει τα ερωτηµατολόγια των µελών της και θα τα αποδελτιώσει δηµιουργώντας ένα πίνακες διπλής εισόδου στο λογισµικό υπολογιστικών φύλλων. Στους πίνακες αυτούς θα καταγράψει τις προτιµήσεις των γονέων σε µέσα ενηµέρωσης, ανά φύλο και ηλικία. Στο τέλος κάθε οµάδα θα δηµιουργήσει ένα γράφηµα (κατά προτίµηση ραβδόγραµµα) όπου θα παρουσιάζει τα αποτελέσµατα της έρευνάς της. Κατ επέκταση αυτό θα µπορούσε να γίνει και για τα συνολικά αποτελέσµατα, έχοντας ως δείγµα της έρευνας όλους τους γονείς συνολικά. 7 η ώρα Οι µαθητές θα δηµιουργήσουν, µε τη βοήθεια του δασκάλου, ένα ιστολόγιο όπου θα παρουσιάσουν όλες τις εργασίες που παρήγαγαν κατά τη διάρκεια εφαρµογής του σεναρίου. Το ιστολόγιο αυτό θα δηµοσιευτεί στο διαδίκτυο και µπορεί να αποτελέσει µέρος της σχολικής ιστοσελίδας ή του Σχολικού ικτύου. Σηµαντικός στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και η ενηµέρωση τόσο του στενού (συµµαθητές, δάσκαλοι γονείς) όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου (πόλη, περιφέρεια, νοµός,χώρα). 9. Φύλλα εργασίας Κρίνεται απαραίτητη η ύπαρξη φύλλων εργασίας καθώς αυτά διευκολύνουν την εργασία των µαθητών και τους βοηθούν να αποδεσµευτούν από τη στήριξη του δασκάλου. Η βοήθεια του δασκάλου πρέπει να µειώνεται συνεχώς κατά τη διάρκεια υλοποίησης του σεναρίου και να χορηγείται µόνο όπου κρίνεται απολύτως απαραίτητη. Την 1 η ώρα το φύλλο εργασίας θα περιέχει οδηγίες καθοδήγησης που θα συντονίζουν και θα διευκολύνουν τις ενέργειες των µαθητών. Σ αυτές θα περιλαµβάνονται οπωσδήποτε εικονίδια που θα εξηγούν ή θα υπενθυµίζουν τη λειτουργία κάθε πλήκτρου.
Το φύλλο εργασίας της 2 ης ώρας θα περιέχει λέξεις- κλειδιά που θα διευκολύνουν τους µαθητές στην αναζήτηση πληροφοριών καθώς και ερωτήσεις ανοικτού τύπου τις οποίες οι µαθητές θα καλούνται να απαντήσουν (π.χ. Πώς φαντάζεσαι ότι επικοινωνούσαν οι άνθρωποι πριν από την εφεύρεση του τηλεφώνου; ή Πώς νοµίζεις ότι επικοινωνούσαν οι ιθαγενείς/ πρωτόγονες φυλές στη ζούγκλα;). Οι ερωτήσεις ανοικτού τύπου από τη µια θα βοηθήσουν τους µαθητές να εστιάσουν περισσότερο στην αναζήτησή τους και από την άλλη θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης. Εδώ, θα βοηθούσε, το να συνοδεύεται η ερώτηση από µία εικόνα η οποία θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί ως αφόρµηση. Οι µαθητές θα καλούνταν αρχικά να περιγράψουν αυτό που παρουσιάζεται στη εικόνα (π.χ. ένα πουλί µε ένα σηµείωµα δεµένο στο πόδι του) κι έπειτα να προβούν σε υποθέσεις. Στην 5 η και 6 η ώρα το φύλλο εργασίας θα περιλαµβάνει το ερωτηµατολόγιο και τις οδηγίες για τη δηµιουργία του ραβδογράµµατος. 10. Πρόσθετες πληροφορίες Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σεναρίου οι µαθητές θα µπορούσαν να συλλέξουν πληροφορίες για ένα µέσο ενηµέρωσης παίρνοντας συνεντεύξεις από ειδικούς. Θα µπορούσαν να «καλέσουν» στην τάξη ένα συντάκτη εφηµερίδας, ένα ραδιοφωνικό παραγωγό, έναν παρουσιαστή τηλεοπτικής εκποµπής ή έναν κάτοχο ενηµερωτικού ιστολογίου και να συνοµιλήσουν µαζί του µέσω του Η/Υ χρησιµοποιώντας το πρόγραµµα Skype. Ακόµα καλύτερα, αν υπάρχει η δυνατότητα, να γίνει αυτό µε εκπροσώπους των µέσων ενηµέρωσης της τοπικής κοινωνίας. Από όλα τα παραπάνω φαίνεται η προστιθέµενη αξία της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Οι ίδιοι οι µαθητές θα είναι αυτοί που θα διερευνήσουν τις πηγές, θα αξιολογήσουν τις πληροφορίες και θα οικοδοµήσουν τη γνώση. Ο δάσκαλος θα έχει απλώς τη θέση του διευκολυντή και υποστηρικτή της όλης διαδικασίας. Με την χρήση των ΤΠΕ µπορούµε να πούµε και ότι οι µαθητές µαθαίνουν πώς να µαθαίνουν, αλλά και το σπουδαιότερο, ότι κατακτούν δεξιότητες υψηλού επιπέδου και φτάνουν στη µεταγνώση. Παρατήρηση: το σενάριο µπορεί να σχεδιαστεί µε τη χρήση κάποιου ή κάποιων από τα παρακάτω, που εσείς θεωρείτε κατάλληλο/α για την περίσταση:
Α) ιαδίκτυο (ανίχνευση πληροφοριών / online δραστηριότητες) Β) λογισµικό ανάπτυξης δηµιουργικότητας και ζωγραφικής (αποτύπωση ιδεών / έκθεση υλικού) Γ) Λογισµικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (ανίχνευση ιδεών / ανάπτυξη θέµατοςεξακτίνωση / οµαδοποιήση / ταξινόµηση) ) Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες (ανίχνευση / παρουσίαση υλικού) και λογισµικά οπτικοποίησης Ε) Λογισµικά γενικής χρήσης, όπως επεξεργασία κειµένου, λογιστικό φύλλο, λογισµικό παρουσίασης, κλπ. (π.χ. παραγωγή γραπτού λόγους, πίνακες διπλής εισόδου, κατασκευή παρουσίασης) ΣΤ) λογισµικά κλειστού τύπου