ηµοκρατική σχολική διοίκηση, εκ αίδευση των µαθητών στα δικαιώµατα και αρεµβάσεις µε στόχο την ροστασία των µαθητών α ό τη βία και τις διακρίσεις

Αρ.Πρωτ.Φ.1500.2/18435/2015 ηµοκρατική σχολική διοίκηση, εκ αίδευση των µαθητών στα δικαιώµατα και αρεµβάσεις µε στόχο την ροστασία των µαθητών α ό τη βία και τις διακρίσεις Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο λαίσιο της α οστολής του ως Συνήγορος του Παιδιού, α ό το 2003 µέχρι σήµερα, έχει δώσει ιδιαίτερη έµφαση στην ροάσ ιση και ροαγωγή των δικαιωµάτων του αιδιού στο χώρο του σχολείου. Οι δραστηριότητες της Αρχής στο εδίο εριλαµβάνουν αφενός τη διερεύνηση αναφορών και τη διαµεσολάβηση µε στόχο την ροστασία των δικαιωµάτων των ανηλίκων, αφετέρου δε σειρά ενεργειών ου α οσκο ούν στην καταγραφή των υ αρχόντων θεσµικών κενών ή αδυναµιών, στη διατύ ωση ροτάσεων και στην ευαισθητο οίηση των αρµοδίων αραγόντων της ολιτείας και του ευρέος κοινού σχετικά µε τα αναγκαία ρος υιοθέτηση µέτρα. Το 36,6% του συνόλου των υ οθέσεων σχετικά µε τα δικαιώµατα του αιδιού µε τις ο οίες έχει ασχοληθεί ο Συνήγορος µέχρι σήµερα αφορούν την εκ αίδευση 1, ενώ κάθε χρόνο η Αρχή ραγµατο οιεί δεκάδες ε ισκέψεις σε σχολεία ρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκ αίδευσης σε όλη τη χώρα, ό ου συναντιέται και συζητά µε οµάδες µαθητών και εκ αιδευτικούς (ενδεικτικά κατά το 2014 είχε 75 συζητήσεις µε µαθητές και µαθήτριες 2 ). Παράλληλα, σε συνεργασία µε ιευθύνσεις Εκ αίδευσης και φορείς ε ιµόρφωσης, έχει ραγµατο οιήσει µεγάλο αριθµό συναντήσεων και σεµιναρίων ενηµέρωσης και ευαισθητο οίησης εκ αιδευτικών σε ολλές εριοχές της χώρας, ό ως και συναντήσεις µε Συλλόγους γονέων και κηδεµόνων. Στο κείµενο αυτό αρουσιάζονται συνο τικά ροτάσεις της Ανεξάρτητης Αρχής σχετικά µε την δηµοκρατική διοίκηση και την εύρυθµη λειτουργία των σχολείων, την εκ αίδευση των µαθητών στα δικαιώµατα, τις σχολικές δραστηριότητες, την υ οστήριξη των µαθητών και γενικότερα την ρόληψη και την κατα ολέµηση της βίας και των διακρίσεων στο χώρο του σχολείου. Ειδικότερα, σχετικά µε την α οτελεσµατικότερη αντιµετώ ιση του φαινοµένου της βίας και του εκφοβισµού µεταξύ των αιδιών και των εφήβων, ου έχει α ασχολήσει ευρέως την ελληνική κοινωνία τελευταία, ε ισηµαίνεται ότι άγια θέση της Αρχής είναι ότι η έµφαση χρειάζεται να δίνεται στην ρόληψη και σε 1 Αναφορές 2003-Νοέµβριος 2014, http://www.synigoros.gr/resources/anafores-dp2003-2014--2.pdf 2 Βλ. http://www.0-18.gr/gia-megaloys/nea/synantiseis-me-mathites-mathitries 1

συνολικές αρεµβάσεις ου α οσκο ούν στην ισχυρο οίηση του δηµοκρατικού χαρακτήρα του σχολείου και στην οιοτική αναβάθµιση των αιδαγωγικών σχέσεων σε αυτό. ηµοκρατική σχολική διοίκηση: Ο Συνήγορος κρίνει ως ζήτηµα µεγάλης σηµασίας την ροώθηση της δηµοκρατικής διοίκησης των σχολείων, σύµφωνα και µε τις αρχές ου έχουν υιοθετηθεί α ό το Συµβούλιο της Ευρώ ης και ου έχουν εριληφθεί σε διάφορα κείµενα και εκδόσεις του 3. Για την βέλτιστη εφαρµογή της δηµοκρατίας στο σχολείο είναι α αραίτητο να διευκολύνεται και υ οστηρίζεται η λειτουργία των ροβλε όµενων οργάνων διοίκησης του σχολείου (ιδίως του Συλλόγου ιδασκόντων, των Μαθητικών Κοινοτήτων, του Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων και του Σχολικού Συµβουλίου) και να ακούγεται συστηµατικά η γνώµη των µαθητών σε όλα τα θέµατα ου τους αφορούν. Η δηµιουργία υγιούς σχολικού κλίµατος, ου εξαρτάται α ό λειάδα αραγόντων και ενεργειών της διεύθυνσης του σχολείου και των εκ αιδευτικών, κρίνεται ως καίριας σηµασίας για τη διασφάλιση της εύρυθµης λειτουργίας του σχολείου και την αντιµετώ ιση τυχόν ροβληµάτων. Οι τακτικές αιδαγωγικές συναντήσεις του Συλλόγου ιδασκόντων και οι ροβλε όµενες α ό το νόµο συναντήσεις του Σχολικού Συµβουλίου συµβάλλουν σε µεγάλο βαθµό σε αυτό το στόχο, ωστόσο αρατηρείται ότι σε ολλά σχολεία της χώρας δεν δίνεται η δέουσα ροσοχή στα ζητήµατα αυτά και χρειάζεται ισχυρότερη αρέµβαση του Υ ουργείου για την υλο οίησή τους. Σχολικοί κανονισµοί: Ο Συνήγορος έχει τονίσει την µεγάλη σηµασία ου έχει η εκ όνηση και τήρηση σχολικών κανονισµών µε τη συµµετοχή όλων των µελών της σχολικής κοινότητας. Μάλιστα, µε ε ιστολή του ρος την Υ ουργό Παιδείας 4 to 2009 ρότεινε τη δια νόµου ρύθµιση της διαδικασίας αυτής και αροχή σχετικών κατευθύνσεων ρος τα σχολεία, καθώς µέχρι σήµερα δεν έχει ροβλεφθεί συναφής υ οχρέωση στη νοµοθεσία, δεν έχει υ άρξει συναφής εγκύκλιος εκ µέρους του Υ ουργείου, αν και κρίνεται ιδιαίτερα ωφέλιµη για την ροαγωγή του δηµοκρατικού φρονήµατος στις σχολικές µονάδες. Στην ε ιστολή αυτή, εκτός α ό την ρόταση για ειδική νοµοθετική ρύθµιση, είχε τονιστεί ότι «Ο Συνήγορος του Παιδιού θεωρεί σκό ιµη την έκδοση εκ µέρους του Υ ουργείου Παιδείας κατευθυντηρίων οδηγιών για τη φιλοσοφία και το δυνητικό εριεχόµενο των σχολικών κανονισµών. Στο σχετικό κείµενο θα είναι καλό να δίνεται έµφαση στις αρχές της δηµοκρατικής διοίκησης και στα δικαιώµατα όσο και τις ευθύνες εκ αιδευτικών και µαθητών. Θετικό θα ήταν ε ίσης να ροβλέ ονται διαδικασίες 3 Βλ. για παράδειγµα «Democratic Governance of Schools, C.o.E. 2007» και «Χάρτης του Συµβουλίου της Ευρώπης για την Παιδεία της ηµοκρατίας και τα Ανθρώπινα ικαιώµατα» που υιοθετήθηκε στο πλαίσιο της Σύστασης CM/ Rec (2010) 7 της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου. 4 Επιστολή Συνηγόρου µε αρ.πρωτ. 266/20.10.09 «Σχολικοί Κανονισµοί και ηµοκρατική ιοίκηση στη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση», http://www.synigoros.gr/resources/keimeno-parathrhsewn-synhgoroy.pdf 2

συµµετοχής των µαθητών στην ε ίλυση συγκρούσεων και στη διαχείριση εριστατικών βίας, ό ως και διατύ ωσης αρα όνων και ροσφυγής σε ανώτερα όργανα σε ερι τώσεις αµφισβήτησης των λαισίων εφαρµογής των σχολικών κανονισµών.» Ά οψη του Συνηγόρου είναι ότι ο σχολικός κανονισµός, αφού εγκριθεί α ό το Σχολικό Συµβούλιο, ύστερα α ό γόνιµο διάλογο µε συµµετοχή εκ αιδευτικών, µαθητών και γονέων, της εκάστοτε σχολικής µονάδας, θα ρέ ει να διαβιβάζεται στην ροϊστάµενη εκ αιδευτική αρχή για τελική έγκριση, ύστερα α ό έλεγχο ότι δεν εριλαµβάνει ροβλέψεις ου αντίκεινται στη νοµοθεσία. Και αυτό ροτείνεται διότι έχει δια ιστωθεί ότι σε ορισµένα σχολεία ε ιδιώκεται α ό τις διευθύνσεις µέσω του ρόβλεψης του σχολικού κανονισµού να ε ιβάλλονται µη ροβλε όµενες στη νοµοθεσία κυρώσεις (ό ως.χ. σε υ όθεση ου χειρίστηκε η Αρχή, στην ο οία σχολικός κανονισµός ροέβλε ε τον α οκλεισµό µαθητή α ό σχολικές εκδηλώσεις όταν συγκεντρώνει συγκεκριµένο αριθµό ωριαίων α οβολών). Σχολική ειθαρχία, κυρώσεις και εναλλακτικά µέτρα: Με αφορµή υ οθέσεις ου διερεύνησε αλλά και ληροφορίες ου λαµβάνει α ό µαθητές και εκ αιδευτικούς σχετικά µε την ε ιβολή κυρώσεων σε µαθητές, ο Συνήγορος έχει α ευθύνει συναφείς ροτάσεις ρος το Υ ουργείο Παιδείας 5, ό ου µεταξύ άλλων ε εσήµανε ότι το Π.. 104/1979 ου ρυθµίζει τα ζητήµατα των κυρώσεων/ οινών στη ευτεροβάθµια Εκ αίδευση, χρειάζεται να ε ικαιρο οιηθεί, ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα σχολεία να αξιο οιούν ερισσότερες εναλλακτικές µεθόδους «συµµόρφωσης» των µαθητών, να καθίσταται δε σαφές ότι η αλλαγή σχολικού εριβάλλοντος είναι το έσχατο µέτρο, το ο οίο λαµβάνει χώρα µόνο ρος το συµφέρον του µαθητή και εφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα αιδαγωγικά µέτρα/κυρώσεις. Ε εσήµανε ε ίσης ότι οι α οφάσεις του Συλλόγου ιδασκόντων, ως εκτελεστές διοικητικές ράξεις, υ όκεινται σε έλεγχο α ό αντός είδους ελεγκτικούς της διοίκησης µηχανισµούς. Αν και της ε ιστολής του Συνηγόρου ακολούθησε εγκύκλιος του Υ ουργείου Παιδείας 6 ου υιοθέτησε τις ροτάσεις της Αρχής, το τελευταίο σηµείο δεν έχει γίνει ακόµη α οδεκτό και δεν εριλήφθηκε σε αυτήν. Η ε ικοινωνία στο σχολείο ο ρόλος των υ ευθύνων τµηµάτων στη δευτεροβάθµια εκ αίδευση: Σχεδόν σε όλες τις συναντήσεις συζητήσεις του Συνηγόρου του Παιδιού µε µαθητές και µαθήτριες, το ζήτηµα της ε ικοινωνίας ανάµεσα σε εκ αιδευτικούς και µαθητές τίθεται ολλα λά α ό τα αιδιά, ιδίως στη δευτεροβάθµια εκ αίδευση. Ο Συνήγορος έχει ε ισηµάνει ε ανειληµµένα 7 5 Βλ. επιστολή µε Αριθµ. Πρωτ.28/11.05.10 µε θέµα «Το µέτρο της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση», 6 Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας που ακολούθησε (Αριθµ.Πρωτ.141522 /Γ2 9/11/2010) 7 Βλ. π.χ. «H επικοινωνία και η συµµετοχή να γίνουν προτεραιότητα στο σχολείο», ελτίο Τύπου 10.9.2007, http://www.synigoros.gr/resources/docs/201671.pdf 3

το αίτηµα και δικαίωµα των µαθητών για ερισσότερο χρόνο και οιοτικότερο εριεχόµενο στην ε ικοινωνία τους µε τους εκ αιδευτικούς και για ουσιαστικό διάλογο στα θέµατα ου τους α ασχολούν. Για την βελτίωση αυτής της ε ικοινωνίας είναι σκό ιµο να γίνουν ερισσότερες ε ιµορφώσεις εκ αιδευτικών, αλλά και να ληφθούν θεσµικά µέτρα ου θα την διευκολύνουν. Στην ρωτοβάθµια εκ αίδευση, ο/η εκ αιδευτικός υ εύθυνος της τάξης είναι σκό ιµο να αφιερώνει τακτικά χρόνο στη συζήτηση µε τα αιδιά σχετικά µε τη συνεργασία και τη συνύ αρξή τους στο σχολείο και την ε ίλυση τυχόν συγκρούσεων ή άλλων ροβληµάτων. Στην δευτεροβάθµια εκ αίδευση εκτίµηση του Συνηγόρου είναι ότι οι οριζόµενοι εκ αιδευτικοί ως «υ εύθυνοι τµήµατος», εκτός α ό τα καθήκοντα ου σχετίζονται µε την αρακολούθηση της φοίτησης και των α ουσιών των µαθητών, είναι σκό ιµο να αναλαµβάνουν και την ε ικοινωνία µαζί τους τόσο σε συλλογικό όσο και σε ατοµικό ε ί εδο. Προκειµένου να αντα οκρίνονται µε τον καλύτερο δυνατό τρό ο σε αυτή τους την α οστολή, οι εκ αιδευτικοί χρειάζεται να ε ιµορφώνονται σχετικά, να ορίζονται και µε βάση τις σχετικές ικανότητές τους, να ροβλέ εται δε η διάθεση τουλάχιστον µίας ώρας α ό το εβδοµαδιαίο ρόγραµµα διδακτικών καθηκόντων τους στην ροώθηση της ε ικοινωνίας µε τους µαθητές και τις µαθήτριες του τµήµατός τους. Λειτουργία των µαθητικών κοινοτήτων: Ο Συνήγορος έχει εκφράσει ε ανειληµµένα την ά οψη ότι χρειάζεται να υ άρξουν αρεµβάσεις για την ουσιαστική λειτουργία του θεσµού των µαθητικών κοινοτήτων και ότι στο ξεκίνηµα της κάθε σχολικής χρονιάς θα ρέ ει να γίνονται συζητήσεις στις τάξεις ροκειµένου οι µαθητές να αντιλαµβάνονται καλύτερα τις δυνατότητες ου τους δίνονται βάσει της νοµοθεσίας, και τις ευθύνες ου αναλαµβάνουν όταν εκλέγονται 8. Με βάση τις δια ιστώσεις του τόσο α ό τον χειρισµό αναφορών όσο και α ό τις συζητήσεις µε µαθητές και εκ αιδευτικούς, ο Συνήγορος κατέληξε ότι χρειάζεται να ε ικαιρο οιηθεί η σχετική µε τις µαθητικές κοινότητες νοµοθεσία, και αράλληλα να αναληφθούν µέτρα εκ µέρους του Υ ουργείου Παιδείας για την ε ιµόρφωση των εκ αιδευτικών και την καλύτερη οργάνωση του θεσµού. Το 2014 µάλιστα, συνεργαζόµενος µε το Ίδρυµα της Βουλής των Ελλήνων είχε την δυνατότητα να συζητήσει ένα ροσχέδιο νοµοθετήµατος µε τα µέλη της Βουλής των Εφήβων, στο λαίσιο της 19ης Συνόδου τους, στην ο οία υιοθετήθηκε κείµενο ρότασης νέου Κανονισµού Μαθητικών Κοινοτήτων 9. Στη συνέχεια διοργάνωσε συναντήσεις 8 Βλ. Ανοικτή επιστολή σε µαθητές και µαθήτριες, http://www.synigoros.gr/resources/epistoli_27_11-- 3.pdf, ελτίο Τύπου «Ο θεσµός των µαθητικών κοινοτήτων στα σχολεία», http://www.synigoros.gr/resources/docs/201059.pdf, 9 http://www.0-18.gr/gia-megaloys/nea/neo-kanonismo-mathitikon-koinotiton-eisigithike-o-synigoros-toypaidioy-sti-boyli-ton-efibon 4

διαβούλευσης µε εκ αιδευτικούς 10 και έχει ήδη καταλήξει σε κείµενο ρότασης για νέα υ ουργική α όφαση ου θα ρυθµίζει τα ισχύοντα. Η εκ αίδευση στα ανθρώ ινα δικαιώµατα και τα δικαιώµατα του αιδιού µε συµµετοχικές και βιωµατικές µεθόδους: Ο Συνήγορος έχει τονίσει την αναγκαιότητα εκ αίδευσης των µαθητών στα ανθρώ ινα δικαιώµατα και τα δικαιώµατα του αιδιού α ό τις ρώτες τάξεις της ρωτοβάθµιας εκ αίδευσης διαρκώς µέχρι και την ολοκλήρωση της δευτεροβάθµιας, µε συµµετοχικές και βιωµατικές µεθόδους, έτσι ώστε να γίνονται ερισσότερο κατανοητά τα δικαιώµατα, τα αιδιά να αναλαµβάνουν ευθύνες για τον σεβασµό και την ροάσ ισή τους, να µαθαίνουν ώς να ενεργούν σε ερι τώσεις ου γίνονται θύµατα ή µάρτυρες µιας αραβίασης δικαιώµατος. Η εκ αίδευση στα δικαιώµατα θα ρέ ει να εριλαµβάνει ευαισθητο οίηση των µαθητών για όλο το φάσµα των δικαιωµάτων, ό ως ροβλέ ονται α ό τις διεθνείς συµβάσεις και την εθνική νοµοθεσία, και εκ αίδευσή τους στο σεβασµό της διαφορετικότητας, την α οφυγή του ρατσισµού, της ξενοφοβίας και της οµοφοβίας, στην ε ίλυση συγκρούσεων και στη διαµεσολάβηση. Μ ορεί να γίνεται τόσο µέσω συναφών µαθηµάτων (.χ. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγής Ε'/ΣΤ' ηµοτικού και Γ Γυµνασίου, Πολιτειακή Παιδεία Α' και Β' Λυκείου), όσο και µέσω άλλων µαθηµάτων (φιλολογικών, ξένων γλωσσών, νέων τεχνολογιών, κλ ), ερευνητικών εργασιών, σχολικών δραστηριοτήτων, κ.α. Ωστόσο αξιολογείται εξαιρετικά σηµαντικό αφενός όλοι οι εκ αιδευτικοί να είναι οι ίδιοι ενήµεροι και ευαισθητο οιηµένοι ώστε να µ ορούν να αναφέρονται στα δικαιώµατα µέσω διαθεµατικότητας, αφετέρου δε να χρησιµο οιούνται βιωµατικές µέθοδοι εκ αίδευσης, αιχνίδια ρόλων και να διεξάγονται τακτικά σχετικές συζητήσεις ροκειµένου τα αιδιά να κατανοούν στην ράξη το νόηµα των δικαιωµάτων και τις διαδικασίες για την υλο οίησή τους σε κάθε ερίσταση. Σηµειώνεται ότι το Συµβούλιο της Ευρώ ης έχει εκδώσει συναφή εγχειρίδια εκ αίδευσης στα ανθρώ ινα δικαιώµατα (Compass και Compassito) τα ο οία έχουν εγκριθεί και αναρτηθεί σε ιστοχώρο του Υ ουργείου Παιδείας 11. Οι σχολικές δραστηριότητες και η λειτουργία της ευέλικτης ζώνης στην ρωτοβάθµια και στη δευτεροβάθµια εκ αίδευση: ια ίστωση της Αρχής α ό την ε ικοινωνία της µε τα αιδιά και τους εκ αιδευτικούς είναι ότι η ευέλικτη ζώνη και οι σχολικές δραστηριότητες ( ρογράµµατα αγωγής υγείας, εριβαλλοντικά και ολιτιστικά) συνεισφέρουν σε ολύ µεγάλο βαθµό στη διαµόρφωση καλού σχολικού κλίµατος, στην ανά τυξη δεσµών, τόσο ανάµεσα 10 http://www.0-18.gr/gia-megaloys/nea/synantisi-diaboyleysis-gia-tis-mathitikes-koinotites-stithessaloniki/ 11 http://www.minedu.gov.gr/publications/docs2012/120517_compass_edition_gr.pdf, 5

στα αιδιά όσο και µεταξύ µαθητών και εκ αιδευτικών, στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, στην ροαγωγή της έκφρασης και την ενίσχυση της αυτο ε οίθησης των µαθητών, στη δηµιουργική εκτόνωση των εντάσεων ου βιώνουν και στην ροαγωγή του κοινωνικο οιητικού ρόλου του σχολείου. Για τον λόγο αυτό ο Συνήγορος έχει ε ανειληµµένα ε ισηµάνει την αναγκαιότητα να υλο οιείται η ευέλικτη ζώνη στην ρωτοβάθµια, αλλά και να υ άρξει σχεδιασµός για την εισαγωγή της στη δευτεροβάθµια, µε καθιέρωση ωρών στο ωρολόγιο ρόγραµµα 12. Γενικότερα, τα ρογράµµατα των σχολικών δραστηριοτήτων είναι καλό να α ευθύνονται σε όλους τους µαθητές του σχολείου και όχι µόνο σε όσους µ ορούν να διαθέσουν χρόνο έραν του σχολικού ωραρίου. Ε ίσης είναι σκό ιµο, για να διαφυλαχθεί η οιότητα και ο καλός συντονισµός τους, να ορίζονται, ό ως αλαιότερα, σε κάθε εκ αιδευτική εριφέρεια ένας εκ αιδευτικός για κάθε ενότητα δραστηριοτήτων (αγωγής υγείας, εριβαλλοντικά και ολιτιστικά). Ως ρος τις αθλητικές δραστηριότητες, ο Συνήγορος έχει ε ίσης ε ισηµάνει την αναγκαιότητα να διεξάγονται, λην των ωρών γυµναστικής, και άλλες οικίλες αθλητικές εκδηλώσεις, µε την ροϋ όθεση ότι διαφυλάσσεται το υγιές φίλαθλο νεύµα. Ερευνητικές εργασίες: Ο Συνήγορος διερεύνησε το ζήτηµα της υλο οίησης του µαθήµατος «ερευνητική εργασία (project)» στη δευτεροβάθµια εκ αίδευση, έ ειτα α ό αναφορά αλλά και τον έντονο ροβληµατισµό εκ αιδευτικών και µαθητών σχετικά µε υ ουργική α όφαση (124062/Γ2/6.9.2013), η ο οία φαίνεται να εριορίζει σηµαντικά τα αιδαγωγικά του οφέλη. Η Αρχή έχει δια ιστώσει και ε ισηµάνει στο Υ ουργείο Παιδείας ότι το µάθηµα αυτό, ου εισήχθη τη σχολική χρονιά 2011-2012, αξιολογείται α ό τη σχολική κοινότητα ως ένα α ό τα ιο καινοτόµα και θετικά βήµατα ου έγιναν τα τελευταία χρόνια στην εκ αίδευση, λόγω του διε ιστηµονικού, διαθεµατικού, οµαδοσυνεργατικού και βιωµατικού του χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτό, ο Συνήγορος έθεσε υ όψη του Υ ουργείου την εκτίµησή του ως ρος τις αναγκαίες ροϋ οθέσεις ροκειµένου το µάθηµα αυτό να υ ηρετήσει τον καινοτόµο χαρακτήρα του και να ε ιτελέσει µε τον καλύτερο τρό ο την αιδαγωγική του α οστολή. Μεταξύ άλλων, ρότεινε στο Υ ουργείο να µεριµνήσει για τη συνεχή και κατάλληλη ε ιµόρφωση των εκ αιδευτικών ου αναλαµβάνουν ερευνητικές εργασίες, να ροωθήσει τη διεξαγωγή αξιολόγησης σχετικά µε τον τρό ο υλο οίησής τους και να ε ανεξετάσει συνολικά τους ροβλε όµενους όρους, ιδίως εκείνους ου εγγυώνται τη διαθεµατικότητα και τη διε ιστηµονικότητα, καθώς και το λαίσιο διεξαγωγής 12 Βλ. Επιστολή της Συνηγόρου του Πολίτη στον Υπουργό Παιδείας, µε αφορµή το νοµοσχέδιο για τη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση µε αρ. πρωτ. Φ.1000.2/33552/2013 από 23.8.2013, http://www.synigoros.gr/resources/epistoli-pros-ypourgo-paideias.pdf 6

του µαθήµατος. Ε ίσης, ροτάθηκε η συνδιδασκαλία του α ό ε ιµορφωµένους εκ αιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων, η ανάθεσή του σε εκ αιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων, η διάθεση του α αραίτητου διδακτικού χρόνου, η συγκρότηση κατά το δυνατόν ολιγάριθµων οµάδων µαθητών και η διασφάλιση του δικαιώµατος των µαθητών να ε ιλέγουν το θέµα ου τους ενδιαφέρει. Το ζήτηµα αυτό αναδείχθηκε και στην Ετήσια Έκθεση της Αρχής για το 2013. 13 Οι ενέργειες για την ρόληψη και την αντιµετώ ιση της βίας στο σχολείο: Ο Συνήγορος έχει συµµετάσχει σε ολλές συναντήσεις και ε ιτρο ές σχετικά µε το ζήτηµα της ρόληψης και αντιµετώ ισης της σχολικής βίας και έχει α οστείλει τις α όψεις του εγγράφως ρος το Υ ουργείο Παιδείας 14. Ά οψη της Αρχής είναι ότι χρειάζεται να δοθεί έµφαση στην ρόληψη, στην ε ιµόρφωση και ενδυνάµωση των εκ αιδευτικών και στην εσωτερική οργάνωση της κάθε σχολικής µονάδας σχετικά µε τη διαχείριση των εριστατικών βίας, µε έµφαση στην ε ικοινωνία και στην υ οστήριξη τόσο των θυτών όσο και των θυµάτων, για την αναζήτηση ειρηνικών τρό ων ε ίλυσης των συγκρούσεων και α οτρο ή της ε ανάληψης των ράξεων ου ροξενούν δυσάρεστα συναισθήµατα σε άλλους µαθητές. Ειδική θεµατική ενδιαφέροντος θα ρέ ει να α οτελεί το ζήτηµα του διαδικτυακού εκφοβισµού (cyber bullying) και να διεξάγονται συζητήσεις και ε ιµορφώσεις για τα θέµατα αυτά. Ο Συνήγορος έχει εκφράσει θετική ά οψη σχετικά µε τον ορισµό υ ευθύνων για τα θέµατα ε ίλυσης συγκρούσεων σε κάθε σχολική µονάδα, µε την ροϋ όθεση ότι οι εκ αιδευτικοί αυτοί ε ιµορφώνονται και ε ο τεύονται διαρκώς ώστε να µ ορούν να συνδράµουν στον βέλτιστο χειρισµό τέτοιων καταστάσεων. Πάντως, ά οψη της Αρχής, ου εκφράστηκε και σε ρόσφατο ελτίο Τύ ου είναι ότι θεωρείται λέον αναγκαίο να ε ανα ροσδιοριστεί ο δηµόσιος λόγος σχετικά µε τη σχολική βία και τον εκφοβισµό και να δοθεί µεγαλύτερη έµφαση στο δηµοκρατικό και τον κοινοτικό χαρακτήρα του σχολείου 15. Κατά τα άλλα, οι σχολικές δραστηριότητες και η εκ αίδευση στα δικαιώµατα µ ορούν να καλύ τουν και τα θέµατα ρόληψης και αντιµετώ ισης της βίας στο σχολείο. Προστασία των µαθητών α ό οικογενειακή βία και αραµέληση: Ο ρόλος των εκ αιδευτικών κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιµος στο εδίο της ροστασίας των µαθητών α ό την ενδοοικογενειακή βία και την αραµέληση. Ο νόµος 3500/06 έχει ροβλέψει ρητά τις υ οχρεώσεις των εκ αιδευτικών στις 13 http://www.synigoros.gr/resources/docs/08-oikogeneia.pdf, σελ. 86-87 14 Βλ. για παράδειγµα «Σηµαντικοί παράγοντες για την πρόληψη και την αντιµετώπιση της βίας µεταξύ µαθητών στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση», εκέµβριος 2010, Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας που υιοθέτησε τις προτάσεις της Αρχής: http://www.minedu.gov.gr/publications/docs2011/egkyklios_prolhpsh_antimetwpish biasepithetikoth mathhtwn_110214.pdf 15 http://www.synigoros.gr/resources/dt-hmera-kata-bias-sxoleio-2015.pdf 7

ερι τώσεις ου ληροφορούνται ή δια ιστώνουν ότι µαθητές έχουν γίνει θύµατα ενδοοικογενειακής βίας. Αναγκαία για την ορθή υ οστήριξη των µαθητών και τη διερεύνηση συναφών υ οθέσεων είναι η διασύνδεση των σχολείων µε τις κατάλληλες υ ηρεσίες της κοινότητας. Η ένταξη κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων στα σχολεία είναι ένα αίτηµα ου έχει διατυ ώσει ο Συνήγορος εδώ και ολλά χρόνια, ε ισηµαίνεται ωστόσο ότι η ολιγόµηνη το οθέτηση ε αγγελµατιών των αρα άνω ειδικοτήτων, µέσω ε ιδοτούµενων Ευρω αϊκών ρογραµµάτων, χωρίς ροετοιµασία, κατευθύνσεις, σαφές λαίσιο εργασίας και δεοντολογίας και ε ο τεία µ ορεί να δηµιουργεί σοβαρούς κινδύνους. Α ό τις ε ισκέψεις στα σχολεία και τις ε αφές του Συνηγόρου µε τους εκ αιδευτικούς, εκτιµάται ε ίσης α αραίτητο το Υ ουργείο να διευκρινίσει στους εκ αιδευτικούς ότι οι διευθύνσεις των σχολείων έχουν δυνατότητα να αρα έµ ουν ρος τις εισαγγελικές αρχές, λην των υ οθέσεων αναφερόµενης ή δια ιστούµενης ενδοοικογενειακής βίας, και ερι τώσεις εµφανούς αραµέλησης των µαθητών α ό τους γονείς τους, ιδίως όταν µετά α ό ε ανειληµµένες συστάσεις του σχολείου οι γονείς δεν συµµορφώνονται και «αραβαίνουν τα καθήκοντα ου τους ε ιβάλλει το λειτούργηµά τους», ο ότε το δικαστήριο ή ο εισαγγελέας, σύµφωνα µε το 1532 ΑΚ µ ορούν να διατάξουν αυτε αγγέλτως ο οιοδή οτε ρόσφορο µέτρο. Για τις ερι τώσεις της σχολικής διαρροής ή της ελλι ούς φοίτησης µαθητών, ιδίως στην υ οχρεωτική 10χρονη εκ αίδευση, ροτείνεται να υ άρξει ρόβλεψη της δυνατότητας συνεργασίας των διευθύνσεων των σχολείων µε τις κοινωνικές υ ηρεσίες της το ικής αυτοδιοίκησης, ροκειµένου να διεξάγουν έρευνα και να ενηµερώνουν τους γονείς, ριν την ιθανή αρα οµ ή των υ οθέσεων στην εισαγγελική αρχή. Λειτουργία των Συµβουλευτικών Σταθµών Νέων και δικτύωση των σχολείων µε τις το ικές υ ηρεσίες ψυχικής υγείας και κοινωνικής ρόνοιας: Ά οψη του Συνηγόρου είναι ότι οι Συµβουλευτικοί Σταθµοί Νέων ε ιτελούν σηµαντικό ρόλο στην υ οστήριξη των σχολικών µονάδων για την αντιµετώ ιση οικίλων συµ εριφορών και ροβληµάτων των µαθητών ου εκφεύγουν του αιδαγωγικού ρόλου των εκ αιδευτικών, όµως σχετίζονται µε την ευρύτερη α οστολή του σχολείου. Ε ιθυµητή είναι η ε αρκής και διε ιστηµονική στελέχωση των Σ.Σ.Ν. ό ως είχε ροβλεφθεί αρχικά, έτσι ώστε να υ άρχει σφαιρική και ε αρκής αντιµετώ ιση των ζητηµάτων ου τίθενται υ όψη τους α ό εκ αιδευτικούς και γονείς. Σηµαντικό ζήτηµα ε ίσης είναι να διευκρινισθεί η δυνατότητα ε ικοινωνίας των υ ευθύνων των Σ.Σ.Ν. ου διαθέτουν συναφή κατάρτιση, α ευθείας µε µαθητές, ακόµη και χωρίς την άδεια των γονέων τους, σε ερι τώσεις ου εικάζεται ανάγκη ροστασίας του αιδιού α ό ιθανή αραµέληση ή άσκηση βίας εκ µέρους του γονέα. Ειδικότερα για το θέµα αυτό ο 8

Συνήγορος έχει α ευθύνει σχετικό έγγραφο στα συναρµόδια Υ ουργεία 16, αλλά δεν έχει λάβει α άντηση α ό το Υ ουργείο Παιδείας. Πέραν του ρόλου των Σ.Σ.Ν. θα ρέ ει να τονίζεται στις σχολικές µονάδες ότι χρειάζεται να γνωρίζουν όλες τις υ ηρεσίες κοινωνικής ρόνοιας και ψυχικής υγείας για αιδιά και οικογένειες της εριοχής τους και να αρα έµ ουν σε αυτές τους γονείς ό οτε κρίνεται σκό ιµο για το συµφέρον των αιδιών µαθητών τους. Συµµετοχή των µαθητών στην αξιολόγηση των καθηγητών. Το θέµα αυτό συνδέεται αφενός µε το δικαίωµα της έκφρασης της γνώµης των µαθητών, αφετέρου δε µε τη βελτίωση της οιότητας της εκ αίδευσης. Μία α ό τις ροτάσεις ου έχουν διατυ ώσει ε ανειληµµένα µαθητές ρος τον Συνήγορο και έχει αναδείξει η Αρχή ως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι «να µελετηθεί ένα σύστηµα για τη συµµετοχή και των µαθητών στην αξιολόγηση των εκ αιδευτικών, µε βάση κριτήρια ό ως η µεταδοτικότητα, η διεξαγωγή του µαθήµατος µε ενδιαφέροντα τρό ο και η ροσω ική ε αφή τους µε τους µαθητές» 17. Ο Συνήγορος είναι διατεθειµένος να συζητήσει την ρόταση αυτή µε τους αρµόδιους αράγοντες του Υ ουργείου, εφόσον υ άρξει σχετικό ενδιαφέρον. Πληροφορίες: Σταµατία Πα αδηµητρίου, Ειδική ε ιστήµων (τηλ.: 2131306816) 16 Επιστολή 20.6.2013, αρ.πρωτ.φ.1000.2/24645/2013 17 Βλ. «Προτάσεις µαθητών για ένα σχολείο που µας σέβεται και µας υπολογίζει», 2008, http://www.synigoros.gr/resources/synoyh-protasewn-ma8htwn-hmeres-dialogoy-2007-2008.pdf 9