MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΛΙΠΩΝ- ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Θέµατα ιάλεξης Ο ρόλος της διατροφής στην εµφάνιση ασθενειών της καρδιάς Επίδραση της άσκησης στη συγκέντρωση των λιποπρωτεϊνών στο αίµα οµή και ρόλος των πρωτεϊνών στην άσκηση ιαφορά µεταξύ υπερτροφίας και υπερπλασίας του µυϊκού ιστού Λίπη και αθηροσκλήρυνση ιατροφή, άσκηση και αθηροσκλήρυνση Καρδιοαγγειακές παθήσεις, αρτηριοσκλήρωση, αθηροσκλήρωση Στεφανιαία νόσος του µυοκαρδίου «κακή χοληστερόλη» (LDL) «καλή χοληστερόλη» (ΗDL) oxldl και αθηρωµατικές πλάκες Μονοακόρεστα Λ.Ο. Πολυακόρεστα Λ.Ο. Φυτικές ίνες «Άπλωµα τροφής» Αθροιστικές επιδράσεις της άσκησης (+ HDL) Αύξηση ΑΚ:ΚΟ Λ.Ο. Χοληστερόλη Κορεσµένα Λ.Ο. Ζάχαρη Μεσογειακή ίαιτα Ναι: ηµητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο Μέτρο: Γαλακτοκοµικά, ψάρια, πουλερικά Σπάνια: Κόκκινο κρέας, αυγά, γλυκά Κρασί, καθηµερινή σωµατική άσκηση, µεσηµεριανός ύπνος Λίπη και αθηροσκλήρυνση: Ο ρόλος της άσκησης Λιποπρωτεΐνες: βιολογικά µόρια τα οποία χρησιµεύουν για τη µεταφορά TG (αδιάλυτες στο Η2Ο), χοληστερόλης, εστέρων χοληστερόλης και φωσφολιπιδίων. Οι λιποπρωτεΐνες αποτελούνται από χιλιάδες µόρια λιποειδών (υδρόφοβακέντρο) και µερικά µόρια πρωτεϊνών (υδρόφιλες-εξωτερικό-από πρωτεΐνες) 1
Μεταβολισµός των πρωτεϊνών Οι πρωτεΐνες είναι µόρια αποτελούµενα από ΑΑ συνδεµένα µε πεπτιδικούς δεσµούς Ο µεταβολισµός των πρωτεϊνών (πρωτεινοσύνθεση και πρωτεινολύση) αξιολογείται µε τη µέθοδο του ισοζυγίου του αζώτου (ΙΑ). Με την άσκηση επέρχεται βραχυπρόθεσµη µείωση της πρωτεινοσύνθεσης στους µύες και ήπαρ, πιθανόν λόγω της µειωµένης [Ι]. Μεταβολισµός των πρωτεϊνών 3-ΜΗ και CK αποτελούν δείκτες διάσπασης ακτίνης και µυοσίνης και γενικότερα καταστροφής µυϊκού ιστού. Το ΙΑ κατά την διάρκεια της άσκησης µετατρέπεται σε +ΙΑ µετά το πέρας αυτής (αυξηµένη δραστηριότητα ριβοσωµάτων). Η [ελεύθερων αµινοξέων] = 3 gr/kg µυός (γλουταµίνη 60%, γλουταµικό οξύ, αλανίνη). Η [ ] αυξάνεται κατά την άσκηση. 2
ΑΑ µε διακλαδισµένη πλευρική αλυσίδα (ΑΑ ΠΑ) Βαλίνη, λευκίνη, ισολευκίνη Αύξηση του καταβολισµού κατά την άσκηση Προσλαµβάνονται απευθείας από το µυ 60% των ενζύµων για το µεταβολισµό των ΑΑ ΠΑ βρίσκεται στο µυ. Χρησιµοποιούνται από ασθενείς µε ηπατικά προβλήµατα εξαιτίας του καταβολισµού τους στο µυ. Μεταβολισµός των πρωτεϊνών Ορυθµός ανακύκλωσης των πρωτεινών είναι ταχύτερος στις ρυθµιστικές πρωτείνες (π.χ. ένζυµα, ορµόνες) και βραδύτερος στις δοµικές πρωτείνες π.χ. µυίκός ιστός Πηγές ΑΑ για αναβολικές διεργασίες Πρωτείνες τροφής Αµινοξέα καταβολισµού Μηχανισµοί βιοσύνθεσης αµινοξέων Απαραίτητα Αµινοξέα Αµινοξέα τα οποία δεν µπορεί να δηµιουργήσει ο οργανισµός και πρέπει να ληφθούν διαµέσου της τροφής. Μεθειονίνη, λυσίνη, θρεονίνη, βαλίνη, λευκίνη, τρυπτοφάνη, κυστίνη, φαινυλαλανίνη, τυροσίνη Συνιστώµενη Ηµερήσια όση 200-500 γραµµάρια πρωτεΐνης διασπούνται ηµερησίως ~95% αποβάλλεται, καταστρέφεται ή επαναχρησιµοποιείται 5-10 αναπληρώνεται µε την τροφή Το 98% της πρωτεΐνης διασπάται για καλύτερη απορρόφηση από τον οργανισµό. Ηλικία του ατόµου Σωµατικό βάρος Είδος, ένταση και διάρκεια της άσκησης 0.8 gr/kg/day 10-15% των συνολικών ηµερήσιων θερµίδων Η µέση τιµή απόδοσης από την διάσπαση ΑΑ είναι 18 ΑΤΡ. 3
Τα περισσότερα ΑΑ είναι γλυκογενετικά Οκύκλος γλυκόζης-αλανίνης Άσκηση µε βάρη-προπόνηση αντοχής Αλλαγές στη µορφολογία του µυός (υπερτροφία-υπερπλασία) Αύξηση δραστικότητας τρανσαµινασών Αύξηση δραστικότητας ενζύµων για την διάσπαση ΑΑ ΠΑ Υπερτροφία-Υπερπλασία Η υπερτροφία είναι η διαδικασία κατά την οποία αυξάνεται η διατοµή των µυοϊνιδίων του µυός (αθλητές και µη-συστηµατικά ασκούµενοι) Η υπερπλασία είναι η διαδικασία κατά την οποία αυξάνεται ο αριθµός των µυοϊνιδίων του µυός (αθλητής του bodybuilding) Στις περισσότερες περιπτώσεις η υπερτροφία είναι υπεύθυνη για την αύξηση της µυϊκής µάζας ενός ασκούµενου 4
Απόδοση ενέργειας από CHO, λίπη και πρωτεΐνες Οκύκλος µιας πρωτεΐνης Μεταβολική τύχη των αµινοξέων Άσκηση και µυϊκές πρωτεΐνες Καταβολισµός των αµινοξέων Οκύκλος γλυκόζης-αλανίνης 5
Ερωτήσεις Πως επηρεάζει η άσκηση τη συγκέντρωση της «καλής» και της «κακής» χοληστερίνης στο αίµα; Πως µπορεί ένας αθλητής µαραθωνίου δρόµου να χρησιµοποιήσει τα αµινοξέα για την παραγωγή ενέργειας; Ποια η διαφορά στη διαδικασία αύξησης της µυϊκής µάζας ενός αθλητή τετρακοσίων µέτρων και ενός αθλητή του bodybuilding; Βιβλιογραφία Βιοχηµεία της άσκησης, Β.Κ. Μούγιου, 3η έκδοση, 2002, Σελίδες 188-212. 6