[Α οασυλο οίηση και κοινωνική ε ανένταξη στη «νοµολογία» του Συνηγόρου του Πολίτη] *

[Α οασυλο οίηση και κοινωνική ε ανένταξη στη «νοµολογία» του Συνηγόρου του Πολίτη] * ΕΥΤΥΧΗΣ ΦΥΤΡΑΚΗΣ.Ν.- Ειδ. Ε ιστήµων ΣτΠ Ι. Εισαγωγή Το ζήτηµα της κοινωνικής ε ανένταξης ροσώ ων ου λήττονται α ό κοινωνικό α οκλεισµό φαίνεται, όλο και ερισσότερο, να α οτελεί αντικείµενο κοινωνικού διαλόγου, συγκρούσεων αλλά και διακύβευµα της κοινωνικής ολιτικής. Ήδη α ό τα τέλη της δεκαετίας του 80, ρώτα σε ευρω αϊκό και ύστερα σε εθνικό ε ί εδο, άρχισε να γίνεται συνείδηση ότι η κοινωνική συνοχή µέσω της ανά τυξης του εθνικού ανθρώ ινου κεφαλαίου εµ εριέχει τη διευκόλυνση συµµετοχής, στον ε αγγελµατικό και κοινωνικό βίο, των κάθε είδους εριθωριο οιηµένων ή ευ αθών οµάδων. (βλ. σχετ. τους συλλογικούς τόµους του ΕΚΚΕ, ιαστάσεις του κοινωνικού α οκλεισµού στην Ελλάδα Κύρια θέµατα και ροσδιορισµός ροτεραιοτήτων ολιτικής, Τόµ. Α -Β, Α- θήνα 1996 passim). Έτσι, α οτέλεσαν αντικείµενο ξεχωριστής φροντίδας άνθρω οι ό ως οι κρατούµενοι, οι α οφυλακισµένοι και οι νεαροί αραβάτες, οι τσιγγάνοι, τα µέλη µονογονεϊκών οικογενειών, τα ΑµεΑ, οι µακροχρόνια άνεργοι, οι α εξαρτηµένοι κ.λ. Ουσιαστική ώθηση σε µια τέτοια κατεύθυνση έδωσαν οι σηµαντικοί όροι ου εξασφαλίστηκαν µέσα α ό τα ρογράµµατα κατα ολέµησης του κοινωνικού α οκλεισµού. Η υ οβοήθηση της κοινωνικής ένταξης, σε σηµαντικό βαθµό, εστιάστηκε στην ενίσχυση των ε αγγελµατικών δεξιοτήτων µέσα α ό δράσεις ε αγγελµατικής κατάρτισης (βλ. σχετ. τα ερευνητικά δεδοµένα των Μ.Θανο ούλου/ Β.Μοσχόβου, Εκ αιδευτική και ε αγγελ- µατική ορεία α οφυλακισµένων και νεαρών αραβατών- ιερεύνηση µιας βασικής διάστασης των ρογραµµάτων ε αγγελµατικής κατάρτισης, έκδ. ΥΠΕΠΘ/ΓΓΛΕ, Αθήνα 1998 passim και ε ίσης Μ.Θανο ούλου/έ.φρονίµου/ Β.Τσιλιµιγκάκη, Α οφυλακιζόµενες γυναίκες: Το δικαίωµα στην ε αγγελµατική ε ανένταξη, εκδ. Αντ.Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 1997 passim). Ωστόσο, η ανά τυξη ολιτικών κοινωνικής συµµετοχής αντιµετώ ισε α ό την αρχή σοβαρά ροβλήµατα. Κατ αρχήν, η ε ίσηµη κρατική ολιτική φαίνεται να αµφιταλαντεύεται, µέχρι και σήµερα, ανάµεσα στην αραδοσιακή γραµµή του α οκλεισµού και τη νέα τάση της ένταξης. Έτσι, α ό τη µια λευρά φαίνεται να υιοθετεί µέτρα υ οβοήθησης της κοινωνικής συµµετοχής, χωρίς όµως ταυτόχρονα να α οκαθάρει το θεσµικό στερέωµα α ό εστίες κοινω- * Ενηµ. Σηµείωµα στο έγγραφο ΣτΠ 18690/04/30.11.2004, Ανεξάρτητη Αρχή 1/2006, σ. 106 ε.

νικού α οκλεισµού. Α ό την άλλη λευρά, την εξ αρχής αναµενόµενη κοινωνική ε ιφυλακτικότητα φαίνεται να διαδέχεται µια διευρυµένη έλλειψη ανοχής της κοινότητας α έναντι στις σύγχρονες ροσ άθειες κοινωνικής έ- νταξης των α οκλεισµένων. Με καθοριστικό εδώ το φοβικό ρόλο των ΜΜΕ φαίνεται όλο και ερισσότερο να εξα λώνεται ένα λέγµα µη ανεκτικότητας ρος το διαφορετικό. (βλ. σχετ. D.Prilgrim/A.Rogers, Κοινωνιολογία της ψυχικής υγείας και ασθένειας, Μτφρ. Ε.Κο άση/α.βακάκη, εκδ. Τυ ωθήτω- Γ. άρδανος, Αθήνα 2004 [1999], σ. 365 ε., Χρ.Ζαραφωνίτου, Ο φόβος του ε- γκλήµατος, εκδ. Αντ.Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 2002, ιδίως σ. 63 ε., Ε.Ψ.Ε./ΕΣΗΕΑ, Ψυχική υγεία και ΜΜΕ, Αθήνα 1999). ΙΙ. Περι τωσιολογία Ο Συνήγορος του Πολίτη είχε την ευκαιρία, µέχρι τώρα, να ασχοληθεί µε ερισσότερες όψεις των ροβληµάτων κοινωνικής ένταξης εριθωριο οιηµένων οµάδων. Σχηµατικά, θα µ ορούσαµε να µιλήσουµε για τέσσερις «κατηγορίες» ροβληµάτων: α). Παρακώλυση εγκατάστασης µονάδων α εξάρτησης (ΚΕΘΕΑ) ή υ οκατάστασης (ΟΚΑΝΑ). β). υσχέρανση ε αγγελµατικής α οκατάστασης α εξαρτηµένων και α- οφυλακισµένων (ε αναχορήγηση άδειας οδήγησης, κώλυµα ρόσληψης στο δηµόσιο λόγω οινικής καταδίκης). γ). Παρεµ όδιση λειτουργίας ροστατευόµενων διαµερισµάτων για α οθερα ευµένους ψυχικά ασθενείς. δ). Αδυναµία ρόσβασης στην εκ αίδευση και α όλαυσης κοινωνικών αροχών των τσιγγάνων, λόγω ροβληµάτων αστικής και εν γένει νοµικής κατάστασης. Στις ερι τώσεις αυτές, λιγότερο ή ερισσότερο, αναδεικνύονται ροβλή- µατα ουσιαστικής «αραβίασης» δικαιωµάτων ολιτών, ου είτε εκκινούν α ό θεσµικές αγκυλώσεις και κενά, είτε ηγάζουν α ό µια «κοινωνική δυνα- µική» κλειστών οµάδων, µε την υ οστήριξη κά οτε των το ικών αυτοδιοικητικών αρχών. Οι υ οθέσεις αυτές εξετάστηκαν α ό την Αρχή, άντα στο λαίσιο των αρµοδιοτήτων της κατά το άρ. 103 αρ. 9 Συντ. και το ν. 3094/2003, µε ε ίκεντρο τη δράση της ιοίκησης. Ειδικότερα: - Α οφάσεις και στάση του ήµου Θεσσαλονίκης σχετική µε την εγκατάσταση υ ηρεσιών του ΚΕΘΕΑ στα «Λαδάδικα» (Ιούνιος 2001, www.synigoros.gr = Ε 2004, σ. 199). Στην υ όθεση αυτή, δια ιστώθηκε ότι «η στάση του ήµου Θεσσαλονίκης, ως δηµόσιας αρχής, αντί να ενθαρρύνει και να αρέχει ανάλογη υ οστήριξη, καταλήγει να αντιστρατεύεται τα µέτρα κοινωνικής ολιτικής ου στοχεύουν στην άρση των διακρίσεων, του ρατσισµού, του κοινωνικού α οκλεισµού και στην κοινωνική ε ανένταξη µέσα α ό την κατα ολέµηση και α οφυγή της άγνοιας, αλλά και των ιδιοτελών σκο ιµοτήτων στην αντιµετώ ιση των θεσµών κοινωνικής φροντίδας. 2

Και αυτό γιατί αντί, ως υ εύθυνη δηµόσια αρχή, να ροσ αθήσει να ανατρέψει µέσα α ό την υ όδειξη της νοµιµότητας και την αντικειµενική ενηµέρωση ρος άρση της άγνοιας - συµµερίζεται τον ισχυρισµό των εν λόγω ε ιχειρηµατιών ότι τα υ οκείµενα του συγκεκριµένου ρογράµµατος κοινωνικής ροστασίας είναι ε ιβλαβή, εξοµοιούµενα και αντιµετω ιζόµενα ως ράγµατα (res) και όχι ως ολίτες.» - Εγκατάσταση Μονάδας Υ οκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στη Θεσσαλονίκη (Αύγ. 2003 =www.synigoros.gr). Στην υ όθεση αυτή, δια ιστώθηκε ότι «[τ]α εµ όδια ου αρεµβλήθηκαν κατά την εγκατάσταση αυτής της Μονάδας ηγάζουν α ό το αρνητικό κλίµα, την καχυ οψία, τη δυσ ιστία και τελικά, το έλλειµµα εµ ιστοσύνης της το ικής κοινωνίας. Το έλλειµµα αυτό ο- φείλεται σε µη ε ιτυχείς ε ιλογές του αρελθόντος σχετικά µε την εγκατάσταση και λειτουργία άλλων Μονάδων υ οκατάστασης. Οι αντιδράσεις των εριοίκων και η συναφής κατάληψη του χώρου της Μονάδας καταγράφονται ως α οκορύφωµα µια σειράς γεγονότων και στάσεων ου ροηγήθηκαν και δεν αντιµετω ίστηκαν ορθά. Στα γεγονότα αυτά δεν είναι αµέτοχοι οι αράγοντες της το ικής αυτοδιοίκησης ου συχνά φαίνεται να υ ερβαίνουν το θεσµικό τους ρόλο. Η εξεύρεση µιας ρόσφορης λύσης ρέ ει να έχει ως γνώµονα τα συνταγµατικά και εν γένει νοµοθετικά δεδοµένα. Συγκεκριµένα, να ε- ξασφαλίζει την ουσιαστική αροχή φροντίδας στους εξαρτηµένους χρήστες και ταυτόχρονα να αντα οκρίνεται στις ανησυχίες των εριοίκων, διασφαλίζοντας τα δικαιώµατά τους στο λαίσιο της κοινωνικής αλληλεγγύης ου καλούνται να ε ιδείξουν.» - Κώλυµα διορισµού στο δηµόσιο λόγω οινικής καταδίκης (21961/04/2/02.02.2005= www.synigoros.gr). Κατ αρχήν ο ΣτΠ δια ιστώνει ότι η «κοινωνική α οδοκιµασία ρος τον εγκληµατία εκφέρεται µε τη δικαστική α όφαση (άρθρ. 96 αρ. 1) και εξαντλείται µε την ολοκληρωτική α ότιση της οινής» και ακολούθως ότι «η εντιµότητα του ροσώ ου µ ορεί να α οτελεί αναγκαίο όρο για το διορισµό υ αλλήλου». ια ιστώνει όµως, αράλληλα, ότι η ρύθµιση του Υ αλληλικού Κώδικα (άρ. 8) «εκλαµβάνει την ροηγούµενη οινική καταδίκη ως αµάχητο τεκµήριο (διαρκούς) ανεντιµότητας του υ οψήφιου δηµοσίου υ άλληλου.» Τέλος, καταλήγει ότι «[ ] χρήζει µελέτης το νοµικό λαίσιο (ως ρόβλεψη και εφαρµογή) ου καθορίζει το κώλυµα διορισµού λόγω οινικής καταδίκης. Τούτο µάλιστα στην κατεύθυνση εναρµόνισης της κείµενης νοµοθεσίας µε την ανάγκη ε αγγελµατικής και κοινωνικής ένταξης των α οφυλακισµένων». - Ε αναχορήγηση άδειας οδήγησης σε α εξαρτηµένα άτοµα (7946/04/2/ 21.4.2005). Η κατοχή άδειας οδήγησης, βέβαια, α οτελεί στοιχείο για την κοινωνική ε ανένταξη αλλά και την ε αγγελµατική α οκατάσταση, ιδίως µάλιστα στην ερί τωση ε αγγελµατικών αδειών. Στο αρελθόν, αντι- µετω ίστηκαν ζητήµατα ό ως η διαβίβαση και καταχώριση ιατρικών δεδοµένων στις υ ηρεσίες µεταφορών και ε ικοινωνιών, του ελάχιστου χρόνου (5 ή 3

10 ετών) ου α αιτείτο να έχει αρέλθει α ό την α οθερα εία για την ε αναχορήγηση της άδειας ό ως και το ζήτηµα της υ οχρεωτικής αρα οµ ής σε ψυχιατρική εξέταση για την ε αναχορήγηση της άδειας. Προέκυψε, ωστόσο, στην υ όθεση αυτή, ότι µετά την έκτιση της στερητικής της ελευθερίας οινής, δεν ήταν δυνατή η ε ανάκτηση της αφαιρεθείσας άδειας οδήγησης α ό α εξαρτηµένα άτοµα, αφού η σχετική νοµοθεσία (Υ.Α. 47919/5195, ΦΕΚ Β 1205/2003) δεν ροέβλε ε την άµεση ε αναχορήγηση της άδειας και ε ι- λέον α αιτούσε ιστο οιητικό ότι ο ενδιαφερόµενος «δεν έχει α ασχολήσει τις αστυνοµικές και δικαστικές αρχές». Ενόψει των σοβαρών αυτών δυσκολιών, ο ΣτΠ ρότεινε, αφενός, την αντικατάσταση της βεβαίωσης ολοκλήρωσης ρογράµµατος α εξάρτησης α ό αντίστοιχη βεβαίωση ερί µη εξάρτησης και, αφετέρου, την έκδοση βεβαίωσης ότι δεν έχει ασκηθεί οινική δίωξη σε βάρος του αιτούντος, για σχετικό µε τα ναρκωτικά αδίκηµα. ΙΙΙ. Οι ροσ άθειες α οασυλο οίησης Η Σ ιναλόγκα δεν είναι µόνο ένα µικρό νησάκι αλλά ένα ολόκληρο θεωρητικό και οργανωτικό σύστηµα, µε καθορισµένη και διαχρονική κοινωνική λειτουργία. Κι αν µάλιστα η Σ ιναλόγκα δεν λειτουργεί ια, το νεύµα της δε αύει, κάθε τόσο, να αναβιώνει σ όλη την Ελλάδα! Ο εξοβελισµός του κακού, η α ο οµ ή του Σατανά, ο α οκλεισµός του τρελού διαγράφουν µια αλυσίδα άµυνας του κοινωνικού συνόλου α έναντι στο διαφορετικό ου, ως τέτοιο, συνιστά µια α ειλή για την τάξη και την κανονικότητα. Η εξασφάλιση ακριβώς της κοινωνικής κανονικότητας, ως αράλληλος στόχος της ψυχιατρικής αλλά και του οινικού δικαίου, ροκάλεσε ιστορικά την, µέχρι σήµερα κρατούσα, σύγχυση µεταξύ θερα είας και καταστολής. Τα σηµερινά ψυχιατρικά ιδρύµατα οφείλουν την ύ αρξη τους στην υ οχώρηση της αµιγώς κατασταλτικής αντιµετώ ισης της τρέλας και την εισαγωγή του θερα ευτικού στοιχείου. Έτσι το άσυλο, ενώ εξυ ηρετεί θαυµάσια τη λογική της α οµόνωσης α ό την κοινωνία, υ ηρετεί αράλληλα τη, µόνη α- οδεκτή ια, ροσέγγιση της τρέλας, δηλ. τη θερα εία. Εδώ η διασταύρωση της ψυχιατρικής µε το οινικό δίκαιο, αν και α οτελεί την ιο συνηθισµένη ε αφή ιατρικής και δικαίου, ροκαλεί εντούτοις µέτω α εξαιρετικής έντασης. Θερα ευτική και τιµωρητική ροσέγγιση συχνά αλληλοϋ οκαθίστανται στο «θαυµαστό αιγνίδι της τρέλας». Τότε το ψυχιατρείο και η φυλακή, ως αράλληλοι µηχανισµοί της "ορθο εδικής διόρθωσης", δεν αλληλοσυµ ληρώνονται α λά µα οργανώνονται α ό κοινού για να διαχειριστούν την τρέλα και το έγκληµα. (βλ. ε ' αυτών Μ.Φουκώ, Ε ιτήρηση και τιµωρία. Η γέννηση της φυλακής, Μτφρ. Κ.Χατζηδήµου - Ι.Ράλλη, έκδ. Ρά α Αθήνα 1989 [1976] passim, του ίδιου, Ο µεγάλος εγκλεισµός, Μτφρ. Σ.Παντελάκης, έκδ. Μαύρη Λίστα, Αθήνα 1999, σ. 53 ε., 68 ε., 88 ε. και passim). Μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται λόγος για τα ανθρώ ινα δικαιώµατα των ψυχικά ασθενών (βλ. σχετ. Ν.Μ ιλανάκη, Ψυχιατρική ερίθαλψη και ανθρώ ινα δι- 4

καιώµατα στην Ελλάδα, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2004, ιδίως σ. 145 ε.). Εξάλλου όλο και ερισσότερο φαίνεται να τίθεται στο στόχαστρο της νοµικής θεωρίας αλλά και των µηχανισµών ελέγχου ο θεσµός της ακούσιας νοσηλείας (βλ. ενδ. Πόρισµα ΣτΠ 7967.4/01/2.4.2004 ΠοινΧρον 2005, σ. 176 = Ποιν ικ 2004, σ.1391, Έγγραφο ΣτΠ 20051/03/2.12.2004, ΕγκΕισΑΠ 1421/2004 ΠοινΧρον 2005, σ. 169) αλλά και το καθεστώς φύλαξης και νοσηλείας των «ακαταλογίστων» ασθενών σε ψυχιατρικά νοσοκοµεία (Έγγραφο ΣτΠ 21209/03/31.10.2005). Τα άσυλα, µέσα α ό τη µακρά τους ιστορία, ως χώροι α οµόνωσης των «τρελών» και ροστασίας της κοινωνίας ροσέφεραν ροστασία στην κοινότητα µέσω της α οµόνωσης αλλά και της δηµιουργίας µιας σειράς ροκαταλήψεων. Οι ροκαταλήψεις αυτές εξακολουθούν σε κά οιο βαθµό να ροσδιορίζουν, ως τις µέρες µας, τη στάση του κοινωνικού συνόλου α έναντι στην ψυχική ασθένεια (βλ. Ε.Π.Α.Ψ.Υ., Οδηγός Ψυχικής υγείας Α ό τη ροκατάληψη στην συµβίωση, Αθήνα 2001, σ. 8 ε.) Έτσι, κάθε ροσ άθεια διάρρηξης των κοινωνικών στεγανών και ανοίγµατος των ασύλων στο έξω κόσµο βρισκόταν και βρίσκεται αντιµέτω η µε τις κυρίαρχες κοινωνικές ανα αραστάσεις του «τρελού». Ο µύθος του «σχιζοφρενούς δολοφόνου», του «αρανοϊκού µε το ριόνι» φαίνεται βαθιά ριζωµένος, στην κρατούσα κοινωνική αντίληψη, ώστε η αράκαµψή του να ροβάλλει έργο εξαιρετικά δυσκατόρθωτο. Πολλώ µάλλον όταν τέτοιου είδους φοβικές τάσεις κερδίζουν την υ οστήριξη ή την υιοθέτηση των το ικών αρχών (ιδίως Ο.Τ.Α.), α οτελώντας έτσι «ε ίση- µη» κρατική ολιτική, σε το ικό ε ί εδο. Εδώ ακριβώς εντάσσονται οι αντιδράσεις ολιτών (µε ή χωρίς ε ίσηµη υ οστήριξη) α έναντι στο άνοιγµα των ψυχιατρείων στην κοινότητα µέσα α ό τη δηµιουργία ξενώνων ή ροστατευ- µένων διαµερισµάτων. Οι αντιδράσεις αυτές έφτασαν και στο ΣτΠ, α οσκο- ώντας στον έλεγχο της δράσης των δηµόσιων ψυχιατρείων. Μια δεύτερη κατηγορία υ οθέσεων αφορούσε δηµόσιων ( ολεοδοµικών) υ ηρεσιών α έναντι στις µονάδες α οασυλο οίησης και ροέρχονταν α ό τους φορείς λειτουργίας τους. Ειδικότερα: α). Σε τρεις τουλάχιστον ερι τώσεις υ ήρξαν αναφορές ολιτών ρος το ΣτΠ ου εξέφραζαν αρά ονα σχετικά µε την εγκατάσταση ροστατευµένων διαµερισµάτων, στο λαίσιο αντίστοιχων ρογραµµάτων α οασυλο- οίησης των Ψυχιατρείων Λέρου, Πέτρας Ολύµ ου καθώς και του ροµοκαϊτείου (υ οθέσεις 11381/2000, 19230/2003 και 6287/2005 αντίστοιχα). Η Αρχή σηµείωσε «το αίτηµα για κοινωνική αλληλεγγύη στους ανθρώ ους εκείνους ου χρειάζονται στήριξη για να µ ορέσουν να κάνουν τα δικά τους αυτόνο- µα βήµατα. Σ αυτή την ροο τική εντάσσονται τα ρογράµµατα α οασυλο οίησης ου ανα τύσσονται τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι κάθε τέτοια δράση ρέ ει όχι µόνο να είναι νόµιµη αλλά να εξασφαλίζει κατά το δυνατόν και τη µεγαλύτερη δυνατή κοινωνική α οδοχή.» Ε ισηµάνθηκε, εξάλλου, ότι η κατοικία ενός ατόµου δεν ρέ ει να γίνε- 5

ται το µέρος ό ου θα κρύβεται αλλά το µέρος ό ου θα ζει στο λαίσιο µιας διευρυµένης οικογένειας. Παράλληλα, αναφορικά µε τη νοµιµότητα της λειτουργίας των µονάδων αυτών, σηµείωσε ότι η συγκεκριµένη δράση ροβλέ- εται ρητά α ό το ν. 2716/1999 ενώ µε βάση την ΥΑ Α3Α/ΟΙΚ.876/00 (ΦΕΚ 661 Β /00) δεν α αιτείται η έκδοση ειδικής άδειας λειτουργίας α ό τους Ο.Τ.Α. Σηµείωσε, αράλληλα, ότι έλαβε υ όψη τις ανησυχίες των ολιτών για την οµαλή ένταξη των ξενώνων στον κοινωνικό ιστό της γειτονιάς και της όλης για να καταλήξει ότι ο διάλογος και η διάθεση συνεννόησης είναι δυνατό να συµβάλλουν στην εξεύρεση των λέον κατάλληλων λύσεων σε θέµατα µε ιδιαίτερη κοινωνική βαρύτητα. Πιο συγκεκριµένα, η αυξηµένη ανησυχία, τα αρνητικά στερεότυ α και οι αραστάσεις φόβου γύρω α ό τη λειτουργία δοµών ψυχοκοινωνικής α οκατάστασης, ε ιτάσσουν την συστηµατική αγωγή και ληροφόρηση της κοινότητας για την ψυχιατρική νόσο καθώς και την ουσιαστική συνεργασία µε τις το ικές αρχές και τους φορείς της το ικής κοινωνίας. β). Εξάλλου σε δύο ερι τώσεις η Αρχή κλήθηκε να ελέγξει τη νοµιµότητα των διοικητικών ενεργειών, αφού οι εµ λεκόµενες ιευθύνσεις ολεοδο- µίας είχαν εκδώσει ε αχθείς ράξεις, σε βάρος ξενώνων, µε κύριο ζήτηµα το είδος της χρήσης των οικηµάτων (υ οθέσεις 10488/1999 και 2864/2004). Ο ΣτΠ ξεκινά α ό τη θέση ότι µε το ν.2716/1999 καθιερώνεται ένα εθνικό σύστηµα υ ηρεσιών ψυχικής υγείας, υ ό κρατική ε ο τεία και έλεγχο, στο ο- οίο συµ εριλαµβάνονται και οι «ξενώνες», ου α οτελούν µονάδες α οκατάστασης ατόµων µε ψυχοκοινωνικά ροβλήµατα και έχουν ως κύριο ροορισµό τη διαβίωση των ατόµων αυτών (στέγαση και αραµονή) εντός του α- αιτούµενου οικιστικού εριβάλλοντος. Στο σύστηµα αυτό εντάσσονται και οι µονάδες ου ιδρύονται α ό Ν.Π.Ι.., ελέγχονται και ε ο τεύονται α ό το Υ ουργείο Υγείας και Πρόνοιας και α οβλέ ουν στον ίδιο δηµόσιο σκο ό δηλ. την α οκατάσταση και την κοινωνική ε ανένταξη. Με βάση αυτή την ροσέγγιση, η λειτουργία των κοινοτικών σ ιτιών θεωρείται χρήση ου ε- ντάσσεται στην έννοια της κατοικίας, αφού κυρίαρχο στοιχείο της λειτουργίας τους α οτελεί η διαβίωση ατόµων σε ένα εριβάλλον ου αίζει το ρόλο της οικογένειας και στέγης. Οι ένοικοι του Κοινοτικού Σ ιτιού εντάσσονται λήρως στη µονάδα αυτή α οκατάστασης, αντιµετω ίζοντας αυτήν σαν «το δικό τους σ ίτι», έχοντας διαµορφώσει τον κύκλο των καθηµερινών δραστηριοτήτων τους µε ε ίκεντρο το οίκηµα αυτό και την ευρύτερη εριοχή στην ο οία εντάσσεται. Σε κάθε ερί τωση, ωστόσο, α οτελούν τµήµα του εθνικού συστήµατος α οκατάστασης και εντάσσονται στην έννοια των κτιρίων κοινωνικής ρόνοιας. Συνιστούν, ως εκ τούτου, ε ιτρε όµενη χρήση σε εριοχές αµιγούς κατοικίας. Εξάλλου, τονίστηκε ότι η συγκεκριµένη στάση της ιοίκησης «διαµορφώνει ένα κλίµα «ρατσιστικής» αντιµετώ ισης συγκεκριµένης οµάδας ολιτών και ενισχύει τον κοινωνικό α οκλεισµό τους. Με τέτοιες ρακτικές, όµως, αραβιάζονται τα συνταγµατικά δικαιώµατα της συγκεκρι- 6

µένης ευαίσθητης οµάδας ολιτών, στο σεβασµό της ανθρώ ινης αξιο ρέ ειας, την ροσω ική ελευθερία καθώς και την υγεία και την κοινωνική ρόνοια. (άρ. 2, 5 και 21 Συντ.). Σηµειώνεται εδώ ότι η θέση του ΣτΠ υιοθετήθηκε τόσο α ό τη ιοίκηση (υ όθ. 2864/2004) όσο όµως και α ό τη ικαιοσύνη, αφού κρίθηκε ότι «στις εριοχές αµιγούς κατοικίας ε ιτρέ εται η ύ αρξη κτιρίων κοινωνικής ρόνοιας ή ξενώνων µικρού δυναµικού» και, ως εκ τούτου, η αλλαγή χρήσης της οικοδοµής «α ό κατοικία σε ξενώνα για την α οκατάσταση της υγείας ατόµων µε ψυχοκοινωνικά ροβλήµατα, ου είναι αυτοχρήµα και κτίριο κοινωνικής ρόνοιας, δεν αντιβαίνει στις ισχύουσες για την εριοχή αυτή ολεοδοµικές διατάξεις» ( ιοικεφαθ 2815/2002). IV. Τελική αρατήρηση Α ό τις αρατηρήσεις ου ροηγήθηκαν, ιδίως όµως α ό τη «νοµολογία» του Συνηγόρου του Πολίτη ου ε ισκο ήθηκε, ροκύ τει ότι οι ολιτικές κατα ολέµησης του κοινωνικού α οκλεισµού δεν έχουν ε αρκώς αφοµοιωθεί α ό την ελληνική δηµόσια διοίκηση αλλά και την ελληνική κοινωνία εν γένει. Μ αυτό το δεδοµένο, η υ οστήριξη της ε ανένταξης των κοινωνικά α οκλεισµένων οµάδων (οφείλει να) α οτελεί ροτεραιότητα για φορείς µε α οστολή την ροάσ ιση των δικαιωµάτων του ολίτη. Η οφειλή αυτή καθίσταται ε- ναργέστερη καθόσον ρόκειται για την ε ανένταξη των ψυχικά ασθενών στην κοινότητα, των λέον δηλ. ανυ εράσ ιστων και στιγµατισµένων ανθρώ ων. 7