Μία προσέγγιση ενός ψυχοθεραπευτή στα διάφορα είδη σχέσεων, με εξέταση του καθοριστικού ρόλου που αυτά παίζουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου και στη συνέχιση της ίδιας της ζωής. Η Δημιουργία ενός Νέου Ανθρώπου Ο άνθρωπος μαθαίνει να σχετίζεται, όχι μόνο από τη στιγμή της γέννησής του, αλλά, ακόμη πιο πριν, κατά τη διάρκεια της κύησης, μέσα στη μήτρα της μητέρας του, καθώς επηρεάζεται από τη φωνή της, τους χτύπους της καρδιάς της και τη διάθεσή της. Η ανάγκη για κάλυψη των αναγκών του, αναπόφευκτα, οδηγεί το βρέφος σε εξαρτητική σχέση με τους ενηλίκους, κυρίως δε, με τη μητέρα του. Από την άλλη πλευρά, η ομορφιά και η χάρη, που χαρακτηρίζουν τα βρέφη, αποτελούν την ανταμοιβή των ενηλίκων που τα φροντίζουν. Η φύση έχει προνοήσει γι αυτό, με απίστευτη σοφία. Οι βάσεις του σχετίζ εσθαι, σχηματίζονται, λοιπόν, πολύ νωρίς στη ζωή του ανθρώπου. Τα βρέφη, όμως, με ποιόν τρόπο επικοινωνούν, όταν χρειάζονται κάτι;...... Αλλοτε με το κλάμα και άλλοτε με ήχους, στους οποίους υπάρχει συναισθηματική επένδυση. Η αυθόρμητη εκδήλωση των συναισθημάτων τους, μαζί με την έκφραση των αναγκών τους, τα βοηθά να διεκδικούν ό,τι πραγματικά έχουν ανάγκη για το μεγάλωμά τους. Φυσικά, τα βρέφη δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ότι παρόμοιες ανάγκες έχουν και άλλες υπάρξεις. Γι αυτά, τα ίδια είναι το κέντρο του κόσμου. Η κοινωνικότητά τους καλλιεργείται καθώς μεγαλώνουν και, κυρίως, όταν πάνε στο σχολείο. Εκεί, άλλωστε, διαπιστώνεται ότι κάποια παιδιά είναι πιο κοινωνικά από άλλα. Αλλα, πάλι, κλαίνε όταν απομακρύνονται από τον γονιό. 1 / 7
Η Εκπαίδευση ενός Νέου Ανθρώπου Σχέσεις με τους άλλους Εχουμε αναλογισθεί, άραγε, τί θα μπορούσε ο άνθρωπος να επιτύχει στη ζωή του, χωρίς το σχετίζεσθαι; Επί της ουσίας, τίποτε απολύτως. Από τη σχέση που αναπτύσσει με τον δάσκαλό του στο σχολείο, έως την σχέση με τον εκάστοτε εργοδότη του στην ενήλικη ζωή του. Από την σχέση του με συνομιλήκους του, έως την σχέση του με το άλλο φύλο. Ακόμη και η σχέση του με τα ζώα παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογικά ισορροπημένη ανάπτυξη του ατόμου. Η σχέση με ένα κατοικίδιο μπορεί να επηρεάζει σε τόσο μεγάλο βαθμό τη διάθεση, ώστε αυτή να παραμένει ισορροπημένη, ακόμη και σε συνθήκες ματαίωσης. Ας δούμε όμως, ποιές επιρροές δέχεται μιά ανθρώπινη ύπαρξη μετά τη γέννησή της και, κατά πόσον, αυτές οι επιρροές χρησιμεύουν στη δυνατότητα του ατόμου να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να σχετίζεται εποικοδομητικά με τους άλλους, λειτουργώντας σε κλίμα προσωπικής ελευθερίας και καλλιεργώντας αδιάκοπα την αυτοεκτίμησή του. Ενα τέτοιο άτομο, με βεβαιότητα, αποτελεί χρήσιμο μέλος οποιασδήποτε κοινωνίας. Αν κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει άνθρωπος παντογνώστης και ότι η συναλλαγή με άλλους ανθρώπους είναι αναγκαία για την επιβίωσή μας, τότε θα περιβάλλουμε πάντα με σεβασμό τις άλλες υπάρξεις. Οριοθέτηση σχέσεων 2 / 7
Μία παράμετρος, την οποία θεωρώ ότι επιβάλλεται να αναπτύσσει κάθε άνθρωπος, είναι η οριοθέτησή του ως προς τους άλλους, δίχως, όμως, η οριοθέτηση αυτή να λειτουργεί εις βάρος της σχέσης του με αυτούς. Η έλλειψη ικανότητας οριοθέτησης οδηγεί το άτομο, είτε στην απομόνωση, προκειμένου αυτό να προστατευθεί, ή στην δημιουργία σχέσεων εξάρτησης από κάποιο άλλο άτομο, με την ανάλογη εκμετάλλευσή του από εκείνο. Αυτό, βέβαια, θα είναι εις βάρος της αυτοεκτίμησης του ίδιου του ατόμου. Σχέση με τον εαυτόν Σε όλους μας είναι γνωστές διάφορες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως, για παράδειγμα, η χρήση και η κατάχρηση ψυχοδραστικών ουσιών, η παρακινδυνεμένη οδήγηση και, γενικότερα, πράξεις που εκθέτουν σε σωματικό ή ψυχολογικό κίνδυνο το άτομο που τις διαπράττει. Στις περιπτώσεις αυτές, παρατηρείται ότι τα συγκεκριμένα άτομα δεν έχουν σαφή στόχο ύπαρξης και νοήματος ζωής. Κυρίως, όμως, δεν έχουν δημιουργήσει ουσιαστική σχέση με τον ίδιο τους τον εαυτό. Δεν έχουν αφουγκραστεί τον εαυτό τους, ώστε να τον νοιώσουν, να τον συναισθανθούν, να κατανοήσουν τις βαθύτερες και ουσιαστικότερες ανάγκες του και να καλλιεργήσουν την αίσθηση ότι είναι μοναδικοί και ανεπανάληπτοι, ανάμεσα στις άλλες υπάρξεις. Η συναλλαγή του ατόμου με τους ομοίους του, του παρέχει τη δυνατότητα να συγκριθεί με τους άλλους, ώστε, με τον τρόπο αυτό, να έχει ένα στίγμα, ως προς το σημείο, στο οποίο βρίσκεται η εξελικτική του πορεία. Ετσι, καλλιεργείται η αυτογνωσία, ενώ, παράλληλα, ενισχύεται η αυτοε κτίμηση του ατόμου. Αν αυτό κατορθωνόταν από όλες τις ανθρώπινες υπάρξεις, σίγουρα ο κόσμος θα εβίωνε καλύτερες εποχές και θα σημείωνε διαφορετική εξελικτική πορεία. 3 / 7
Από την άλλη πλευρά, όμως, καθώς κάθε εμπόδιο είναι για καλό και ουδέν κακόν αμιγές καλού, αν δεν υπήρχαν τα κακώς κείμενα στην ανθρωπότητα, ο άνθρωπος, ίσως, να μην ωθείτο στην υπέρβαση, με την συνεπακόλουθη εξέλιξή του. Κάτι που πρέπει να έχουμε υπ όψιν μας είναι ότι, όλοι μας φέρουμε επιρροές, τουλάχιστον από δύο προηγούμενες γενιές, οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας και των συμπεριφορών που μας καθορίζουν. Συχνά, μια αναδρομή στο παρελθόν μας βοηθάει ερμηνεύσουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές μας στο σήμερα. Ορισμός Νοήματος Ζωής Αλήθεια, έχουμε ποτέ αναρωτηθεί...... Γιατί γεννηθήκαμε με τη μορφή που έχουμε - την ανθρώπινη -, στη συγκεκριμένη περιοχή του πλανήτη, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή;... Πόσο θα ζήσουμε;... Τί συμβαίνει μετά τον θάνατό μας;... Από πού ξεκινά η πηγή της ζωής; Αναλογιζόμενοι αυτά τα ερωτήματα, καταλήγουμε να πούμε ότι, μόνο η ανάπτυξη της πνευματικότητας του ανθρώπου μπορεί να τον οδηγήσει σε δρόμους ουσιαστικής ψυχολογικής ισορροπίας και αρμονικής συνύπαρξης με όλα τα όντα της γης, καθώς αυτός είναι το πιο εξελιγμένο ον και αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι η πνευματική εξέλιξη. Ας μη ξεχνάμε ότι η ανθρώπινη ύπαρξη, στην ιστορία της, βρίσκεται σε εξελικτική πορεία, με άγνωστα όρια. Ο άνθρωπος, προκειμένου να ζήσει ευχαριστημένος και ασφαλής, χρειάζεται πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Συμβαίνει όμως, να μη συνειδητοποιεί ότι εν αρχή είναι η σχέση, οπότε, ανυποψίαστος, αναζητεί την συναισθηματική και ψυχολογική πληρότητά του, σε άλλους δρόμους, με οποιοδήποτε κόστος, τόσο για τον ίδιο, όσο και για άλλους. Ενα παράδειγμα άλλου δρόμου είναι ο χωρίς αίσθηση του μέτρου καταναλωτισμός, μία σοβαρή ασθένεια από την οποία κινδυνεύει ο σημερινός 4 / 7
άνθρωπος. Η οικογένεια είναι το πρώτο εργαστήριο, στο οποίο διαμορφώνεται η προσωπικότητα του ανθρώπου και αναπτύσσονται οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ. Καθώς δε, στην εποχή μας, ο θεσμός της οικογένειας βρίσκεται σε κρίση, τίθενται ερωτήματα, όπως, πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η οικογένεια μέσα στα νέα κοινωνικά δεδομένα, ή, τί θα μπορούσε να την αντικαταστήσει στο ισορροπημένο μεγάλωμα των παιδιών, τα οποία θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην πορεία της αυριανής κοινωνίας. Δεν υπάρχει άνθρωπος, που να έχει αναπτύξει ισορροπημένες και εποικοδομητικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, εάν προηγουμένως δεν έχει μια πολύ καλή σχέση με τον εαυτό του. Τί εννοούμε, όμως, με την έκφραση έχω καλή σχέση με τον εαυτό μου ; Λοιπόν, αυτό σημαίνει ότι, αφουγκράζομαι τις πραγματικές μου ανάγκες και κάνω κάτι προκειμένου να καλυφθούν, έχω συνεχή επαφή με τα συναισθήματά μου, επειδή αυτά λειτουργούν ως πυξίδα στη ζωή μου και θέτω στόχους, πάντοτε, μέσα από ένα κώδικα αξιών που έχω ήδη αναπτύξει. Τί εννούμε, επίσης, λέγοντας πραγματικές ανάγκες ; Σίγουρα δεν αναφερόμαστε σε επίκτητες ανάγκες, που δημιουργούνται από την διαφήμιση, ή από τον τρόπο ζωής λόγω μόδας, ή επειδή έτσι συνηθίζεται, ή έτσι πρέπει. Πρόκειται για εκείνες τις ανάγκες, οι οποίες, με την ικανοποίησή τους προάγουν θετικά συναισθήματα, δίχως, όμως, αυτό να είναι εις βάρος της ανθρωπιάς μας. Για παράδειγμα, σαφώς και θα αγοράσω ρούχα που μου είναι αναγκαία, από υλικά φυσικά, φιλικά προς την επιδερμίδα μου και, όσο γίνεται, σε προσιτή τιμή, εφόσον, για να κερδηθούν τα συγκεκριμένα χρήματα, κάτι πρέπει να προσφέρω ως αντάλλαγμα. Η διαρκής επαφή με τα συναισθήματά μας, μας βοηθάει να κάνουμε επιλογές χρήσιμες στον εαυτό μας, οι οποίες μας προάγουν ως ανθρώπους και μας βοηθούν να επιτύχουμε τους στόχους που έχουμε θέσει. Λειτουργώντας επάνω σε αυτόν τον άξονα, μας είναι ευκολότερο να αντιμετωπίζουμε ανθρώπους που λειτουργούν με διαφορετικό κώδικα αξιών, αφ ενός επειδή τους 5 / 7
συναισθανόμαστε, αφ ετέρου δε, επειδή έχουμε μία ξεκάθαρη εικόνα αυτού που είναι το πιο λειτουργικό στοιχείο στην μεταξύ μας σχέση. Ως Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής, έχω μάθει από την εμπειρία μου ότι, η πρώτη συνάντηση με τον θεραπευόμενο είναι καθοριστικής σημασίας για την πορεία της θεραπείας του. Κι αυτό οφείλεται στην ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης, που αποτελεί πάντοτε το πρώτο μέλημά μου. Είναι σε όλους μας γνωστό, από την προσωπική εμπειρία του καθενός μας, ότι οι καλύτερες συναλλαγές και συμφωνίες γίνονται μόνον όταν ο ένας κατανοήσει πλήρως τις ανάγκες του άλλου. Αυτό προϋποθέτει ότι, ο καθένας μας έχει ξεκάθαρες ιδέες για το τί ακριβώς χρειάζεται και τί είναι διατεθειμένος να δώσει ώστε να το κερδίσει. Η Συνέχιση της Ζωής Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το στοιχείο της προσωρινότητάς μας στη ζωή. Ούτε πρέπει να αγνοούμε τους μηχανισμούς ανανέωσης και συντήρησης της ύπαρξης. Τέτοιος βασικός μηχανισμός είναι η συνεύρεση δύο ανθρώπων διαφορετικού φύλου, με στόχο την δημιουργία απογόνων. Δεν θα επεκταθώ σε διαφοροποιήσεις και εξατομικεύσεις αυτού του τρόπου συνέχισης της ζωής του ανθρώπινου είδους, εφόσον άλλο είναι το σημείο στο οποίο επιθυμώ να εστιάσω. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, η διαδικασία συνέχισης της ζωής υπηρετείται, είτε μέσω της σεξουαλικότητας, είτε μέσω της αναγκαιότητας μοιράσματος της ζωής μας με τον κοντινό Άλλον. Σαν κάποια Δύναμη να έχει ορίσει το σκηνικό και το σενάριο κι εμείς δεν έχουμε παρά να παίξουμε το ρόλο μας, μέσα σε μία αίσθηση ελευθερίας επιλογών. Το κριτήριο που καθορίζει το κατά πόσον βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο, θεωρώ ότι είναι η αίσθηση πληρότητας, που αναπτύσσεται μέσα μας, καθώς και μία αίσθηση 6 / 7
συναισθηματικής ισορροπίας. Και λέγοντας σωστό δρόμο, εννοώ τις καταστάσεις που υπηρετούν την ίδια τη ζωή. Ο άνθρωπος, στον αγώνα του για την επιβίωση, κάτω από δύσκολες συνθήκες, συχνά επικαλείται τον Θεό, με την έννοια του δημιουργού του κόσμου. Αυτό, ασφαλώς, δεν είναι τυχαίο ή συμπτωματικό. Οπως, τυχαία δεν είναι η ανάπτυξη των διαφορετικών θρησκειών, που δίνουν προοπτική και πνευματικότητα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η σχέση του ανθρώπου με τον δημιουργό του, όπως καθένας τη βιώνει, είναι ιδιαίτερης σημασίας για την εξελικτική πορεία της ζωής. Ετσι συνεχίζεται η ύπαρξη ζωής στον πλανήτη. Ανθρώπινες επιλογές που δεν την υπηρετούν έχουν κόστος για όποιον τις κάνει, που μπορεί να φθάσει ακόμη και στη στέρηση της ζωής του, αυτό που κάποιοι ονομάζουν επιστροφή στον δημιουργό. Ενα ερώτημα που αυθόρμητα αναδύεται είναι, πού τελικά οδηγεί η εξελικτική πορεία της ζωής; Απαντήσεις πολλές μπορούν να δοθούν και υποθέσεις να γίνουν, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι, ποιές επιλογές κάνει ο κάθε άνθρωπος στο σήμερα, δίχως βέβαια να γνωρίζει πόσο του μέλλει να ζήσει στο αύριο. 7 / 7