ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 12CHN409

ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4 ης ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 12CHN409 Βιολογικά ενεργά αιθέρια έλαια και άλλες ευεργετικές για την υγεία ουσίες από Ελληνικά και Κινέζικα ενδημικά φυτά - Bioactive essential oils and other beneficial substances isolated from Greek and Chinese endemic species with health promoting properties Στα πλαίσια του έργου «Βιολογικά ενεργά αιθέρια έλαια και άλλες ευεργετικές για την υγεία ουσίες από Ελληνικά και Κινέζικα ενδημικά φυτά», 12CHN409, πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015 η 4η Συνάντηση των εμπλεκόμενων φορέων (DUTH-LMI, VIORYL, ITAP, NTUA-LFCT) στις εγκαταστάσεις της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στην Αθήνα, προκειμένου να παρουσιαστεί και να συζητηθεί η πρόοδος των αποτελεσμάτων και να γίνει σχεδιασμός του ερευνητικού έργου για το επόμενο χρονικό διάστημα (6 μήνες). Παράλληλα συζητήθηκαν και διαδικαστικά θέματα όπως η οικονομική διαχείριση του έργου. Στη συνάντηση συμμετείχαν τα μέλη των συνεργαζόμενων ομάδων: Ελένη Παπαβασιλοπούλου και Αντιγόνη Ωραιοπούλου (VIORYL), Σταυρούλα Βεκιάρη (Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων, ITAP), Ιωάννης Κουρκουτάς και Αικατερίνη Χλίχλια (DUTH-LMI), Δημήτριος Τσιμογιάννης, Ανδρέας Μπιμπίλας και Βασιλική Ωραιοπούλου (NTUA-LFCT),. Στη συνάντηση συμμετείχαν και οι ερευνητές του φορέα ΝTUA-LFCT. Μετά από μια σύντομη παρουσίαση του προγράμματος από τον Ι. Κουρκουτά παρουσιάστηκαν από τους Επιστημονικούς Υπευθύνους των Ενοτήτων Εργασίας αναλυτικά οι δράσεις που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε πακέτο εργασίας, όπως επίσης συζητήθηκαν θέματα που αφορούν τα πακέτα εργασίας και την υλοποίηση Σελίδα 1 από 5

των ερευνητικών πειραμάτων, καθώς και προβλήματα που έχουν προκύψει. Την συζήτηση συντόνισε ο κ. Κουρκουτάς. Στην Ενότητα Εργασίας 1 (ΕΕ1 Αναλυτική εργασία και επιλογή ειδών) παρουσιάστηκαν η απομόνωση και χαρακτηρισμός αιθέριων ελαίων και εκχυλισμάτων α) από τα αρωματικά φυτά Origanum dittany, Origanum onites (Ε. Παπαβασιλοπουλου - VIORYL), β) από τα αρωματικά φυτά Origanum vulgare ssp. hirtum, Satureja thymbra και Thymus capitatus (Δ. Τσιμογιάννης / Α. Μπιμπίλας / Β. Ωραιοπούλου, NTUA-LFCT), και γ) εκχυλισμάτων από διάφορα μούρα (βατόμουρα, κράνα, μύρτιλλα, γκότζι μπέρι και ιπποφαές) (Σ. Βεκιάρη - ΙΤΑΡ). Επίσης, παρουσιάστηκαν και αποτελέσματα αναλύσεων από 3 ποικιλίες κουμάρων bayberry (Myrica rubra) Κινέζικης προέλευσης. Στη συνέχεια προτάθηκε να συνεχιστούν τα πειράματα σε εκχυλίσματα πράσινου τσαγιού Κινέζικης προέλευσης στον φορέα ΒΙΟΡΥΛ. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν δεδομένα για βελτιστοποίηση των μεθοδολογιών απόσταξης των αιθέριων ελαίων. Συζητήθηκε η παραγωγή αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum σε μεγάλη κλίμακα στις εγκαταστάσεις του φορέα ΒΙΟΡΥΛ, ενώ παράλληλα προτάθηκε να πραγματοποιηθεί συνδυαστική εκχύλιση για τα υδατικά υπολείμματα, προκειμένου να πραγματοποιηθεί περαιτέρω διερεύνηση της βιολογικής δράσης από τους συμμετέχοντες φορείς. Στην Ενότητα Εργασίας 2 (ΕΕ2: Ανάπτυξη μοντέλων συνεργιστικής και ανταγωνιστικής δράσης βιοενεργών ουσιών) παρουσιάστηκαν αποτελέσματα από πρότυπες ουσίες που ανευρίσκονται στα αιθέρια έλαια/εκχυλίσματα της Ε.Ε.1 που αφορούν την α) αντιοξειδωτική τους δράση (Δ. Τσιμογιάννης / Α. Μπιμπίλας / Β. Ωραιοπούλου NTUA-LFCT) και β) αντιμικροβιακή τους δράση έναντι επιλεγμένων τροφογενών παθογόνων βακτηρίων και αλλοιωγόνων μυκήτων (Γ. Μητροπούλου / Ι. Κουρκουτάς, DUTH-LMI). Συζητήθηκε η δημιουργία μοντέλων που θα περιγράφουν την πιθανή συνεργιστική και ανταγωνιστική δράση τους. Στην Ενότητα Εργασίας 3 (ΕΕ3: Εκχύλιση αιθέριων ελαίων και κλασμάτων πολυφαινολών-μοντελοποίηση και βελτιστοποίηση) παρουσιάστηκαν από τους εκπροσώπους των φορέων (Ε. Παπαβασιλοπούλου / Α. Ωραιοπούλου - VIORYL, Δ. Τσιμογιάννης / Α. Μπιμπίλας / Β. Ωραιοπούλου - NTUA-LFCT και Σ. Βεκιάρη - ITAP) διαδικασίες βελτιστοποίησης των διεργασιών εκχύλισης για την παραλαβή αιθέριων ελαίων/εκχυλισμάτων και πολυφαινολικών κλασμάτων από τα αρωματικά φυτά και μούρα που περιγράφονται στην ΕΕ 1, π.χ. χρήση υδροξυλίου του καλίου, χρήση υπερήχων κ.α. Στην Ενότητα Εργασίας 4 (ΕΕ4: Αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση βιοενεργών ουσιών/κλασμάτων) παρουσιάστηκαν αποτελέσματα της αντιοξειδωτικής δράσης (Ε. Παπαβασιλοπούλου / Α. Ωραιοπούλου - VIORYL, Δ. Τσιμογιάννης / Α. Μπιμπίλας / Β. Ωραιοπούλου - NTUA-LFCT και Σ. Βεκιάρη - ΙΤΑP) και της αντιμικροβιακής δράσης (Γ. Μητροπούλου - DUTH-LMI) των αιθέριων ελαίων και υδατικών εκχυλισμάτων που παρασκευάστηκαν στα πλαίσια των ΕΕ1 και ΕΕ3. Πραγματοποιήθηκε συζήτηση για τη βελτιστοποίηση των συνθηκών προκειμένου να γίνει παραγωγή αιθέριων ελαίων και εκχυλισμάτων σε μεγάλη κλίμακα από το φυτό Origanum vulgare ssp. hirtum. Σελίδα 2 από 5

Στην Ενότητα Εργασίας 5 (ΕΕ5: Έλεγχος επιλεγμένων βιοενεργών ουσιών/κλασμάτων) παρουσιάστηκαν από την ομάδα του ΔΠΘ (Αικ. Χλίχλια / Α. Παππά, DUTH-LMI) αποτελέσματα σχετικά με την ανασταλτική επίδραση επιλεγμένων βιοενεργών ουσιών/κλασμάτων στη βιωσιμότητα καρκινικών κυτταρικών σειρών. Συγκεκριμένα μελετήθηκε η αντικαρκινική δράση του αιθέριου ελαίου ρίγανης Origanum vulgare ssp. hirtum και των πρότυπων ουσιών καρβακρόλη και θυμόλη, καθώς και του χυμού από κράνα Cornus mas. Παρόλο που ο χυμός από κράνα έδειξε αντιοξειδωτική δράση, δεν παρουσίασε αντικαρκινική δράση. Αντιθέτως, το αιθέριο έλαιο ρίγανης και τα συστατικά του έδειξαν ισχυρή αντικαρκινική δράση σε καρκινικές κυτταρικές σειρές ανθρώπου και ποντικού. Συζητήθηκε η περαιτέρω μελέτη της γενοτοξικής και αντιφλεγμονώδους δράσης των προαναφερθέντων δειγμάτων/ουσιών. Στην Ενότητα Εργασίας 6 (ΕΕ6: Παραγωγή σε πιλοτική κλίμακα (pilot scale) επιλεγμένων βιοενεργών ουσιών/κλασμάτων και μελέτη αποδοχής καταναλωτώνέρευνα αγοράς) παρουσιάστηκαν και αξιολογήθηκαν αποτελέσματα που αφορούν επιλεγμένα κλάσματα για παραγωγή σε πιλοτική κλίμακα (Ε. Παπαβασιλοπούλου / Α. Ωραιοπούλου VIORYL). Λόγω εποχικότητας των φυτών δεν έχουν ακόμα παρασκευαστεί σε αρκετή ποσότητα τα αιθέρια έλαια/υδατικά εκχυλίσματα που έχουν επιλεγεί. Αποφασίστηκε η παρασκευή σε μεγάλη κλίμακα αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum (χημειότυπος καρβακρόλης), καθώς είχε ισχυρή αντιμικροβιακή και αντικαρκινική δράση σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ΕΕ 4, 5 και 7. Στην Ενότητα Εργασίας 7 (ΕΕ7: Αντικαρκινική δράση κλασμάτων αιθέριων ελαίων: αξιολόγηση σε προκλινικό καρκινικό μοντέλο (in vivo μελέτες) παρουσιάστηκαν από το ΔΠΘ (Α. Τιπτιρή-Κουρπέτη / Αικ. Χλίχλια - DUTH-LMI) αποτελέσματα της in vivo προστατευτικής δράσης του αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum και των συστατικών του, καρβακρόλης και θυμόλης, στην ανάπτυξη όγκου παχέος εντέρου στον ποντικό. Τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς καθημερινή χορήγηση των προαναφερθέντων βιοενεργών ουσιών σε BALB/c μύες οδήγησε σε στατιστικά σημαντική αναστολή της in vivo ανάπτυξης όγκου παχέος εντέρου στους μύες. Αντιθέτως, στο ίδιο in vivo πειραματικό μοντέλο δεν παρατηρήθηκε αντι-νεοπλασματική δράση μετά από καθημερινή χορήγηση χυμού από κράνα. Στην Ενότητα Εργασίας 8 (ΕΕ8: Παραγωγή νέων λειτουργικών τροφίμων με ευεργετικές ιδιότητες στην υγεία, ενεργές συσκευασίες και in vivo αξιολόγηση των αντικαρκινικών ιδιοτήτων (proof of concept study) δεν υπάρχουν ακόμα δεδομένα σχετικά με την αξιολόγηση της ασφάλειας και των βιολογικών αντικαρκινικών ιδιοτήτων νέων τροφίμων. Συζητήθηκε η επιλογή αιθέριων ελαίων και υδατικών κλασμάτων για την πιλοτική παραγωγή νέων βιολειτουργικών τροφίμων, σε πρώτη φάση παραγωγή γαλακτωμάτων με ενσωματωμένο αιθέριο έλαιο από τον φορέα ΠΑΞΜΑΝ (Σ. Φραγκιάς). Αποφασίστηκε η παραγωγή τροφίμων με ενσωματωμένο αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum (που θα παρασκευαστεί σε μεγάλη κλίμακα στα πλαίσια της ΕΕ 6). Συγκεκριμένα, μετά από συζήτηση αποφασίστηκε η α) παρασκευή γαλακτώματος αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum με βάση την Quillaia (PAXMAN), β) εγκαψυλίωση του αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. Σελίδα 3 από 5

hirtum σε arabic gum (VIORYL), γ) παραγωγή βιολειτουργικού τροφίμου τύπου dressing (μαγιονέζας) που θα περιέχει αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum (NTUA-LFCT, DUTH-LMI), δ) παραγωγή σύνθετων τροφίμων με συνδυασμό βιοδραστικών ουσιών, π.χ. παραγωγή βιολειτουργικού χυμών από μούρα (PAXMAN, VIORYL, ITAP, NTUA-LFCT, DUTH-LMI) με υδατικά εκχυλίσματα αρωματικών φυτών και ε) παρασκευή βρώσιμων/ενεργών φιλμ εμποτισμένα με αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την συσκευασία λουκάνικων και φιλέτων ψαριών. Εχει ξεκινήσει έλεγχος για αντιμικροβιακή δράση στσα νέα αυτά τρόφιμα. Στην Ενότητα Εργασίας 9 (WP9: Διοίκηση, αξιοποίηση και διάδοση αποτελεσμάτων) συζητήθηκαν η επικαιροποίηση της ιστοσελίδας με νέα στοιχεία, η συμμετοχή σε συνέδρια, η υποβολή κοινών δημοσιεύσεων, καθώς και το πλάνο διάχυσης και εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων. Συζητήθηκε η προετοιμασία 5 δημοσιεύσεων: συγκεκριμένα να αναλάβουν από μια δημοσίευση οι Ωραιοπούλου, Κουρκουτάς, Βεκιάρη, Παππά, Χλίχλια. Συγκεκριμένα, μία δημοσίευση σε εκχυλίσματα Satureja (Ωραιοπούλου/Κουρκουτάς), μια δημοσίευση για τη συνεργιστική δράση (Ωραιοπούλου), μία δημοσίευση για τα μούρα (Βεκιάρη), και δύο δημοσιεύσεις για τα κράνα και τη ριγανη (Παππά, Χλίχλια) Προγραμματίστηκε να πραγματοποιηθεί ημερίδα στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο 2015. Στη Συνάντηση αποφασίστηκαν τα εξής: Παραγωγή αιθέριου ελαίου και υδατικών εκχυλισμάτων Origanum onites και Origanum dittany σε μεγαλύτερες ποσότητες από τον φορέα VIORYL, με σκοπό την περαιτέρω διερεύνηση των βιολογικών δράσεων και την πιθανή ενσωμάτωσή τους σε τρόφιμα Παρασκευή σε μεγάλη κλίμακα αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum από τον φορέα VIORYL προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από όλους τους φορείς, και ιδιαίτερα για in vivo μελέτες (ΕΕ7) και ενσωμάτωση σε λειτουργικά τρόφιμα (ΕΕ8) Χαρακτηρισμός εκχυλισμάτων από κινέζικο πράσινο τσάι Ολοκλήρωση πειραμάτων που αφορούν την αντιμικροβιακή και αντιμυκητιακή δράση αιθέριων ελαίων, υδατικών εκχυλισμάτων και πρότυπων ουσιών, συμπεριλαμβάνοντας επιπλέον μύκητες/ζύμες στην μελέτη, από τον φορέα DUTH-LMI Προσδιορισμός βιολογικών δράσεων (αντιμικροβιακή, αντιοξειδωτική, αντικαρκινική) αιθέριων ελαίων/εκχυλισμάτων Origanum onites, Origanum dittany, Satureja thymbra και Thymus capitatus από τον φορέα DUTH-LMI Ολοκλήρωση του προσδιορισμού των βιολογικών δράσεων του αιθέριου ελαίου (και υδατικών εκχυλισμάτων) Origanum vulgare ssp. hirtum και των συστατικών του σε in vitro και in vivo μελέτες από τον φορέα DUTH-LMI (Ε.Ε. 4, 5, 7) Παραγωγή λειτουργικών τροφίμων γαλακτωμάτων στα πλαίσια της ΕΕ 8. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η παραγωγή α) γαλακτώματος αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum με βάση την Quillaia (PAXMAN), β) εγκαψυλίωση του αιθέριου ελαίου Origanum vulgare ssp. hirtum σε arabic gum (VIORYL), γ) βιολειτουργικού τροφίμου τύπου dressing (μαγιονέζας) που Σελίδα 4 από 5

θα περιέχει αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum (NTUA-LFCT, DUTH-LMI), δ) βιολειτουργικού τσαγιού με αιθέριο έλαιο Origanum dittany και με χυμό από μύρτιλλα (PAXMAN, VIORYL, ITAP, NTUA-LFCT, DUTH-LMI) και ε) βρώσιμων/ενεργών φιλμ εμποτισμένα με αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την συσκευασία λουκάνικων και φιλέτων ψαριών. Τα παραπάνω τρόφιμα θα επιμολυνθούν με παθογόνα βακτήρια (Listeria monocytogenes, Salmonella enteritidis) και αλλοιωγόνους μύκητες για να μελετηθεί η πιθανή προστατευτική δράση των αιθέριων ελαίων (NTUA-LFCT, DUTH-LMI). Επίσης, θα αξιολογηθεί η in vivo η αντικαρκινική δράση του γαλακτώματος που θα παράγει η PAXMAN με βάση το αιθέριο έλαιο Origanum vulgare ssp. hirtum (DUTH-LMI). Συζητήθηκε η προετοιμασία 5 δημοσιεύσεων: ο καθένας να αναλάβει μια δημοσίευση. Συγκεκριμένα, μία δημοσίευση σε εκχυλίσματα Satureja (Ωραιοπούλου/Κουρκουτάς), μια δημοσίευση για τη συνεργιστική δράση (Ωραιοπούλου), μία δημοσίευση για τα μούρα (Βεκιάρη), και δύο δημοσιεύσεις για τα κράνα και τη ρίγανη (Παππά, Χλίχλια) Συζητήθηκε μια από τις 2 επιχειρήσεις (ΒΙΟΡΥΛ ή PAXMAN) να προετοιμάσει 1 πατέντα Προγραμματίστηκε να πραγματοποιηθεί η επόμενη συνάντηση και η ημερίδα στην Αθήνα στο Εμπορικό Επιμελητήριο τον Σεπτέμβριο 2015 Στο σημείο αυτό λύθηκε η συνεδρίαση. Σελίδα 5 από 5