Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Σουζάννα-Μαρία Νικολάου Ασηµίνα Βατσίτση Νταίζη-Μαργαρίτα ανιηλίδου Βασιλική Πασχαλιώρη Ã ƒ À Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Στ ΗΜΟΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚ ΟΣΕΩΣ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ Σουζάννα-Μαρία Νικολάου, Λέκτορας Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Ασηµίνα Βατσίτση, Εκπαιδευτικός Α/θµιας Εκπαίδευσης Νταίζη-Μαργαρίτα ανιηλίδου, Σχολική Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης Βασιλική Πασχαλιώρη, Εκπαιδευτικός Α/θµιας Εκπαίδευσης Η συγγραφική οµάδα συνεργάστηκε µε την κ. Χαρίκλεια Μποζώνη, Εκπαιδευτικό Α/θµιας Εκπαίδευσης, κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου. Ελένη Καρατζιά-Σταυλιώτη, Επικ. Καθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Πατρών Σταµάτης Βούλγαρης, Σχολικός Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης Αθανάσιος Γιαννίκας, Σχολικός Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Σπύρος Γούσης, Σκιτσογράφος-Εικονογράφος Μαρία Αλιφεροπούλου, Φιλόλογος ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ Αλεξάνδρα X. Κουλουµπαρίτση, Σύµβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (2006-2008) ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ Αρετή Καραθανάση, τ. Μόνιµη Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2003-2006) ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ Ασπασία Οικονόµου, Εκπαιδευτικός Β/θµιας Εκπαίδευσης (2005-2008) ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Ουρανία Πρεσβέλου-Ακτύπη, τ. Σύµβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2004-2005) Μαρία Παπαχρήστου, Εκπαιδευτικός Β/θµιας Εκπαίδευσης (2003-2004) ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Σπύρος Γούσης, Σκιτσογράφος-Εικονογράφος ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ - MULTIMEDIA A.E..../ ππ/ Ó ÚÁÂÈ 2.2.1/ ÙËÁÔÚ Ú ÍÂˆÓ 2.2.1. : «Ó ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ appleúôáú ÌÌ ÙˆÓ ÛappleÔ ÒÓ Î È Û ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ ÂÎapple È Â ÙÈÎÒÓ apple Î ÙˆÓ» π ø π π π À ËÌ ÙÚÈÔ. µï Ô ÌfiÙÈÌÔ ıëáëù ÙÔ... Úfi ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ú ÍË Ì ٠ÙÏÔ: «ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ È Ï ˆÓ Î È apple Ú ÁˆÁ appleôûùëúèîùèîô ÂÎapple È Â ÙÈÎÔ ÏÈÎÔ Ì ÛË ÙÔ Î È Ù ÁÈ ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ» appleèûùëìôóèîfi Àapple ı ÓÔ ŒÚÁÔ ÂÒÚÁÈÔ apple Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ó appleïëúˆù appleèûùëìôóèîfi Àapple ı ÓÔ ŒÚÁÔ ÂÒÚÁÈÔ ÈÎÔÓfiÌÔ Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ŒÚÁÔ Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÔ ÌÂÓÔ 75% applefi ÙÔ Úˆapple Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È 25% applefi ÂıÓÈÎÔ applefiúô.

Περιεχ µενα Πρ λογος... 4 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το άτοµο και η κοινωνία Εν τητα Α : Η Οικογένεια... 7 Κεφάλαιο 1ο: Η οικογένεια, τα µέλη της και οι µεταξ τους σχέσεις... 8 Κεφάλαιο 2ο: Ρ λοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας... 10 Κεφάλαιο 3ο: υσκολίες που αντιµετωπίζει η οικογένεια... 14 Εν τητα Β : Το Εκπαιδευτικ Σ στηµα... 16 Κεφάλαιο 1ο: Το εκπαιδευτικ σ στηµα και το σχολείο... 17 Κεφάλαιο 2ο: Ένα σχολείο για λους... 21 Εν τητα Γ : Η Εκκλησία... 23 Κεφάλαιο 1ο: Η Εκκλησία της Ελλάδος... 24 Κεφάλαιο 2ο: Άλλα θρησκε µατα στην Ελλάδα... 26 Εν τητα : Οργάνωση κοινωνικής και πολιτικής ζωής... 28 Κεφάλαιο 1ο: Οι ήµοι και οι Κοιν τητες στην Ελλάδα... 29 Κεφάλαιο 2ο: Οργάνωση ιοίκηση των ήµων και Κοινοτήτων... 31 Κεφάλαιο 3ο: Οι εκλογές στον ήµο... 33 Κεφάλαιο 4ο: Η οικονοµική οργάνωση των ήµων... 35 Κεφάλαιο 5ο: Οργανωµένες οµάδες - Σ λλογοι... 38 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το άτοµο και η πολιτεία Εν τητα Α : Κράτος και πολίτευµα... 41 Κεφάλαιο 1ο: Το Κράτος... 42 Κεφάλαιο 2ο: Το πολίτευµα και οι µορφές του... 43 Κεφάλαιο 3ο: Το ηµοκρατικ Πολίτευµα... 45 Κεφάλαιο 4ο: Οι λειτουργίες της κρατικής εξουσίας... 48 Κεφάλαιο 5ο: Το ελληνικ Σ νταγµα... 51 Εν τητα Β : Κράτος και πολίτης... 53 Κεφάλαιο 1ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις του πολίτη... 54 Κεφάλαιο 2ο: Πνευµατικά δικαιώµατα... 57 Κεφάλαιο 3ο: Πολιτική άµυνα και Πολιτική προστασία... 58 Κεφάλαιο 4ο: Η ενηµέρωση του πολίτη... 61 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση Εν τητα Α : Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα... 64 Κεφάλαιο 1ο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση: ργανα και λειτουργίες της... 65 Κεφάλαιο 2ο: Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 69 Κεφάλαιο 3ο: Σχέσεις µεταξ των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 70 Εν τητα Β : Οι Ευρωπαίοι Πολίτες... 73 Κεφάλαιο 1ο: Λαοί και πολιτισµοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 74 Κεφάλαιο 2ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις των Ευρωπαίων Πολιτών... 76 4η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το άτοµο και η ιεθνής Κοιν τητα Εν τητα Α : ιεθνείς Οργανισµοί και Οργανώσεις... 80 Κεφάλαιο 1ο: Παγκ σµια προβλήµατα... 81 Κεφάλαιο 2ο: Ο ρ λος των ιεθνών Οργανισµών... 83 Εν τητα Β : Τα ανθρώπινα δικαιώµατα... 88 Κεφάλαιο 1ο: Η Οικουµενική ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου... 89 Κεφάλαιο 2ο: Τα δικαιώµατα του παιδιο... 93 3

Πρ λογος ÂÈ Ú! Ì È Ô ÈÎ ÈfiappleÔÏÈ! ªappleÔÚÂ Ó Û Ê ÓÂÙ È appleâú ÂÚÁÔ ÙÔ fióôì ÌÔ, ÏÏ Ù Ó Ë ÊÔÚÌ ÁÈ Ó Ú Ûˆ Ó ÂÍÂÚ ÓÒ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙË ÔÈÓˆÓÈÎ Î È ÔÏÈÙÈÎ ÁˆÁ. È Ï ÙÂ; Ì ÎÔÏÔ ı ÛÂÙ ÛÙÔ Ù Í È ÌÔ ; ÂÈ Û! Ô fióôì ÌÔ Â Ó È ÈÚ ÓË. ÁÒ Î È Ô ÈÎ ÈfiappleÔÏÈ Â Ì ÛÙÂ Ê ÏÔÈ. ª ı Î ÓÔ Ì Ùfi ÙÔ Ù Í È! È È ÂÏ ÙÂ!!! 4 Ο ικαι πολις είναι ήρωας του έργου «Αχαρνής» του Αριστοφάνη. Στο έργο αυτ ο ικαι- πολις υπερασπίζεται την ειρήνη στη διάρκεια του Πελοποννησιακο Πολέµου µεταξ Αθηναίων και Σπαρτιατών. εν πείθει, µως, τους Αθηναίους συµπολίτες του να ακολουθήσουν το παράδειγµά του κι έτσι µ νος του αποφασίζει να κλείσει ειρήνη για εκείνον και για την οικογένειά του. Με τον τρ πο του αποδεικν ει τα αγαθά της ειρήνης και διακω- µωδεί τη φιλοπ λεµη µερίδα του αθηναϊκο λαο της εποχής εκείνης. Με ευφυή τρ πο ο Αριστοφάνης επέλεξε για τον ήρωά του το νοµα ικαι πολις απ τις λέξεις: ίκαιο+ Π λις. Απ τη µια µεριά, έχουµε την «π λη», που είναι ο χώρος µέσα στον οποίο οι άνθρωποι ζουν, δραστηριοποιο νται και συνήθως µοιράζονται παρ µοιο τρ πο ζωής και ίσως κοινο ς στ χους. Απ την άλλη, το «δίκαιο» που σχετίζεται µε τους καν νες µε βάση τους οποίους οργανώνεται η ζωή των ανθρώπων µε στ χο την αρµονική συν παρξη τους και την πρ οδ τους. Η Ειρήνη πήρε το νοµά της απ την οµώνυµη κωµωδία του Αριστοφάνη. Το έργο αυτ αναφέρεται στη σ ναψη ειρήνης µεταξ Αθηναίων και Σπαρτιατών και παρουσιάζει µεγάλες οµοι τητες µε τους «Αχαρνής», αφο εκφράζει τον π θο των πολιτών για ειρήνη. Η Ειρήνη είναι θεά, την οποία έχει φυλακίσει ο Π λεµος σε βαθιά σπηλιά. Ο Τρυγαίος, ήρωας του έργου, προσκαλεί τον λα να την ελευθερώσουν. Τρέχουν λοι µε προθυµία και τελικά κατορθώνουν να τη σώσουν.

Γνωριµία µε τα σ µβολα του βιβλίου που λέπεις... σηµαίνει: που λέπεις... σηµαίνει: Συζητάµε στην τάξη Λέµε τη γνώµη µας ιαβάζουµε Ερευνο µε Φωτογραφίες που χρησιµοποιήθηκαν ανά κεφάλαιο 1η Θεµατική εν τητα Εν τητα Α : Κεφ. 2: φωτ. 2.1 Ευρωπαϊκή Ένωση, φωτ. 2.2 υλικ της συγγραφικής οµάδας, φωτ. 2.3 Unicef, φωτ. 2.4 υλικ της συγγραφικής οµάδας Εν τητα Γ : Κεφ. 1: φωτ. 1.1 Θρησκευτικά τάξης ηµοτικο σχολείου ΟΕ Β, φωτ. 1.2 υλικ συγγραφικής οµάδας Κεφ. 2: φωτ. 2.1, 2.2 Μελέτη Περιβάλλοντος Β τάξης ηµοτικο σχολείου ΟΕ Β, φωτ. 2.3 υλικ της συγγραφικής οµάδας Εν τητα : Κεφ. 1: φωτ. 1.1 Αγροτουριστική Α. Ε. Εναλλακτική Τουριστική Ανάπτυξη, Νοµ ς Φλώρινας, φωτ. 1.2 Νοµαρχία Θεσπρωτίας Κεφ. 2: φωτ. 2.1 υλικ της συγγραφικής οµάδας Κεφ. 4: φωτ. 4.1, 4.2 Περιοδικ «ΕΛΟΥΝΤΑ» 2η Θεµατική εν τητα Εν τητα Α : Κεφ. 1: φωτ. 1.1 Γεωγραφία Ε τάξης ηµοτικο σχολείου ΟΕ Β Κεφ. 4: φωτ. 4.1 Ευρωπαϊκή Ένωση, φωτ. 4.2 Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Γ τάξης Γυµνασίου ΟΕ Β Κεφ. 5: φωτ. 5.1, 5.2 Ιστορία του Ελληνικο Έθνους, τοµ. ΙΓ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978 Εν τητα Β : Κεφ. 3: φωτ. 3.1, 3.2 Unicef, φωτ. 3.3 Ευρωπαϊκή Ένωση, φωτ. 3.4 Ελευθεροτυπία 3η Θεµατική εν τητα λο το φωτογραφικ υλικ της εν τητας προέρχεται απ έντυπο υλικ της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4η Θεµατική εν τητα Εν τητα Α : Κεφ.1: φωτ. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 UNICEF, φωτ. 1.6, 1.7 Greenpeace, ιεθνής Αµνηστία, 1.8 Ελευθεροτυπία Κεφ. 2: φωτ. 2.1, 2.2, 2.3 Unicef Εν τητα Β : Κεφ. 1: φωτ. 1.1 Focus, Greenpeace, 1.2 ιεθνής Αµνηστία, 1.3, 1.4 Το Βήµα, National Geographic 2006 Κεφ. 2: φωτ. 1.1 Ευρωπαϊκή Ένωση λο το υπ λοιπο υλικ προέρχεται απ τους αρµ διους φορείς, που γίνεται αναφορά, ή δηµ σιες υπηρεσίες (Υπουργεία, Βουλή κ.τλ.) και τους ευχαριστο µε πολ για τη συνεισφορά τους. 5