ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΑ ΗΧΟΧΡΩΜΑΤΑ. ΕΡΕΥΝΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ ΧΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΛΑΜΠΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΜΑΘΗΤΕΣ: ΚΑΛΟΞΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΑΤΣΕΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΚΟΥΤΡΟΥΒΕΛΗΣ ΜΑΡΙΟΣ, ΚΑΛΑΜΑΡΗ ΕΛΕΝΗ, ΙΝΕΠΕΚΟΓΛΟΥ ΜΑΡΙΑ, ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΣΚΕΥΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ
Ηπαράδοση αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι των Κρητικών, που ευτυχώς ποτέ δεν εγκατέλειψαν το παρελθόν τους καιτο υπηρετούν πιστά σε κάθε αφορµή. Ηκρητική διάλεκτος θεωρείται η µακροβιότερη στον Ελλαδικό χώρο και έχει αποτελέσει αντικείµενο µελέτης και έρευνας. εκάδες λέξεις έχουν αµιγώς αρχαιοελληνικό ή αρχαϊκό παρελθόν, ενώ πολλές είναι καιοι γλωσσικές επιρροές από τους Άραβες, τους Ενετούς και τους Τούρκους.
Οι Ελληνικοί χοροί και η µουσική πρωτοεµφανίστηκαν στην Κρήτη, όπου λέγεται ότιηµητέρα των Θεών, ηρέα, τους δίδαξε στους Κουρήτες γιανα εξαγνίζονται. Οπιο φηµισµένος κρητικός χορός ήταν οπυρρίχιος καιµε µετη γενική ονοµασία «πυρρίχη» χαρακτηρίζονταν όλοι οι πολεµικοί χοροί της αρχαιότητας. Οι σηµερινοί Κρητικοί χοροί, πασίγνωστοι σεόλη την Ελλάδα, αποτελούν απόηχους των χορών των Κουρητών ήτης πυρρίχης!
Πολλές τέχνες του χεριού παραµένουν ζωντανές στο νησί, ενώ έχουν εγκαταλειφθεί στα υπόλοιπα µέρη της Ελλάδας. Αγγειοπλάστες που πλάθουν τον πηλό ακριβώς όπως το έκαναν κιοι Μινωΐτες χιλιάδες χρόνια πριν, ξυλουργοί που δίνουν στο ξύλο της µουριάς το σχήµα της λύρας και του λαούτου, τσαγκάρηδες που φτιάχνουν µε φροντίδα τα δερµάτινα Κρητικά στιβάνια, µαχαιροποιοί που µετατρέπουν το ατσάλι σε Κρητικό µαχαίρι, οι γυναίκες στα χωριά υφαίνουν στον αργαλειό κεντήµατα που παραπέµπουν στα χρόνια του Μίνωα Όλες αυτές οι τέχνες, ανκαι σαφώς αποδυναµωµένες, εξακολουθούν να υπάρχουν σε αρκετές περιοχές του νησιού, αντιστεκόµενες πεισµατικά απέναντι στην εισβολή της τεχνολογίας.
Ηλαογραφία της κρήτης αποτελειται αποτα διάφορα ήθη και έθιµα της, που εχουν ως σκοπό να θυµήσουν στις νεότερες γενιές τον παραδοσιακό τρόπο που γινόντουσαν κάποιες τελετές (π.χ. Γάµος).
Γλέντι µετα τον γάµο.
Οπιο φηµισµένος κρητικός χορός ήταν οπυρρίχιος καιµε µετη γενική ονοµασία «πυρρίχη» χαρακτηρίζονταν όλοι οι πολεµικοί χοροί της αρχαιότητας. Οι πηγές µας πληροφορούν ότιµε µετα χρόνια οχορός εξαπλώθηκε σεόλη την Ελλάδα καιηκάθε κάθε πόλη που άρχιζε νατον χορεύει, δίνοντάς του και διαφορετικό όνοµα, φιλοδοξούσε την πατρότητά του.
Ιδιαίτερα ονοµαστοί στην Κρήτη, απότη µινωική εποχή, ήταν επίσης οι τελετουργικοί κυκλικοί χοροί, κλειστοί και ανοιχτοί, ως απαραίτητα στοιχεία των θρησκευτικών τελετουργιών. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότιοι Κρήτες είχαν εφεύρει αυτού του είδους τις τελετουργίες µε τους συρτούς χορούς, που χορεύονταν κατά τη διάρκεια θυσίας γύρω απότο βωµό.
Γνωστοί σεόλη την Κρήτη ήταν µόνο: ησούστα, ο σιγανός, οµαλεβιζώτης, οχανιώτικος (συρτός) καιτο πεντοζάλι. Να σηµειωθεί, πάντως, ότι και οι χοροί αυτοί (πλην του σιγανού) µέχρι το Μεσοπόλεµο δεν ήταν παγκρήτιας εµβέλειας. Πιο συγκεκριµένα, ησούστα ήταν ευρέως γνωστή στο νοµό Ρεθύµνου, οµαλεβιζώτης στο νοµό Ηρακλείου και ο χανιώτικος καιτο πεντοζάλι στο νοµό Χανίων. Μόνο οσιγανός ήταν γνωστός, σε παραλλαγές, στους νοµούς Ρεθύµνου, Ηρακλείου και Λασιθίου.
ΧΟΡ ΟΦΩΝΑ: Λύρα, Βιολί, Λάουτο, Μαντολίνο, Κιθάρα, Μπουλγαρί. ΑΕΡΟΦΩΝΑ: Τοθιαµπόλι ήφθιαµπόλι, µαντούρα ούρα, ασκοµάντούρα. ΜΕΜΒΡΑΝΟΦΩΝΑ: Το νταουλάκι.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου σώζεται αυλός µε δακτυλίους που µετακινούµενοι καλύπτουν τις οπές γιανα αποδοθούν οι νότες. Από αποσπάσµατα αρχαίου δράµατος µαθαίνουµε ότι "ομίνως διέταξε να ταφούν µαζί µετον γιό του Γλαύκο καιοι αυλοί του, που αυτός τους αγαπούσε όσο ζούσε". Αλλού εικονίζονται αυλοί, δύαυλοι, βούκινα, σάλπιγγες. Ηαρχαία κιθάρα δεν ήταν αγαπητή στην Κρήτη, αλλά παιζόταν η αρχαία λύρα, όπως φαίνεται από αναπαραστάσεις σε γραφές, τοιχογραφίες, σφραγίδεςκ.ά.
ΟΑιµιλιανός ("ποικίλη ιστορία") αναφέρει ότι "οι Κρήτες τους παίδας µανθάνειν τους νόµους εκέλευον µετά τινος µελωδίας, ίνα εκτης µουσικής ψυχαγωγούνται και ευκολώτερον τη µνήµη διαλαµβάνουσιν..." δηλ. οι Κρήτες έδιναν εντολή τα παιδιά να µαθαίνουν τους νόµους µετη συνοδεία κάποιας µελωδίας, αφενός γιανα ψυχαγωγούνται µετη µουσική και αφετέρου γιανα εντυπώνουν (τους νόµους) καλύτερα στη µνήµη.... Ηµουσική παιδεία των αρχαίων Κρητών αποκαλύπτεται απότο γεγονός ότι όταν ο Κρητικός νοµοθέτης και µουσικός Θαλήτας από την Γόρτυνα κλήθηκε στη Σπάρτη τον 8οπ.Χ. αιώνα, µεταλαµπάδευσε εκεί όλη τον µουσικό πλούτο της Κρήτης και δηµιούργησε, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος ("περί µουσικής") την "δεύτερη µουσική κατάσταση" στη Σπάρτη εισάγοντας τη χρήση του φρυγικού αυλού (που είχαν φέρει στην Κρήτη οι Κορύβαντες και Κουρήτες) ώστε συνδυάζοντάς τονµε µετην κιθάρα της στεριανής Ελλάδας και διδάσκοντας τον "πυρρίχιο«.
τον τεχνικότατο αυτό χορό της Κρήτης και τελειοποιώντας τα υπορχήµατα (µουσική-χορός-ποίηση) µε κανόνες επέβαλλε τους Κρητικούς ρυθµούς. Οι µελωδίες του Κρητικού Θαλήτα ακουγόνταν και µετά 200 χρόνια, λέγεται ότι ο Πυθαγόρας ευχαριστιόταν νατις ακούει. Στους "Πυθίους εναύλους αγώνας" πρώτος νικητής ήταν ο Κρητικός αυλητής Χρυσάνθεµις... Αργότερα ο Αριστοφάνης κατηγορεί τον Ευριπίδη ότι καθιέρωσε στις τραγωδίες του Κρητικές µονωδίες. Μετά την κάθοδο των ωριέων, οι αρχαίοι απόγονοι των Μινωιτών περιορίσθηκαν στην Ανατολική Κρήτη, οι επονοµαζόµενοι Ετεόκρητες όπου διέσωσαν την αρχαία µουσική τους
Οι µελετητές της σύγχρονης Κρητικής µουσικής έχουν διαπιστώσει τις επιδράσεις από πολύ παλιές παραδόσεις, ακόµη και από τη βυζαντινή µουσική). Επιπλέον, ηκρητική µουσική, σε αντίθεση µετη δηµοτική παράδοση άλλων περιοχών της Ελλάδας, εξακολουθεί να είναι ζωντανή καινα εµπλουτίζεται. Αυτό οφείλεται και στην ιδιαίτερη σηµασία που έχει οστίχος, είτε πρόκειται για µεγάλη ρίµα, είτε για σύντοµη δίστιχη µαντινάδα, οοποίοςοποίος εξακολουθεί να εξελίσσεται και µέσω αυτοσχεδιασµού, που άλλωστε θεωρείται βασικό προσόν ενός καλού λυράρη. εν είναι τυχαίο, εποµένως, ότι έχουν καταγραφεί και κρητικά τραγούδια που αναφέρονται σε πολύ πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, όπως τη Μάχη της Κρήτης, τη δικτατορία, ήτην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ο αυτοσχεδιασµός είναι αναπόσπαστο στοιχείο της κρητικής µουσικής, αφού ποτέ ο οργανοπαίκτης κατά τη διάρκεια του χορού (του συρτού, του χανιώτη, του πεντοζάλη, της σούστας, κ.ά.).) δεν περιορίζεται στην τυπική αναπαραγωγή της βασικής µελωδίας, αλλά, ανάλογα καιµε µετην ψυχική του διάθεση, αυτοσχεδιάζει µε βάση τις διάφορες µελωδίες (τις κοντυλιές).