1. La nascita di Zeus (Apollodoro) jorgisqei'sa de; ejpi; touvtoi" JReva paragivnetai me;n eij" Krhvthn, ojphnivka to;n Diva ejgkumonou'sa ejtuvgcane, genna'/ de; ejn a[ntrw/ th'" Divkth" Diva. Kai; tou'ton me;n divdwsi trevfesqai Kouvrhsiv te kai; tai'" Melissevw" paisi; nuvmfai", jadrasteiva/ te kai; [Idh/. Au tai me;n ou\n to;n pai'da e[trefon tw'/ th'" jamalqeiva" gavlakti, oij de; Kouvrhte" e[noploi ejn tw'/ a[ntrw/ to; brevfo" fulavssonte" toi'" dovrasi ta;" ajspivda" sunevkrouon, i{na mh; th'" tou' paido;" fwnh'" oj Krovno" ajkouvsh/. JReva de; livqon sparganwvsasa devdwke Krovnw/ katapiei'n wj" to;n gegennhmevnon pai'da. jepeidh; de; Zeu;" ejgenhvqh tevleio", lambavnei Mh'tin th;n jwkeanou' sunergovn, h} divdwsi Krovnw/ katapiei'n favrmakon, ujfæ ou ejkei'no" ajnagkasqei;" prw'ton me;n ejxemei' to;n livqon, e[peita tou;" pai'da" ou}" katevpie: meqæ w n Zeu;" to;n pro;" Krovnon kai; Tita'na" ejxhvnegke povlemon. Comprensione del testo Individua i participi congiunti presenti nel brano. _ touvtoi" (r. 1): qual è il genere del pronome? _ ojphnivka (r. 1): che proposizione introduce la congiunzione? _ ejgkumonou'sa (r. 2): indica la natura del participio. _ trevfesqai (r. 3): che valore ha l'infinito? _ i{na (r. 6): che proposizione introduce? A quale verbo è da unire? _ gegennhmevnon (r. 7): participio è? _
2. Demetra e la sua sosta ad Eleusi (Apollodoro) Πλο$των δὲ Πε+σεφ.νης ἐ+ασθεὶς 5ιὸς συνε+γοῦντος ἥ+πασεν αὐτὴν?+$φα. 5ηµ@τη+ δὲ µετὰ λαµπbδων νυ?τ.ς τε?αὶ ἡµd+ας?ατὰ πᾶσαν τὴν γῆν ζητοῦσα πε+ιῄει µαθοῦσα δὲ πα+ Ἑ+µιονDων ὅτι Πλο$των αὐτὴν ἥ+πασεν, ὀ+γιζοµdνη θεοῖς?ατdλιπεν οὐ+αν.ν, εἰ?ασθεῖσα δὲ γυναι?ὶ ἧ?εν εἰς Ἐλευσῖνα. Καὶ π+ῶτον µὲν ἐπὶ τὴν ἀπ ἐ?εsνης?ληθεῖσαν ἈγDλαστον ἐ?bθισε πdτ+αν πα+ὰ τὸ ΚαλλSχο+ον φ+dα+?αλο$µενον, ἔπειτα π+ὸς Κελεὸν ἐλθοῦσα τὸν βασιλε$οντα τ.τε ἘλευσινSων, ἔνδον οὐσῶν γυναι?ῶν,?αὶ λεγουσῶν το$των πα+ αὑτὰς?αθdζεσθαι, γ+αῖb τις ἸBµβη σ?zψασα τὴν θεὸν ἐποsησε µειδιᾶσαι. 5ιὰ τοῦτο ἐν τοῖς θεσµοφο+sοις τὰς γυναῖ?ας σ?zπτειν λdγουσιν. Ὄντος δὲ τῇ τοῦ Κελεοῦ γυναι?ὶ ΜετανεS+ᾳ παιδsου, τοῦτο ἔτ+εφεν ἡ 5ηµ@τη+ πα+αλαβοῦσα βουλοµdνη δὲ αὐτὸ ἀθbνατον ποιῆσαι, τὰς ν$?τας εἰς πῦ+?ατετsθει τὸ β+dφος?αὶ πε+ιῄ+ει τὰς θνητὰς σb+?ας αὐτοῦ. Comprensione del testo 1. Individua i participi congiunti presenti nel brano, indicando di ciascuno il valore Participio Valore Participio Valore 2. 5ιὸς συνε+γοῦντος: che costrutto è? 3. ὅτι Πλο$των ἥ+πασεν: indica la natura della subordinata 4. οὐσῶν γυναι?ῶν; λεγουσῶν το$των; ὄντος παιδsου: in che costrutti sono espresse le tre espressioni? 5. τὰς γυναῖ?ας: qual è la funzione logica di questo accusativo?
3. La terza fatica di Eracle: la cerva di Cerinea Trivton a\qlon ejpevtaxen jhraklei' oj Eujrusqeuv" th;n Keruni'tin e[lafon eij" Mukhvna" e[mpnoun ejnegkei'n. \Hn de; hj e[lafo" ejn Oijnovh/, crusovkerw", jartevmido" ijerav: dio; kai; boulovmeno" aujth;n JHraklh'" mhvte ajnelei'n mhvte trw'sai, sunedivwxen o{lon ejniautovn. jepei; de; kavmnon to; qhrivon th'/ diwvxei sunevfugen eij" o[ro" to; legovmenon jartemivsion, kajkei'qen ejpi; potamo;n Lavdwna, tou'ton diabaivnein mevllousan toxeuvsa" sunevlabe, kai; ajnalabovmeno" th;n e[lafon ejpi; tw'n w[mwn dia; th'" jarkadiva" hjpeivgeto. Metæ japovllwno" de; [Artemi" suntucou'sa ajfh/rei'to, kai; to; ijero;n zw'/on aujth'" kteivnonta katemevmfeto. JO de; ujpotimhsavmeno" th;n ajnavgkhn, kai; to;n ai[tion eijpw;n Eujrusqeva gegonevnai, prauv>na" th;n ojrgh;n th'" qeou' to; qhrivon ejkovmisen e[mpnoun eij" Mukhvna". 4. Morte di Cicerone (Plutarco) Cicerone, avendo sentito che gli uomini mandati per ucciderlo erano ormai vicini, smette di fuggire e ordina ai suoi servitori di deporre la lettiga. Ὁ Κι?D+ων ᾔσθετο,?αὶ τοὺς οἰ?dτας ἐ?dλευσεν ἐνταῦθα?αταθdσθαι τὸ φο+εῖον. Αὐτὸς δ ὥσπε+ εἰzθει τῇ ἀ+ιστε+ᾷ χει+ὶ τῶν γενεsων ἁπτ.µενος, ἀτενὲς ἐνεz+α τοῖς σφαγεῦσιν, αὐχµοῦ?αὶ?.µης ἀνbπλεως?αὶ συντετη?ὼς ὑπὸ φ+οντsδων τὸ π+.σωπον, ὥστε τοὺς πλεsστους ἐγ?αλ$ψασθαι τοῦ Ἑ+εννSου σφbζοντος αὐτ.ν. ἘσφBγη δὲ τὸν τ+bχηλον ἐ? τοῦ φο+εsου π+οτεsνας, ἔτος ἐ?εῖνο γεγονὼς ἑξη?οστὸν?αὶ τdτα+τον. Τὴν δὲ?εφαλὴν ἀπd?οψαν αὐτοῦ?αὶ τὰς χεῖ+ας, ἈντωνSου?ελε$σαντος, αἷς τοὺς Φιλιππι?οὺς ἔγ+αψεν. Αὐτ.ς τε γὰ+ ὁ Κι?D+ων τοὺς?ατ ἈντωνSου λ.γους Φιλιππι?οὺς ἐπdγ+αψε,?αὶ µdχ+ι νῦν τὰ βιβλsα Φιλιππι?οὶ?αλοῦνται. Τῶν δ ἀ?+ωτη+sων εἰς ῬZµην?οµισθDντων, ἔτυχε µὲν ἀ+χαι+εσsας συντελῶν ὁ ἈντZνιος, ἀ?ο$σας δὲ?αὶ ἰδὼν ἀνεβ.ησεν, ὡς νῦν αἱ π+ογ+αφαὶ τdλος ἔχοιεν.
5. Prometeo Prometeo, dopo aver creato gli uomini, donò loro il fuoco; per punizione però fu incatenato da Zeus sul monte Caucaso, dove un'aquila, ogni notte, gli rodeva il fegato finché non fu liberato da Eracle. Suo figlio Deucalione sposò Pirra, figlia di Pandora. (Apollodoro, I, 45-47) Promhqeu;" de; ejx u{dato" kai; gh'" ajnqrwvpou" plavsa" e[dwken aujtoi'" kai; pu'r, lavqra/ Dio;" ejn navrqhki kruvya". JW" de; h[/sqeto Zeuv", ejpevtaxen ÔHfaivstw/ tw'/ Kaukavsw/ o[rei to; sw'ma aujtou' proshlw'sai: tou'to de; Skuqiko;n o[ro" ejstivn. jen dh; touvtw/ proshlwqei;" Promhqeu;" pollw'n ejtw'n ajriqmo;n ejdevdeto kaq ejkavsthn de; hjmevran ajeto;" ejfiptavmeno" aujtw'/ tou;" lobou;" ejnevmeto tou' h{pato" aujxanomevnou dia; nuktov". Kai; Promhqeu;" me;n puro;" klapevnto" divkhn e[tine tauvthn, mevcri" ÔHraklh'" aujto;n u{steron e[lusen. Promhqevw" de; pai'" Deukalivwn ejgevneto. Ou to" basileuvwn tw'n peri; th;n Fqivan tovpwn gamei' Puvrran th;n Epimhqevw" kai; Pandwvra", h}n e[plasan qeoi; prwvthn gunai'ka. Analisi del testo u{dato" kai; gh'": da che cosa sono retti questi genitivi e di che complemento si tratta? JW" de; h[/sqeto Zeuv": di che proposizione si tratta? tou' h{pato" aujxanomevnou puro;" klapevnto": si tratta di due genitivi assoluti o di due genitivi a cui è congiunto il participio? mevcri" ÔHraklh'" aujto;n u{steron e[lusen: di che proposizione si tratta? prwvthn gunai'ka: accusativo; con quale funzione logica è usato? h}n: analizza la forma Nella lingua italiana sono presenti molte parole di derivazione greca. Individua nel testo almeno quattro termini collegandoli a parole italiane da essi derivate.
6. Plutarco, Aristide e Temistocle Aristide, 22 Eπεὶ δ ἀναχω+@σαντας εἰς τὸ ἄστυ τοὺς ἈθηναSους ὁ Ἀ+ιστεSδης ἑz+α ζητοῦντας τὴν δηµο?+ατsαν ἀπολαβεῖν εγ+αφε ψ@φισµα?οινὴν εἶναι τὴν πολιτεsαν?αὶ τοὺς ἄ+χοντας ἐξ ἈθηναSων πbντων αἱ+εῖσθαι. Θεµιστο?λDους δὲ π+ὸς τὸν δῆµον εἰπ.ντος ὡς ἔχει τι βο$λευµα?αὶ γνzµην ἀπ.++ητον, ὠφdλιµον δὲ τῇ π.λει?αὶ σωτ@+ιον, ἐ?dλευσαν Ἀ+ιστεSδην µ.νον ἀ?οῦσαι?αὶ συνδο?ιµbσαι. φ+bσαντος δὲ τῷ Ἀ+ιστεSδη τοῦ Θεµιστο?λDους, ὡς διανοεῖται τὸν να$σταθµον ἐµπ+ῆσαι τῶν Ἑλλ@νων, οὕτω γὰ+ ἔσεσθαι µεγsστους?αὶ?υ+sους ἁπbντων τοὺς ἈθηναSους, πα+ελθὼν εἰς τὸν δῆµον ὁ Ἀ+ιστεSδης ἔφη τῆς π+bξεως, ἣν Θεµιστο?λῆς π+bττειν διανοεῖται, µ@τε λυσιτελεστd+αν ἄλλην µ@τ ἀδι?ωτd+αν εἶναι. ταῦτ ἀ?ο$σαντες οἱ Ἀθηναῖοι πα$σασθαι τὸν Θεµιστο?λDα π+οσdταξαν. Oὕτω µὲν ὁ δῆµος ἦν φιλοδs?αιος, οὕτω δὲ τῷ δ@µῳ πιστὸς ὁ ἀνὴ+?αὶ βdβαιος. 7. SENOFONTE, Ritratto di un generale ΜDνων δὲ ὁ Θετταλὸς δῆλος ἦν ἐπιθυµῶν µὲν πλουτεῖν ἰσχυ+ῶς, ἐπιθυµῶν δὲ ἄ+χειν, ὅπως πλεsω λαµβbνοι, ἐπιθυµῶν δὲ τιµᾶσθαι, ἵνα πλεsω?ε+δαsνοι: φsλος τε ἐβο$λετο εἶναι τοῖς µdγιστα δυναµdνοις, ἵνα ἀδι?ῶν µὴ διδοsη δs?ην. Eπὶ δὲ τὸ?ατε+γbζεσθαι ὧν ἐπιθυµοsη συντοµωτbτην ᾤετο ὁδὸν εἶναι διὰ τοῦ ἐπιο+?εῖν τε?αὶ ψε$δεσθαι?αὶ ἐξαπατᾶν. ΣτD+γων δὲ φανε+ὸς µὲν ἦν οὐδdνα, ὅτῳ δὲ φαsη φsλος εἶναι, το$τῳ ἔνδηλος ἐγsγνετο ἐπιβουλε$ων. Kαὶ πολεµsου µὲν οὐδενὸς?ατεγdλα kαὶ τοῖς µὲν τῶν πολεµsων?τ@µασιν οὐ? ἐπεβο$λευε: χαλεπὸν γὰ+ ᾤετο εἶναι τὰ τῶν φυλαττοµdνων λαµβbνειν: τὰ δὲ τῶν φsλων µ.νος ᾤετο εἰδdναι oti ῥᾷστον ἀφ$λα?τα λαµβbνειν. Quesiti grammaticali Che valore ha il participio ἐπιθυµῶν Analizza l'aggettivo πλείω Che cos'è l'infinito sostantivato? Individua quelli presenti nel brano Individua la prolessi del relativo presente nel brano
8. ISOCRATE, Meriti politici di Teseo ΘησDuς π+ῶτον µὲν τὴν π.λιν σπο+bδην?αὶ?ατὰ?zµας οἰ?οῦσαν εἰς ταὐτὸν συναγαγὼν τηλι?α$την ἐποsησεν ὥστ ἔτι?αὶ νῦν ἀπ ἐ?εsνου τοῦ χ+.νου µεγsστην τῶν ἙλληνSδων εἶναι: µετὰ δὲ ταῦτα?οινὴν τὴν πατ+sδα?αταστ@σας?αὶ τὰς ψυχὰς τῶν συµπολιτευοµdνων ἐλευθε+zσας ἐξ ἴσου τὴν ἅµιλλαν αὐτοῖς πε+ὶ τῆς ἀ+ετῆς ἐποsησε, εἰδὼς δὲ τὰς τιµὰς ἡδsους οὔσας τὰς πα+ὰ τῶν µdγα φ+ονο$ντων ἢ τὰς πα+ὰ τῶν δουλευ.ντων. Kαὶ γb+ τοι διετdλεσε τὸν βsον οὐ? ἐπιβουλευ.µενος ἀλλ ἀγαπzµενος, οὐδ ἐπα?τῷ δυνbµει τὴν ἀ+χὴν διαφυλbττων, ἀλλὰ τῇ τῶν πολιτῶν εὐνοsᾳ δο+υφο+ο$µενος, τῇ µὲν ἐξουσsᾳ τυ+αννῶν, ταῖς δ εὐε+γεσsαις δηµαγωγῶν. 1. QUESITI DI COMPRENSIONE 1.1 Quale merito di Teseo viene messo particolarmente in risalto in questo passo di Isocrate? 1.2 Che cosa ricordi della figura di Teseo, legata a qualche altro episodio mitico? II. QUESITI MORFO-SINTATTICI 2.1 Individua la funzione del participio οὔσας. Da che verbo è retto? 2.2 Che tipo di costrutto è εἰς ταὐτὸν? 2.3 Individua il valore dei participi ἐπιβουλευ.µενος ἀλλ ἀγαπzµενος 2.4 Individua la proposizione: ὥστ ἔτι?αὶ νῦν ἀπ ἐ?εsνου τοῦ χ+.νου µεγsστην τῶν ἙλληνSδων εἶναι 2.5 Che participio è: πα+ὰ τῶν µdγα φ+ονο$ντων?