ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: «ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ» Ι ΑΣΚΩΝ: Κος Σ. ΜΠΑΛΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΟΥ ΑΣΠΑΖΟΝΤΑΙ ΤΟ ΙΣΛΑΜ» ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΜΠΑΚΟΥΝΤΟΥΖΗ ΕΛΕΝΗ ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ: 3261 ΕΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ: ΠΑΤΡΑ 2006

Περιεχόµενα Εισαγωγή σελ 2 Κεφαλαίο 1 ο 1.1 Η θέση της γυναίκας στην Ισλαµική οικογένεια σελ 3 1.2 Τα νοµικά δικαιώµατα στο οικογενειακό και κληρονοµικό δίκαιο σελ 4-5 1.3 Η οικογενειακή βία σελ 6 Κεφάλαιο 2 ο 2.1 Η θέση της γυναίκας στην Ισλαµική κοινωνία σελ 7-8 2.2 Η επιβολή της Ισλαµικής µαντήλας σελ 9 2.3 Η στέρηση της µόρφωσης και της εργασίας σελ 10 2.4 Πολιτικά και κοινωνικά δικαιώµατα σελ 11 2.5 Η βία σελ 12 2.6 Η επιβολή της Σαρίας σελ 13-14 Συµπεράσµατα σελ 15 Βιβλιογραφία σελ 16 1

Εισαγωγή Η γυναίκα ουσιαστικά απελευθερώθηκε µόλις στα µέσα του 20 ού αιώνα στις περισσότερες χώρες τις ύσης. Σήµερα, διανύοντας τον 21ό αιώνα, τον αιώνα των ίσων ευκαιριών και της εξάλειψης των διακρίσεων οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιµετωπίζονται ως αντικείµενα (res) σε πολλές ανατολικές χώρες. Η στερεότυπη εικόνα για την γυναίκα στα πολύ αυστηρά Ισλαµικά κράτη παρουσιάζεται υποταγµένη, κρυµµένη πίσω από την µαντήλα της, ως παθητικό υποχείριο του Ισλάµ. Στο χώρο του Ισλάµ η θέση της γυναίκας υποτιµάται σαφώς έναντι της θέσεως του άντρα. Το Κοράνι, το ιερό βιβλίο του Ισλάµ, επιβάλλει στις πιστές του το κάλυµµα του προσώπου ή ολόκληρου του σώµατος, την πολυγαµία του άντρα, η µονοµέρεια ευκολίας παροχής διαζυγίου στους άντρες και λοιπές διατάξεις περί οικογενειακού θεσµού αποδεικνύουν σαφώς την πίστη στην κατωτερότητα της γυναίκας έναντι του άντρα. Επίσης το Κοράνι δίνει το δικαίωµα στους µουσουλµάνους να χρησιµοποιήσουν ακόµη και το ξύλο για να συνετίσουν τις ανυπάκουές συζύγους τους, αν αυτές δεν υπακούουν στους νόµους του Ισλάµ. Η ίδια κατάσταση επικρατεί και στην δηµόσια ζωή δηλαδή στην κοινωνία µια ανυπάκουή µουσουλµάνα θα υποστεί την Σαρία 1. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει την µειονεκτική θέση της γυναίκας στην κοινωνία του Ισλάµ. Πολλοί θεωρούν ότι οι συντηρητικές θέσεις του Κορανίου έχουν εξελιχθεί µε την πάροδο του χρόνου προς όφελος των γυναικών. Αυτό είναι κάτι που δεν ισχύει γιατί οι θετικές εξελίξείς που έχουν συµβεί, στις µέρες µας, για τις γυναίκες δεν έχουν επηρεάσει την παραδοσιακή θρησκεία του Ισλάµ. Στην εργασία αυτή παραθέτονται αναφορές που αποδεικνύουν ότι οι γυναίκες µουσουλµάνες βρίσκονται ακόµα σε πολύ ταπεινωτική κατάσταση. 1. Σαρία είναι ο ισλαµικός νόµος που επιβάλλει το Κοράνι σε περιπτώσεις ανυπακοής στους κανόνες,. Οι επιπτώσεις µιας ανυπακοής µπορεί να είναι λιθοβολισµός, µαστίγωση, θανατική ποινή κ.α 2

Κεφάλαιο 1 1.1 Η θέση της γυναίκας στην Ισλαµική οικογένεια «και οι άντρες εβρίσκονται µια βαθµίδα υπέρ αυτάς» 2 Σύµφωνα µε την Κορανική διδασκαλία, αρχηγός της οικογένειας είναι ο άντρας ενώ η γυναίκα είναι σαφώς υποταγµένη στην εξουσία του. Πράγµατι, στην απολύτως πατριαρχική δοµή της Ισλαµικής οικογένειας, ο άντρας θεωρείται προστάτης και ρυθµιστής του δικαίου, κεφαλή της γυναίκας και συντηρητής. Στις αυστηρά Ισλαµικές οικογένειές, η µουσουλµάνα γυναίκα παντρεύεται στα 14 µε 16 χρόνια της αποκλειστικά µε την επιλογή άλλων χωρίς να είναι σπάνια η περίπτωση να παντρεύεται µικρότερη. Αν ο γάµος πραγµατοποιηθεί χωρίς την συγκατάθεση του πατέρα ή άρρενος συγγενούς ή κηδεµόνας ο οποίος ευθύνεται για την επιλογή του γαµπρού, τότε ο γάµος θεωρείται άκυρος. Σε περίπτωση ορφανής γυναίκας η οποία δεν έχει κηδεµόνα, χρέη κηδεµονίας έχει ο καδής 3. Μετά το γλέντι του γάµου, που διαρκεί µια εβδοµάδα, η µουσουλµάνα γυναίκα κλείνεται στο σπίτι των πεθερικών, όπου το γενικό πρόσταγµα έχουν οι γονείς του γαµπρού. Ο σύζυγος µπαρκάρει στα καράβια ή απασχολείται σε εργασίες που απαιτούν να λείπει πολλές ώρες από το σπίτι. Το νέο κορίτσι αναλαµβάνει πλήρως τις εργασίες του νέου σπιτιού και µπαίνει στην υπηρεσία των πεθερικών της. Στα 20 µε 22 της χρόνια έχει ήδη αποκτήσει δυο ή τρία παιδιά, οπότε οι ανάγκες του σπιτιού µεγαλώνουν, µε αποτέλεσµα ο άντρας να χρειάζεται να λείπει περισσότερες ώρες από το σπίτι, για να µπορέσει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της οικογένειάς. Οι νεαρή κοπέλα µένει µόνη της, µέσα στην οικογένεια της πεθεράς και του πεθερού διότι δεν επιτρέπεται όταν λείπει ο σύζυγός να µένει στο δικό της σπίτι. Οι ώρες διασκέδασης αποτελούνται από ελάχιστες κοινωνικές συναναστροφές µόνο πίσω από τον µαντρότοιχο του σπιτιού µε τις γειτόνισσες. Όταν κατεβαίνει στην πόλη, συνοδεύεται πάντα από την πεθερά, τις κουνιάδες ή άλλα άτοµα. Ποτέ δεν θα την δει κάποιος να κινείται µόνη της ούτε ακόµη όταν επισκέπτεται τον γιατρό αφού πρώτα θα πρέπει να έχει πάρει την άδεια του συζύγου για να τον επισκεφτεί. Ωστόσο, το πλέον καθοριστικό στοιχείο το οποίο συνιστούσε την κατωτερότητα της γυναίκας ήταν το δικαίωµα του άντρα να νυµφεύεται έως και 4 συζύγους, η λεγόµενη πολυγαµία. Πράγµατι, αν και σήµερα πλέον δεν υφίσταται η πολυγαµία στα περισσότερα Ισλαµικά κράτη, πλην ελαχίστων εξαιρέσεών όπως το Αφγανιστάν και άλλων κοντινών κρατών. Κατά την παλαιά Ισλαµική παράδοση, στα πλαίσια των πλεονεκτηµάτων και δικαιωµάτων του άντρα συνυπάρχει και η πολυγαµία. Σύµφωνα µε σχετικές ρήσεις 2.Γεράσιµος Πεντάκης, Το Ιερό Κοράνιο, Αθήνα, Εκδόσεις ηµιουργία, 1994, σελ 61 κεφάλαιό 4 3. Ο καδής είναι αυτός που ασκούσε την δικαστική εξουσία σύµφωνά µε τον Ισλαµικό νόµο. Ο καδής είναι γνωστός και ως δικαστής ή µουφτής. 3

του Κορανίου, όπου ο Μωάµεθ συµβουλεύει τους άντρες να νυµφεύονται έως και 4 γυναίκες της αρεσκείας τους και ανεξαρτήτως θρησκεύµατος, κατή που δεν ισχύει καθόλου για την γυναίκες, υπό τον όρο όµως να επιδεικνύουν σ αυτές ευγενική συµπεριφορά, δικαιοσύνη και αγάπη. Η δυνατότητα του συζύγου να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του έναντι των συζύγων του είναι επιβεβληµένη ενώ σε αντίθετη περίπτωση οφείλει να νυµφεύεται µόνο µία ή να περιορίζεται στις σκλάβες του 4. Αυτό βεβαίως σηµαίνει ότι ο άντρας δικαιούται να έχει απεριόριστο αριθµό παλλακίδων. 1.2 Τα νοµικά δικαιώµατα στο οικογενειακό και κληρονοµικό δίκαιο Ως προς το θέµα του διαζυγίου, αυτό είναι αποκλειστικό δικαίωµα του άντρα, ενώ αν ζητηθεί από την σύζυγο, ο σύζυγος δικαιούται να την δείρει. Όπως φαίνεται, ο άντρας βρίσκεται πάλι σε πλεονεκτική θέση γιατί και την δικαστική οδό να ακολουθήσει η γυναίκα δεν πρόκειται να βρει το δίκιο της. Βέβαια τα παραπάνω ισχύουν µόνο σε αυστηρά Ισλαµικά κράτη που ακόµα και µε το πέρασµα των αιώνων είναι ακόµα προσκολληµένα στο Κοράνι. Σήµερα, έχουν γίνει κάποιοι στοιχειώδεις πρόοδοι ώστε οι γυναίκες να έχουν το δικαίωµα να ζητήσουν διαζύγιο και να µην φοβούνται την κατακραυγή και το ξύλο που πρόκειται να φάνε. Συγκεκριµένα, στο Λίβανο µια µουσουλµάνα γυναίκα µπορεί να πάρει διαζύγιο µόνο µε την συγκατάθεση του συζύγου της. Αντίθετα, στην Αίγυπτο είναι πιο εύκολο για µια γυναίκα να πάρει διαζύγιο χωρίς τη συναίνεση του συζύγου της, αρκεί να επιστρέψει την προίκα που έλαβε από τον σύζυγο της κατά το γάµο 5. Και τέλος στην ανατολική Θράκη, που υπάρχει µουσουλµανική µειονότητα, το διαζύγιο εξαρτάται από τον άντρα. Η σύζυγος είναι υποχρεωµένη να φύγει από την συζυγική εστία, παίρνοντάς µαζί της µόνο την προσωπική της περιούσια που είχε κατά την ηµέρα του γάµου της και κάποιο χρηµατικό ποσό από τον σύζυγο για τους πρώτους τρεις µήνες 6. Ακόµα και αν ένα διαζύγιο βγει, η διαζευγµένη γυναίκα συνοδεύεται από την κατακραυγή της µουσουλµανικής κοινωνίας και κατ επέκταση δέχεται και τις αρνητικές συνέπειες του. Πρώτον, µια διαζευγµένη µητέρα έχει την κηδεµονία των παιδιών της µέχρι την ηλικία των 7 για τα αγόρια και των 9 για τα κορίτσια. Μετά από αυτή την ηλικία πρέπει να δώσει τα παιδιά στον πατέρα ή στην οικογένεια του 7. Πολλές ξένες (αλλοδαπές) εµποδίζονται από τους πρώην συζύγους τους να επισκέπτονται τα παιδιά τους µετά το διαζύγιο 8. Και στο κληρονοµικό δίκαιο οι γυναίκες, που έχουν παντρευτεί µουσουλµάνους, είναι σαφώς υποβαθµισµένες ως προς τα δικαιώµατα τους σε σχέση µε τις γυναίκες της ύσης. Βάση του ισχύοντας νόµου, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον Ισλαµικό νόµο, αφού οι σχέσεις µεταξύ των µουσουλµάνων ρυθµίζονται αποκλειστικά από αυτόν και τον διορισµένο καδή. 4. Γεράσιµος Πεντάκης όπ.π σελ 60 5. Σοφίας Φουρούλη, Η θέση της γυναίκας στο Ισλάµ, www.papaki.gr 4

Έτσι, σε µειονεκτική θέση η µουσουλµάνα και σε θέµατα κληρονοµικού δικαίου. Σε περίπτωση που πεθάνει ο σύζυγος χωρίς παιδιά, τότε η γυναίκα θα πάρει το ¼ της κληρονοµιάς, ενώ στην περίπτωση που ο πατέρας του κληρονοµούµενου είναι εν ζωή, του αναλογούν τα υπόλοιπα ¾ της περιουσίας. Εάν υπάρχουν παιδιά, η σύζυγος περιορίζεται στο ⅛. Οι γιοι παίρνουν πάντα διπλό κληρονοµικό µερίδιο από τις κόρες. Όταν ο αποθανών αφήσει δυο κόρες, τότε την κληρονοµητέα περιουσία υπεισέρχεται στους άρρενες συγγενείς του κληρονοµούµενου. Όσον αφορά τις γυναίκες κληρονόµους, από την µεριά των γονέων τους, το µερίδιο που τους αντιστοιχεί είναι και εδώ µικρότερο από αυτών των αντρών. Συγκεκριµένα στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία αν η µοναδική κληρονόµος είναι γυναίκα παίρνει µόνο το µισό της περιουσίας των γονέων της, ενώ το άλλο µισό πάει στους άντρες συγγενείς. Στα Ισλαµικά κράτη, όπου η θρησκεία και το κράτος είναι ένα, οι Χριστιανές χήρες µουσουλµάνων δεν δικαιούνται τίποτα από την περιουσία του συζύγου τους. Ενώ στο Πακιστάν πολλές γυναίκες δεν παίρνουν το µερίδιο από την κληρονοµιά που τους αναλογεί. 1.3 Η οικογενειακή βία Αν και το Κοράνι λέει ότι «και ο άντρας πρέπει να σέβεται την γυναίκα του και να της συµπεριφέρεται µε αγάπη» 9, είναι πολλά τα περιστατικά όπου η γυναίκα έρχεται πολύ συχνά αντιµέτωπη µε τη βία, ιδιαίτερα στα πλαίσια του γάµου της. Ο ξυλοδαρµός της συζύγου σπάνια επιφέρει κύρωση και στην περίπτωση που µια γυναίκα αποφασίζει να ακολουθήσει τη δικαστική οδό βρίσκεται αντιµέτωπη µε την πίεση που της ασκεί η οικογένειά της και η κοινωνία. Στο Πακιστάν, ακόµη και οι γυναίκες που ζητούν την βοήθεια της αστυνοµίας, δεν καταφέρνουν συνήθως να ξεφύγουν από τους συζύγους τους. Η αστυνοµία θεωρεί την ενδο - οικογενειακή βία θέµα καθαρά προσωπικό, µε αποτέλεσµα να µην παίρνει θέση και να οδηγεί τις κακοποιηµένες γυναίκες πίσω στην οικογένεια τους. Ακόµη, και αν εκδικαστεί η υπόθεση, το δικαστήριο σπάνια αποφασίζει υπέρ της γυναίκας. Τέλος, ιδιαίτερη διαδεδοµένη είναι η πρακτική των εγκληµάτων τιµής, στο Πακιστάν, την Τουρκία, το Ιράν, την Ιορδανία και αλλού. Συχνά γυναίκες δολοφονούνται από τους συζύγους τους ή στενούς συγγενείς γιατί έφεραν ντροπή στην οικογένεια τους. Στην Τουρκία, όπου οι φόνοι τιµής δεν δικαιολογούνται από το κράτος, συνήθως ο δράστης είναι κάποιο ανήλικο µέλος της οικογένειας, το οποίο µε αυτό τον τρόπο αποφεύγει την τιµωρία. Στο Ιράν, από την άλλη, αναγνωρίζεται στον πατέρα ή τον αδερφό το δικαίωµα να δολοφονήσει ένα κορίτσι που ενέδωσε στο προγαµιαίο σεξ. Η ποινή σε αυτή την περίπτωση είναι το πολύ έξι µήνες φυλάκισης, ενώ στην περίπτωση που ο σύζυγος δολοφονήσει την άπιστη γυναίκα του δεν υπάρχει τιµωρία. Και στην Ιορδανία αν και τα εγκλήµατα τιµής δεν είναι νοµικά αποδεκτά, τα δικαστήρια είναι ιδιαίτερα απρόθυµα να επιβάλλουν κυρώσεις. Πολλοί κοινωνικοί λειτουργοί από τις δυτικές χώρες καταβάλλουν προσπάθεια να πείσουν τις γυναίκες που τους επισκέπτονται, ότι είναι απαράδεκτο να πέφτουν 6. Φάνη Μαλκίδη, Η θέση της µουσουλµάνας γυναίκας στην Θράκη, www.patrides.com 7. Γεώργιος Λαδόπουλος, Η µέρα της γυναίκας, gym-n-efkarp.thess.sch.gr 8. Τα παραπάνω ισχύουν και για τις µουσουλµάνες ή αλλοδαπές χήρες. 5

θύµατα ξυλοδαρµού από τους άντρες τους. Όµως, η κοινωνία στην οποία µεγάλωσαν φρόντισε από νωρίς να τις κάνει να θεωρούν φυσιολογική αυτή τη συµπεριφορά. Πολλά από αυτά τα ζητήµατα έχουν περάσει από γενιά σε γενιά µε την µορφή άγραφων νόµων. Στην Ιορδανία, όταν η Βασιλική οικογένεια επιχείρησε να περάσει νόµο που να καταργεί το διαχωρισµό ανάµεσα στις ανθρωποκτονίες και στα εγκλήµατα τιµής, ήρθε αντιµέτωπη µε το λαϊκό αίσθηµα. Kεφάλαιο 2 2.1 Η θέση της γυναίκας στην Ισλαµική κοινωνία Στις µουσουλµάνες γυναίκες αποδίδεται µια συνολική κοινωνική θέση, η οποία βρίσκεταί µεταξύ παράδοσης και εκσυγχρονισµού, δηλαδή µεταξύ δοµών που συγκροτούν ένα ευρύτερο, σύστηµα κοινωνικών θέσεων που χαρακτηρίζονται από αντιφατικές ιεραρχήσεις και αντιφατικά περιεχόµενα. Παράλληλα οι γυναίκες αυτές εξαναγκάζονται από τις συνθήκες να προσανατολίζονται ταυτόχρονα σε δυο πολιτισµικά συστήµατα, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι η ταύτιση των συστηµάτων αποτελεί σε γενικές γραµµές και αναγκαία συνθήκη διαφοροποίησης τους. Οι µεταβολές που δροµολογούνται κάτω από τις ιδεολογικές προϋποθέσεις του εκσυγχρονισµού, από τις οποίες µια είναι και η επέκτάση της εκπαίδευσης και της µόρφωσης σε όλα τα κοινωνικά στρώµατα, προκειµένου τα άτοµα να καταστούν ικανά να συµµετέχουν ενεργά και να διαµορφώνουν συνθήκες ανάπτυξης και ευηµερίας, συµπαρασύρουν και µεταβολές στις κοινωνικές δοµές και στα συστήµατα κοινωνικών ρόλων, όπως είναι η οικογένεια, η εκπαίδευση, η απασχόληση, αλλά και πρότυπα συµπεριφοράς και κοινωνικές αξίες. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό τον τρόπο συµµετοχής των ατόµων στις διάφορες κοινωνικές οµάδες και στα συστήµατα ρόλων. Έτσι από την έρευνα 10 προκύπτει ότι οι µουσουλµάνες γυναίκες αδυνατούν να συµµετέχουν σε διαφορετικές κοινωνικές οµάδες, να αναλαµβάνουν ρόλους που απαιτούνται σε µια σύγχρονη κοινωνία και να αναπροσδιορίζουν την ταυτότητά τους σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του ευρύτερου περιβάλλοντος στο οποίο διακρίνονται έντονες τάσεις εκσυγχρονισµού. Με άλλα λόγια οι γυναίκες µουσουλµάνες στην έρευνα εµφανίζουν χαµηλούς βαθµούς ενσυναίσθησης. Αυτό σηµαίνει ότι ένα από τα χαρακτηριστικά της δοµής της προσωπικότητας, η ενσυναίσθηση, που επηρεάζει τόσο την δηµιουργικότητα όσο και την ετοιµότητα της ανάληψης νέων ρόλων, εµφανίζεται άτονα και αδύναµο. Η έρευνα έδειξε ότι οι µουσουλµάνες γυναίκες κοινωνικοποιούνται κατά βάση στα πρότυπα της Ισλαµικής παράδοσης και κληρονοµιάς, αλλά είναι υποχρεωµένες να προσανατολίζονται σε µια πραγµατικότητα που γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική και ερµηνεύεται ως ξένη. 9. Γεράσιµος Πεντάκης, όπ.π σελ 60 κεφάλαιο 4 10. Ελένη Κανακίδου, Η προσωπικότητα της µουσουλµάνας γυναίκας και η συµβολή της στις παραδοσιακές δοµές αγωγής και εκπαίδευσης των µουσουλµάνων τις δυτικής Θράκης. alex.eled.duth.gr 6

Αυτό σηµαίνει περαιτέρω ότι, η µουσουλµάνα γυναίκα εξαναγκάζεται από τις αντικειµενικές συνθήκες ανάπτυξης και εκσυγχρονισµού σε αλλαγές του τρόπου συµµετοχής της σε ευρύτερες κοινωνικές διαδικασίες, είναι υποχρεωµένη να ρυθµίζει τις συµπεριφορές της σύµφωνα µε παραδοσιακά πρότυπα, τα οποία προσλαµβάνει και µε τα οποία ταυτίζεται από την πρώιµη ηλικία κοινωνικοποίησης στην οικογένεια. Τα παραπάνω οδηγούν στο συµπέρασµα ότι η περιθωριακή θέση της µουσουλµάνας γυναίκας µπορεί να αναλυθεί στην δοµική και πολιτισµική διάσταση. ηλαδή, η γυναίκα της Ισλαµικής κοινωνίας καταλαµβάνει κοινωνικούς ρόλους που βρίσκονται στο περιθώριο της πολιτισµικής ταυτότητας. Τόσο η προσωπικότητα της µουσουλµάνας γυναίκας όσο και οι συµπεριφορές της που την εκφράζουν επηρεάζονται από την διαπλοκή περιθωριακών θέσεων και ρόλων. Η σταθερότητα της δοµής της προσωπικότητας της µουσουλµάνας διαµορφώνεται µέσα στην οικογένεια µε την άκαµπτη και σαφή διαδικασία συγκρότησης του Υπέρ Εγώ της µέσω της ποινικοποίησης της σεξουαλικότητάς και της ενοχοποίησης της θηλυκότητα της. Από την άλλη προσδιορίζεται η ταυτότητα της µονοσήµαντα µέσω του φύλου της. Τα νεαρά κορίτσια προετοιµάζονται για την ανάληψη οικογενειακών ρόλων και µάλιστα της µάνας. Ως πρότυπο ισχύει η µάνα, µε την οποία τόσο στην εκµάθηση του φιλικού της ρόλου όσο και προς το τέλος της εφηβείας η νεαρή γυναίκα διατηρεί µια στενή συναισθηµατική σχέση. Όσο το νεαρό κορίτσι µεγαλώνει και ωριµάζει η απόσταση από τον πατέρα έτσι ώστε η ανάληψη των νέων ρόλων και καθηκόντων στα πλαίσια της οικογένειας να γίνεται χωρίς εσωτερικές εντάσεις και η κινητικότητα των γυναικών στην οικογενειακή δοµή να συντελείται χωρίς να προκαλεί συναισθήµατα ανασφάλέιας. Έτσι η νέα γυναίκα δεν εκτίθεται σε συγκρουσιακές καταστάσεις, όπου είναι αναγκασµένη να αναπροσδιορίσει τις αναφορές της, τα πρότυπα και τους προσανατολισµούς της, περνώντας από την εξάρτηση της εξουσίας του πατέρα στην εξάρτηση του συζύγου. Η σταθερή δοµή της προσωπικότητας της µουσουλµάνας επηρεάζει την διαµόρφωση µιας ταυτότητας που προσδιορίζεται µέσα από τις επικρατούσες αντιλήψεις για την οικογένεια και µε την οποία η γυναίκα προσανατολίζεται στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο ως γυναίκα και όχι ως άτοµο. Η ταυτότητα της ως εκ τούτου βασίζεται στο αίσθηµα της συγγένειας και της σχέσης της µε τους άλλους, γι αυτό και οι προσανατολισµοί της στην ευθύνη είναι πολύ ισχυροί. Η ενοχοποίηση της θηλυκότητας ως µηχανισµός της πολιτισµικής ταυτότητας της µουσουλµάνας νοµιµοποιεί συναισθήµατα προσωπικής αδυναµίας. Έτσι στην αδυναµία αποδίδεται κάθε είδους παρεκκλίσεις από του εσωτερικευµένους κανόνες. Οι παρεκκλίσεις αυτέ που οφείλονται σε επιθυµίες, τις οποίες προκαλεί η πραγµατικότητα, δηµιουργούν εντάσεις και εσωτερικές συγκρούσεις, τις οποίες το Υπέρ Εγώ αδυνατεί να ελέγξει και τις µεταφέρει στο επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων µεταξύ οικείου και ξένου. Το επίπεδο αυτό των σχέσεων διαµορφώνει τη µειωµένη αυτοεικόνα της γυναίκας, γεγονός που την εξωθεί στη µείωση των απαιτήσεων και των προσδοκιών της αναφορικά µε τους ρόλους που κατά βάση µια ενδεχόµενη ανάληψη τους θα προκαλούσε τις εντάσεις, αφού βιώνονται ως ξένοι προς την φύση και την ηλικία της γυναίκας. Για τις µουσουλµάνες γυναίκες, ιδιαίτερα των αστικών περιοχών, η εκπαίδευση και η µόρφωση λειτουργούν ως σύµβολά γοήτρου σε άµεση καταναλωτική σχέση µε την οικογένεια και όχι ως µέσα διαµόρφωσης µιας νέας σύγχρονης ταυτότητας. Το γεγονός ότι οι γυναίκες διακόπτουν συχνότερα τη φοίτηση και δεν συµµετέχουν στις διαδικασίες µεταβολής του τρόπου που διαπαιδαγωγούν τα παιδία τους, µπορεί να χαρακτηριστεί ως µια αντισταθµιστική αντίδραση στην αδυναµία τους να 7

διαχειριστούν απαιτήσεις και να οργανώσουν τις προσδοκίες τους σε αρµονία µε τις ευρύτερες αντικειµενικές συνθήκες. 2.2 Η επιβολή της Ισλαµική µαντήλα Η ζωή των γυναικών που ασπάζονται το Ισλάµ είναι συνυφασµένη µε την µαντήλα γιατί η Ισλαµική θρησκεία απαγορεύει ρητά στην γυναίκα να επιδεικνύει τα µέλη του σώµατός της, να µιµείται τον άντρα φορώντας αντρικά ενδύµατα, να προβάλλει τα κοσµήµατα της αλλά και να καλλωπίζεται. Έτσι από το Κοράνι επιβάλλεται η κάλυψη του προσώπου ή όλου του σώµατος από ένα µανδύα. Ο µανδύας έχει διάφορα είδη όπως φερετζές ή τσαντόρ (µαύρο ποδήρη χιτώνα), µπούργκα (ολόσωµος χιτώνας µε µαύρο τούλι για να µην είναι ευδιάκριτα τα µάτια) και η µαντήλα (κάλυψη µόνο του προσώπου). Ανάλογα µε την αυστηρότητα της περιοχής επιβάλλεται και το είδος του µανδύα. Το πρόσωπο της γυναίκας επιτρέπεται να είναι ορατό µόνο στα µέλη της οικογένειας, στους συγγενείς, στους δούλους και στους υπηρέτες, ενώ στους ξένους οφείλει να καλύπτεται ως ένδειξη αρετής και σεµνότητας. Συγκεκριµένα, στο Ιράν η ανυπακοή προς τον Ισλαµικό νόµο έχει τρεις διαβαθµίσεις : µη κάλύψη, ελλιπής κάλυψη και λανθασµένη κάλυψη. Κάθε επίπεδο ανυπακοής επισύρει κάποια µορφή ποινής, φυσική, οικονοµική, κοινωνική ή ψυχολογική. Στην Σαουδική Αραβία το κράτος έκανε ένα βήµα παραπάνω, καθώς θέλουν να ακολουθούν τους ενδυµατολογικούς κανόνες (να φοράνε δηλαδή abaya, ένα µαύρο ύφασµα που καλύπτει όλο το σώµα, εκτός σπιτιού) εκτός από τις ντόπιες και όλες οι γυναίκες που βρίσκονται στη χώρα, ακόµη και οι υτικές. 2.3 Η στέρηση της µόρφωσης και της εργασίας «Η γυναίκα θα πρέπει να δουλεύει περισσότερο από το γαϊδούρι, γιατί το γαϊδούρι τρώει τ άχυρα και η γυναίκα το στάρι» Καυκασιανή παροιµία Το Κοράνι, πάνω στο οποίο βασίζεται σχεδόν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, έδωσε στη γυναίκα στοιχειώδη δικαιώµατα και δεν προχώρησε σε ριζικές αλλαγές. Έτσι, ο άντρας θεωρείται ένα σκαλί παραπάνω από τη γυναίκα όχι µόνο σε σχέση µε τον κοινωνικό της περίγυρο, αλλά και από το ίδιο το κράτος. Μεγάλο ποσοστό γυναικών στις ισλαµικές χώρες είναι αναλφάβητες, ενώ υπάρχουν και ποικίλοι περιορισµοί στην εκπαίδευση που διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Στην µουσουλµανική µειονότητα της Θράκης υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις, ιδίως στα αποµακρυσµένα χωριά, όπου οι γονείς αποφασίζουν ότι τα χωράφια ή οικογενειακή τους επιχείρηση έχουν ανάγκη από όλα τα διαθέσιµα χέρια του σπιτιού, οπότε το κορίτσι υποχρεώνεται να µη µάθει καθόλου γράµµατα. Ακόµη πιο συνηθισµένη είναι η περίπτωση κατά την διάρκεια του σχολικού έτους και λόγω του φόρτου των αγροτικών εργασιών, τα κορίτσια και αν χρειασθεί και τα αγόρια, να εγκαταλείπουν το σχολείο για µεγάλα χρονικά διαστήµατα για να βοηθήσουν την οικογένεια. Όσα κορίτσια τελειώσουν το δηµοτικό, έχουν ελάχιστες πιθανότητες να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο γυµνάσιο. Η µεγάλη πλειοψηφία αναλαµβάνει καθήκοντα 8

νοικοκυράς µέσα στο σπίτι. Όσο αποµακρύνεται κάποιος από τα αστικά κέντρα προς τις αγροτικές και αποµακρυσµένες ορεινές περιοχές, τόσο µειώνεται µέχρι µηδενισµού µερικές φορές ο αριθµός των µαθητριών στα γυµνάσια. Υπάρχουν σήµερα οικισµοί στους οποίους δεν υπάρχει γυναίκα που να έχει συνεχίσει τις σπουδές της στο γυµνάσιο. Το τέλος του γυµνασίου σηµαίνει και το τέλος της εκπαίδευσης για τις µουσουλµάνες, που θα κατορθώσουν να φτάσουν τόσο ψηλά. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η πρώτη µουσουλµάνα σπουδάστρια της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδηµίας Θεσσαλονίκης εισήχθηκε µόλις το 1991 11. Επίσης, στις Αραβικές χώρες παρατηρούνται εκτεταµένοι περιορισµοί όσον αφορά το πεδίο και το επίπεδο µόρφωσης των γυναικών. Οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να σπουδάσουν σε τεχνικές σχολές, στην δηµοσιογραφία και στην αρχιτεκτονική. Αν θελήσουν να σπουδάσουν, εισάγονται στο πανεπιστήµιο µόνο αν περισσεύουν θέσεις από τους άντρες φοιτητές ενώ αν θελήσουν να φοιτήσουν σε πανεπιστήµια του εξωτερικού θα πρέπει να συνοδεύονται από κάποιο συγγενή. Ενώ επίσης δεν γίνονται δεχτές για εργασία στο ηµόσιο τοµέα και η όποια ενασχόληση τους στο Ιδιωτικό τοµέα θα πρέπει να γίνεται σε ξεχωριστό χώρο από τους άντρες, γεγονός που τους δίνει διέξοδο µόνο σε εργασίες δευτερεύουσας σηµασίας για την παραγωγή. Σε µια άλλη περίπτωση, στο Ιράν, οι γυναίκες έχουν µεγάλο βαθµό ελευθερίας στην εργασία και στην µόρφωση. Αποτελούν το 25% του εργατικού δυναµικού, το 32% των ηµόσιων λειτουργών και το 54% των σπουδαστών, σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία του 2000. Από την άλλη µεριά, οι περιορισµοί τους σχετίζονται µε επαγγελµατικά ταξίδια τα οποία και απαγορεύονται 12. 2.4 Πολιτικά και κοινωνικά δικαιώµατα Και στον τοµέα των κοινωνικών δικαιωµάτων γίνονται διακρίσεις εις βάρος των γυναικών. Το να βγάλει µια γυναίκα διαβατήριο, στη ύση, είναι εύκολο αλλά για τις µουσουλµάνες γυναίκες δεν είναι πάντα εύκόλο. Στις περισσότερες Ισλαµικές χώρες είναι απαραίτητη η συγκατάθεση του πατέρα ή του συζύγου για να εκδώσει µια γυναίκα διαβατήριο. Εξαίρεση αποτελεί η Αίγυπτος, όπου οι ενήλικες ανύπαντρες γυναίκες δεν χρειάζονται τη συγκατάθεση κάποιου συγγενή. Στη Σαουδική Αραβία οι γυναίκες δεν µπορούν να αποκτήσουν άδεια οδήγησης, πρέπει να µπαίνουν στα λεωφορεία από ξεχωριστές εισόδους και να κάθονται σε διαφορετικό µέρος από τους άντρες. Επίσης, µια γυναίκα µπορεί να συλληφθεί από την θρησκευτική αστυνοµία αν επιβαίνει σε όχηµα, που δεν το οδηγεί ο εργοδότης της ή κάποιος στενός συγγενής. Οι γυναίκες δεν µπορούν να εισαχθούν στο νοσοκοµείο χωρίς την συναίνεση ενός άντρα συγγενή, ούτε µπορούν να δεχθούν µια θέση εργασίας στην επαρχία αν κάποιός ενήλικας άντρας δεν αναλάβει την ευθύνη. Επιπλέον, η γυναίκα απαγορεύεται να αναλαµβάνει διοικητικά και δικαστικά καθήκοντα, να συµµετέχει σε δίκες, ως µάρτυρας, χωρίς την συνοδεία άλλης γυναίκας. 11. Φάνη Μαλκίδη, Η θέση της µουσουλµάνας γυναίκας στην Θράκη, www.patrides.com 12. Ηλίας Νικολαϊδης, Γυναίκα και Ισλάµ. www.epohi.gr Όσον αφορά την πολιτική και εδώ τα πράγµατα δεν είναι ίδια σε όλο το Ισλαµικό κόσµο. Το 1999, στο Κουβέιτ πραγµατοποιήθηκε µια προσπάθεια να αποκτήσουν και οι γυναίκες του Αραβικού κόσµου δικαίωµα ψήφου, όµως, µέχρι σήµερα δεν έχει 9

ευοδωθεί αυτή η προσπάθεια. Στο Κατάρ απέκτησαν δικαίωµα ψήφου ενώ στο Μπαχρέιν εκτός αυτού απέκτησαν και το δικαίωµα του εκλέγεσθαι 13. Τέλος, οι γυναίκες δεν έχουν το δικαίωµα να αποκτήσουν ταυτότητα γιατί δεν αντιµετωπίζονται ως άτοµα αλλά ως κατώτερα όντα. Στην Σαουδική Αραβία γίνονται προσπάθειές να αποκτήσουν οι γυναίκες δικές τους αστυνοµικές ταυτότητες. Μέχρι σήµερα, η µόνη επίσηµη απόδειξη της ύπαρξης τους βρίσκεται στα χαρτιά του πατέρα ή του συζύγου τους. Οι γυναίκες θεωρούν ότι το όλο θέµα έχει συµβολικό πέρα από πρακτικό χαρακτήρα. Έτσι και αποκτήσουν την δική τους ταυτότητα θα είναι ξεχωριστές οντότητες και θα µπορούν πλέον να διεκδικήσουν και άλλα πράγµατα. 2.5 Η βία Μια µορφή βία είναι και ο βιασµός, µε τον οποίο βρίσκονται συχνά αντιµέτωπες οι γυναίκες στις Ισλαµικές χώρες. Στο Πακιστάν αν και οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόµος για τους βιαστές, είναι εξαιρετικά αυστηρές (µέχρι θανάτου), σπάνια εκδικάζονται υποθέσεις βιασµού, καθώς οι βιαστές είναι τις περισσότερες φορές µεγαλογαιοκτήµονες ή αρχηγοί του υποκόσµου. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα θύµατα πιέζονται να µην κάνουν µήνυση, γιατί αν δεν µπορέσουν να αποδείξουν ότι δεν είχαν δώσει την συγκατάθεση τους, θα κατηγορηθούν ότι παραβίασαν τους σχετικούς µε την µοιχεία και την σεξουαλική επαφή κανονισµούς. Υπάρχουν µάλιστα περιπτώσεις όπου οι κατηγορούµενοι για βιασµό έχουν αθωωθεί, ενώ τα θύµατα τους έχουν φυλακιστεί κατηγορούµενα για µοιχεία τέλος τόσο στο Πακιστάν, στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία ο βιασµός εντός του γάµου δε θεωρείται έγκληµα και δεν διώκεται ποινικά 14. 2.6 Η επιβολή της Σαρίας Στο Ιράν η βία εναντίον των γυναικών είναι θεσµοθετηµένη. Όλα γίνονται σύµφωνα µε το Ισλαµικό νόµο Σαρία. Μια γνωστή τιµωρία είναι ο λιθοβολισµός είναι µια τιµωρία που επιβάλλεται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άντρες, όµως η βία είναι µεγαλύτερη όταν το πρόσωπο που λιθοβολείται είναι γυναίκα 15. Οι γυναίκες τιµωρούνται µε το παραµικρό, π.χ. αν το κεφάλι τους δεν είναι καλυµµένο µε ένα συγκεκριµένο τρόπο. Οποιονδήποτε κανόνα κι αν παραβεί µια γυναίκα η τιµωρία που την περιµένει είναι απάνθρωπη. Η βία και η σκληρότητα εναντίον των γυναικών είναι 14. Πελώνη Αριστοτέλεια, Ποια η θέση της γυναίκας στις διάφορες θρησκείες, news.kathimerini.gr 15. Το µέγεθος των λίθων είναι τέτοιο που ο θάνατος να έρχεται αργά και βασανιστικά 16. Μαλανδρενιώτη Λιάνα και Τριανταφύλλου Μάρω, H βία ενάντια στις γυναίκες στο Ιράν δε γνωρίζει κοινωνικές τάξεις, www,.epohi.gr 17. www. amnesty.org.gr ίδια απέναντι σε όλες τις γυναίκες, δεν κάνει διάκριση τάξεων, δεν έχει σηµασία αν µια γυναίκα είναι µορφωµένη ή όχι, γιατί έτσι είναι ο νόµος. εν γίνεται διάκριση σε Ιρανές ή ξένες, σε µουσουλµάνες ή µη, σε γυναίκες που ανήκουν σε υψηλά ή χαµηλά 10

κοινωνικά στρώµατα. Οποιαδήποτε γυναίκα έρθει στο Ιράν ακόµη και αν δεν είναι ιρανή και µουσουλµάνα οφείλει να υπακούει στο νόµο, γιατί είναι ο νόµος 16 Από το 1999, δώδεκα πολίτες στη βόρεια Νιγηρία υιοθέτησαν νέα νοµοθεσία της Σαρίας. Σύµφωνα µε αυτή, η επιβολή της θανατικής ποινής επεκτάθηκέ σε αδικήµατα όπως αυτό της ζίνας, του βιασµού και του «σοδοµισµού» όπως ορίζονται στους ποινικούς κώδικές της Σαρίας. Το έγκληµα της ζίνας αναφέρεται πως το διαπράττει όποιος «είναι άντρας ή γυναίκα µε πλήρεις ευθύνες και έχει σεξουαλική σχέση µέσω των γεννητικών οργάνων (sic) ενός προσώπου πάνω στο οποίο δεν έχει σεξουαλικά δικαιώµατα και σε περιστάσεις τις οποίες δεν υπάρχει αµφιβολία για το παράνοµο της πράξης». Η ποινή είναι υποχρεωτικά θάνατος δια λιθοβολισµού αν το πρόσωπο είναι παντρεµένο ή θάνατος µε µαστίγωση αν δεν είναι. Θεωρείται αδίκηµα µόνο για τους µουσουλµάνους. Οι κανόνες για την αποδεικτική διαδικασία σύµφωνα µε την νέα ποινική νοµοθεσία της Σαρίας εισάγουν διακρίσεις εναντίον των γυναικών, µιας και µόνο το γεγονός ότι είναι έγκυες θεωρείται απόδειξη ότι έχουν διαπράξει ζίνα. Ωστόσο, όταν δικάζεται ένας άντρας για το αδίκηµα αυτό και αρνηθεί τις κατηγορίες ενόρκως συχνά απαλλάσσεται, έκτος αν τέσσερις µάρτυρες παρουσιαστούν για να επιβεβαιώσουν την συµµετοχή του στην πράξη. Ως εκ τούτου, επιβάλλονται πολύ περισσότερες καταδίκες για ζίνα σε γυναίκες παρά σε άντρες. Οι γυναίκες που κατηγορούνται για αδικήµατα που επισείουν τη θανατική ποινή σε ορισµένες περιπτώσεις περιµένουν για µεγάλα χρονικά διαστήµατα να δικαστούν, χωρίς να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι αυτό της Αµίνας Λαουάλ, 30 ετών, µουσουλµάνα στο θρήσκευµα, καταδικάστηκε στις 22 Μαρτίου 2002 σε θάνατο δια λιθοβολισµού από δικαστήριο της πόλης Μπακόρι της Πολιτείας Κατσίνα, στη βόρεια Νιγηρία. Η Αµίνα φέρεται να οµολόγησε ότι απέκτησε παιδί ενώ ήταν διαζευγµένη. Η εγκυµοσύνη εκτός γάµου συνιστά επαρκές αποδεικτικό στοιχείο για να καταδικαστεί µια γυναίκα για µοιχεία σύµφωνα µε τον νέο ποινικό κώδικα της Σαρίας. Αργότερα η Αµίνα Λαουλ άσκησε έφεση κατά της ποινής της, η οποία, µετά από δυο αναβολές κατάληξε στις 19 Αυγούστου 2002 στην επικύρωση της επιβολής της θανατικής ποινής από εφετείο Σαρία στη πόλη Φουντούα. Η επικύρωση της ποινής είχε συγκλονίσει την κοινωνία των πολιτών στη Νιγηρία και στο εξωτερικό, ιδίως όλους εκείνους που αγωνίζονται για την προστασία των δικαιωµάτων της Αµίνας. Η Αµίνα Λαουάλ ξανά έκανε νέα έφεση ζητώντας να εξεταστεί η υπόθεση από ανώτερο δικαστήριο. Όµως, χάρη στην πίεση εκατοµµυρίων ανθρώπων από όλη τη Γη, πολλές γυναίκες µέσα σ αυτές και η Αµινα Λαουάλ είναι τώρα ελεύθερες. Συµπεράσµατα Μέσα από αυτή την εργασία προσπαθήσαµε να παρουσιάσουµε τις υποτιµητικές θέσεις του Κορανίου για την µουσουλµάνα γυναίκα. Μελετώντας για το αντικείµενο της εργασία µας διαπιστώσαµε πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση στις Ισλαµικές χώρες και παρόλο που γίνονται κάποια βήµατα για την καλύτερη αντιµετώπιση των γυναικών από τον Ισλαµικό κόσµο, οι ρυθµοί είναι πάρα πού αργοί. Το πρώτο πράγµα που µπορούµε να αντιληφθούµε διαβάζοντας τις ρήσεις του Ιερού βιβλίου είναι η ανισότητα µεταξύ των δύο φύλων. Αφού ο άντρας έχει το δικαίωµα να εκµεταλλεύεται και να θεωρεί την γυναίκα άβουλο όν. εν είναι τυχαία η ρήση του Κορανίου που αναφέρει ότι για να γίνει µια γυναίκα ενάρετη και σεβαστή, 11

προς το θεό, θα πρέπει στην κυριολεξία να προσκυνάει το άντρα της για µια θέση στον παράδεισο γιατί αλλιώς θα καεί στα καζάνια της κολάσεως. Πολλά είναι τα γεγονότα που παρουσιάζουν την µουσουλµάνα σαν µια άµορφη µάζα πηλού που οι άρρενες της οικογένεια την διαµορφώνουν ανάλογα µε τις επιθυµίες τις δικές τους και όχι της ιδίας. Όπως η µη επιλογή του συζύγου της αλλά η επιβολή του από τον πατέρα της. Όλες οι γυναίκες µουσουλµάνες οι οποίες ζούνε στις Ισλαµικές χώρες, όπου ισχύει ο Ισλαµικός νόµος Σαρία, ζούνε στον απόλυτο εφιάλτη. Αποκοµµένες από την αγορά εργασίας όπου είναι η βασική προϋπόθεση για την κατάκτηση της γυναικείας ισοτιµίας και χειραφέτησης και όλα αυτά γιατί τις έχουν µάθει να µεγαλώνουν µε αυτό το αυστηρό πατροπαράδοτο τρόπο γενιές και γενιές. Είναι κλεισµένες στα σπίτια τους, πίσω από τους ψηλούς µαντρότοιχους που κλείνουν κάθε δίαυλο επικοινωνίας από τον κόσµο ή πίσω από τζάµια βαµµένα σκούρα για να µην δηλώνεται στον περαστικό η ήδη φασµατική παρουσία τους. Στην εργασία αυτή, συναντήσαµε κακοποιηµένες, βασανισµένες, ακρωτηριασµένες και εξευτελισµένες µουσουλµάνες για το παραµικρό παράπτωµα και αποκεφαλισµένες για σοβαρότερα αδικήµατα όπως να µείνεις έγκυος εκτός γάµου. Ολοκληρώνοντας, καταλήγουµε ότι οι γυναίκες µουσουλµάνες δεν αντιµετωπίζονται ούτε ως νοµικά πρόσωπα, ούτε καν ως βιολογικές οντότητες, παρά µόνον ίσως για να γεννήσουν παιδιά που δεν είναι πάντα βέβαιο ότι θα επιβιώσουν από την πείνα και τις κακουχίες. Σίγουρα η Ισλαµική θρησκεία θέτει δυσκολίες στην εφαρµογή της ισότητας των δυο φύλων, οι µεγαλύτερες, όµως, δυσκολίες δηµιουργούνται από τις κυβερνήσεις που εφαρµόζουν τον Ισλαµικό νόµο στην πιο ακραία µορφή. Αν αυτές οι δυσκολίες αρθούν είναι πολύ πιθανό η ισότητα των δυο φύλων να γίνει πραγµατικότητα και για τον Ισλαµικό κόσµο. Βιβλιογραφία Γεράσιµος Πεντάκης, Το Ιερό Κοράνιο, Εκδόσεις ηµιουργία, Αθήνα, (1994) Γιώργος Μουστάκης, Οι πέντε µεγάλες θρησκείες του κόσµου, Εκδόσεις Πατάκη, (1993) Σοφίας Φουρούλη, Η θέση της γυναίκας στο Ισλάµ, www.papaki.gr Φάνη Μαλκίδη, Η θέση της µουσουλµάνας γυναίκας στην Θράκη, www.patrides.com Γεώργιος Λαδόπουλος, Η µέρα της γυναίκας, gym-n-efkarp.thess.sch.gr Ελένη Κανακίδου, Η προσωπικότητα της µουσουλµάνας γυναίκας και η συµβολή της στις παραδοσιακές δοµές αγωγής και εκπαίδευσης των µουσουλµάνων τις δυτικής Θράκης. alex.eled.duth.gr Ηλίας Νικολαΐδης, Γυναίκα και Ισλάµ. www.epohi.gr Μαλανδρενιώτη Λιάνα και Τριανταφύλλου Μάρω, H βία ενάντια στις γυναίκες στο Ιράν δε γνωρίζει κοινωνικές τάξεις, www,.epohi.gr 12

Πελώνη Αριστοτέλεια, Ποια η θέση της γυναίκας στις διάφορες θρησκείες, news.kathimerini.gr www. amnesty.org.gr 13