Κωνσταντίνος Τσαχουρίδης

Κωνσταντίνος Τσαχουρίδης 14

Η μουσική είναι για την οικογένειά μας τρόπος ζωής Πριν από αρκετά χρόνια βρέθηκα στη Μικρή Σάντα, ένα πανέμορφο ορεινό χωριό του Βερμίου, οι κάτοικοι του οποίου είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία συγγενείς και συγχωριανοί με τους κατοίκους του δικού μου χωριού. Νομίζω ότι είχα ξανακούσει για τα δύο «παιδάκια», που είχαν κατακτήσει με το ταλέντο τους το φιλόμουσο κοινό της Βέροιας. Και καθώς η ενασχόληση της νέας γενιάς με την ποντιακή μουσική δεν είχε γίνει ακόμη μόδα, τουλάχιστον όσο σήμερα, επιδίωξα να τα γνωρίσω. Από την πρώτη μου αυτή συνάντηση με τους αδερφούς Τσαχουρίδη έχω συγκρατήσει την πολύ ζεστή και αυθόρμητη υποδοχή που μου επιφύλαξαν οι δικοί τους, αλλά και την πολύ μεγάλη εντύπωση που μου είχε κάνει ο μεγαλύτερος, ο Ματθαίος, ο οποίος, αν και μόλις δεκατριών-δεκατεσσάρων ετών, έπαιζε ήδη πολύ καλύτερα από πολλούς από τους ενήλικες λυράρηδες, που κυριαρχούσαν την εποχή εκείνη στο προσκήνιο. Με τον κατά δεκαοκτώ μήνες μικρότερο Κωνσταντίνο (που φυσικά τότε ήταν «Κωστάκης» και όχι Κωνσταντίνος) δεν ανταλλάξαμε παραπάνω από δύο κουβέντες, ίσως γιατί συνέχισε να παίζει αμέριμνος σε μια γωνιά χωρίς να δίνει και πολύ μεγάλη σημασία στον άγνωστο επισκέπτη που κουβαλήθηκε απρόσκλητος μεσημεριάτικα. Μόνο όταν τον πίεσαν οι δικοί του πλησίασε βαριεστημένα στην παρέα μας και μας τραγούδησε -καθόλου άσχημα πρέπει να πω- ένα τραγούδι. Ομολογώ ότι τίποτε σε αυτή τη συνάντηση δε με έκανε να φανταστώ ότι επρόκειτο κάποτε να του πάρω συνέντευξη! Τον Κωνσταντίνο Τσαχουρίδη τον ξανασυνάντησα πριν από λίγα χρόνια, όταν συμμετείχαμε από κοινού στο πάνελ μιας εκδήλωσης για τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το θάνατο του Χρύσανθου. Προς μεγάλη μου λοιπόν έκπληξη διαπίστωσα ότι ο «Κωστάκης» δεν ήταν πλέον «Κωστάκης», αλλά ένας αξιόλογος νέος επιστήμονας με πολύ καλές σπουδές, ένας καλλιτέχνης που παρά το νεαρό της ηλικίας του είχε προλάβει να κάνει ήδη κάποια πολύ αξιόλογα πράγματα και -το κυριότερο- ένας άνθρωπος με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες απόψεις. Η εισήγησή του για το φωνητικό φαινόμενο Χρύσανθος Θεοδωρίδης (την οποία παρεμπιπτόντως μου υποσχέθηκε ότι θα μου τη στείλει, για να τη δημοσιεύσουμε σε κάποιο επόμενο τεύχος του περιοδικού μας) ήταν πραγματική αποκάλυψη. Παρουσιάζοντας λοιπόν σήμερα στους αναγνώστες μας τον Κωνσταντίνο Τσαχουρίδη νιώθω ότι συμβάλλουμε στην υλοποίηση ενός από τους βασικούς στόχους της έκδοσης αυτού του περιοδικού, που ήταν «η ανάδειξη μιας νέας γενιάς Ποντίων επιστημόνων, που θα αναλάβουν να προωθήσουν τη μελέτη του λαϊκού μας πολιτισμού με γνώμονα όχι πλέον τη φιλοπατρία και την αγάπη τους για το στοιχείο μας, αλλά την επιστημονική τους εξειδίκευση» Συνέντευξη στο Δ. Πιπερίδη 15

Κωνσταντίνε, μίλησέ μας για τις σπουδές σου. Το βασικό μου πτυχίο είναι πτυχίο μουσικών σπουδών από το Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Στη συνέχεια ολοκλήρωσα το μεταπτυχιακό μου στην εθνομουσικολογία -τη μελέτη των παραδοσιακών μουσικών των λαών σε ερευνητικό και ακαδημαϊκό επίπεδο- με θέμα την παραδοσιακή μουσική της Βέροιας και πρόσφατα, μετά από πενταετή έρευνα, ολοκλήρωσα τη διδακτορική μου διατριβή με τίτλο «Φωνητικές τεχνικές του Πόντου και της Ηπείρου: μια αντανακλαστική εθνογραφική μελέτη». Τι σε οδήγησε να επιλέξεις κάθε ένα από αυτά τα αντικείμενα; Το πρώτο πτυχίο ήρθε αναπόφευκτα, διότι από τότε που συνειδητοποίησα τον εαυτό μου, κατάλαβα συγχρόνως ότι αυτό που ήθελα να κάνω στη ζωή μου, ήταν μουσική. Η μουσική ήταν για την οικογένειά μας τρόπο ζωής και όχι «λεζάντα». Να σου δώσω ένα παράδειγμα: όταν φύγαμε στο Λονδίνο με τον αδελφό μου, μας πήρε στο τηλέφωνο ο πατέρας μας και μας είπε ότι «το σπίτι μας έγινε νεκροταφείο, δεν πηγαίνουμε πλέον ούτε εγώ, ούτε η μάνα σας». Η παρουσία της μουσικής στο σπίτι μας ήταν πάντα πολύ έντονη. Ακόμη κι όταν δεν παίζαμε μουσική, ακούγαμε μουσική. Νομίζω ότι μαζί με τον αδερφό σου είχατε πάρει και μια σχετική υποτροφία... Ακριβώς. Είχαμε πάρει υποτροφία από την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, διότι είχαμε κερδίσει ένα πρώτο βραβείο στους πανελλήνιους μαθητικούς μουσικούς διαγωνισμούς του υπουργείου Παιδείας, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Πρέπει να πω ότι ο μητροπολίτης Βεροίας είναι ένας φωτισμένος άνθρωπος, μορφωμένος, με σπουδές στην Οξφόρδη. Ένας πολύ δραστήριος άνθρωπος, ένας άνθρωπος του πολιτισμού. Παίρνοντας λοιπόν το πρώτο μου πτυχίο, συνειδητοποίησα ότι με ενδιέφεραν δύο πράγματα: το ένα ήταν η φωνή, ο τρόπος που παράγεται ανατομικά η φωνή, διότι αυτό ήταν και το «όργανο» μου. Το δεύτερο ήταν η μουσική με την οποία μεγάλωσα. Αυτό με οδήγησε στον κλάδο της εθνομουσικολογίας, στον οποίο και έκανα το μεταπτυχιακό μου, πάλι στο Goldsmiths, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, με επόπτη ένα πολύ διάσημο εθνομουσικολόγο τον John Baily. Ολοκληρώνοντας το μεταπτυχιακό μου -ξέχασα να σου πω ότι ήδη από την εποχή του πτυχίου έκανα μαθήματα κλασσικού τραγουδιού- θεώρησα πολύ ενδιαφέρον το να ερευνήσω για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο το πώς παράγεται η φωνή στις παραδοσιακές κοινωνίες της Ελλάδας. Η απόφασή μου ήταν καθαρά βιωματική. Και εγώ και ο αδελφός μου θέλαμε από μικροί να κάνουμε επιστήμη αυτό με το οποίο μεγαλώσαμε. Αυτό ήταν το όνειρό μας. Καλά τον Πόντο το καταλαβαίνω. Την Ήπειρο όμως, γιατί; Κατ αρχήν είναι η μάνα μου από εκεί. Για την ακρίβεια από την Αλατόπετρα Γρεβενών, μια περιοχή με σαφείς ηπειρώτικες μουσικές καταβολές. Η βιωματική σχέση με αυτά τα δύο μέρη ήταν ο ένας λόγος, ο γενεσιουργός. Ο άλλος ήταν διότι αυτές οι δύο περιοχές, Ήπειρος και Ελληνισμός της Ανατολής, είναι αυτές που οριοθετούν τη φωνητική τεχνική στην Ελλάδα πάνω στον άξονα Ανατολή-Δύση. Όλοι οι άλλοι εκτός της Ηπείρου τραγουδούν με τον ίδιο τρόπο. Δε μιλάω για ρεπερτόριο ή για μουσικά ιδιώματα, αλλά για τραγουδιστικές τεχνικές. Εκεί που αλλάζουν αυτές οι τεχνικές, στο δυτικό πάντα άκρο του ελληνικού χώρου, είναι στην Ήπειρο. Μετά πηγαίνουμε στα Ιόνια και μετά στην Ιταλία. Για αυτόν τον λόγο άλλωστε η Ελλάδα παρουσιάζει αυτό το τεράστιο εθνομουσικολογικό ενδιαφέρον: μια μικρή χώρα μέσα στα όρια της οποίας περνάς από τη Δύση στην Ανατολή και αντίστροφα. Και αυτό δε συμβαίνει μόνο με τις φωνητικές τεχνικές, αλλά και με τη μουσική και με πολλά άλλα πράγματα. Αυτό λοιπόν εμένα σαν ιδέα με τρέλαινε. Ήθελα να πάρω αυτά τα δύο μουσικά άκρα του Ελληνισμού, την Ήπειρο και τον Πόντο, και να επιχειρήσω μια συγκριτική μελέτη, αλλά και μία εθνογραφική μελέτη, αφού δεν υπήρχε βιβλιογραφία πάνω στο αντικείμενό μου. Πιστεύεις ότι η ελληνική μουσική ανήκει γενικά στη Δύση ή την Ανατολή; Οι Έλληνες είναι ένας λαός που έχει το μοναδικό ιστορικό προνόμιο να επαμφοτερίζει μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Πάντα στην Ελλάδα συνυπήρχαν και το δυτικό και το ανατολικό στοιχείο. Δεν μπορείς να πεις ότι τα Ιόνια είναι Ανατολή, όπως επίσης δεν μπορείς να πεις ότι ο Πόντος είναι Δύση. Μέσα σε αυτά τα 700 χιλιόμετρα έχουμε την εναλλαγή από τη Δύση στην Ανατολή. Αυτή είναι και η ομορφιά της Ελλάδας, η μουσική της μοναδικότητα... Αυτή η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας ως κομβικού σημείου στον παγκόσμιο μουσικό χάρτη έχει γίνει αντιληπτή από τους συναδέλφους σου στο εξωτερικό; Μόνο τα τελευταία χρόνια με κάποιες διατριβές σαν τη δική μου και κάποια άρθρα που μιλούν για αυτή την bymusicality, την «αμφιμουσικότητα» του Ελληνικού χώρου. Δηλαδή αν ρωτήσεις έναν Άγγλο εθνομουσικολόγο για την Ελληνική μουσική, θα σου πει ότι τη θεωρεί δυτική ή ανατολική μουσική; Κατ αρχήν ο Άγγλος εθνομουσικολόγος θα σου μιλήσει για το ρεμπέτικο, που είναι ένα από το πιο σύγχρονα είδη, από αυτά που έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα. Το ρεμπέτικό όμως δεν κατατάσσεται ούτε στην Ανατολή, ούτε στη Δύση. Μυρίζει Ανατολή, αλλά μουσικά δεν είναι Ανατολή, οι κλίμακές του παίζονται στο πιάνο. Απ όσα λες, συμπεραίνω ότι θεωρείς ότι η ποντιακή μουσική ανήκει στην Ανατολή. Είναι έτσι ή κάνω λάθος; Για να σου απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, θα πρέπει κανονικά να ορίσουμε τι είναι Δύση και τι Ανατολή. Όμως αυτό δεν είναι εύκολο πράγμα. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, τα οποία μέχρι σήμερα γίνονταν αντιληπτά μόνον με την ακοή. Με τη σύγχρονη όμως τεχνολογία μπορούμε πλέον να τα αναλύσουμε οπτικά και να δούμε τις κυματομορφές στο κομπιούτερ. Με βάση λοιπόν αυτά τα τεχνικά χαρακτηριστικά, τις απτές και αποδεδειγμένες πλέον διαφορές μεταξύ Δύσης και Ανατολής (π.χ. το γεγονός ότι Ανατολή χρησιμοποιεί υποδιαιρέσεις μικρότερες από τον τόνο ή το ημιτόνιο, που χρησιμοποιεί η Δύση), μπορούμε να πούμε ότι ναι, η Ποντιακή μουσική είναι μία από τις μουσικές της Ανατολής. Μου είπες ότι στο αντικείμενο σου δεν υπήρχε βιβλιογραφία. Επομένως τι έκανες; Επιτόπια έρευνα. Παίρνω ένα ψηφιακό κασσετοφωνάκι, μία κάμερα και μία φωτογραφική μηχανή και αρχίζω να παίρνω συνεντεύξεις από πολλούς λυράρηδες και κυρίως τραγουδιστές στην Κεντρική Μακεδονία. Ο στόχος μου ήταν να συγκεντρώσω κάποια αντιπροσωπευτικά δείγματα της ποντιακής τραγουδιστικής παράδοσης με κριτήρια τη δισκογραφική πορεία κάποιων ανθρώπων, την τρέχουσα πρακτική τους και κυρίως την αποδοχή που είχαν στο ποντιακό κοινό. Αυτή η διαδικασία κράτησε τέσσερα περίπου χρόνια. 16

Στη συνέχεια πήρα το υλικό που είχα συγκεντρώσει στο Λονδίνο και εκεί, με τη βοήθεια καθηγητών φωνητικής και ειδικών προγραμμάτων softwear, το ανέλυσα με βάση την τεχνική ανάλυση -και κυρίως την ορολογία- που χρησιμοποιούμε στο κλασσικό τραγούδι. Με βάση τα εργαλεία της επιστήμης σου και τα πορίσματα της έρευνάς σου, ποια θα έλεγες ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του ποντιακού τραγουδιού; Αν και είναι λίγο δύσκολο να «σουρώσω» τα πορίσματα της έρευνας μου σε λίγες γραμμές, μπορώ επιγραμματικά να σου πω ότι κατ αρχήν πρόκειται για ένα τραγούδι έντονα μελισματικό, δηλαδή ένα τραγούδι που χρησιμοποιεί πολλές νότες σε μία και μόνη συλλαβή. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του είναι ότι στον Πόντο, όπως και σε ολόκληρη την Ανατολή γενικότερα, τείνουμε να χρησιμοποιούμε πολύ τη ρινική μας κοιλότητα, όπως επίσης και να τραγουδάμε με «πίσω» θέση, χρησιμοποιώντας δηλαδή το πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας, τη μαλακή υπερώα. Οι Πόντιοι κατά γενική ομολογία χρησιμοποιούν αυτό τον τρόπο εκφοράς του ήχου, γιατί μπορούν να κάνουν πιο εύκολα σπασίματα. Εδώ πρέπει να πούμε ότι η λαρυγγική ευελιξία είναι βασικό κριτήριο στο ποντιακό τραγούδι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι αυτό το φωνητικό «σπάσιμο» που έγκειται στην εναλλαγή από την αληθινή φωνή στην ψεύτικη και αντίστροφα. Θυμάσαι το Χρύσανθο; Ήταν από τους τραγουδιστές που στήριξε κατά πολύ- το τραγούδι του σε αυτήν τη τεχνική. Και φυσικά το ότι συνηθίζονται οι ψηλοί τόνοι, κάτι που ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι τα παλαιότερα χρόνια δεν υπήρχαν μικροφωνικές και ήταν υποχρεωμένοι οι τραγουδιστές μας να τραγουδούν σε πολύ υψηλούς τόνους. Αν σου ζητήσω να συγκρίνεις από τεχνικής άποψης τους σημερινούς Πόντιους τραγουδιστές με τους συναδέλφους τους που υπηρετούν άλλα είδη του ελληνικού τραγουδιού; Πιστεύω ότι έχουμε πολύ καλές φωνές. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Το μουσικό μας ιδίωμα είναι τέτοιο που αναγκάζει τη φωνή να αξιοποιεί, αλλά και να εξασκεί όλα αυτά τα φωνητικά προσόντα, τις μεγάλες ανάσες, τη λαρυγγική ευελιξία, τη σωστή τοποθέτηση της φωνής. Επίσης έχουμε πολλούς ορθόφωνους τραγουδιστές. Εκεί που υστερούν οι Πόντιοι τραγουδιστές, είναι ως προς τη δυνατότητά τους να τραγουδούν σε όλους τους τόνους, διότι λύρα έχει, ως γνωστόν, εναλλασσόμενο κούρδισμα. Ο παππούς σου ήταν ένας θαυμάσιος παραδοσιακός Πόντιος λυράρης. Τον θυμάσαι καθόλου; Φυσικά και τον θυμάμαι. Οι γονείς μας δούλευαν και εμείς μεγαλώσαμε με τον παππού και τη γιαγιά. Εκεί οφείλεται και το βίωμα, που σου έλεγα. Ο παππούς φυσικά δεν μιλούσε «ελληνικά», αλλά μόνο ποντιακά. Η γιαγιά, παρόλο που ήταν ντόπια από το Δάσκιο, είχε μάθει τόσα χρόνια κοντά στον παππού υπέροχα ποντιακά. Έχεις μια ιδιαίτερη σχέση με τον αδερφό σου ή κάνω λάθος; Με το Ματθαίο έχουμε πράγματι μια πολύ στενή σχέση, αυτό όμως δε με εμποδίζει να προσπαθήσω να είμαι, όσο μπορώ, αντικειμενικός. Ο αδελφός μου είναι ένας άνθρωπος που διατηρεί μια εντελώς βιωματική σχέση με τη λύρα. Πχ. Πολλές φορές όταν πριν 17

κοιμηθεί φιλάει τις λύρες του όπως επίσης ποτέ δεν αλλάζει κούρδισμα στις λύρες του. Έχει μια περίεργη, μια πολύ στενή σχέση με τις λύρες του. Από εκεί και πέρα τον θεωρώ πολύ καλό γνώστη των τεχνικών της λύρας. Την κατέχει πολύ καλά ως όργανο και κατέχει πολύ καλά τις θέσεις του οργάνου. Παρόλο που η λύρα είναι ως γνωστόν τρίχορδη, ο Μάκος μπορεί να παίξει εξίσου καλά ακόμη και στη 12η θέση του βιολιού ή σε εκτάσεις που ξεπερνούν τη μέχρι τώρα τρέχουσα πρακτική του οργάνου. Είναι μουσικός με -πάνω από όλα- φαντασία και τεράστια μουσική μνήμη. Από εκεί και πέρα πειραματίστηκε με πολλά είδη. Μολονότι όταν θα καθίσει το βράδυ να παίξει για τον εαυτό του, θα παίξει παράδοση (αυτό είναι το είδος που τον εξιτάρει), ως μουσικός -κι εδώ έπαιξε καταλυτικό ρόλο η συγκυρία του Λονδίνου- είχε τη δυνατότητα να παίξει με τζαζίστες, με συμφωνικές ορχήστρες, με Βούλγαρους, με Σύριους, με Ινδούς, με Αφγανούς, με Πέρσες, με Άραβες, με Μαροκινούς κα. Ταυτόχρονα τον εξιτάρει οτιδήποτε έχει σχέση με χορδή. Παίζει δώδεκα ή δεκατρία έγχορδα. Βέβαια η βασική του ιδιότητα είναι λυράρης, έτσι συστήνεται, διότι αυτή είναι και η μεγάλη του αγάπη. Ο αδελφός μου έχει κριθεί πολύ για αυτά τα πράγματα. Νομίζω όμως ότι είναι ακόμη πολύ νέος για να βγάλουμε συμπεράσματα. Ο «πανδαμάτωρ» χρόνος θα δείξει τι μπορεί να προσφέρει σε αυτό το όργανο. Έφυγες από την Ελλάδα πριν από δέκα χρόνια για σπουδές στο Λονδίνο. Πιστεύεις ότι σε αυτή τη δεκαετία της απουσίας σου ο χώρος της ποντιακής μουσικής βελτιώθηκε ή χειροτέρεψε; Η ερώτηση είναι πολύ πολύπλοκη για να μπορώ να σου απαντήσω με ένα ναι ή ένα όχι. Ενώ υπάρχει μια έκρηξη όσον αφορά τα νέα παιδιά που θέλουν να μάθουν λύρα ή την προβολή της ποντιακής μουσικής, δεν ξέρω αν με τα παλιά τουλάχιστον κριτήρια αυτό το πράγμα έχει γίνει σωστά. Δεν λέω ότι το παλιό είναι το σωστό. Το σωστό είναι μια πολύ σχετική έννοια. Σήμερα λέμε ότι ο Γώγος ή ο Χρύσανθος ήταν κάτι το εκπληκτικό, χωρίς να σκεφτόμαστε ότι για τους παλαιότερους ίσως και να ήταν κάτι το πολύ «μοντέρνο». «Ποιήματα» κάποιας εποχής υπήρξαν «βρισιές» κάποιας άλλης οπότε ένα από τα πράγματα που πρέπει να σκεφτούμε πολύ καλά οι Πόντιοι, είναι να μην απορρίπτουμε αυτό που δεν καταλαβαίνουμε και να δείξουμε σεβασμό στο άγνωστο. Πράγματι είναι ένα στοιχείο που μας λείπει. Λείπει όχι μόνο από τη νοοτροπία των Ποντίων καλλιτεχνών, αλλά και γενικότερα από την ποντιακή κοινωνία, ακόμη και από ακαδημαϊκούς δασκάλους, κυρίως λόγω της βιωματικής σχέσης που διατηρούν με το αντικείμενό τους. Έξω δεν είναι έτσι. Είναι ανοιχτοί στο νέο και το διαφορετικό. Θα σου μιλήσω πάλι για το Λονδίνο που είναι μια κατεξοχήν πολυπολιτισμική κοινωνία: όταν χρησιμοποίησα στο διδακτορικό μου τον όρο γενοκτονία, αρχικά μου το απαγόρευσαν με το επιχείρημα ότι είναι μια μελέτη που δεν προορίζεται μόνο για Έλληνες. Όταν όμως ήρθα στην Ελλάδα και πήρα μαζί μου τη σχετική βιβλιογραφία, μου είπαν: «Ο.Κ., θα το βάλεις ως υποσημείωση και θα αναφερθείς στη συγκεκριμένη βιβλιογραφία». Με ρωτούσαν οι Άγγλοι καθηγητές μου: «ξέρεις ότι οι Τούρκοι έκαναν αυτό, αλλά και οι Έλληνες έκαναν το άλλο;», «ξέρεις ότι ναι μεν η βυζαντινή μουσική είναι έτσι όπως την περιγράφεις, αλλά υπάρχει και η οθωμανική μουσική;» Και εγώ δεν τα ήξερα, γιατί δεν υπήρχε κανείς στο σχολείο μου να μου τα διδάξει. Μου έλεγε ο αδερφός μου, όταν πήγε στο Ιράν, ότι για να φοβερίσουν τα παιδιά τους, τους λένε ακόμη «θα έρθει να σε πάρει ο Αλέξανδρος». Αυτό λοιπόν το παιδί, όταν θα μεγαλώσει, θα έχει για τον Αλέξανδρο, που κατέστρεψε την Περσική Αυτοκρατορία, μια πολύ διαφορετική εικόνα από την εικόνα που θα έχει ένα ελληνόπουλο. Ένα από τα στοιχεία λοιπόν που πρόσεξα ιδιαίτερα στο διδακτορικό μου, είναι να είμαι αντικειμενικός. Ας έρθουμε στον καλλιτέχνη Κωνσταντίνο. Έχεις μια πολύ στενή σχέση με έναν από τους πιο ταλαντούχους ανθρώπους της ελληνικής μουσικής, το Μίμη Πλέσσα. Μίλησέ μας λίγο για αυτόν. Τον γνώρισα στο Ηρώδειο σε μία συναυλία. Εκείνη την εποχή έγραφε τη μουσική για τα «Παιδιά της Νιόβης», μια τηλεοπτική σειρά της ΝΕΤ, που είχε θέμα τη Μικρασιατική καταστροφή και γενικότερα τον ελληνισμό της Ανατολής. Με ρώτησε αν ήθελα να τραγουδήσω, και φυσικά του απάντησα θετικά. Έτσι ξεκίνησε μια συνεργασία που κρατάει εδώ και επτά χρόνια. Ο Πλέσσας δεν είναι ένας απλός μουσικός. Είναι πρώτα από όλα ένας λόγιος, ένας άνθρωπος που χειρίζεται άψογα την ελληνική γλώσσα κι ένας άνθρωπος τον οποίο οι περισσότεροι Έλληνες γνωρίζουν δυστυχώς μόνο μέσα από τις μεγάλες επιτυχίες που έγραψε για τον ελληνικό κινηματογράφο, χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι διδάκτωρ φυσικοχημείας, ότι υπήρξε φοιτητής του Αϊνστάιν, ότι αρίστευσε στις σπουδές του, ότι το 1955 τον ζήτησε η πετρελαϊκή BP για κορυφαία διοικητική θέση, ότι βραβεύθηκε με τιμητικές διακρίσεις από όλο τον κόσμο, ότι μιλάει πολλές γλώσσες, ότι έχει τρομερά αναπτυγμένη την αίσθηση της φιλοσοφίας στη μουσική του, ότι είναι από τους καλύτερους γνώστες της ορχήστρας, ότι διηύθυνε την αποτελούμενη από 104 όργανα πρώτη πειραματική ορχήστρα της Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια οτιδήποτε μεγάλο έχει ο «μαέστρος», όπως τον αποκαλούμε, είμαστε κοντά του. Δίπλα του κάναμε Ηρώδειο -έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου για πρώτη φορά έπαιξε η ποντιακή λύρα με την ορχήστρα της ΕΡΤ- Μέγαρο Μουσικής, αλλά και πολλές συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Πρόσφατα είχα την ευτυχία να οριστώ καλλιτεχνικός διευθυντής του 21ου Διεθνούς Βυζαντινού Συνεδρίου του Λονδίνου, με πάτρωνα τον πρίγκιπα Κάρολο της Ουαλίας και πρόεδρο του συνεδρίου τη λαίδη Μαρκς, στο οποίο και καλέσαμε τον κ. Πλέσσα. Μιλάμε πολύ συχνά στο τηλέφωνο και γενικά έχουμε μια πολύ δυνατή σχέση. Πρόσφατα τραγούδησες ένα τραγούδι που έγραψε ο Μίμης Πλέσσας για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Του ζήτησε εσύ να το γράψει ή βγήκε μέσα από τη συνεργασία σας; Δεν του το ζήτησα ακριβώς. Συζητούσαμε επί ώρες με τον Πλέσσα για τον Πόντο, για τη λύρα, για τη Γενοκτονία. Κι όταν του πήγα το τρίτομο του Κώστα Φωτιάδη και το διάβασε, του ήρθε η ιδέα να γράψει κάτι. 18

19

Το συγκεκριμένο κομμάτι είναι μια καθαρά δυτική μουσική. Πόσο μπορεί να εκφράσει μια τέτοια μουσική την περιπέτεια ενός λαού της Ανατολής; Κατ αρχήν δεν το κάναμε για να εκφράσει μόνο τους Πόντιους. Πιο πολύ θέλαμε να κάνουμε περισσότερο γνωστή την υπόθεση της Γενοκτονίας. Δε λέω ότι το κατορθώσαμε ή όχι, ήταν περισσότερο ένα μουσικό πείραμα. Από τους μεγάλους τραγουδιστές όλων των εποχών, ποιοι είναι αυτοί που σε έχουν εντυπωσιάσει, είτε ως προς την έκταση της φωνής τους είτε ως προς την τεχνική τους; Υπήρξαν πολλοί masters της φωνής. Θα ξεκινήσω από την ιταλική όπερα, διότι ήταν οι πρώτοι που εξερεύνησαν τη φωνή σε επιστημονικό επίπεδο, δημιουργώντας την περίφημη ιταλική σχολή. Όλοι οι μεγάλοι τενόροι όπως ο Λουτσιάνο Παβαρότι, Ντι Στέφανο αλλά και η Μαρία Κάλλας. Υπεράνθρωπες φωνές. Αν τραγουδήσει ένας κοινός άνθρωπος αυτά που τραγούδησαν, μπορεί να μείνει βουβός για όλη του τη ζωή. Ερχόμαστε στα δικά μας. Χρύσανθος: ένας άνθρωπος για τον οποίο λέω πολλές φορές στα πλαίσια της χαλαρότητας της κουβέντας ότι θα μπορούσε κάλλιστα να κάνει δεύτερη φωνή στον Παβαρότι. Ίσως μάλιστα αν είχε κάνει όπερα ή παγκόσμια καριέρα, να ήταν πολλές φορές πάνω από τον Παβαρότι. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει! Τεράστια φωνή, ουσιαστικά ανεκμετάλλευτη ως προς τις δυνατότητες που δίνει η δυτική σχολή. Πιο πέρα, προς την Ανατολή: Ουμ Καλθούμ, Φεϊρούζ -πιο αριστοκρατική φωνή- και ακόμη πιο πέρα, Νουσράτ Φατίχ Αλικάν, ο εθνικός ήρωας των Πακιστανών, εκπληκτική φωνή. Ύστερα οι Ινδοί, τεράστιες φωνές και τεράστια μουσική φιλοσοφία. Ποια είναι τα μελλοντικά επαγγελματικά σου σχέδια; Το σίγουρο είναι ότι θεωρώ τον εαυτό μου περισσότερο εκτελεστή παρά θεωρητικό. Με ενδιαφέρει φυσικά η ακαδημαϊκή καριέρα, να διδάξω σε κάποιο πανεπιστήμιο, πάντα όμως πάνω στο αντικείμενό μου, που είναι η μουσική πρακτική, η εκτέλεση. Και επειδή με ενδιαφέρει πάρα πολύ και το τραγούδι, είτε ως όπερα, είτε ως ελληνικό τραγούδι, θέλω να κάνω κάποιες συνεργασίες. Ήδη είμαστε σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους του χώρου για μελλοντικά σχέδια, των οποίων τα ονόματα ας τα μάθουμε μέσα από την πραγματοποίηση αυτών των στόχων. Επίσης σχεδιάζουμε με κάποιους άλλους ανθρώπους να τραγουδήσω Καβάφη στο Λονδίνο με μια συμφωνική ορχήστρα. Ξέρεις, είμαι σε ένα μεταβατικό στάδιο, που τελείωσα τις σπουδές μου και μπορώ πλέον να δοκιμάσω πράγματα που μου αρέσουν. Σε περίπτωση μιας λαμπρής πανεπιστημιακής καριέρας, που στην εύχομαι ειλικρινά, θα συνεχίσεις να τραγουδάς; Φυσικά. Όπως και το αντίθετο. Το να γίνω πετυχημένος ως τραγουδιστής δε σημαίνει ότι θα σταματήσω να γράφω άρθρα. Να υποθέσω ότι θα συνεχίσεις να τραγουδάς και ποντιακά; Δεν έχω την τιμή να θεωρώ τον εαυτό μου Πόντιο τραγουδιστή. Πιστεύω ότι αφιερώθηκα σε άλλα είδη και έχασα το ποντιακό μου ηχόχρωμα. Κάποια πράγματα όμως, όχι βέβαια όλα, νομίζω ότι τα λέω καλούτσικα. Πάντως αν πρόκειται να καθίσω ένα βράδυ στο σπίτι, να ανάψω κεριά και να ξαπλώσω στο πάτωμα, το σίγουρο είναι ότι θα θέλω να ακούσω Πόντο και Χρύσανθο. Ποιος είναι ο Κωνσταντίνος Τσαχουρίδης Ο Κωνσταντίνος Τσαχουρίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βέροια. Από την μικρή ηλικία των 7 ετών ξεκίνησε να τραγουδάει και από τότε έως και σήμερα, η φωνή παραμένει το «όργανο» με το οποίο εκφράζει την αγάπη και τον σεβασμό του σε αυτό που υπηρετεί. Η αφοσίωσή του στη μουσική δεν άργησε να αναγνωριστεί. Σε ηλικία 16 ετών (1996) κερδίζει το πρώτο πανελλήνιο βραβείο ερμηνείας παραδοσιακής μουσικής σε διαγωνισμό που διοργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στη συνέχεια μεταβαίνει στο Λονδίνο για τις ακαδημαϊκές του σπουδές στη μουσική και το τραγούδι, κατόπιν χορήγησης υποτροφίας από την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας. Ο Κωνσταντίνος είναι πτυχιούχος μουσικών σπουδών του πανεπιστημίου του Λονδίνου (Goldsmiths). Το 2003 τελειώνει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Εθνομουσικολογία και την ίδια χρονιά του χορηγείται υποτροφία από το ίδρυμα Michael Marks Charitable Trust για την αποπεράτωση Διδακτορικής διατριβής με θέμα: «Φωνητικές τεχνικές του Πόντου και της Ηπείρου στην σύγχρονη Ελλάδα: μια αντανακλαστική μουσική εθνογραφία». Η διατριβή του είναι η πρώτη σε πανελλαδικό επίπεδο που ασχολείται με την παραγωγή της φωνής στις ελληνικές παραδοσιακές κοινωνίες του Πόντου και της Ηπείρου και μια από τις λίγες έρευνες παγκοσμίως στη μουσική πρακτική παραδοσιακών φωνών. Το πρώτο του δισκογραφικό βήμα γίνεται σε ηλικία 14 ετών και από τότε έως σήμερα έχει συμμετάσχει σε πλήθος ηχογραφήσεων παρουσιάζοντας κάθε φορά και μια διαφορετική πλευρά της μουσικής του προσωπικότητας. Το 2004 αρχίζει την συνεργασία του με τον Μίμη Πλέσσα στη τηλεοπτική σειρά της ΝΕΤ «Τα Παιδιά της Νιόβης» (Δύο Soundtracks από τις εταιρείες SONY και LEGEND), ενώ ακολουθούν και τρεις άλλες παγκόσμιες πρεμιέρες του ιδίου συνθέτη στα ορατόρια «Κοσμάς ο Αιτωλός», «Απ. Παύλος» και στην μουσική μονογραφία «Άγιες Μνήμες», έχοντας ρόλο σολίστα, οργανωτή, ενορχηστρωτή και παραγωγού στα δύο πρώτα. Το 2005 βραβεύεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Λονδίνου (Hellenic Foundation) για την εξαίρετη μουσική του προσφορά ως Έλληνας καλλιτέχνης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Αύγουστο του 2006 αναλαμβάνει ως καλλιτεχνικός διευθυντής και σολίστας στο 21 ο Διεθνές Βυζαντινό Συνέδριο του Λονδίνου με πατρόνα τον Πρίγκιπα Κάρολο και πρόεδρο την Λαίδη Μαρίνα Marks. Έχει λάβει μέρος σε masterclasses, μιούζικαλς, τηλεοπτικές εκπομπές, κονσέρτα και παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Southbank Arts Centre του Λονδίνου (Queen Elizabeth Hall), Ηρώδειο, ηχογραφήσεις και ραδιοφωνικές εκπομπές του BBC, φεστιβάλ εθνικής μουσικής ανά την Ευρώπη, καθώς και στο Βυζαντινό Φεστιβάλ του Λονδίνου ερμηνεύοντας το ειδικά γραμμένο έργο του Sir John Tavener «Μοιρολόι για την Κωνσταντινούπολη». Έχει προσκληθεί κατά καιρούς σε διάφορα πανεπιστήμια και ιδρύματα της Μεγάλης Βρετανίας για συνδιαλέξεις και παρουσιάσεις στο αντικείμενό του. Ως κλασσικός τραγουδιστής έχει ερμηνεύσει έργα μεγάλων συνθετών όπως οι Handel, Rutter, Verdi, Schubert και Tavener. Τον Ιούνιο του 2007 ερμηνεύει την όπερα Carmen (Escamillo) του Bizet σε μια παραγωγή του πανεπιστημίου του Λονδίνου ενώ το 2008 τελειώνει το Διδακτορικό του με άριστα. Τον Μάιο του 2008 προσκαλείται (μαζί με τον αδερφό του) από την διεθνή οργάνωση «Φίλοι του Αγίου Όρους» να τραγουδήσει υπό την παρουσία του πρίγκιπα Καρόλου (Prince of Wales) της Μεγάλης Βρετανίας ενώ τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς συμμετέχει ως σολίστας στο φεστιβάλ τραγουδιού Θεσσαλονίκης με τη συνοδεία της ορχήστρας σύγχρονης μουσικής της ΕΡΤ και υπό την διεύθυνση του Α. Πυλαρινού. 20