ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.11.2013 COM(2013) 809 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Τρίτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή από την Ουκρανία του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων EL EL

I. Εισαγωγή Ο διάλογος ΕΕ Ουκρανίας για το καθεστώς θεωρήσεων, στο πλαίσιο του οποίου εξετάζονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι πολίτες της Ουκρανίας θα μπορούν να μεταβαίνουν στην ΕΕ χωρίς να χρειάζονται θεώρηση, εγκαινιάστηκε στις 29 Οκτωβρίου 2008. Το Σχέδιο Δράσης για την Ελευθέρωση του Καθεστώτος Θεωρήσεων (εφεξής ΣΔΕΚΘ) 1 υποβλήθηκε από την Επιτροπή στις αρχές της Ουκρανίας στις 22 Νοεμβρίου 2010. Το ΣΔΕΚΘ ορίζει σειρά συγκεκριμένων κριτηρίων αξιολόγησης για την Ουκρανία όσον αφορά τέσσερις «ενότητες» 2 συναφών ζητημάτων, ενόψει της έγκρισης νομοθετικού, πολιτικού και θεσμικού πλαισίου (φάση 1) και της ουσιαστικής και βιώσιμης εφαρμογής του (φάση 2). Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του ΣΔΕΚΘ. Η Πρώτη Έκθεση Προόδου για την εφαρμογή από την Ουκρανία του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων υποβλήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2011 3. Η Δεύτερη Έκθεση Προόδου για την εφαρμογή από την Ουκρανία του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων υποβλήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2012 3. Τον Απρίλιο του 2012, πραγματοποιήθηκε συνάντηση ανωτέρων υπαλλήλων, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκε η Δεύτερη Έκθεση Προόδου και συζητήθηκαν τα επόμενα στάδια της διαδικασίας. Η Ουκρανία υπέβαλε την τρίτη έκθεση προόδου της στις 22 Ιουλίου του τρέχοντος έτους, την οποία επικαιροποίησε στις 11 Οκτωβρίου, ημερομηνία καταληκτική για να ληφθούν υπόψη οι νέες νομοθετικές εξελίξεις. Τον Σεπτέμβριο του 2013, πραγματοποιήθηκαν αποστολές αξιολόγησης και για τις τέσσερις ενότητες με τη συμμετοχή εννέα εμπειρογνωμόνων. Στις 27 Σεπτεμβρίου, πραγματοποιήθηκε συνάντηση ανωτέρων υπαλλήλων με την Ουκρανία. Η παρούσα έκθεση της Επιτροπής είναι η τρίτη έκθεση προόδου για την πρώτη φάση του ΣΔΕΚΘ. Παρουσιάζει την ολοκληρωμένη και συγκεντρωτική αξιολόγηση της Επιτροπής για την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ουκρανία όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων αξιολόγησης της πρώτης φάσης του ΣΔΕΚΘ, η οποία αφορά τη θέσπιση νομοθετικού, πολιτικού και θεσμικού πλαισίου. Εκτός των κριτηρίων αξιολόγησης του ΣΔΕΚΘ, παρακολουθούνται, θέματα που σχετίζονται με τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και του Γραφείου της Εισαγγελίας, σε άλλα πλαίσια διαλόγου, όπως ο άτυπος διάλογος για τη δικαστική μεταρρύθμιση που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2013, η επιτροπή συνεργασίας, το συμβούλιο συνεργασίας, η σύνοδος κορυφής, καθώς και στο πλαίσιο εφαρμογής της ατζέντας σύνδεσης,. 1 Έγγραφο του Συμβουλίου SEC (2011) 1076 final. 2 Οι τέσσερις ενότητες είναι οι εξής: (1) ασφάλεια εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων των βιομετρικών χαρακτηριστικών, (2) λαθρομετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης της επανεισδοχής, (3) δημόσια τάξη και ασφάλεια και (4) εξωτερικές σχέσεις και θεμελιώδη δικαιώματα. 3 SW 2012 (10) final. 2

II. Αξιολόγηση των μέτρων στο πλαίσιο των τεσσάρων ενοτήτων του Σχεδίου Δράσης για την Ελευθέρωση του Καθεστώτος Θεωρήσεων Ενότητα 1: Ασφάλεια των εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων των βιομετρικών στοιχείων Γενική αξιολόγηση Το βασικό νομοθετικό πλαίσιο (πρωτογενές δίκαιο) έχει σε μεγάλο βαθμό θεσπιστεί. Έχουν εγκριθεί σχέδια δράσης για την πλήρη καθιέρωση βιομετρικών διαβατηρίων που πληρούν τα πρότυπα της Διεθνούς Οργάνωσης Πολιτικής Αεροπορίας (ΔΟΠΑ), καθώς και για τη σταδιακή πλήρη κατάργηση των διαβατηρίων που δεν πληρούν τα πρότυπα της ΔΟΠΑ. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η Ουκρανία πληροί σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια αξιολόγησης που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της Ενότητας 1. Η χρήση των δακτυλικών αποτυπωμάτων ως υποχρεωτικών βιομετρικών χαρακτηριστικών για τα διαβατήρια θα πρέπει να αποσαφηνιστεί, ενώ πρέπει να εγκριθούν και οι αναγκαίοι κανονισμοί που διέπουν τις διαδικασίες έκδοσης. Λεπτομερή σχόλια Έγκριση νομικού πλαισίου για την έκδοση μηχανικώς αναγνώσιμων βιομετρικών διεθνών διαβατηρίων που πληρούν απολύτως τα υψηλότερα πρότυπα της ΔΟΠΑ βάσει ασφαλούς διαχείρισης της ταυτότητας (ληξιαρχικά έγγραφα και έγγραφα βάσης) και λαμβανομένης υπόψη της κατάλληλης προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα Στις 20 Νοεμβρίου 2012, εγκρίθηκε και τέθηκε σε ισχύ νόμος-πλαίσιο 4 για τη δημιουργία ενός ενιαίου εθνικού ληξιαρχείου και για την κατάρτιση καταλόγου των στοιχείων που θα συλλέγονται και θα χρησιμοποιούνται για την έκδοση ταυτότητας ή ταξιδιωτικών εγγράφων με τη χρήση βιομετρικών δεδομένων. Ο νόμος θεσπίζει 14 είδη εγγράφων βιομετρικής ταυτότητας, ταξιδίου και διαμονής για τους Ουκρανούς, τους αλλοδαπούς και τους απάτριδες, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς διαβατηρίου και του εθνικού διαβατηρίου, το οποίο αποτελεί το δελτίο ταυτότητας που χρησιμοποιείται ως κύριο δικαιολογητικό για την υποβολή αίτησης για διεθνές διαβατήριο. Ο νόμος θεσπίζει τους περισσότερους από τους βασικούς κανόνες που διέπουν την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων, τα οποία πληρούν τα πρότυπα της ΔΟΠΑ (αρχή «ένα άτομο, ένα έγγραφο», καμία παράταση ισχύος, κανόνες προστασίας δεδομένων που αναφέρουν τους λόγους συλλογής, αποθήκευσης και χρησιμοποίησης των δεδομένων, κτλ.). Όσον αφορά τα απαιτούμενα βιομετρικά στοιχεία, ο νόμος προβλέπει σαφώς την ψηφιακή φωτογραφία και την υπογραφή, αλλά αναφέρει τα δακτυλικά αποτυπώματα μόνον ως συμπληρωματικό και 4 Νόμος υπ αριθ. 5492 της Ουκρανίας σχετικά με το Ενιαίο Εθνικό Ληξιαρχείο και τα έγγραφα που πιστοποιούν την ιθαγένεια της Ουκρανίας, την ταυτότητα του ατόμου και το ειδικό καθεστώς του. 3

προαιρετικό στοιχείο χωρίς να προσδιορίζει τα δάκτυλα από τα οποία πρέπει να προέρχονται ούτε αναφέρει ποιες εξαιρέσεις κρίνονται κατάλληλες και τι διαδικασίες πρέπει να ακολουθούνται. Απαιτείται αποσαφήνιση των δακτυλικών αποτυπωμάτων που πρέπει να συλλέγονται και να αποθηκεύονται στο διαβατήριο. Ομοίως, η αναφορά στις συστάσεις της ΔΟΠΑ στον νόμο θα πρέπει να διατυπώνεται με περισσότερες λεπτομέρειες. Θα πρέπει να εγκριθούν εκτελεστικά μέτρα σχετικά με τις διαδικασίες έκδοσης και τις πρόσθετες τεχνικές προδιαγραφές - λόγω της αναστολής εκείνων που εκδόθηκαν τον Μάρτιο του 2013. Η ευκαιρία αυτή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την απλούστευση και τον εξορθολογισμό της διαδικασίας εφαρμογής. Έγκριση σχεδίου δράσης με χρονοδιάγραμμα για την πλήρη καθιέρωση διεθνών βιομετρικών διαβατηρίων που πληρούν τα πρότυπα της ΔΟΠΑ, μεταξύ άλλων και από τα προξενεία της Ουκρανίας στο εξωτερικό, καθώς και για τη σταδιακή και πλήρη κατάργηση των διαβατηρίων που δεν πληρούν τα πρότυπα της ΔΟΠΑ. Το 2011, εγκρίθηκε σχέδιο δράσης για τη σταδιακή πλήρη κατάργηση των διαβατηρίων που δεν πληρούν τα πρότυπα της ΔΟΠΑ. Το σχέδιο δράσης παραθέτει σειρά μέτρων και δράσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως τις 24 Νοεμβρίου 2015, και επιπλέον προβλέπει ότι η σταδιακή πλήρης κατάργηση θα εφαρμοστεί βαθμιαία, καθώς θα εκδίδονται τα βιομετρικά έγγραφα, χωρίς όμως να παρέχει κανένα χρονοδιάγραμμα σχετικά με την προώθηση αυτών των βιομετρικών εγγράφων. Όσον αφορά την προώθηση συμβατών με τη ΔΟΠΑ βιομετρικών διαβατηρίων, εγκρίθηκε, στις 11 Σεπτεμβρίου 2013, σχέδιο δράσης 2013-16, το οποίο πρέπει να αξιολογηθεί μόλις είναι διαθέσιμη η αγγλική μετάφραση. Δημιουργία προγραμμάτων κατάρτισης και έγκριση κωδίκων δεοντολογίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς που απευθύνονται στο προσωπικό όλων των δημόσιων αρχών οι οποίες ασχολούνται με τα διεθνή διαβατήρια, τα εθνικά διαβατήρια και άλλα έγγραφα βάσης Η Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης (ΚΥΜ), η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, είναι ο αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση του μητρώου και την έκδοση διεθνών διαβατηρίων και άλλων εγγράφων ταυτότητας. Ήδη από το 2011 είχε εγκριθεί κώδικας δεοντολογίας με άξονα την ακεραιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων και τους κανόνες σχετικά με τους καταγγέλλοντες δυσλειτουργίες, ενώ το 2012 εγκρίθηκε ένας άλλος πιο γενικός κώδικας 4

για το προσωπικό των υπηρεσιών εσωτερικών υποθέσεων της Ουκρανίας 5. Θα πρέπει να διερευνηθεί εάν κρίνεται επιβεβλημένη η επικαιροποίησή τους, λαμβανομένων υπόψη των μεταγενέστερων αλλαγών του συνολικού νομικού πλαισίου για την καταπολέμηση της διαφθοράς (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. το σχετικό τμήμα της ενότητας 3). Τον Απρίλιο του 2012 ιδρύθηκε στο πλαίσιο της ΚΥΜ η διεύθυνση καταπολέμησης της διαφθοράς, με σκοπό την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Ο προϊστάμενος της Κρατικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης ενέκρινε ετήσιο σχέδιο δράσης για την πρόληψη και την καταπολέμηση των αδικημάτων διαφθοράς. Αν και δεν προβλέπεται ειδική κατάρτιση για το προσωπικό που ασχολείται με τα διεθνή διαβατήρια, οργανώθηκαν, σε συνεργασία με πανεπιστήμια, και έχουν ήδη πραγματοποιηθεί φέτος (Ιούνιος 2013), αρκετά προχωρημένα και εξειδικευμένα εσωτερικά μαθήματα κατάρτισης για το προσωπικό της Κρατικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μαθημάτων εβδομαδιαίας διάρκειας, τα οποία παρέχει η Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς και αφορούν την καταπολέμηση της διαφθοράς και ζητήματα βιομετρίας. Το περιεχόμενό τους εμφανίζεται ολοκληρωμένο και συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων σε θέματα διαφθοράς και στις κυρώσεις που επισύρουν. Η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων θα πρέπει να αξιολογηθεί περαιτέρω μετά την έναρξη της έκδοσης των βιομετρικών εγγράφων. Ενότητα 2: Παράνομη μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης της επανεισδοχής Γενική αξιολόγηση Στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων, έχουν θεσπιστεί όλοι οι αναγκαίοι νόμοι, καθώς και το θεσμικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων σχετικά με την κατάρτιση και των κωδίκων δεοντολογίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ υπηρεσιών θα πρέπει να βελτιωθεί και να παρέχεται η δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης, η Ουκρανία έχει θεσπίσει μια ολοκληρωμένη βάση για ένα σύστημα αποτελεσματικής διαχείρισης της μετανάστευσης, και το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο έχει ολοκληρωθεί. Στον τομέα του ασύλου, υπάρχει επίσης η νομοθετική βάση που συνάδει σε γενικές γραμμές με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, αν και κρίνονται απαραίτητες ορισμένες περαιτέρω 5 Υπουργικό διάταγμα υπ αριθ. 155 του Υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, της 22ας Φεβρουαρίου 2012, για τη θέσπιση κανόνων συμπεριφοράς και επαγγελματικής δεοντολογίας των υπαλλήλων υπηρεσιών εσωτερικών υποθέσεων της Ουκρανίας. Το εν λόγω υπουργικό διάταγμα θέτει το ζήτημα της σύγκρουσης συμφερόντων και της πρόληψης της διαφθοράς. 5

βελτιώσεις, όσον αφορά ιδίως τη διεύρυνση του ορισμού της επικουρικής και προσωρινής προστασίας και των διατάξεων για την ιατρική περίθαλψη των αιτούντων άσυλο. Το μεγαλύτερο μέρος του θεσμικού πλαισίου έχει θεσπιστεί, αν και θα πρέπει να διατεθούν περισσότεροι πόροι για την εφαρμογή της νομοθεσίας. Λεπτομερή σχόλια ανά τομέα πολιτικής Ενότητα 2 / θέμα 1 - Διαχείριση των συνόρων Λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων για την εφαρμογή του προγράμματος επιβολής του νόμου για την κρατική συνοριακή ανάπτυξη και ανασυγκρότηση και την έννοια της ανάπτυξης για την Κρατική Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης, για την περίοδο έως το 2015, συμπεριλαμβανομένου του νομικού πλαισίου για την αποτελεσματική διυπηρεσιακή συνεργασία μεταξύ της συνοριοφυλακής, των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και άλλων υπηρεσιών που μετέχουν στη διαχείριση των συνόρων, και επιτρέποντας στη συνοριοφυλακή να συμμετέχει στην εξιχνίαση και την έρευνα διασυνοριακών εγκλημάτων σε συνεργασία με όλες τις αρμόδιες αρχές επιβολής του νόμου Το νομοθετικό πλαίσιο είχε ήδη θεσπιστεί, και ο νόμος για τον έλεγχο των συνόρων έχει τεθεί σε ισχύ από τον Δεκέμβριο του 2010, μαζί με μια σειρά άλλων νομοθετημάτων και κανονισμών. Κατά τα δύο τελευταία έτη, έχουν γίνει μικρές μόνο αλλαγές στη σχετική με τα σύνορα νομοθεσία. Μία από τις αλλαγές αυτές, στις σχετικές διατάξεις του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, είχε επίπτωση στις αρμοδιότητες της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης (SBGS), η οποία έχασε το δικαίωμα να διενεργεί προκαταρκτική ποινική δίωξη, ενώ η εισαγγελική αρχή έχει πλέον τον διαδικαστικό έλεγχο (έκδοση εντολής). Στο στάδιο της υλοποίησης, θα πρέπει να διευκρινιστούν οι ακριβείς συνέπειες της εξέλιξης αυτής για τις ικανότητες της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης ως αποτελεσματικής υπηρεσίας επιβολής του νόμου για την αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος. Η οριοθέτηση των κρατικών συνόρων άρχισε στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας τον Νοέμβριο του 2012 και προχώρησε σημαντικά στα σύνορα Ουκρανίας-Μολδαβίας (το 95% των εν λόγω συνόρων, συνολικά 1.163 χιλιόμετρα, έχει ολοκληρωθεί, συμπεριλαμβανομένου του 88% του τμήματος της Υπερδνειστερίας). Τα σύνορα Ουκρανίας-Μολδαβίας πρόκειται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2013. Στα σύνορα με τη Λευκορωσία οι εργασίες δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη, αλλά, τον Ιούνιο του 2013, η Ουκρανία και η Λευκορωσία υπέγραψαν πρωτόκολλο για την ανταλλαγή σημειώσεων επικύρωσης σχετικά με την κρατική συνοριακή συμφωνία που είχαν συνάψει οι δύο χώρες ήδη από τον Μάιο του 1997. Το έγγραφο αυτό θα εγκαινιάσει αισίως τις πρακτικές εργασίες για την οριοθέτηση των συνόρων Ουκρανίας-Λευκορωσίας. Παρά την έλλειψη οριοθέτησης των συνόρων, υπάρχει μηχανισμός ελέγχου των συνόρων, τα οποία ελέγχουν οι αρμόδιες αρχές αμφότερων των πλευρών. 6

Όσον αφορά τη διεθνή συνεργασία, η Κρατική Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης αναπτύσσει ενεργά τις σχέσεις της με τις αρχές των γειτονικών χωρών και άλλων φορέων στον τομέα των διεθνών συνόρων. Αυτό το αναπτυξιακό έργο συνεχίζεται και σήμερα προσανατολίζεται περισσότερο στην εξυπηρέτηση της πρακτικής συνεργασίας. Έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος, ιδίως στον τομέα της από κοινού παρακολούθησης των συνόρων με βάση διμερείς συμφωνίες με τις γειτονικές χώρες: από τον Μάιο του 2012 έχει τεθεί σε ισχύ συμφωνία με την Ουγγαρία και από τον Φεβρουάριο του 2012 με τη Ρωσία. Η συνεργασία με τον FRONTEX συνεχίστηκε στο πλαίσιο του νέου σχεδίου συνεργασίας για την περίοδο 2013-15 με έμφαση στις κοινές επιχειρήσεις, την ανάλυση κινδύνων, την ανταλλαγή πληροφοριών, την κατάρτιση του προσωπικού και την τεχνολογική συνεργασία. Η διυπηρεσιακή συνεργασία είναι ένας από τους τομείς που εξακολουθούν να απαιτούν προσοχή. Τα πρώτα βήματα έγιναν, αλλά η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των οργανισμών - ιδίως η ανταλλαγή πληροφοριών - εξακολουθεί να περιορίζεται μόνο στο υψηλότερο επίπεδο των οργανισμών. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει η αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας της συνεργασίας μεταξύ οργανισμών, όχι μόνο για την Κρατική Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης, αλλά και για τις άλλες αρχές που εμπλέκονται στην πρόληψη του διασυνοριακού εγκλήματος καθώς και η προσεκτική εξέταση, μεταξύ άλλων από νομική άποψη, των περιττών εμποδίων που ενδέχεται να υπάρχουν. Η ανταλλαγή πληροφοριών σε διυπηρεσιακό επίπεδο πραγματοποιείται μέσω του Κέντρου Ψηφιακής Επικοινωνίας και Ανάλυσης, το οποίο διασυνδέει συγκεκριμένες μονάδες της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Εξωτερικών, την Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης, την Κρατική Τελωνειακή Υπηρεσία, την Υπηρεσία Ασφαλείας και τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Διοίκησης ενώ η Κρατική Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης διαδραματίζει συντονιστικό ρόλο. Το Κέντρο εκπόνησε κοινές αναλυτικές εκθέσεις με βάση τις οποίες η ηγεσία της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης και η Κρατική Τελωνειακή Υπηρεσία λαμβάνουν αποφάσεις στον τομέα της προστασίας των συνόρων. Έγκριση σχεδίου δράσης για την αποτελεσματική εφαρμογή της εθνικής ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη διαχείριση των συνόρων, το οποίο περιλαμβάνει χρονοδιάγραμμα και ειδικούς στόχους για την περαιτέρω ενίσχυση της νομοθεσίας, της οργάνωσης, των υποδομών, του εξοπλισμού, το οποίο προβλέπει επαρκείς οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων Τα βασικά έγγραφα ήταν ήδη σε ισχύ, συγκεκριμένα μια στρατηγική που εγκρίθηκε το 2006 και ένα σχέδιο δράσης για την περίοδο 2007-2015, με στόχο τη μετατροπή της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης σε μια σύγχρονη, ευρωπαϊκού τύπου υπηρεσία επιβολής του νόμου. Τον Ιούλιο του 2012, εγκρίθηκε κείμενο για τη μεταρρύθμιση των κινητών μονάδων και των στρατηγικών («ιδεών») για τη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων και την αεροπορία το 2011. 7

Τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί καταδεικνύουν ότι, σε γενικές γραμμές, οι προαναφερθείσες αρχές έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία (π.χ. η χρήση στρατιωτών σε καθήκοντα ελέγχου των συνόρων έχει παύσει και όλο το προσωπικό της Κρατικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης είναι με σύμβαση και ειδικά εκπαιδευμένο για τα καθήκοντά του). Όσον αφορά την αεροπορία, έχουν αγοραστεί επιπλέον αεροσκάφη και έχουν εκπαιδευτεί πιλότοι σύμφωνα με τα πρότυπα της ΔΟΠΑ. Όσον αφορά τους θαλάσσιους πόρους, έχουν ολοκληρωθεί τα έργα (το περιπολικό σκάφος «Oral» είναι σε λειτουργία) και έχει καταρτιστεί μια νέα αντίληψη εκπαίδευσης και συστήματος μετεκπαίδευσης. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα πληροφοριών και επικοινωνίας μεταξύ των υπηρεσιών που ονομάζεται «Arkan» χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των προσώπων, των οχημάτων και των εμπορευμάτων που διέρχονται από τα εθνικά σύνορα. Το σύστημα αυτό διασυνδέει εννέα διαφορετικά υπουργεία και οργανισμούς, επιτρέπει δραστηριότητες πληροφόρησης και λειτουργικής υποστήριξης, και δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες του να διαχειρίζονται βάσεις δεδομένων, να έχουν πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων άλλων υπηρεσιών και να ανταλλάσσουν μεταξύ τους πληροφορίες με προστατευμένο και ασφαλή τρόπο. Παρά το γεγονός ότι το «Arkan» είναι ήδη σε λειτουργία, η χρήση του είναι περιορισμένη αφού δεν είναι δυνατή η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Θέσπιση προγραμμάτων κατάρτισης και έγκριση κωδίκων δεοντολογίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς των ειδικών συνοριοφυλάκων, τελωνειακών και λοιπών υπαλλήλων που εμπλέκονται στη διαχείριση των συνόρων Η Ακαδημία της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης έχει βελτιώσει σημαντικά το επίπεδο των συνθηκών εκπαίδευσης και κατάρτισης. Όσον αφορά τη θεσμική δομή έχει συσταθεί ένα ειδικό τμήμα, στο πλαίσιο της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης, με ειδικά καθήκοντα στον τομέα της πρόληψης της διαφθοράς. Από εκπαιδευτική άποψη, το πρόγραμμα σπουδών της Ακαδημίας της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης περιλαμβάνει 114 ακαδημαϊκές ώρες νομικών σπουδών σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς και τον κώδικα δεοντολογίας του προσωπικού που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση των συνόρων. Προβλέπεται επίσης ειδική εκπαίδευση σε προχωρημένο επίπεδο για το προσωπικό διαχείρισης των συνόρων. Επιπλέον, έχουν θεσπιστεί και άλλα συγκεκριμένα μέτρα: υπάρχει επίσης ένα Γραφείο Υποδοχής για την εξυπηρέτηση των πολιτών, καθώς και τηλεφωνική γραμμή η οποία λειτουργεί ολόκληρο το εικοσιτετράωρο. Διεξάγονται εκστρατείες κατά της διαφθοράς, μεταξύ άλλων και σε συνεργασία με ορισμένες ΜΚΟ. Όσον αφορά τα τελωνεία, το Υπουργείο Εσόδων και Δασμών έχει ενισχύσει, επίσης, το Τμήμα Εσωτερικής Ασφάλειας, το οποίο ασχολείται με υποθέσεις διαφθοράς. Το τμήμα αυτό έχει αναλάβει ευρύτερες εξουσίες για την ανίχνευση και την πρόληψη αδικημάτων διαφθοράς στον τελωνειακό τομέα. Οι στόχοι της στρατηγικής των τελωνείων για την καταπολέμηση της διαφθοράς περιλαμβάνουν τη μείωση της διαφθοράς μεταξύ του προσωπικού, μέσω προληπτικών εργασιών και διαμόρφωσης αρνητικής στάσης έναντι της παθητικής 8

δωροδοκίας. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος δρομολογήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 η επιχείρηση «Εθνικά Σύνορα 2013». Ενότητα 2 / θέμα 2 - Διαχείριση της μετανάστευσης Έγκριση του νομικού πλαισίου για τη μεταναστευτική πολιτική το οποίο παρέχει αποτελεσματική θεσμική δομή για τη διαχείριση της μετανάστευσης, κανόνες για την είσοδο και παραμονή των αλλοδαπών, μέτρα για την επανένταξη των πολιτών της Ουκρανίας (που επιστρέφουν οικειοθελώς ή στο πλαίσιο της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ-Ουκρανίας), παρακολούθηση των μεταναστευτικών ροών, καθώς και μέτρα για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης (συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών επιστροφής, των δικαιωμάτων των ατόμων που υπόκεινται σε αυτές τις διαδικασίες, των συνθηκών κράτησης, των προσπαθειών για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με τις κύριες χώρες προέλευσης, τον εσωτερικό εντοπισμό των παράνομων μεταναστών) Ο νόμος- πλαίσιο για τους αλλοδαπούς και τους απάτριδες που έχει ήδη εγκριθεί και τεθεί σε ισχύ από τον Σεπτέμβριο του 2011 καλύπτει τους κανόνες εισόδου, παραμονής και επιστροφής τους. Σε συνέχεια των προηγούμενων συστάσεων της Επιτροπής, τροποποιήθηκαν πέντε ακόμη μεταγενέστεροι νόμοι προκειμένου να θεσπιστούν λεπτομερείς κανόνες σχετικά με τη διαδικασία απέλασης, με τα έγγραφα που χορηγούνται σε μετανάστες και με τις πρόσθετες αρμοδιότητες της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης στην περιοχή της αναγκαστικής επιστροφής. Προστέθηκαν επιχειρησιακοί κανόνες με τη μορφή κανονισμών χάρη στους οποίους αποσαφηνίζονται οι διαδικασίες σχετικά με τη νόμιμη παραμονή. Η επανένταξη ουκρανών πολιτών κατόπιν επανεισδοχής ή οικειοθελούς επιστροφής εντάσσεται επίσημα στο σχέδιο δράσης για την ένταξη τόσο των μεταναστών όσο και των πολιτών της χώρας. Ορισμένες συγκεκριμένες πτυχές του ζητήματος (όπως η επικύρωση της επαγγελματικής κατάρτισης που αποκτάται ανεπίσημα, κατά την εργασία στο εξωτερικό) αντιμετωπίζονται μέσω της θέσπισης κανονισμού. Ο Πρόεδρος επιχείρησε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της επανένταξης στην αγορά εργασίας (ετήσια ομιλία του στο Verkhovna Rada, τον Ιούνιο του 2013), ενώ ανέθεσε στο Υπουργείο Κοινωνικής Πολιτικής να συντάξει νόμο και ένα στοχευμένο εθνικό πρόγραμμα προς την κατεύθυνση αυτή. Οι κανόνες εκούσιας επιστροφής καθορίστηκαν με κανονισμό του 2012, αλλά χρήσιμη θα ήταν η περαιτέρω αποσαφήνιση του μηχανισμού. Η υποχρεωτική ή αναγκαστική απέλαση των παράνομων μεταναστών περιλαμβάνει την κράτηση αλλοδαπού σε κέντρο κράτησης μεταναστών για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την εφαρμογή της δικαστικής απόφασης σχετικά με την υποχρεωτική απέλαση, το οποίο δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους 12 μήνες, όπως προβλέπεται στις σχετικές διατάξεις του νόμου του 2011 για το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών πολιτών και των 9

απάτριδων 6. Δεν προβλέπεται δικαστική αναθεώρηση της απόφασης για τη διοικητική κράτηση σε κέντρο κράτησης μεταναστών, εκτός εάν συνδυάζεται με προσφυγή επί της ουσίας της υπόθεσης, δηλαδή την απέλαση 7. Οι αρχές επιβολής του νόμου οφείλουν να ενημερώσουν την Εισαγγελία εντός 24 ωρών. Όσον αφορά τη θεσμική ικανότητα, η Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης είναι η επικεφαλής υπηρεσία για την εφαρμογή και τον συντονισμό της μεταναστευτικής πολιτικής. Ιδρύθηκε το 2011 και έχει πλέον τεθεί σε πλήρη λειτουργία και απασχολεί 199 υπαλλήλους στα κεντρικά της γραφεία και 5.133 υπαλλήλους στα τοπικά. Σχεδιάζεται, επιπλέον, η πρόσληψη 1.500 υπαλλήλων για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Η υπηρεσία είναι αρμόδια τόσο για τη νόμιμη όσο και για την παράνομη μετανάστευση, ωστόσο, όσον αφορά την τελευταία (π.χ. περιπτώσεις κράτησης), έχοντας υπόψη τον μη στρατιωτικό χαρακτήρα της, πρέπει να περιλαμβάνει τις αρχές επιβολής του νόμου. Όσον αφορά τις επαναπροωθήσεις, η Ουκρανία έχει συνάψει συμφωνίες επανεισδοχής με την Ευρωπαϊκή Ένωση (σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2008). Υπεγράφη πρωτόκολλο εφαρμογής με την Αυστρία, ενώ στο τελικό στάδιο βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή παρόμοιων πρωτοκόλλων με την Τσεχική Δημοκρατία, την Πολωνία και την Εσθονία, και συνεχίζονται με άλλα 12 κράτη μέλη. Επιπλέον, υπογράφηκε και τέθηκε σε ισχύ, το 2013, νέα συμφωνία με τη Ρωσία για την επιτάχυνση της διαδικασίας επανεισδοχής. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται με μια σειρά άλλες χώρες (χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, Ελβετία και Ισλανδία). Η μικτή επιτροπή ΕΕ-Ουκρανίας για την επανεισδοχή συνεδρίασε τον Μάιο του 2012 και τόνισε ότι δεν υπήρχαν σημαντικά προβλήματα όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή της συμφωνίας, ενώ πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή απόψεων για ορισμένα τεχνικά θέματα. Έγκριση εθνικής στρατηγικής διαχείρισης της μετανάστευσης για την αποτελεσματική εφαρμογή του νομικού πλαισίου μεταναστευτικής πολιτικής και σχεδίου δράσης με χρονοδιάγραμμα, ειδικούς στόχους, δράσεις, αποτελέσματα, δείκτες επιδόσεων και επαρκείς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους Η στρατηγική για τη μετανάστευση και το άσυλο εγκρίθηκε στις 30 Μαΐου 2011, και προσδιορίζει τις τάσεις, τις αρχές και τις προτεραιότητες, σε συνδυασμό με σχέδιο δράσης που καθορίζει τις δραστηριότητες, το χρονοδιάγραμμα και τις αρμόδιες αρχές. Η προσωρινή διυπηρεσιακή επιτροπή είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή της μεταναστευτικής πολιτικής, ενώ έχει συσταθεί συμβούλιο συντονισμού για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων του σχεδίου δράσης. Δημιουργία μηχανισμού για την παρακολούθηση των μεταναστευτικών ροών, που προσδιορίζει τα τακτικά επικαιροποιούμενα χαρακτηριστικά της μετανάστευσης στην Ουκρανία, που θα περιλαμβάνουν στοιχεία τόσο για την 6 Άρθρο 30 παράγραφοι 3 και 4 του Νόμου του 2011 για το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών και των απάτριδων. 7 Βλ. ιδίως την παράγραφο 2 του άρθρου 183-5 και το άρθρο 256 παράγραφος 9 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας. 10

παράνομη όσο και για τη νόμιμη μετανάστευση και ίδρυση φορέων αρμόδιων για τη συλλογή και την ανάλυση στοιχείων για τον όγκο και τη ροή της μετανάστευσης Πρόκειται να συσταθεί μηχανισμός για την παρακολούθηση των μεταναστευτικών ροών, βάσει απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου του 2012, ως υποσύστημα του Arkan (ολοκληρωμένο σύστημα πληροφοριών μεταξύ των οργανισμών, βλ. ανωτέρω θέμα 1 σχετικά με τη διαχείριση των συνόρων). Οι όροι αναφοράς έχουν συμφωνηθεί. Τα χαρακτηριστικά της μετανάστευσης επικαιροποιούνται τακτικά, ενώ στην τελευταία έκδοση, του 2012 (η οποία εκδόθηκε το 2013), η Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης ήταν ήδη επικεφαλής με την ενεργό συνδρομή των εμπειρογνωμόνων του δικτύου αξιωματικών συνδέσμων μετανάστευσης. Όσον αφορά την ανάλυση κινδύνων, καθιερώνεται, με βάση τη στρατηγική που εγκρίθηκε το 2011, μεθοδολογία για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης μέσω ενός Κέντρου Ανάλυσης Επικοινωνίας. Σήμερα, το συνολικό έργο έχει αναληφθεί από τη Μονάδα Ανάλυσης στο πλαίσιο της Κρατικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης με τη συλλογή στατιστικών και άλλων δεδομένων χειρογράφως, χωρίς μηχανογραφική υποστήριξη από τους αρμόδιους φορείς. Ενότητα 2 / θέμα 3 - Πολιτική ασύλου Έγκριση της νομοθεσίας στον τομέα του ασύλου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα (Σύμβαση της Γενεύης του 1951 που συμπληρώθηκε με το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης) και τα πρότυπα της ΕΕ, για τη θέσπιση κριτηρίων βάσει των οποίων θεμελιώνεται διεθνής προστασία (συμπεριλαμβανομένων των επικουρικών μορφών προστασίας), διαδικαστικών κανόνων για την εξέταση των αιτήσεων για διεθνή προστασία, καθώς και τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων Από το 2011 έχει τεθεί σε ισχύ νόμος-πλαίσιο για τους πρόσφυγες και τα άτομα που χρήζουν επικουρικής και προσωρινής προστασίας. Ο νόμος αυτός παρέχει μια σταθερή νομική βάση για τις διαδικασίες ασύλου, η οποία σε μεγάλο βαθμό συνάδει με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Ωστόσο, ορισμένες πτυχές εξακολουθούν να χρήζουν βελτίωσης, δεδομένου ότι παρά τις προηγούμενες συστάσεις της Επιτροπής και της Ύπατης Αρμοστείας, στην έκθεση που εκδόθηκε τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους 8, ο νόμος δεν έχει τροποποιηθεί. Ειδικότερα, ο ορισμός της συμπληρωματικής προστασίας και της προσωρινής προστασίας θα πρέπει να επεκταθεί, και η απαραίτητη ιατρική φροντίδα - τουλάχιστον η επείγουσα ιατρική περίθαλψη - θα πρέπει να παρέχεται δωρεάν στους αιτούντες άσυλο. Ως προς το τελευταίο, η Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης έχει ήδη εκπονήσει σχέδιο. Μετά τη διατύπωση συστάσεων, ελήφθησαν μέτρα, το 2012, ώστε άλλες νομοθετικές πράξεις να ευθυγραμμιστούν με τον νόμο-πλαίσιο, με τη θέσπιση διαφόρων δικαιωμάτων για τα άτομα με προσωρινή και 8 http://www.refworld.org/docid/51ee97344.html 11

επικουρική προστασία (εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, οικογενειακά επιδόματα, κοινωνικές υπηρεσίες κτλ.). Όσον αφορά τη διαδικασία ασύλου, ο νόμος εφαρμόζεται, αν και απαιτούνται ορισμένες βελτιώσεις, ιδίως όσον αφορά την προθεσμία άσκησης προσφυγών, η οποία επί του παρόντος έχει οριστεί σε πέντε ημέρες, έστω και αν, σύμφωνα με τις αρχές της Ουκρανίας, δεν εφαρμόζεται αυστηρά από τα δικαστήρια. Ειδική αναφορά θα πρέπει επίσης να γίνεται σε πληροφορίες σχετικά με τη χώρα προέλευσης. Πρέπει να διευκρινιστούν ζητήματα όπως το δικαίωμα σε διερμηνεία, στο απόρρητο των συνεντεύξεων, στη θεμελίωση της απόρριψης και του απαράδεκτου των αιτημάτων ασύλου. Τέλος, πρέπει να προσδιοριστούν περαιτέρω οι κανόνες κράτησης, με ιδιαίτερη έμφαση στην αναγκαιότητα άδειας δικαστηρίου. Όσον αφορά τη νομική συνδρομή, έχει θεσπιστεί νόμος περί δωρεάν νομικής αρωγής που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2014 και μετά, προφανώς επίσης μέσω των «νομικών κλινικών» που παρέχουν επίσης δικηγόρους για τους αλλοδαπούς και τους αιτούντες άσυλο. Η χρηματοδότηση δεν είναι απολύτως σαφής. Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει νομική συνδρομή μόνο σε υπηκόους των χωρών με τις οποίες η Ουκρανία έχει υπογράψει διμερή συμφωνία περί δωρεάν νομικής αρωγής - μια διάταξη που αποκλείει de facto πολλούς αιτούντες άσυλο από την πρόσβαση σε δωρεάν νομική βοήθεια. Από πολιτική άποψη, τον Ιούλιο του 2012 εγκρίθηκε σχέδιο δράσης σχετικά με την ένταξη των προσφύγων και των ατόμων που χρήζουν πρόσθετης προστασίας, γεγονός το οποίο απαιτεί πιο συντονισμένη προσέγγιση μεταξύ των διαφόρων αρχών, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Κοινωνικής Πολιτικής, ενώ θέτει σημαντικά ζητήματα τα οποία θα πρέπει να διευθετηθούν, όπως η εξασφάλιση δημοσιονομικών πόρων για την εφαρμογή τους. Σε θεσμικό επίπεδο, η Κρατική Υπηρεσία Μετανάστευσης είναι η κύρια κρατική υπηρεσία με αρμοδιότητα λήψης αποφάσεων σχετικά με τους αιτούντες άσυλο. Ενόψει της εφαρμογής, θα πρέπει να αυξηθεί ο αριθμός του προσωπικού που ασχολείται με τους αιτούντες άσυλο και να βελτιωθεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών και την Ύπατη Αρμοστεία δεν έχουν βελτιωθεί πολύ. Ενότητα 3: Δημόσια τάξη και ασφάλεια Γενική αξιολόγηση Έχει θεσπιστεί το νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Εγκρίθηκε ο νόμος για το οργανωμένο έγκλημα, καθώς και η στρατηγική («κρατική πολιτική») και το συνοδευτικό σχέδιο δράσης, τα οποία πληρούν σε γενικές γραμμές τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Το νομοθετικό, πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων έχει ενοποιηθεί και συνάδει με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Το σχέδιο δράσης 2012-2015 προβλέπει μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων. 12

Όσον αφορά την πολιτική καταπολέμησης της διαφθοράς, αν και κατά τα δύο τελευταία έτη έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, εξακολουθούν να απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις για την ολοκλήρωση του νομοθετικού και πολιτικού πλαισίου. Όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, ο συντονισμός έχει γενικά βελτιωθεί, επιτρέποντας την αποτελεσματικότερη ανταλλαγή πληροφοριών. Έχει θεσπιστεί το νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο για την πρόληψη και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Η Ουκρανία έχει προσχωρήσει σε όλες τις συμβάσεις του ΟΗΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης στον τομέα της δημόσιας τάξης και ασφάλειας και στην πλειονότητα των συμβάσεων του ΟΗΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Θα πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την επίτευξη προόδου σχετικά με τη σύναψη συμφωνιών με την Ευρωπόλ, καθώς και με την Eurojust. Το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων συνάδει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, αν και απαιτούνται ορισμένες προσαρμογές για τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της Εποπτικής Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Η Ουκρανία έχει θέσει σε εφαρμογή το αναγκαίο νομοθετικό, πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο στον τομέα της πολιτικής για την καταπολέμηση των ναρκωτικών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Το νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις εδραιώθηκε περαιτέρω. Η Ουκρανία έχει ήδη κυρώσει το Δεύτερο Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αμοιβαία δικαστική συνδρομή σε ποινικές υποθέσεις και εισήγαγε τις κατάλληλες διατάξεις στο νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Πέραν των κριτηρίων αξιολόγησης του Σχεδίου Δράσης για την Ελευθέρωση του Καθεστώτος Θεωρήσεων (ΣΔΕΚΘ), αξίζει να σημειωθεί ότι η Ουκρανία έλαβε μέτρα που συνδέονται στενά με τη συνταγματική μεταρρύθμιση για την αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος, καθώς και του γραφείου του εισαγγελέα. Λεπτομερή σχόλια Ενότητα 3 / θέμα 1 - Πρόληψη και καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και της διαφθοράς Έγκριση συνολικής στρατηγικής για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, από κοινού με σχέδιο δράσης που περιέχει χρονοδιάγραμμα, ειδικούς στόχους, δράσεις, αποτελέσματα, δείκτες επιδόσεων και επαρκείς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους Ο νόμος, ο οποίος αναθεωρήθηκε το 2011, σχετικά με την οργάνωση και τις νομικές αρχές που διέπουν την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος παρέχει τη νομική βάση για 13

την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, με τη θέσπιση ενός γενικού οργανωτικού πλαισίου και τη δημιουργία ενός συστήματος αρμόδιων κρατικών αρχών, καθορίζοντας τις αρμοδιότητές τους και τις μεθόδους συνεργασίας. Εκτός από τη νομοθεσία, υπάρχει μια στρατηγική («Ιδέα») για τις κρατικές πολιτικές σχετικά με την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, η οποία χρονολογείται από τον Οκτώβριο του 2011, και έχει εμπλουτιστεί με σχέδιο δράσης που εγκρίθηκε τον Ιανουάριο του 2012. Το νομικό πλαίσιο για την πρόληψη και την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος ολοκληρώθηκε με τις σχετικές τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και ειδικότερα με τις σχετικές διατάξεις του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που τέθηκε σε ισχύ στις 19 Νοεμβρίου 2012. Ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας περιλαμβάνει διατάξεις ουσιαστικής σημασίας για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, ιδιαίτερα λεπτομερείς κανόνες για συγκαλυμμένα ερευνητικά μέτρα, ενώ ο Ποινικός Κώδικας θέτει τα κριτήρια για τα αδικήματα που θεωρείται ότι συνιστούν οργανωμένο έγκλημα και επιβάλλει αυστηρότερες ποινές. Η προστασία των μαρτύρων ενισχύεται περαιτέρω μέσω της θέσπισης προληπτικών μέτρων, αν και θα ήταν επιθυμητό να θεσπιστούν πρόσθετες ειδικές διατάξεις σχετικά με τη συνεργασία των πρώην μελών των εγκληματικών ομάδων με τις αρχές επιβολής του νόμου, με τη δημιουργία ειδικών προγραμμάτων για την παροχή κινήτρων και την επιβράβευση της συνεργασίας τους. Όσον αφορά τις ποινικές διαδικασίες, και προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, θα ήταν επωφελές να θεσπιστούν πιο προηγμένες μορφές δήμευσης (εκτεταμένη δήμευση, δήμευση μη βασιζόμενη σε καταδίκη, δήμευση αντίστοιχης αξίας και, κατά συνέπεια, η δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα για τη διαχείριση των κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων). Όσον αφορά το πολιτικό πλαίσιο, η «ιδέα» για τις κρατικές πολιτικές, μαζί με το λεπτομερές συνοδευτικό σχέδιο δράσης εφαρμόζονται προσεκτικά, και οι στόχοι και οι προθεσμίες τηρούνται, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση της σχετικής νομοθεσίας και των μεταγενέστερων τροποποιήσεων και στην ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού μηχανισμού συνεργασίας. Επιπλέον, η ετήσια συστηματική ανάλυση των αιτίων και των συνθηκών επιρροής διεξάγεται με τη βοήθεια ενιαίου μητρώου όλων των προδικαστικών ερευνών που έχουν διενεργηθεί στο πλαίσιο του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα. Τέλος, όσον αφορά τη θεσμική δομή, ο νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας περιγράφει με σαφήνεια τον κεντρικό συντονιστικό και εποπτικό ρόλο του Γραφείου του Εισαγγελέα, ορίζοντας τον αρμόδιο λήψης αποφάσεων σε περίπτωση σύγκρουσης. Οι κρατικές αρχές που συγκροτήθηκαν ειδικά για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος - το Υπουργείο Εσωτερικών και η Υπηρεσία Ασφαλείας - μπορεί να βελτιώσουν περαιτέρω το σύστημα των κρατικών αρχών που συμμετέχουν στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Έγκριση νόμου για την εμπορία ανθρώπων, καθώς και υιοθέτηση ενός σχεδίου δράσης για την αποτελεσματική εφαρμογή του κρατικού προγράμματος για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, το οποίο περιέχει χρονοδιάγραμμα, 14

ειδικούς στόχους, δράσεις, αποτελέσματα, δείκτες επιδόσεων και επαρκείς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους Ο νόμος για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων έχει τεθεί σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 2011. Θεσπίζει τις βασικές διατάξεις σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και την αρωγή και προστασία που πρέπει να παρέχονται στα θύματα, σύμφωνα με τα σχετικά ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα (Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης). Η νομοθεσία αυτή έχει συμπληρωθεί κατά την τελευταία διετία με διάφορα νομοθετικά μέσα τα οποία βελτιώνουν σημαντικά και εδραιώνουν το νομικό πλαίσιο και την παρακολούθηση όλων σχεδόν των συστάσεων που διατυπώθηκαν στη δεύτερη έκθεση προόδου της Επιτροπής. Για την εφαρμογή του νόμου, εγκρίθηκαν, τον Μάιο του 2012, δευτερεύουσες νομικές πράξεις (αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου) για τη θέσπιση τυποποιημένων διαδικασιών αναγνώρισης για τη χορήγηση του καθεστώτος των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων και, τον Αύγουστο του 2012, σχετικά με τον εθνικό μηχανισμό για την αλληλεπίδραση μεταξύ των φορέων καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων. Στόχος του μηχανισμού αυτού ήταν να αποφευχθεί η επικάλυψη αρμοδιοτήτων και να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Όσον αφορά τα δικονομικά δικαιώματα των θυμάτων, ορισμένες νέες διατάξεις για την προστασία των μαρτύρων στον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (σε ισχύ από τις 19 Νοεμβρίου 2012) είναι επίσης σημαντικές για τα θύματα εμπορίας ανθρώπων (ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών, εξ αποστάσεως προδικαστική έρευνα και εξ αποστάσεως δικαστική διαδικασία). Τα δικονομικά δικαιώματα θα μπορούσαν να ενισχυθούν περαιτέρω μέσω ενός συστήματος που διευκολύνει τη λήψη προληπτικών μέτρων πριν από τη συνέντευξη με τα πιθανά θύματα και τη διασφάλιση του απορρήτου ήδη από το στάδιο αυτό. Όσον αφορά τους αλλοδαπούς θύματα εμπορίας, η νομοθεσία σχετικά με το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών θα πρέπει να συμπληρωθεί ώστε να μπορούν να λαμβάνουν άδειες διαμονής μετά την αναγνώριση του καθεστώτος τους. Τον Μάιο του 2012, εγκρίθηκε σχέδιο δράσης το οποίο θεσπίζει μέτρα μέχρι το 2015, με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, στόχους, αποτελέσματα και δείκτες επιδόσεων. Η αρωγή στα θύματα (αποκατάσταση και κοινωνική, νομική, ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη) πρόκειται να ενισχυθεί μέσα από συγκεκριμένο σύστημα παρακολούθησης και καλύτερο συντονισμό. Στον τομέα της πρόληψης, προγραμματίζονται εκστρατείες ενημέρωσης και άλλες δράσεις ευαισθητοποίησης με ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού. Προηγμένα προγράμματα κατάρτισης για το προσωπικό της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων υπαλλήλων πρώτης γραμμής, εγκρίθηκαν με ειδικό προϋπολογισμό. Παρόλα αυτά, τα κονδύλια του προϋπολογισμού που προορίζονται για βοήθεια θα μπορούσαν να είναι πιο συγκεκριμένα για την εξασφάλιση επαρκών πόρων τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Σε θεσμικό επίπεδο, το Υπουργείο Κοινωνικής Πολιτικής είναι ο Εθνικός Συντονιστής για την πρόληψη, όπως ορίστηκε τον Ιανουάριο του 2012, και οι μέθοδοι συνεργασίας έχουν 15

συμφωνηθεί με τις ΜΚΟ που αναφέρονται στο μνημόνιο συνεργασίας με τον πανουκρανικό συνασπισμό ΜΚΟ κατά της εμπορίας ανθρώπων που υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2013. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα διαφανές σύστημα συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών προς τα θύματα εμπορίας ανθρώπων. Όσον αφορά την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ο Εισαγγελέας συντονίζει τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, ενώ, από τον Αύγουστο του 2013, υπάρχει χωριστό τμήμα εντός της Ομάδας Δίωξης με ειδική αρμοδιότητα επί των ερευνών,. Έγκριση της νομοθεσίας σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς και την καθιέρωση ενιαίας και ανεξάρτητης υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς και ενίσχυση του συντονισμού και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των αρχών που είναι αρμόδιες για την καταπολέμηση της διαφθοράς Μετά την έγκριση, τον Απρίλιο του 2011, της νομοθεσίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η Ουκρανία έλαβε περαιτέρω νομοθετικές πρωτοβουλίες (π.χ.: δέσμες νομοθετικών μέτρων του Μαΐου 2013) με στόχο τη συμμόρφωση με ορισμένες από τις συστάσεις της Επιτροπής και της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO). Ταυτόχρονα, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι συχνές αποσπασματικές νομοθετικές αλλαγές, σε αντίθεση με μια συνεκτική στρατηγική προσέγγιση των νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια δικαίου και καθιστούν δυσκολότερη την εφαρμογή των πολιτικών καταπολέμησης της διαφθοράς. Πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της νομοθετικής διαδικασίας, την οικοδόμηση μιας συνολικής στρατηγικής προσέγγισης που βασίζεται σε εμπεριστατωμένες εκτιμήσεις των επιπτώσεων και την ενημέρωση σχετικά με τις τρέχουσες νομοθετικές αλλαγές. Όσον αφορά το πλαίσιο ποινικού δικαίου, παρατηρούνται βελτιώσεις, όπως η περαιτέρω αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής των αδικημάτων διαφθοράς. Επιπλέον, εκδόθηκε νόμος για την κατάργηση των άρθρων του Κώδικα Διοικητικών Αδικημάτων, τα οποία κάλυπταν αδικήματα που προκαλούν ποινική ευθύνη για ενεργητική ή παθητική δωροδοκία. Το 2012, εγκρίθηκαν οι κανόνες δεοντολογίας για όλα τα πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα να εκτελούν λειτουργίες της κεντρικής ή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, σημειώθηκε πρόοδος με τη θέσπιση της ποινικής ευθύνης νομικών προσώπων για αδικήματα δωροδοκίας που διαπράττονται προς το συμφέρον ή για λογαριασμό νομικών προσώπων. Δεν έχει καταστεί απολύτως σαφές εάν και πώς η νέα νομοθεσία καλύπτει την εταιρική ευθύνη σε περίπτωση έλλειψης εποπτείας ή ελέγχου. Οι κυρώσεις που ισχύουν σήμερα για τα φυσικά και νομικά πρόσωπα όσον αφορά τη διαφθορά στον ιδιωτικό τομέα δεν είναι επαρκώς αποτρεπτικές. Ένα νέο νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή με στόχο την αύξηση του επιπέδου των ποινών, αφήνοντας, ωστόσο, τις ποινές φυλάκισης για τους ιδιώτες ως εναλλακτική λύση για τα λιγότερο σοβαρά αδικήματα. 16

Η παρακολούθηση της εθνικής στρατηγικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς 2011-15 είναι ένα από τα καθήκοντα της Εθνικής Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Το αντίστοιχο σχέδιο δράσης (κρατικό πρόγραμμα), το οποίο συντονίζει το Υπουργείο Δικαιοσύνης, θα επωφελούνταν από την επικαιροποίηση των προγραμματισμένων μέτρων σε συνεννόηση με την κοινωνία των πολιτών και τη διάθεση επαρκών δημοσιονομικών πόρων. Η κοινωνία των πολιτών εκπροσωπείται στην Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (το ένα πέμπτο των μελών της). Στην πράξη, ωστόσο, η Εθνική Επιτροπή δεν έχει συνεδριάσει κατά το τελευταίο έτος και η εκπροσώπηση της κοινωνίας των πολιτών στην εν λόγω επιτροπή θα μπορούσε να αποφέρει ελάχιστα απτά ή και καθόλου- αποτελέσματα,. Επιπλέον, η ομάδα κρατών κατά της διαφθοράς (GRECO) τόνισε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες ως προς το αν η Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς είναι» όντως σε θέση να επιτελέσει ουσιαστική λειτουργία παρακολούθησης. Μέσω του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ, στις 20 Νοεμβρίου 2012, ενισχύθηκε περαιτέρω ο εποπτικός ρόλος της εισαγγελίας σε ποινικές διαδικασίες. Η νέα νομοθεσία για τη λειτουργία των υπηρεσιών δίωξης φαίνεται να είναι στο στάδιο της προετοιμασίας. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το επίπεδο των εγγυήσεων ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας που μπορεί να προσφέρει το σημερινό θεσμικό πλαίσιο, καθώς και όσον αφορά την εξειδίκευση των φορέων δίωξης και επιβολής του νόμου σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς, καθώς και την κατανομή των καθηκόντων τους και συγκεκριμένη συνεργασία. Η ομάδα GRECO τόνισε ότι οι συστάσεις της όσον αφορά τις εγγυήσεις ανεξαρτησίας των εισαγγελέων από πολιτικές παρεμβάσεις δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί πλήρως, ενώ αναγνωρίζει τα συνταγματικά και πρακτικά προβλήματα που εμποδίζουν την αναθεώρηση της νομοθεσίας σχετικά με τις υπηρεσίες δίωξης. Έχουν εγκριθεί νέες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων για τη δήμευση αντίστοιχης αξίας και τη δήμευση εις χείρας τρίτου. Όσον αφορά τις ασυλίες, εξακολουθεί να υπάρχει προβληματισμός όσον αφορά την ασυλία των βουλευτών από την ποινική διαδικασία και τη σύλληψη, γεγονός που δημιουργεί κίνδυνο παρεμπόδισης και πολιτικοποίησης της δικαστικής διαδικασίας. Δεν υπάρχουν ποινικές διαδικασίες (συμπεριλαμβανομένων των προκαταρκτικών ερευνών, αναζητήσεων, παρακολουθήσεων, μυστικών επιχειρήσεων, κτλ.) που να μπορούν να κινηθούν κατά ενός βουλευτή χωρίς τη συγκατάθεση του κοινοβουλίου. Αυτό μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία των ποινικών διαδικασιών και μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε κατάσταση κατά την οποία το κοινοβούλιο υποκαθιστά το δικαστικό σύστημα. Εξακολουθεί επίσης να υπάρχει προβληματισμός ως προς την ασυλία των δικαστών και εισαγγελέων από σύλληψη ή κράτηση, κυρίως δε για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την άρση των ασυλιών, η οποία επί του παρόντος γίνεται από το κοινοβούλιο. Κατατέθηκε σχέδιο νόμου ενώπιον του κοινοβουλίου με στόχο την ανάθεση στο Ανώτατο Συμβούλιο Δικαιοσύνης της εξουσίας να αίρει τις ασυλίες δικαστών και εισαγγελέων. Μολονότι η Ουκρανία διαθέτει σύστημα δημοσιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων που ισχύουν για τους δημόσιους υπαλλήλους, πρέπει να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για 17

τη θέσπιση ενός υγιούς και ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου και ενός αποτελεσματικού, αναλογικού και αποτρεπτικού συστήματος κυρώσεων. Έχουν συσταθεί συναφείς μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου στο πλαίσιο των δημόσιων θεσμών και το Υπουργείο Εσόδων και Δασμών έχει οριστεί ως το αρμόδιο όργανο για τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, απαιτείται η λήψη επιπλέον μέτρων προκειμένου να εξασφαλιστεί η ευρύτερη δημοσιοποίηση των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων και η πρόσβαση σε αυτές με ηλεκτρονικά μέσα. Επίσης, δεν έχει καταστεί ακόμη σαφές πώς θα οργανωθούν οι εργασίες ελέγχου του Υπουργείου Εσόδων και Δασμών, ποιες μέθοδοι και μέσα θα πρέπει να εφαρμοστούν και πώς εξασφαλίζεται η ικανότητα του Υπουργείου να πραγματοποιήσει αυτή τη νέα πρόσθετη εργασία. Ούτε η Αρχή δεν θα έχει την εξουσία να επιβάλλει κυρώσεις, αλλά θα μπορεί μόνο να παραπέμπει τις υποθέσεις σε άλλες αρχές ή όργανα επιβολής του νόμου. Θα πρέπει να αποσαφηνιστεί η μέθοδος συνεργασίας μεταξύ της Κρατικής Αρχής Εσόδων και Εξόδων και άλλων διοικητικών φορέων και οργάνων επιβολής του νόμου με σκοπό τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων. Όσον αφορά το θέμα της σύγκρουσης συμφερόντων, αν και προβλέπεται εσωτερικός έλεγχος, δεν υπάρχει εξωτερική ανεξάρτητη διαδικασία ελέγχου. Το καθεστώς κυρώσεων πρέπει να ενισχυθεί ώστε να διασφαλιστεί ότι, στην πράξη, μπορεί να επιβληθούν αποτρεπτικές κυρώσεις και μέτρα σε εύθετο χρόνο για να διορθώσουν τη ζημία που προκλήθηκε ή ενδέχεται να προκληθεί στο δημόσιο συμφέρον. Στα μέσα του 2012 θεσπίστηκαν νομοθετικές διατάξεις για ένα νέο σύστημα ηλεκτρονικών προμηθειών. Εξακολουθούν να υπάρχουν εκκρεμή ζητήματα, όπως η ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας των δημοσίων συμβάσεων και για εξορθολογισμό της σύναψης δημοσίων συμβάσεων, προβληματισμοί σχετικά με την ύπαρξη πολυάριθμων εξαιρέσεων στο καθεστώς των δημοσίων συμβάσεων, και αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής των «φορέων που προβαίνουν στη σύναψη σύμβασης» στο οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες περί δημοσίων συμβάσεων, ιδίως όταν πρόκειται για κρατικές εταιρείες και επιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος. Έχει κατατεθεί, νομοσχέδιο ενώπιον του κοινοβουλίου, το οποίο στοχεύει στην αύξηση της διαφάνειας των δημόσιων δαπανών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις κρατικές εταιρείες. Η ουκρανική νομοθεσία απαιτεί από τους δημόσιους υπαλλήλους να καταγγέλλουν υποθέσεις διαφθοράς, και περιλαμβάνει γενικές διατάξεις για την προστασία των καταγγελτών. Στην πράξη, η προστασία των καταγγελτών εμφανίζεται αρκετά περιορισμένη (περιορίζεται δηλαδή σε ποινικές έρευνες). Για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού η Ουκρανία έχει θεσπίσει μερικές γενικές διατάξεις σε μια σειρά τομεακών κανονισμών. Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την περαιτέρω διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της προστασίας και τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης στους μηχανισμούς υποβολής εκθέσεων. Η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών είναι ένα πεδίο όπου εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Το σχέδιο νομοθετικής πρότασης είναι στο στάδιο της προετοιμασίας με σκοπό την αντιμετώπιση των εκκρεμών συστάσεων της ομάδας GRECO. 18

Στις αρχές του 2013, η ομάδα GRECO κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 11 από τις 25 συστάσεις από τους δύο πρώτους γύρους κοινής αξιολόγησης δεν εφαρμόστηκαν ικανοποιητικά. Η ομάδα GRECO τόνισε ότι το νομικό πλαίσιο όσον αφορά τόσο θεμελιώδεις τομείς όπως οι υπηρεσίες δίωξης, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και οι δημόσιες συμβάσεις «δεν είναι ακόμη σταθερό, γεγονός που οδηγεί σε έλλειψη ασφάλειας δικαίου και καθιστά άνευ σημασίας τα αναγκαία για την εφαρμογή μέτρα». Έγκριση εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, και έγκριση νόμου για την πρόληψη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας Στον τομέα της νομιμοποίησης εσόδων έχουν σημειωθεί σημαντικές νομοθετικές βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια και φαίνεται να δημιουργείται ένα καλό σύστημα για την εξασφάλιση της εποπτείας της συνολικής πολιτικής. Κάθε χρόνο εγκρίνεται ετήσιο σχέδιο δράσης στο οποίο εκτίθεται λεπτομερώς η Εθνική Στρατηγική για την περίοδο μέχρι το 2015 (που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο). Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα και η ευθύνη για την εφαρμογή του σαφώς κατανέμεται στους επιμέρους φορείς. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης προθεσμίες για τα διάφορα μέτρα. Σε θεσμικό επίπεδο, κατανέμονται οι αρμοδιότητες για την εποπτεία συγκεκριμένων τομέων, και η μονάδα χρηματοοικονομικών πληροφοριών (ΜΧΠ) έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ΜΧΠ είναι επανδρωμένη με άρτια εκπαιδευμένους αναλυτές, οι οποίοι αξιολογούν καθημερινά τις εκθέσεις που υποβάλλονται από φορείς παροχής. Τα προγράμματα οικοδόμησης θεσμικής ικανότητας έχουν οργανωθεί τα τελευταία χρόνια προς όφελος της ΜΧΠ και άλλων οργάνων επιβολής του νόμου στον τομέα της νομιμοποίησης εσόδων. Τα εκκρεμή ζητήματα που αφορούν την επιβολή κυρώσεων για την εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών και τη χειραγώγηση της αγοράς αντιμετωπίζονται επίσης με νομοθετικές τροποποιήσεις που έχουν εγκριθεί, ενώ τιμωρούνται βάσει του κώδικα διοικητικών παραβάσεων ή σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα. Οι νομικές οντότητες των οποίων διαπιστώθηκε η ενοχή για τα αδικήματα αυτά αντιμετωπίζουν οικονομικές κυρώσεις και ανάκληση της άδειας βάσει της οποίας λειτουργούν στην αγορά. Οι τομείς στους οποίους απαιτείται μεγαλύτερο έργο αφορούν την ανάγκη να καλύπτονται στη νομοθεσία τα εγχώρια πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα (ΠΕΠ) και να διευκρινίζεται ότι η νομιμοποίηση εσόδων αποτελεί αυτόνομο έγκλημα, παρά το ότι η σχετική νομολογία κινείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Προκειμένου να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την αντιμετώπιση των οικονομικών εγκλημάτων μεγάλης κλίμακας και να αφαιρεθούν από τις εγκληματικές ομάδες περιουσιακά στοιχεία που προέρχονται από παράνομο πλουτισμό, η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες πρέπει να θεωρείται ως δραστηριότητα που υπερβαίνει την απλή συνεργασία με εγκληματίες με σκοπό την απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων του εγκλήματος,. 19