ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (TEI) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΨΙΛΙΠΡΛν ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (TEI) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα Πτυχιακής: Οι Δυνατότητες του Εναλλακτικού Τουρισμού στο Νομό Δράμας Alternative Tourism Potential in Prefecture o f Drama Από τον σπουδαστή Μπουτσικάρη Λεωνίδα (Αγαθουπόλεως 12Α, 66100 Δράμα) Υποβληθείσα στον καθηγητή: B.Ζουμπουλίδη Έναρξη: 12Δεκεμ.2012 Παράδοση: 02Μαΐου.2013 ΚΑΒΑΛΑ 2013 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...1 INTRODUCTION... 2 Κεφάλαιο 1: ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ... 3 1.1. Τουρισμός και Ιστορικά Στοιχεία... 3 1.2. Τα Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού... 5 1.3. Υποδομές, Πόροι και Υπηρεσίες... 8 1.4 Φορείς Τουριστικής Πολιτικής...12 1.5 Τουρισμός- Περιφερειακή Ανάπτυξη και Τοπική Αυτοδιοίκηση. 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...16 2.1. Ανάλυση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού...16 2.1.1. Αγροτουρισμός...17 2.1.2. Οικοτουρισμός- Οικολογικός Τουρισμός... 19 2.1.3. Αρχαιολογικός Πολιτισμικός Τουρισμός... 21 2.1.4. Μορφωτικός- Μαθησιακός Τουρισμός... 23 2.1.5. Θρησκευτικός Τουρισμός...24 2.1.6. Τουρισμός Υγείας (Θεραπευτικός-Ιατρικός-Ιαματικός)...25 2.1.7. Κοινωνικός Τουρισμός... 27 2.1.8. Θαλάσσιος Τουρισμός... 28 II

2.1.9. Αθλητικός Τουρισμός... 29 2.1.10. Συνεδριακός-Επαγγελματικός-Εκθεσιακός Τουρισμός..30 2.1.11. Χειμερινός Τουρισμός... 33 2.1.12. Ορεινός Τουρισμός...35 2.1.13. Τουρισμός Περιπέτειας... 36 2.2. Αρνητικές και Θετικές Επιπτώσεις του Τουρισμού... 38 2.3. Οργάνωση, Ποιότητα Υπηρεσιών και Μαηα 0θ0η1-ΜαιΑ0ΐίη...4Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ - ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ... 42 3.1. Ο Αναπτυξιακός Νόμος 3908/11... 42 3.2. Οι νέες αλλαγές στο Νομοσχέδιο... 43 3.3. Οι βασικές αρχές του νέου αναπτυξιακού νόμου... 46 3.4. Προγράμματα επιδότησης (ΠΕΠ) μέσω ΕΣΠΑ...48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΤΑ... 52 4.1. Ο ρόλος των ΟΤΑ και της περιφέρειας...52 4.2. Ο Νομός Δράμας... 53 4.2.1. Ο Δήμος Δράμας...54 4.2.2. Συνέντευξη με τον Αντιδήμαρχο Δ ράμας... 57 III

4.2.3. Έρευνα για την Ονειρούπολη Δράμας...61 4.2.4. Ο Δήμος Προσοτσάνης...62 4.2.5. Συνέντευξη με τον Πρόεδρο του Φαλακρού... 69 4.2.6. Συνέντευξη με τον Δήμαρχο της Προσοτσάνης...73 4.2.7. Ο Δήμος Παρανεστίου...74 4.2.8. Ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου...77 4.2.9. Ο Δήμος Δοξάτου... 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Συμπεράσματα...81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1... 89 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2...101 IV

Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου κ. Ζουμπουλίδη για την βοήθεια και την καθοδήγηση για την υλοποίησης της πτυχιακής μου εργασίας αλλά και για της γνώσεις που έχω αποκομίσει σε όλη την διάρκεια των σπουδών μου από τα μαθήματα του. Επίσης να ευχαριστήσω την γυναίκα μου Λυμπερίδου Φωτεινή και την μητέρα μου, Μούτσου Καλλιρρόη οι οποίες μου στάθηκαν οικονομικά και ψυχικά σε όλο το διάστημα των σπουδών μου. V

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία αναφέρεται στον Εναλλακτικό Τουρισμό στον Νομό Δράμας και στις προοπτικές ανάπτυξης που υπάρχουν. Η Ελλάδα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με μια οικονομική κρίση στην οποία οι κυβερνώντες προσπαθούν να την αντιμετωπίσουν με αύξηση της φορολογίας και την μείωση των εισοδημάτων. Αυτό οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο, ύφεσης, περισσότερο έλλειμμα, περισσότερους φόρους. Χωρίς να έχουν προσπαθήσει να οδηγήσουν την Χώρα στον δρόμο της ανάπτυξης. O Εναλλακτικός Τουρισμός είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ελληνικής οικονομίας που μπορεί να δώσει άμεσα αποτελέσματα. Στον Νομό της Δράμας υπάρχουν οι δυνατότητες για ανάπτυξη Εναλλακτικών μορφών Τουρισμού, λόγο των πλούσιων φυσικών πόρων. Στο πρώτο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στο τι είναι Τουρισμός, σε ιστορικά γεγονότα, σε οικονομικά στοιχεία για την Ελλάδα αλλά και στους πόρους (περιβαλλοντικούς, ιστορικούς, ανθρωπογενείς) που διαθέτει. Στο Δεύτερο κεφάλαιο θα γίνει μια εκτενή αναφορά για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, στις επιπτώσεις του τουρισμού, στην Οργάνωση, στην Ποιότητα των Υπηρεσιών και το Management. Στο Τρίτο κεφάλαιο θα γίνει αναφορά για τον νέο αναπτυξιακό νόμο Ν.3908/2011.Στο Τέταρτο κεφάλαιο θα ερευνηθεί ο ρόλος των Δήμων στην ανάπτυξη στου Εναλλακτικού τουρισμού στον Νομό της Δράμας. Στο Πέμπτο κεφάλαιο θα εξαχθούν ορισμένες συμπερασματικές παρατηρήσεις. 1

INTRODUCTION This paper refers to the alternative tourism in the prefecture of Drama and growth prospects that exist. The last years Greece is facing an economic crisis in which the leaders are trying to face with raising taxes and reducing the income. This leads to a vicious circle of recession, more deficits, and more taxes. Without trying they have led the country on the path of development. Alternative Tourism is one of the pillars of the Greek economy, which can give instant results. In the prefecture of Drama there are opportunities to develop alternative forms of tourism, because of the rich natural resources. In the first chapter we will refer to tourism in historical events, economic data for Greece (resources environmental, historical, and anthropogenic) that contains. In the second chapter there will be a comprehensive reference for alternative forms of tourism, the impact of tourism, organization, quality of service and the Management. The third chapter will refer to the new development law N.3908/2011. In the Fourth chapter will investigate the role of municipalities in the development of tourism in the heat in the prefecture of Drama. The fifth chapter will draw some concluding remarks. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Η Διεθνής Ακαδημία Τουρισμού (Λ.Ι.Τ-ΜοπΙο-ΟαΓίο) ορίζει τον τουρισμό σαν το σύνολο των ανθρωπίνων μετακινήσεων και των δραστηριοτήτων που προκύπτουν από αυτές. Αυτές οι μετακινήσεις και δραστηριότητες προκαλούνται από την εξωτερίκευση και πραγματοποίηση της επιθυμίας που έχει ο κάθε άνθρωπος για απόδραση και ξεκούραση η οποία εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετική ένταση σε κάθε άνθρωπο (ΟαΛηοΓ,2001). 1.1.Τουρισμός και Ιστορικά Στοιχεία Η διαδικασία της ανάπτυξης του τουρισμού είναι παράγωγο κάποιον ιστορικών γεγονότων και μπορούμε να πούμε ότι ταυτίζονται με την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των κοινωνιών. Η ανάπτυξη του τουρισμού ξεκινά σύμφωνα με τους Φωτίου, Ιγνάτιος,(2007) αλλά και άλλους μελετητές όπως τον Garΐner,(2001).Το 2500π.Χ. και χωρίζεται σε τέσσερις χρονικές περιόδους, βάση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών που επικρατούν και επιταχύνουν ή επιβραδύνουν την ανάπτυξη του. > Η πρώτη περίοδος ξεκινά περίπου από το μέσο της τρίτης χιλιετίας π. Χ. και τελειώνει την εποχή της εξάπλωσης του σιδηρόδρομου και της ατμομηχανής, δηλαδή το 1840. > Η δεύτερη περίοδος διαρκεί μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. 3

> Η τρίτη φτάνει μέχρι τη δεκαετία του 70 και > Η τέταρτη φτάνει ως σήμερα. Οι πρώτοι ταξιδιώτες ήταν κυρίως έμποροι, δίνοντας έτσι ώθηση στην ξενοδοχειακή βιομηχανία που ήταν τότε τα πανδοχεία. Η εξέλιξη του τουρισμού αυξήθηκε με την ανάπτυξη του Ελληνικού και Ρωμαϊκού πολιτισμού, ενώ ο Μεσαίωνας 476 μ.χ. και ο φεουδαρχισμός που επικράτησε, μείωσε την ανάπτυξη του τουρισμού λόγο της επικινδυνότητας. Με την βιομηχανική επανάσταση, την αύξηση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων και την δημιουργία της μεσαίας τάξης, τέθηκαν οι βάσεις για τον τουρισμό. Οι Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι αλλά και ο ψυχρός πόλεμος με τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου επιτάχυναν την τεχνολογία, τα μεταφορικά μέσα της επικοινωνίες, δημιουργώντας ένα μαζικό φθηνό τουρισμό. Σαν παραδείγματα κατά την διάρκεια των αιώνων που μπορούμε να αναφέρουμε το 3000-2175 π.χ. την Αίγυπτο και τις πυραμίδες των Φαραώ. Το 776 π.χ. την πρώτη Ολυμπιάδα. Το 200 π.χ. και την εξάπλωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 600-900μ.Χ. ο δρόμος του Μεταξιού. Το 1295 μ.χ. Ο Μάρκο Πόλο περιηγείται στην Κίνα. Το 1500 μ.χ. Αναγέννηση. Το 1841 μ.χ. Ο ^om as Cook δημιουργεί το πρώτο ταξιδιωτικό πρακτορείο. Το 1903 μ.χ. και η πρώτη μαζική παραγωγή αυτοκινήτων. Το 1980 μ.χ. δημιουργούνται οι νέες μορφές τουρισμού που ονομάζονται εναλλακτικός τουρισμός. 4

1.2. Τα Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων τα βασικά μεγέθη για τον τουρισμό και η θέση της στην παγκόσμια κατάταξη και σε σχέση με τις πέντε ανταγωνίστριες χώρες είναι σύμφωνα με τους πίνακες. Πίνακας 1 Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού, 2011 Συμμετοβ) στο ΛΘΊ ΟοπεπΙκοοη ιο <Χ>* Συμμποχη σογ» Απασχόληση Πηγή: ΙΕΤΕ επεξεργασία στοιχείων Τραχεία; τη; Ελλάόο; Παρατηρούμε από τον πίνακα ότι η συμμετοχή του τουρισμού για το 2011 στην Ελληνική Οικονομία είναι: Συμμετοχή στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά 16,5%, η συμμετοχή στην απασχόληση είναι το 18,4% δηλαδή απασχολούνται 758.300 εργαζόμενοι, οι διεθνείς τουριστικές εισπράξεις ανέρχονται στα 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ, οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις σε 16,4 εκατομμύρια άτομα, με μέση κατά κεφαλή δαπάνη τα 639 ευρώ,. Η Ελλάδα κατέχει το 3,3% της Ευρωπαϊκής αγοράς και το 1,7% της παγκόσμιας αγοράς, η συγκέντρωση προσφοράς ξενοδοχείων είναι κατά 66% σε Κρήτη. Δωδεκάνησα, Μακεδονία και Στερεά Ελλάδα ενώ υπάρχουν 9.648 ξενοδοχεία με 763.668 κλίνες. 5

Πίνακας 2 Ελλάδα & Ανταγωνιστές- Θέση στην Παγκόσμια Κατάταξη, 2011 Η Ελλάδα σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων σε σχέση με τις πέντε βασικότερες ανταγωνιστικές χώρες για το 2011 κατείχε την 17η θέση σε αριθμό αφίξεων πολύ κάτω από την Ισπανία και την Τουρκία που είναι μόλις στην 4η και 6η θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Στην 19η θέση με βάση τις Εισπράξεις ενώ η Ισπανία και η Τουρκία βρίσκονται στην 2η και 12η θέση και τέλος στην Ανταγωνιστικότητα βρίσκεται στην 29η θέση με την Ισπανία και την Τουρκία να βρίσκονται στην 8η και 24η θέση αντίστοιχα. Πίνακας 3 Διεθνείς Τουριστικές Αφίξεις σε Ελλάδα και Ανταγωνιστές, 2011 6

Στο πιο πάνω πίνακα παρατηρούμε τις αφίξεις σε εκατομμύρια και την αλλαγή την αύξηση δηλαδή που υπήρξε από την προηγούμενη χρονιά (2010). Η Ελλάδα είχε μια από της καλύτερες αυξήσεις σε σχέση με της ανταγωνίστριες χώρες αλλά υστερεί πολύ από την Ισπανία σε ότι αφορά τον αριθμό αφίξεων. Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζεται η εποχικότητα των αφίξεων στην Ελλάδα. Παρατηρούμε ότι το καλοκαίρι είναι η κυρίαρχη περίοδος με τεράστια διαφορά από τις άλλες. περιόδους. Πίνακας 4 Εποχικότητα Διεθνών Τουριστικών Αφίξεων, 2011 Στο παράρτημα 2 σελίδα 94 υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την περίοδο 2011-2012 από την Ελληνική στατιστική υπηρεσία. 7

1.3.Υποδομές, Πόροι και Υπηρεσίες Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι πόροι (Φυσικοί, πολιτισμικοί, Ανθρωπογενείς, Υποδομές και Υπηρεσίες) της Ελλάδας: Πίνακας 5 Πόροι ΦΥΣΙΚΟΙ Π Ο ΛΙΤΙΣΜ ΙΚ Ο Ι ΑΝΘΡΩ Π Ο ΓΕΝΕΙΣ ΥΠΟΔΟ Μ ΕΣ Π ΕΡΙΒΑΝΤΟ ΛΟΓΙΚ Ο Ι ΙΣΤΟ ΡΙΚ Ο Ι Π Ο ΡΟ Ι Κ ΑΙ ΠΟΡΟ Ι ΠΟΡΟ Ι ΥΠ Η ΡΕΣΙΕΣ Φυσικό περιβάλλον Μ νημεία Π αραδοσιακοί Ο ικισμοί Ξ ενοδοχεία Κ λίμα Ιστορία περιοχής Κ τίρια Π ρακτορεία Ακτές Π αράδοση περιοχής Π αραδοσιακή Εταιρείες αρχιτεκτονική μεταφορών Ο ρεινοί όγκοι Ή θη και έθιμα Μ ουσεία Λ ιμάνια Τοπία Τοπία Ιστορικά κέντρα Α εροδρόμια Λ ίμνες Θ ρησκεία Θ εματικά πάρκα Ο δικό δίκτυο Φ αράγγια Π ολιτιστικές Π εριβαλλοντικά πάρκα Υ ποδομές δραστηριότητες αθλητισμού Σπηλιές Γλώ σσα προστατευόμενες Επιχείρησης περιοχές εστίασης Θ άλασσα Μ ορφές τέχνης Τοπία Επιχείρησης αναψυχής Ά γρια φύση Π αραδοσιακά τουριστικές παραγόμενα δραστηριότητες προϊόντα Εθνικοί δρυμοί / Π εριβαλλοντικά πάρκα Π ηγή:β αρβαρέσος (1999) 8

> Οι φυσικοί και περιβαλλοντικοί πόροι είναι από τα πιο σημαντικά κίνητρα για να επισκεφθεί ο τουρίστας την συγκεκριμένη χώρα και περιοχή, φυσικά υπάρχουν τουριστικοί προορισμοί οι οποίοι είναι τεχνικοί αλλά το κόστος για την δημιουργία τους είναι υπερβολικά μεγάλο και η απόσβεση τους αμφίβολη. Η Ελλάδα περιλαμβάνει όλους τους φυσικούς και περιβαλλοντικούς πόρους, που παρουσιάζονται στον πίνακα. > Το κλίμα σύμφωνα με την Ελληνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, είναι τυπικά μεσογειακό: ήπιοι και υγροί χειμώνες, σχετικά θερμά και ξηρά καλοκαίρια και γενικά, μακρές περίοδοι ηλιοφάνειας κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους. > Η Ελλάδα κατέχει την 11η θέση στις χώρες με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στα 13.676 χιλιόμετρα καθώς έχει πολλά νησιά (περίπου 2.500, εκ των οποίων τα 165 κατοικούνται), συμπεριλαμβανομένων της Κρήτης, των Δωδεκανήσων, των Κυκλάδων, των Επτανήσων και πολλών άλλων (Τα Νεα,2012). > Υπάρχουν πληθώρα ορεινών όγκων, παγκοσμίως γνωστά. > Οι λίμνες της είναι 65 φυσικές και τεχνητές. > Εκατοντάδες Φαράγγια π.χ. της Σαμαριάς. > Σπήλαια με διάφορους θρύλους και δοξασίες π.χ. της Πεντέλης 9

> Εθνικούς Δρυμούς, δέκα. (Ολύμπου, Πάρνηθας, Παρνασσού, Αίνου Κεφαλληνίας, Σουνίου, Οίτης, Λευκών Ορέων (Σαμαριάς), Πίνδου (Βάλια Κάλντα), Πρεσπών, Βίκου Αώου) και > Εθνικά πάρκα, δεκατέσσερα. (Σχοινιά Μαραθώνα, λιμνών Κορώνειας, Βόλβης και Μακεδονικών Τεμπών, Βόρειας Πίνδου, λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου, Αιτωλικού, εκβολών ποταμών Αχελώου και Ευήνου και νήσων Εχινάδων, δάσους Δαδιάς, Λευκίμμης και Σουφλίου, λίμνης Κερκίνης, Δέλτα Έβρου, υγροτόπων Αμβρακικού, Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης, Τζουμέρκων, Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου, υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς, Δέλτα Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, οροσειράς Ροδόπης, Χελμού Βουρα'ίκού (Τα Νεα,2012). Η Ελλάδα έχει μια ιστορία αιώνων, τα μνημεία και τα τοπία της είναι διάσπαρτα παντού. Σε κάθε περιοχή αναβιώνουν ήθη και έθιμα κρατώντας την πολιτισμικοί παράδοση ζωντανή μέσα από εκδηλώσεις που αναβιώνουν όλες τις εποχές του χρόνου. Οι διάφορες λαϊκές μορφές τέχνης όπως η ζωγραφική, η κεντητική, η υφαντική, η γλυπτική του ξύλου της πέτρας, η κεραμική, η αργυροχρυσοχοΐα, είναι πόλοι έλξης τουριστών από την εξωτερική ή εσωτερική αγορά. Επίσης υπάρχουν πλήθος κοινωνικών εταιριών και συνεταιρισμών όπου παράγουν τοπικά παραδοσιακά προϊόντα δίνοντας την δυνατότητα στους τουρίστες να γευτούν αγαθά χειροποίητα που δύσκολα θα βρουν στην πόλη που ζουν. 10

Σε ότι αφορά την υποδομή και της υπηρεσίες της Ελλάδας για τον τουρισμό, υπάρχουν ελλείψεις έναντι των ανταγωνιστών λόγο του μη σωστού προγραμματισμού. Υπερπροσφορά καταλυμάτων χαμηλής ποιότητας, πληθώρα πρακτορείων με ανεπαρκείς υπηρεσίες, σημαντικές ελλείψεις σε υποδομές για υψηλών προδιαγραφών τουρισμό, όπως μαρίνες, κέντρα ιαματικού τουρισμού, υποδομές υγείας, θεματικά και οικολογικά πάρκα. Επίσης ελλείψεις υπάρχουν και για συγκεκριμένες κατηγορίες ατόμων όπως άτομα με ειδικές ανάγκες, νήπια και άτομα τρίτης ηλικίας (Τσάρτας,2000). Συγκριτικό πλεονέκτημα για την χώρα που επιδιώκει να αναπτυχθεί τουριστικά αποτελεί η ύπαρξη τουριστικών πόρων. Επιβάλλεται η παράλληλη ανάπτυξη, προβολή και διαχείριση όλων των τύπων των τουριστικών πόρων της (Κοκκώσης-Τσάρτας,2001). 11

1.4 Φορείς Τουριστικής Πολιτικής Η τουριστική πολιτική ορίζεται με την παρέμβαση της κρατικής εξουσίας στις λειτουργίες της τουριστικής αγοράς. Η πολιτική εξουσία είναι αυτή που καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές για τον τουρισμό μιας χώρας, διαβιβάζει εξουσίες, ασκεί έλεγχο, νομοθετεί κ.α., δεν είναι όμως αυτή που διαμορφώνει την εικόνα για το τουριστικό προϊόν. Η συνολική εικόνα του τουρισμού μιας χώρας διαμορφώνεται από τον κάθε ένα τουριστικό παράγοντα που συμβάλει σε ένα ολοκληρωμένο τουριστικό προϊόν. Με βάση αυτή την έννοια φορείς που μπορούν να ασκήσουν τουριστική πολιτική είναι: -Η Κυβέρνηση -Το Κοινοβούλιο -Η Κεντρική Διοίκηση -Η Τοπική Αυτοδιοίκηση -Οι ειδικοί σύμβουλοι -Οι οργανωμένες ομάδες συμφερόντων -Τα Δικαστήρια -Τα Πολιτικά Κόμματα -Άλλοι οργανισμοί Στις περισσότερες χώρες διακρίνονται τρία βασικά επίπεδα τουριστικής οργάνωσης.το εθνικό, Το περιφερειακό και Το τοπικό. Σε εθνικό επίπεδο ο τουρισμός είναι κατά πρώτο λόγο ευθύνη της Κυβέρνησης, η οποία θα πρέπει να διατυπώσει μία τουριστική πολιτική που θα αναπτύξει σε πρόγραμμα και θα το προωθήσει. Στο Κοινοβούλιο παρουσιάζεται και ψηφίζεται η προγραμματική πολιτική της κυβέρνησης για τον τουρισμό. Οι άλλοι φορείς παίζουν ένα συμπληρωματικό αλλά ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της τουριστικής πολιτικής, έχουν αρμοδιότητες εξειδικευμένες που είτε τους διαβιβάζονται κατευθείαν από την κυβέρνηση και τους αρμόδιους για θέματα τουρισμού είτε ενεργούν αυτόνομα, πάντα όμως εντός των πλαισίων της διαμορφωμένης τουριστικής πολιτικής και φυσικά οι ενέργειες του καθένα από αυτούς έχουν τη δική τους ξεχωριστή σημασία στην τελική τουριστική εικόνα της κάθε χώρας. 12

1.5 Τουρισμός- Περιφερειακή Ανάπτυξη και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στη χάραξη και την εφαρμογή μιας σύγχρονης τουριστικής πολιτικής που δίνει έμφαση στην περιφερειακή ανάπτυξη είναι γενικά αποδεκτό ότι πρέπει να είναι άμεσος και ουσιαστικός. Ο τουρισμός αποτελεί κατ εξοχήν περιφερειακή δραστηριότητα (Παυλόπουλος, Κουζέλης,1998) και αυτό γιατί η περιφέρεια, ο τόπος υποδοχής της τουριστικής δραστηριότητας, απορροφάει άμεσα τις ωφέλειες της κατανάλωσης του τουριστικού προϊόντος που παράγεται εκεί. Η οικονομική σημασία του τουρισμού για την ανάπτυξη μιας χώρας μπορεί να αποδοθεί σαν μία συλλογική προσπάθεια που για να αποδώσει καρπούς, πρέπει καθοριστικό ρόλο να διαδραματίσει η τοπική αυτοδιοίκηση. Αλλά πρωταρχικό στρατηγικό ρόλο θα παίξει η Κεντρική διοίκηση η οποία θα ανάπτυξη ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για τον Τουρισμό και τις διάφορες μορφές του. Το θεσμικό αυτό πλαίσιο θα αφορά: -Την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και διευκόλυνση των επενδύσεων. -Τη διασφάλιση της ποιότητας στις υποδομές και τις υπηρεσίες του τουρισμού. -Την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού που θα ασχοληθεί ή ασχολείται με τον τουρισμό. Σήμερα είναι επιτακτική η ανάγκη μιας ριζικής αλλαγής στην οργάνωση και τον Στρατηγικό σχεδιασμό του Εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα και σύμφωνα με τον Σ. Βαρβαρέσο, «η διοικητική και οργανωτική διάρθρωση του τουρισμού σε εθνικό, περιφερειακό, νομαρχιακό και τοπικό επίπεδο αποτελεί, τουλάχιστον για τις ανεπτυγμένες οικονομικά και τουριστικά χώρες, την κύρια συνισταμένη της τουριστικής αναπτυξιακής διαδικασίας, εφόσον ο τόπος υποδοχής των τουριστών (δημόσιος τομέας και ιδιωτικός τομέας και πληθυσμός 13

υποδοχής) ανάγεται στον κατεξοχήν παράγοντα ανάπτυξης, οργάνωσης και ορθολογικής διαχείρισης του τουριστικού προϊόντος». Για να επιτευχτεί αυτή, δηλαδή η ορθολογική διαχείριση του τουριστικού προϊόντος χρειάζεται αναδιάρθρωση της διοικητικής και οργανωτικής δομής των τουριστικών υπηρεσιών της χώρας σε έναν ενιαίο μηχανισμό. Η Κεντρική Διοίκηση θα αναπτύσσει τον Στρατηγικό σχεδιασμό, θα μοιράζει τις αρμοδιότητες και τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους. Η τοπική αυτοδιοίκηση θα συμβάλλει στην τουριστική ανάπτυξη και αναβάθμιση των προορισμών που βρίσκονται υπό την ευθύνη της και θα στηρίζει με αυτό τον τρόπο ουσιαστικά το εισόδημα μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων, εργαζομένων και αυτοαπασχολούμενων με: -Την οργάνωση του τόπου υποδοχής δηλαδή η Τοπική Αυτοδιοίκηση εμπλέκεται σε επίπεδο υποδομών π.χ. Τη δυνατότητα κατάλληλης και ασφαλούς πρόσβασης, την καθαριότητα της περιοχής από σκουπίδια, χόρτα και αντικείμενα που θα προκαλέσουν αρνητικά σχόλια από τους επισκέπτες, σε απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να εξασφαλίσει με την Δημοτική Αστυνομία ή με ιδιωτικές εταιρίες φύλαξης ένα αίσθημα ασφάλειας. -Την τουριστική πληροφόρηση των τουριστών έχουν οι ΟΤΑ με αξιόλογα παραδείγματα σε διάφορες περιοχές στην Ελλάδα παρόλο που υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα στην δημιουργία των Κέντρων Τουριστικής Πληροφόρησης (ΚΤΠ). Η ενημέρωση μπορεί να γίνει απευθείας από γκισέ, από τηλέφωνο, μέσω του ταχυδρομείου με την διανομή διαφημιστικών εντύπων, από οθόνες αφής που μπορούν να υπάρχουν σε επιλεγμένα κεντρικά μέρη του Δήμου ή μέσω του ιντερνέτ. -Την προβολή και την προώθηση των τουριστικών προϊόντων. Οι ΟΤΑ εκμεταλλευόμενοι τα προγράμματα του Leader II έχουν την δυνατότητα να ενημερώσουν για τα προϊόντα μέσα από δράσεις όπως είναι εκθέσεις ή συμπόσια 14

στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπου μπορούν να παρουσιάσουν σε μορφή εντύπων αλλά και με δοκιμή τα προϊόντα προς τους επισκέπτες, με ομιλίες για την Μεσογειακή διατροφή και τα οφέλη της, μέσα από εφημερίδες, περιοδικά ή το διαδίκτυο (με την δημιουργία ή την φιλοξενία σε ιστοσελίδες) με μεγάλη προβολή, την παρουσίαση των προϊόντων. -Την αναψυχή, οργανώνοντας διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις διασκέδασης για τους τουρίστες. Οι εκδηλώσεις αυτές μπορεί να έχουν ένα οικονομικό κόστος και να μην αποφέρουν ανταποδοτικά οικονομικά οφέλη στον Δήμο αλλά ενισχύουν την τοπική κοινωνία και τις επιχειρήσεις με την προσέλκυση τουριστών. Η συνεργασία των ΟΤΑ και της Ιδιωτικής πρωτοβουλίας μπορεί να επιφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. -Την βοήθεια προς τις τουριστικές επιχειρήσεις. Οι ΟΤΑ γνωρίζουν τα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, μπορούν με εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια, με παροχή συμβουλών σε θέματα ΕΕ αλλά και με την τεχνογνωσία που έχουν να δώσουν συμβουλές ή να επιλύσουν προβλήματα μικρομεσαίων επιχειρήσεων. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 2.1. Ανάλυση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού Ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθώντας να ξεφύγει από το τετριμμένο τρίπτυχο «ήλιος - θάλασσα - άμμος», όπου επικεντρώθηκε ο παραδοσιακός - μαζικός τουρισμός, στράφηκε στις εναλλακτικές μορφές του τουρισμού (Σβορώνου, 2005). Αυτή η μεταστροφή επήλθε εξαιτίας της επιθυμίας του να συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση των δικών του διακοπών ή ολιγοήμερων εξορμήσεων εκδρομών (Πετρέας,1989). Επίσης, η αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης για την προστασία του περιβάλλοντος έπαιξε μεγάλο ρόλο, μιας και ο άνθρωπος θέλει να έρθει σε άμεση επαφή με τη φύση και να ξεφύγει από τη φασαρία της πόλης (γρήγοροι ρυθμοί ζωής, εργασιακό άγχος - στρες κ.ά.), καθώς επίσης και να μάθει την κουλτούρα άλλων λαών (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Στη βιβλιογραφία που μελετήθηκε, διαπιστώθηκε ότι συγγραφείς όπως Πολύζος (2011) και Σβορώνου(2005) αναφέρουν μαζί τις εναλλακτικές και τις ειδικές μορφές τουρισμού, μιας και ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί τμήμα του ειδικού. Αυτό δεν καταδεικνύει σε καμία περίπτωση ότι το ένα είναι κάτι το τελείως διαφορετικό από το άλλο, και σε πολλά θέματα αλληλοσυμπληρώνονται. Επίσης, ένας όρος που ανακαλύφθηκε - και μπορεί να ακούγεται ως νέος - από τη μελέτη των βιβλιογραφικών πηγών είναι ο εξειδικευμένος τουρισμός. Βέβαια, αυτός ο νέος ορισμός αποτελεί συνώνυμο του εναλλακτικού και του ειδικού τουρισμού (Καρασούλα,2010). Όλα αυτά δείχνουν το επιχειρηματικό πνεύμα που διακατέχει όσους ασχολούνται σε επαγγελματικό επίπεδο με τον τουρισμό. Προσπάθησαν λοιπόν με αυτό τον τρόπο να διευρύνουν τον παραδοσιακό τουρισμό ο οποίος έχει 16

φθάσει στα όρια του κορεσμού και να ανοίξουν νέους ορίζοντες. Δημιουργώντας έτσι τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού (Σφακιανάκης,2000). 2.1.1. Αγροτουρισμός Αρκετοί άνθρωποι επιλέγουν τον αγροτουρισμό για να πραγματοποιήσουν τις διακοπές τους και να ξεφύγουν από τα συνηθισμένα για λίγες μέρες, με σκοπό να έρθουν σε επαφή με τον αγροτικό χώρο. Τους δίνεται η ευκαιρία να δουν ή να συμμετέχουν από κοντά την καθημερινότητα των κατοίκων της υπαίθρου, αγροτικές περιοχές, γεωργικές ασχολίες, προϊόντα που παράγονται από τη γη και να γευτούν τις τοπικές παραδοσιακές συνταγές (Κολτσιδόπουλος,2005). Πέρα από τις συνήθεις αγροτουριστικές υπηρεσίες που προσφέρονταν έως σήμερα, δηλαδή την παροχή ενός τόπου φιλοξενίας - καταλύματος, τα τελευταία χρόνια άρχισε να παρατηρείται μια μεταστροφή. Ο επισκέπτης μέσω των προσφερόμενων υπηρεσιών ενημερώνεται για τα τοπικά προϊόντα της περιοχής, για τον τρόπο ζωής των κατοίκων και για τον πολιτισμό - ήθη και έθιμα (Ιακωβίδου, 2003, Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Διαβλέποντας την πρόοδο που μπορεί να πετύχει ο αγροτουρισμός, άρχισαν να δίνονται ενισχύσεις μέσω προγραμμάτων αγροτουριστικής ανάπτυξης σε όσους επιχειρούν να ασχοληθούν με τον κλάδο αυτό. Αυτό πραγματοποιείται τόσο στις χώρες τις Ευρώπης όσο και στην Ελλάδα (Ταγκαλάκη,2012). Μέσω των συγκεκριμένων αυτών ενεργειών η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να πετύχει τους εξής στόχους > Τη συμπλήρωση και βελτίωση του γεωργικού εισοδήματος. > Τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης τους αγροτικού πληθυσμού. > Τη συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού στον τόπο διαμονής του. > Τη βελτίωση και διάθεση των τοπικών γεωργικών και βιοτεχνικών προϊόντων. > Τη φροντίδα του φυσικού περιβάλλοντος. 17

> Τη διατήρηση, την προβολή και την αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. > Την ανάπτυξη του αγροτουρισμού, ο οποίος παρουσιάζει μια αυξανόμενη ζήτηση στην αγορά του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Τα είδη των αγροτουριστικών καταλυμάτων είναι τα εξής: Μικρές ξενοδοχειακές μονάδες-ξενώνες ενοικιαζόμενα δωμάτια στα σπίτια αγροτικών οικογενειών. Ανεξάρτητες αρχιτεκτονικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που εναρμονίζονται με το φυσικό περιβάλλον. Κάμπινγκ σε αγροκτήματα τα οποία δεν είναι διαδεδομένα στην Ελλάδα σε αντίθεση με ορισμένες περιοχές της Ευρώπης. Στην Ελλάδα η ανάπτυξη του αγροτουρισμού συνοδεύτηκε από πολλά προβλήματα όπως: 1) Άστοχες επενδύσεις, χωρίς σχέδιο που να τεκμηριώνει την βιωσιμότητα της επένδυσης 2) Ακατάλληλοι επενδυτές, που δεν είχαν γνώση για τον τουρισμό 3) Έλλειψη πόρων, βασίστηκαν στις επιδοτήσεις και τα δάνεια 4) Πρόβλημα ποιότητας και κατάρτισης, στις παρεχόμενες υπηρεσίες 5) Έλλειψη συμπληρωματικών επιχειρήσεων 6) Έλλειψη οργανωμένης προώθησης και διαφήμισης 7) Η μη διατήρηση των αρχών ήπιου τουρισμού (Βελισσαρίου,2009). Ο Νομός της Δράμας είναι αγροτικός. Έχει πεδιάδες και κύρια απασχόληση των κατοίκων στα χωριά είναι η αγροτικές εργασίες. Υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης του αγροτουρισμού στους Δήμους της με καλές προοπτικές γιατί μπορεί να παρέχει στους επισκέπτες παράλληλες δραστηριότητες στα βουνά της 18

περιοχής όπως πεζοπορία σε σηματοδοτημένα μονοπάτια, ποδηλασία, κυνήγι κ.α. Η ανάπτυξη του αγροτουρισμού μπορεί να γίνει με παράλληλη αξιοποίηση άλλων μορφών Εναλλακτικού Τουρισμού όπως ο Θρησκευτικός, ο Θεραπευτικός, ο Ορεινός, ο Αθλητικός τουρισμός αλλά και Περιπέτειας. Η παράλληλη αυτή δυνατότητα θα ξεκουράζει τον επισκέπτη από την μονοτονία και θα του δώσει επιλογές για διαφορετικές δράσεις κατά την διάρκεια των διακοπών του. 2.1.2. Οικοτουρισμός - Οικολογικός Τουρισμός Η ανάδειξη των σπάνιων φυσικών ομορφιών μιας περιοχής (βιότοποι, χλωρίδα, πανίδα κ.ά.) και η προσπάθεια διαφύλαξης όλων αυτών μέσω δραστηριοτήτων συνθέτουν τον οικοτουρισμό ή αλλιώς οικολογικό τουρισμό. Δηλαδή, η μορφή αυτή του τουρισμού προσφέρει στον περιηγητή την ευκαιρία να δει διαφορετικά μέρη από τα συνηθισμένα, με την προϋπόθεση βέβαια του σεβασμού προς το περιβάλλον, την γνωριμία με ντόπιους κατοίκους, αναζήτηση φαρμακευτικών βοτάνων, περιηγήσεις με άλογα, παραμονή σε φάρμες (Κομίλης,2001). Η Ελλάδα είναι μια χώρα - παρά τη μικρή της γεωγραφική έκταση - που διαθέτει πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Ακτές, βουνά, φαράγγια και σπήλαια, ποτάμια και λίμνες, χλωρίδα και πανίδα, βιότοποι απαρτίζουν το σπάνιο αυτό γεωμορφολογικό μωσαϊκό. Σε συνάρτηση με το ήπιο κλίμα της χώρας, δίνεται στον επισκέπτη η δυνατότητα να θαυμάσει όλο αυτόν τον πλούτο της ελληνικής φύσης. Μπορεί (Σταθόπουλος,2006): > Να κάνει πεζοπορία στα βουνά και να θαυμάσει τα κατάσπαρτα δάση και τις ομορφιές των εθνικών δρυμών. Επίσης, να περιηγηθεί σε φαράγγια, σπηλιές και καταρράκτες. > Να επισκεφτεί περιοχές που βρίσκουν καταφύγιο υπό εξαφάνιση ζώα, π.χ. η φώκια μονάχους - μονάχους και η θαλάσσια χελώνα καρέτα - καρέτα, και σπάνια είδη πουλιών (αργυροπελεκάνοι, κορμοράνοι). 19

> Να ανακαλύψει την πλούσια σε αριθμό χλωρίδα της ελληνικής υπαίθρου (ιδίως οι βοτανολόγοι). Ο Νομός της Δράμας έχει σημαντικούς βιότοπους με σπάνια πανίδα και χλωρίδα. Περιοχές που είναι προστατευμένες και πρέπει να πάρεις άδεια για να τις επισκεφτείς όπως είναι το Παρθένο δάσος του Φρακτού στον Δήμο του Παρανεστίου με μοναδική φυσική ομορφιά το οποίο απέχει 100χ.μ από την πόλη της Δράμας, αλλά και να συναντήσεις βιότοπο στο κέντρο της Δράμας στις πηγές της Αγίας Βαρβάρας όπου, πίνοντας καφέ μπορείς να δεις πάπιες, ψάρια αλλά και βίδρες την ώρα που προσπαθούν να κυνηγήσουν την τροφή τους. Στα βουνά της υπάρχουν σπάνια και απειλούμενα είδη ζώων όπως η καφέ αρκούδα, το ελάφι, το αγριόγιδο, ο λύκος, ο σκίουρος, η αλεπού, ο λαγός, το τσακάλι, το κουνάβι, το αγριογούρουνο, ο ασβός, το ζαρκάδι, η νυφίτσα, αλλά και πουλιών όπως το όρνιο, ο χρυσαετός, ο πετρίτης, η ποντικοβαρβακίνα, η πρασινοτσικλιτάρα, ο μπούφος, η φάσσα, ο κραυγαετός, το σαΐνι, η μαυροτσικλιτάρα, ο νανόμπουφος, το γεράκι, ο φιδαετός, η κίσσα, το τρυγόνι, ο αγριόκουρκος, ο βαλτόμπουφος, ο σπίνος, η παρδαλοτσικλιτάρα, η αγριόκοτα. Στον Νομό της Δράμας υπάρχουν οι Δήμοι Παρανεστίου, Κάτω Νευροκοπίου και Προσοτσάνης που έχουν την δυνατότητα να ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη σε ότι αφορά το φυσικό περιβάλλον. 20

2.1.3. Αρχαιολογικός - Πολιτιστικός Τουρισμός Τα ταξίδια που πραγματοποιούνται με σκοπό τη γνωριμία με τον πολιτισμό ενός τόπου αποτελούν τον πολιτιστικό τουρισμό. Ο επισκέπτης μαθαίνει για τον τρόπο ζωής των κατοίκων μέσα από εκδηλώσεις και γιορτές, που παρουσιάζουν τα ήθη και τα έθιμα της περιοχής. Επίσης, πληροφορείται για την ιστορία, τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς όπως ο Ναός του Απόλλωνα, Ακρόπολη, Δελφοί, Επίδαυρος, Άγιο Όρος, Μετέωρα, βυζαντινά μνημεία Θεσσαλονίκης, κάστρο των Ιπποτών, Ολυμπία, Μυστράς, Δήλος, Βεργίνα (ϋπο8θθ,2012), τις τέχνες, την αρχιτεκτονική διαρρύθμιση (οικίες, χωριά), τα τοπικά προϊόντα και κατ αυτόν τον τρόπο γίνεται μέτοχος της πολιτιστικής εξέλιξης του τόπου επίσκεψης (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Η Ελλάδα διαθέτει στο συγκεκριμένο τομέα πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Καθ όλη τη διάρκεια του έτους διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις (φεστιβάλ, θεατρικές παραστάσεις) σε πολλές πόλεις και χωριά της ελληνικής επικράτειας. Ο ελληνικός χώρος βρίθει από αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, Όλα αυτά συνθέτουν ένα κράμα πολιτισμού, το οποίο ελάχιστες χώρες του κόσμου διαθέτουν σε τέτοιο σημαντικό βαθμό (Σταθόπουλος, 2006). Αρχαιολογικοί χώροι: Σε ολόκληρη την Ελλάδα υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι. Ανασκαφική δραστηριότητα παρουσιάστηκε από το δεύτερο μισό του 19ου αι. τόσο από την ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία όσο και από τις ξένες αρχαιολογικές Σχολές. Οι αρχαιολογικοί χώροι τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού μέσω των κατά τόπους Εφορειών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Λειτουργούν με βάση συγκεκριμένο ωράριο, χειμερινό ή θερινό, και για την είσοδο σε αυτούς απαιτείται η έκδοση εισιτηρίου. 21

Μουσεία: Σε όλη τη Ελλάδα λειτουργούν σήμερα περισσότερα από 200 κρατικά ή εποπτευόμενα από το Υπουργείο Πολιτισμού και 107 μη δημόσια μουσεία. Στα οποία υπάρχουν εκθέματα τέχνης και επιστήμης πολλών χιλιετών. Το σύνολο των ελληνικών μουσείων και συλλογών κατανέμονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Αρχαιολογικά Μουσεία και Συλλογές Ναυτικά Μουσεία Βυζαντινά Μουσεία Μουσεία Μουσικής Ιστορικά και Λαογραφικά Μουσεία Μουσεία Θεάτρου Μουσεία Ελληνικής Τέχνης Μουσεία Επιστήμης και Τεχνολογίας Μουσεία Ασιατικής Τέχνης Μουσεία Κινηματογράφου και Φωτογραφίας Εικαστικά Μουσεία και Πινακοθήκες Μουσεία Φυσικής Ιστορίας Κάστρα: Η ανάγκη φρούρηση και άμυνα των οικισμών οδήγησε στην κατασκευή οχυρώσεων, ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Ακροπόλεις ή κάστρα κατασκευάζονταν ανάλογα με τις απαιτήσεις και τα ιστορικά δεδομένα κάθε εποχής. Καταλαμβάνουν την κορυφή φυσικά προστατευμένων λόφων και οχυρώνονται με τείχη και γύρω από αυτές εκτείνονται οι οικισμοί. Άλλα μνημεία: Υπάρχουν και κτίσματα που εξυπηρετούν διάφορες χρήσεις όλα αυτά τα χρόνια. Όπως γεφύρια, ανεμόμυλοι, περιστερεώνες, υδρόμυλοι, κρήνες, ηρώα και ανδριάντες. Πίνακας 6 Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς 22

Στον Νομό της Δράμας υπάρχουν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι όπως και σε όλη την Ελλάδα αλλά όχι τόσο σημαντικοί για να αναπτύξουν τον Αρχαιολογικό και πολιτισμικό τουρισμό. Θα μπορούσαν όμως με την καλύτερη αξιοποίηση τους να λειτουργήσουν συνδυαστικά με άλλες μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού. 2.1.4. Μορφωτικός - Μαθησιακός Τουρισμός Η συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και σε σεμινάρια που διαπραγματεύονται διάφορα θέματα (κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, γλωσσολογίας), η επίσκεψη σε ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία καθώς και η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, συναυλιών συνθέτουν τον μορφωτικό τουρισμό. Οι περιοχές που διαθέτουν πληθώρα εκδηλώσεων τέτοιου χαρακτήρα, θα πρέπει να διαθέτουν και τις ανάλογες υποδομές με σκοπό να φιλοξενούν επισκέπτες και να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους (Πετρέας,1989). Στα πλαίσια αυτού του είδους εναλλακτικού τουρισμού κινούνται και οι εκπαιδευτικές σχολικές εκδρομές (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008), οι οποίες πραγματοποιούνται με συνδυαστικό τρόπο. Πρώτον, για να ενημερωθούν και να μάθουν οι μαθητές κάποια πράγματα, σε ένα περιβάλλον διαφορετικό του σχολείου και δεύτερον, να διασκεδάσουν τον υπόλοιπο χρόνο. Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση βρίσκονται και οι σύλλογοι που ασχολούνται με τα πολιτιστικά δρώμενα κάθε περιοχής. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο η ονομασία τους είναι της μορφής: Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Καβάλας (Σφακιανάκης,2000). Ο Μορφωτικός και Μαθησιακός Τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει και να αναπτυχτεί στον Νομό της Δράμας με το Θεματικό Πάρκο της Ονειρούπολης που πραγματοποιείται κάθε χρόνο τον μήνα Δεκέμβριο. 23

2.1.5. Θρησκευτικός Τουρισμός Οι θρησκευόμενοι άνθρωποι έχουν την τάση να επισκέπτονται θρησκευτικούς τόπους, για τη συμμετοχή τους σε λατρευτικές ακολουθίες της πίστεως τους. Αυτό μπορεί να πραγματοποιείται είτε μέσα στα όρια της χώρας του καθενός είτε σε κάποια άλλη (ομόδοξη). Ο θρησκευτικός λοιπόν τουρισμός όταν έχει αυτή τη συγκεκριμένη μορφή χαρακτηρίζεται και ως προσκυνηματικός (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Η παράδοση της Ορθοδοξίας είναι τόσο μακραίωνη και συνυφασμένη με τον Ελληνισμό, ώστε όλη η ελληνική επικράτεια από άκρου εις άκρο είναι κατάσπαρτη από εκκλησιές και μοναστήρια (Πολύζος, 2011). Η Ορθοδοξία έχει χρησιμοποιήσει πολλές μορφές τέχνης (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, ψηφιδωτά) για να εκφραστεί, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργήσει μνημεία εξαιρετικής ομορφιάς και καλαισθησίας. Όσοι λοιπόν είναι φιλόμουσοι, κάποια στιγμή στη ζωή τους αποφασίζουν να επισκεφτούν τέτοια μέρη, έτσι ώστε να θαυμάσουν τα επιτεύγματα της ανθρώπινης τέχνης (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Έπειτα, η κατασκευή μοναστηριών σε μέρη δύσβατα (κάποιες μονές του Αγίου Όρους, μοναστήρια των Μετεώρων), προκαλεί τον επισκέπτη να ακολουθήσει τα βήματα των μοναχών δίχως να υπολογίζει τις δυσκολίες της διαδρομής (Σταθόπουλος,2006). Πίνακας 7 Αριθμός και Κατανομή των Προσκυνημάτων ανά Νομό Ν ο μ ό ς Σ υ ν ο Λ ο Ν ο ρ ά ς Σ ύ ν ο λ ο Ν ο μ ό ς Σ ύ ν ο λ ο π ρ ο σ κ ύ ν η μ α * π ρ ο σ κ υ ν η μ ά τ π ρ ο σ κ ύ ν η μ α? ω ν ω ν ω ν Αιτ/ν ανίας 25 Θ εσπ ρω τίας 11 Μ αγνησίας 25 Αργολίδα ς 14 θτς/νί* ΓΚ 25 Μ εσσηνίας 20 ΑρκοΛα ς 33 1ω αννίνω ν 17 ίανθος 4 Α Ρ 'ο ς 17 Καβάλας 12 Π <λλρς 8 Αττικής 69 Καρδίτσας 8 Π κ ρ κ κ 6 Αχαϊας 28 Καστοριάς 5 Π ρ τβ ίίγκ 5 Βοιωτίας 26 Κέρκυρας 24 Ρ εθύμντκ 13 Γ ρι Ρινώ ν 2 ΚάρολοντΟς 14 Ροδόπης 1 Αρόρας 2 Κιλκίς 3 Σάρου 30 Δω δν ήσου 67 Κοζάνης 11 Σερρών 17 Έβ ρ ου 7 Κορινθίας 43 Τρικάλω ν 14 Εύβοιας 18 Κυκλάδων 41 Φ θώ ηδας 19 Ευρυτανίας 8 Λακωνίας 16 Φλω ρίνης 5 Ζακύνθου 9 Λαρέσης 19 Φ ω κίδος 7 Ηλείας 29 Λοσιθίου 10 Χαλκιδικής 8 Ημαθίας 13 Λέσ β ου 14 Χα νιώ ν 11 Ηρακλείου 27 Λευκόδος 7 Χίου 22 ηηνί) ε ο τ (2005) 24

Παρατηρώντας τον παραπάνω πίνακα θα δούμε ότι ο Νομός της Δράμας έχει μόνο δύο προσκυνήματα. Η μονή της εικοσιφοινίσσης στο βουνό Παγγαίου η οποία ανήκει εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη της Δράμας αλλά διοικητικά στον Νομό Σερρών και την ιερά Μονή Αναλήψεως του Σωτήρος στους Ταξιάρχες, Σίψα. Μπορεί να λειτουργήσει όμως συνδυαστικά με άλλη μορφή τουρισμού όπως του Ιαματικού η οποία προσελκύει άτομα της ίδιας ηλικίας. 2.1.6. Τουρισμός Υγείας (Θεραπευτικός - Ιατρικός - Ιαματικός) Η μορφή αυτή του εναλλακτικού τουρισμού απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Περιλαμβάνει α) Θεραπευτικός τουρισμός β) Ιαματικός τουρισμός γ) τουρισμός Φυσιοθεραπείας δ) τουρισμός υγιεινής διαβίωσης ε) τουρισμός ομορφιάς (Πολύζος,2011). Στην Ελλάδα αναφερόμαστε μόνο στον Ιαματικό τουρισμό, όταν αρκετές χώρες έχουν αναπτύξει τον Ιατρικό τουρισμό όπως Ισραήλ, Ουγγαρία, Τουρκία, Ν.Αφρική, Ταϊλάνδη, Τουρκία, Λιθουανία, Κούβα, Κ. Ρίκα, Μαλαισία, Ινδία.. Η Ελλάδα δεν υστερεί σε ειδικευμένους γιατρούς αλλά ούτε σε κλινικές, εργαστήρια και νοσοκομεία (Πατσούλες,2012). Πίνακας 8 Γιατροί ανά 1000 κατοίκους Πηγή: World Development Indicators Database 25

Στα ιαματικά λουτρά - πηγές, στα λασπόλουτρα, στα κέντρα spa καταφεύγουν άνθρωποι με σκοπό να βρουν τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών ή έστω κάποια ελάχιστη ανακούφιση του πόνου τους (αρθριτικά, ρευματοπάθειες, μυαλγίες, ισχιαλγίες, γυναικολογικές παθήσεις). Επίσης, η χαλάρωση και η ξεκούραση είναι μία λύση που προσφέρεται σ αυτά τα μέρη. Ένα άλλο, είναι η προσοχή της εξωτερικής εμφάνισης - κυρίως από το γυναικείο φύλο, αλλά και από το ανδρικό τα τελευταία χρόνια - που οδηγεί πολλούς να αναζητούν μέσω των πακέτων παροχών τη διατήρηση της καλής όψης του δέρματος τους (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Πίνακας 9 Πηγές Στερεά Ελλάδα 156 Η ελληνική γη είναι διάσπαρτη από τέτοιες πηγές με Θεσσαλία 57 θεραπευτικές ιδιότητες (Σταθόπουλος,2006). Η Ήπειρος 58 γεωγραφική τους κατανομή είναι σύμφωνα με τον Μακεδονία 115 πίνακα. Θράκη 25 Πελοπόννησος 114 Από αυτές λειτουργούν περίπου 80 (αρπ,2012). Οι Νησιά 229 εγκαταστάσεις στις οποίες στεγάζονται και προσφέρονται οι υπηρεσίες των ιαματικών λουτρών - πηγών, όπως και τα καταλύματα για τη διαμονή των επισκεπτών είναι ιδιαιτέρως επιμελημένα και προσεγμένα, έτσι ώστε να μένουν ευχαριστημένοι απ όλους τους τομείς όσοι τα επισκέπτονται (Σφακιανάκης,2000). Στον Δήμο του Παρανεστίου μπορεί να αναπτυχθεί ο Ιαματικός τουρισμός με τις πηγές των Θερμιών. Πριν μερικούς μήνες πιστοποιήθηκε από αρμόδια κρατική επιτροπή και αναγνωρίστηκε η καταλληλότητα των νερών της περιοχής. Ο Δήμος βρίσκεται στην σύνταξη μελέτης αξιοποίησης των πηγών η οποία αν γίνει με επαγγελματικό τρόπο θα αναβαθμίσει την ευρύτερη περιοχή και προσφέρει οικονομικά οφέλη στους κατοίκους της. 26

2.1.7. Κοινωνικός τουρισμός Η μορφή αυτή του τουρισμού απευθύνεται σε άτομα της κοινωνίας, τα οποία δε διαθέτουν την οικονομική άνεση για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν διακοπές. Το κράτος, μέσω των φορέων του π.χ. ΟΓΑ, πραγματοποιεί κάθε χρόνο στα πλαίσια του κοινωνικού του ρόλου (κοινωνικό κράτος) προγράμματα διακοπών. Κατ αυτόν τον τρόπο, δίνεται η δυνατότητα στις ασθενέστερες κοινωνικά τάξεις να κάνουν διακοπές φθηνότερα ή δωρεάν (Μπαμπινιώτης,2002 και Σφακιανάκης,2000). Δίνεται λοιπόν η ευκαιρία σε πολλά άτομα να κάνουν ένα ταξίδι αναψυχής, να έρθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους με τους οποίους έχουν κάτι κοινό π.χ. επάγγελμα και να τους δοθεί η δυνατότητα της κοινωνικοποίησης (ηλικιωμένοι, ΑΜΕΑ, αγρότες) (Καρασούλα,2010). Οι ωφελούμενοι από τέτοιου είδους προγράμματα καταβάλλουν ένα ελάχιστο αντίτιμο για τα έξοδα μετακίνησης - όταν πραγματοποιούνται με μέσα μαζικής μεταφοράς - και διαμονής. Από την πλευρά των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του τουρισμού, το όφελος είναι η παράταση της τουριστικής σεζόν και η άμβλυνση του προβλήματος της εποχικότητας. Επιπλέον, κερδισμένοι βγαίνουν και οι τοπικοί επιχειρηματίες ενός τόπου (εστιατόρια, ταβέρνες), μιας και αυτοί επωφελούνται από την όλη κατάσταση (Λογοθέτης,1982). Σύμφωνα με τον ΕΟΤ ενεργοποιείται το πρόγραμμα κοινωνικού τουρισμού, για 81.200 ατομικά δελτία. Θα κοστίσουν 5,5 εκατ. ευρώ, ποσό που θα καλυφθεί από τους τακτικούς προϋπολογισμούς του ΕΟΤ για το 2012-2013. Η διάθεση των δελτίων θα πραγματοποιηθεί με κοινωνικά κριτήρια (εισόδημα, οικογενειακή κατάσταση κλπ.) και περιλαμβάνει τα υποπρογράμματα εξαήμερων διακοπών (5 διανυκτερεύσεις) με διάρκεια από τον Αύγουστο 2012 έως τις 31 Μαΐου 2013 και τρίτης ηλικίας με διάρκεια από την 1η Οκτωβρίου 2012 έως τις 31 Μαΐου 2013. 27

Ο Κοινωνικός Τουρισμός έχει συνδυαστεί περισσότερο με καλοκαιρινές διακοπές και θάλασσα. Ο Δήμος Παρανεστίου μπορεί να προσελκύσει τουρίστες όταν καταφέρει να εκμεταλλευτεί της Ιαματικές πηγές της περιοχής. Η δημιουργία καταλυμάτων και η αξιοποίηση της περιοχής θα είναι πόλος έλξης, για να απορροφήσει ένα κομμάτι από τον Κοινωνικό Τουρισμό 2.1.8. Θαλάσσιος Τουρισμός Ο θαλάσσιος τουρισμός περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο θαλάσσιο χώρο ενός κράτους και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές (λιμάνια, μαρίνες). Η Ελλάδα σ αυτόν τον τομέα είναι τυχερή, μιας και διαθέτει μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή που είναι διάσπαρτη και με πληθώρα νησιών (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Η πελατεία στην οποία απευθύνεται αυτή η μορφή εναλλακτικού τουρισμού είναι προφανώς υψηλής οικονομικής στάθμης. Η πραγματοποίηση θαλάσσιων περιηγήσεων, εξορμήσεων, καταδύσεων, ψάρεμα μπορεί να γίνει με ιδιόκτητα πλοία ή με ναύλωση σκαφών αναψυχής (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, 2008). Οι κρουαζιέρες είναι κάτι που προσφέρεται σε ανθρώπους που έχουν σχετικά υψηλά εισοδήματα. Είναι θαλάσσια ταξίδια, τα οποία πραγματοποιούνται με πολυτελή και τεράστια σε μέγεθος πλοία. Παρέχουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους τουρίστες, μιας και διαθέτουν από εστιατόρια έως και γυμναστήρια ή γήπεδα για άθληση (Καρασούλα,2010). Ο Νομός της Δράμας δεν έχει την δυνατότητα να αξιοποιήσει τον θαλάσσιο Τουρισμό. 28

2.1.9. Αθλητικός Τουρισμός Ο αθλητικός τουρισμός συνδέεται στενά με μεγάλα αθλητικά γεγονότα που διεξάγονται σε κάποια χώρα του κόσμου (Ολυμπιακοί Αγώνες, Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου, Μεσογειακοί Αγώνες). Σ αυτές τις διοργανώσεις συγκεντρώνεται πέραν των συμμετεχόντων αθλητών και της ομάδας συνοδείας αυτών (προπονητές, φροντιστές), υπεράριθμο φίλαθλο κοινό, το οποίο πηγαίνει να παρακολουθήσει τους αγώνες (Κολτσιδόπουλος,2005). Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι οι αθλητικές υποδομές (αθλητικά κέντρα, γήπεδα) πρέπει να είναι υψηλού επιπέδου, αλλά και οι υπόλοιπες καλά οργανωμένες, μιας και θα δεχθούν τεράστιο αριθμό επισκεπτών (συγκοινωνίες, ξενοδοχεία, υπηρεσίες, διασκέδαση) (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Σε μικρότερο βαθμό υπάρχει και η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες που αγγίζουν τα όρια του τουρισμού περιπέτειας (καγιάκ, ράφτινγκ, ορειβασία) ή αθλητικά γεγονότα μικρότερης εμβέλειας (αγώνες ράλι, τοπικοί μαραθώνιοι, αγώνες με ποδήλατα). Αυτές οι δραστηριότητες έλκουν μικρότερο αριθμό αθλητικών τουριστών, αλλά δεν παύουν να αποτελούν μέρος του λεγόμενου αθλητικού τουρισμού (Πολύζος,2011). Εξάλλου, εδώ υπάρχει το πλεονέκτημα της πιο συχνής διοργάνωσης τέτοιων δραστηριοτήτων, σε σχέση για παράδειγμα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες που γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια. Πολλοί λοιπόν προγραμματίζουν τις διακοπές τους με συνδυαστικό τρόπο, να κάνουν δηλαδή το ταξίδι που επιθυμούν και παράλληλα να βρεθούν σε κάποια παγκόσμια ή τοπικού χαρακτήρα αθλητική διοργάνωση ή δραστηριότητα (ΟαΓίποΓ,2001). Στον Δήμο της Δράμας υπάρχουν ελάχιστες αθλητικές εγκαταστάσεις οι οποίες δίνουν την δυνατότητα να οργανώνονται μόνο τοπικές ή της Βόρειας Ελλάδος μικρές αθλητικές οργανώσεις. Στους άλλους Δήμους οι εγκαταστάσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Οι μόνες ετήσιες εκδηλώσεις είναι ο υπερμαραθώνιος 29

του Παρανεστίου, αγώνας στην Προσοτσάνη για ποδήλατα βουνού και δυο μαραθώνιοι στον Δήμο της Δράμας χωρίς σημαντική συμμετοχή αθλητών και θεατών. Και ο Αθλητικός Τουρισμός μπορεί να προσφέρει στην τοπική κοινωνία μόνο συνδυαστικά με κάποια άλλη μορφή Εναλλακτικού Τουρισμού. 2.1.10. Συνεδριακός - Επαγγελματικός - Εκθεσιακός Τουρισμός Το είδος αυτό του εναλλακτικού τουρισμού στοχεύει σε συγκεκριμένο και μάλιστα εξειδικευμένο τμήμα ατόμων, οι οποίοι ανήκουν στον ίδιο επαγγελματικό ή επιστημονικό χώρο. Εννοείται ότι οι υποδομές πρέπει να ανταποκρίνονται πλήρως, για αυτό το σκοπό να υπάρχει άρτια οργάνωση, αλλά και ειδικευμένο προσωπικό. Το πλήθος των συμμετεχόντων μπορεί να είναι μικρό ή μεγάλο και να κινείται σε τοπικά, εθνικά ή διεθνή (ευρωπαϊκά, παγκόσμια) πλαίσια (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Πιο ειδικά: Συνεδριακός τουρισμός: " Αφορά τη συνάντηση ατόμων με επιστημονικές και ειδικές γνώσεις με σκοπό την ανακοίνωση των πορισμάτων της έρευνάς τους, την ανταλλαγή απόψεων και τη συζήτηση γενικά επί ορισμένου θέματος ή θεμάτων, σε προ πολλού καθορισμένο χρόνο και τόπο και με αυστηρό οργανωτικό πρόγραμμα " (Μπαμπινιώτης,2002). Τέτοιου τύπου εκδηλώσεις είναι μικρής χρονικής διάρκειας. Προϋποθέσεις εγκατάστασης συνεδριακού κέντρου. > Γεωγραφική θέση με εύκολη διεθνή συγκοινωνιακή πρόσβαση. > Συγκοινωνιακή σύνδεση με το κέντρο της πόλης. > Επαρκείς θέσεις στάθμευσης. > Φυσικές ομορφιές και αξιοθέατα στην ευρύτερη περιοχή, προσφέροντας τη δυνατότητα διοργάνωσης εκδρομών - εξορμήσεων και παράλληλων εκδηλώσεων (Σφακιανάκης,2000). 30

Επαγγελματικός τουρισμός - Ταξίδια κινήτρων: Αφορά τα ταξίδια εκείνα που προσφέρουν οι εταιρείες στα στελέχη τους ως ανταμοιβή για την υψηλή εργασιακή τους απόδοση αλλά και το κλείσιμο συμφωνιών. Μ αυτό τον τρόπο, δίνονται κίνητρα στους εργαζόμενους για περαιτέρω αύξηση της απόδοσής τους. Τα πακέτα αυτά που προσφέρουν τα ταξιδιωτικά γραφεία για την πραγματοποίηση διακοπών, χαρακτηρίζονται από παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών, σε προορισμούς που διαφέρουν από τους συνηθισμένους και η διάρκειά τους κυμαίνεται από τρεις έως τέσσερις ημέρες (Σφακιανάκης,2000). Εκθεσιακός τουρισμός: " Αφορά τη δημόσια παρουσίαση ή επίδειξη (κυρίως εμπορικών προϊόντων, επιστημονικών επιτευγμάτων) που λαμβάνει χώρα σε ειδικά διαμορφωμένο ανοιχτό ή στεγασμένο χώρο, από ορισμένους φορείς της κοινωνίας (επιχειρήσεις, εκπαιδευτικά ιδρύματα, οργανισμούς, κράτη). Στόχος είναι η προσέλκυση του ενδιαφέροντος ή η ενημέρωση του κοινού " (Μπαμπινιώτης,2002). Οι εκθεσιακοί χώροι παρέχουν τη δυνατότητα για διαφήμιση, προώθηση πωλήσεων και δημόσιες σχέσεις. Δηλαδή τρία από τα τέσσερα εργαλεία του μίγματος προώθησης μάρκετινγκ κάνουν αισθητή την παρουσίαση τους σ αυτούς τους χώρους (Τσούργιαννης,2010). Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Ελλήνων Επαγγελματιών Οργανωτών Συνεδρίων - ΗΛΡΟΘ, στο πλαίσιο της Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης Μελών του για το έτος 2/5/2011. Αναφέρθηκε στην πτωτική πορεία του ελληνικού συνεδριακού τουρισμού. Σύμφωνα με δηλώσεις του Προέδρου Δ.Σ. του Η Α Ρ ^, κ. Ντίνου Αστρά, η πορεία του ελληνικού συνεδριακού τουρισμού για το 2011 παρουσιάζει αρνητικό πρόσημο. Πιο συγκεκριμένα και όπως δείχνουν τα στοιχεία της αγοράς, η πτώση των εθνικών συνεδρίων για το 2011 εκτιμάται στο 20%. Για το 2012, αναμένεται να κυμανθούν στα επίπεδα του 2011 με κάποια ενδεχομένως περαιτέρω συρρίκνωση. Ελπίδα σωτηρίας για τους επαγγελματίες του χώρου παραμένουν οι μικρές επιστημονικές συναντήσεις που 31

πραγματοποιούνται τελευταία στιγμή (last minute) και οι οποίες εκτιμώνται να είναι αρκετές για τα έτη 2011 και 2012 ( hapco,2012). Τα πλεονεκτήματα από τον Συνεδριακό τουρισμό μπορεί να είναι: Η συμβολή στην προβολή του τόπου διεξαγωγής του συνεδρίου. Η ανέξοδη διαφήμιση μέσω των συνέδρων, Η δημιουργία προϋποθέσεων για επαναλαμβανόμενες διεξαγωγές συνεδρίων Η δυνατότητα διασποράς της τουριστικής κίνησης σε ευρύτερα χρονικά και γεωγραφικά πλαίσια Η υψηλή τουριστική δαπάνη Τα κυριότερα συνεδριακά κέντρα στην Ελλάδα σύμφωνα με τον ΕΟΤ είναι: 1. Ζάππειο Μέγαρο 2. Ευγενίδιο Ίδρυμα 3. Πολεμικό Μουσείο 4. Μέγαρο Μουσικής 5. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών 6. Πάντειο Πανεπιστήμιο 7. Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 8. Κολέγιο Αθηνών 9. ΕΣΗΕΑ 10. ΕΒΕΑ 11. Κέντρο Δημόκριτος 12. Πολιτιστικό Κέντρο «Ελληνικός Κόσμος» 13. Κέντρο Ιονίων Νήσων 14. Εκπαιδευτικό Κέντρο Αγροτικής Τράπεζας 15. Εκπαιδευτικό Κέντρο Αγροτικής Τράπεζας 16. Πανεπιστήμιο Πειραιώς 17. Συνεδριακό Κέντρο ΔΕΘ 18. Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών 32

19. Συνεδριακό Κέντρο ΠΑΣΕΓΕΣ Θεσσαλονίκης Τα κυριότερα εκθεσιακά κέντρα της Ελλάδας είναι: 1. Ο εκθεσιακός χώρος της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης 2. Ζάππειο Μέγαρο, Το Εκθεσιακό Κέντρο Αθηνών 3. Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, ΟΑΚΑ, Αλεξάνδρειο Στάδιο της Θεσσαλονίκης 4. Εκθεσιακός χώρος του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς. Στον Νομό δεν υπάρχουν υποδομές για Συνεδριακό και Εκθεσιακό Τουρισμό. Στην περιοχή γίνονται κάποιες λίγες εκδηλώσεις εμπορικές, τοπικού χαρακτήρα χωρίς την δυνατότητα μεγάλης ανάπτυξης τους. 2.1.11. Χειμερινός Τουρισμός Ο χειμερινός τουρισμός είναι καθαρά εποχικός και έχει άμεση σχέση με την χρονική διάρκεια του χειμώνα. Τους Χειμερινούς μήνες όπου επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνια και πάγος σε ορεινά σημεία της Ελλάδας. Εκδηλώνονται σε οργανωμένα και μη βουνά διάφορες δραστηριότητες με την μορφή τουρισμού. Σε κατάλληλες ή μη διαμορφωμένες πλαγιές και πίστες για σκι αλλά και για άλλα αθλήματα. Ξενοδοχειακές μονάδες αλλά και μικρές μονάδες, ταβέρνες, καταστήματα, συγκοινωνία είναι οι απαιτούμενες υποδομές για την υποστήριξη των τουριστών (Λογοθέτης,1982). Σύμφωνα με μελέτη του καθηγητή και γενικού διευθυντή του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, ΙΤΕΠ, κ. Παυλόπουλου ο Χειμερινός Τουρισμός στην Ελλάδα υστερεί σε σχέση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες. Το ΙΤΕΠ υπολογίζει ότι το ποσοστό που αντιπροσωπεύει ο αλλοδαπός χειμερινός τουρισμός στην Ελλάδα ως ποσοστό του συνολικού ετήσιου αλλοδαπού τουρισμού είναι μόλις 9% έναντι μέσου όρου 25% στις κύριες ανταγωνίστριες χώρες. 33

Στον Χειμερινό Τουρισμό ο Νομός της Δράμας μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη καθώς υπάρχει το βουνό Φαλακρό το οποίο είναι το ιδανικότερο για σκι γιατί διαθέτει πολλά χιλιόμετρα διαδρομών. Η αλλαγή του τρόπου διαχείρισης, η περαιτέρω αξιοποίηση της περιοχής με την δημιουργία κτισμάτων για την εξυπηρέτηση των τουριστών, η παραχώρηση σε ιδιώτες και οι εισροές κεφαλαίων αλλά και η απεξάρτηση από την κακή διαχείριση των τοπικών φορέων, μπορούν να οδηγήσουν σε άνθηση την ευρύτερη περιοχή και να προβάλουν τον Νομό. 34

2.1.12. Ορεινός Τουρισμός Ο ορεινός τουρισμός σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον χειμερινό, ο οποίος είναι εποχικός. Καθ όλη τη διάρκεια του έτους ο τουρίστας μπορεί να επισκεφτεί και να θαυμάσει τις ομορφιές των βουνών. Τα καταλύματα πρέπει να είναι έτσι κατασκευασμένα, ώστε να φαίνεται ότι αποτελούν κομμάτι του όλου φυσικού περιβάλλοντος. Τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για την οικοδόμηση των κτιριακών εγκαταστάσεων καλό είναι να αποτελούνται από ξύλο και πέτρα, έτσι ώστε να προσδίδουν μαζί με το φυσικό τοπίο μία νότα παράδοσης (Πολύζος,2011). Η Ελλάδα διαθέτει μεγάλο ορεινό όγκο με πολλά βουνά διαφόρων υψομέτρων. Ενδεικτικά: Η οροσειρά της Πίνδου, ο Όλυμπος (το ψηλότερο βουνό της χώρας), το Παγγαίο, το Φαλακρό, το Βέρμιο, ο Γράμμος, το Πήλιο, ο Παρνασσός. Σ αυτές τις περιοχές ο επισκέπτης ανακαλύπτει τα ωραία δάση που υπάρχουν και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Μερικά βουνά έχουν χαρακτηριστεί ως εθνικοί δρυμοί και προστατεύονται από τη νομοθεσία (Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης,2008). Μονοπάτι Ε4: Ξεκινά από τα Πυρηναία Όρη και φθάνει στην Ελλάδα, μέσω της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Το ελληνικό τμήμα του E4, διασχίζει τη βόρεια και κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, καταλήγει στο Γύθειο και συνεχίζεται στο νησί της Κρήτης. Μονοπάτι Ε6: Το ελληνικό τμήμα του έχει δύο σκέλη. Το πρώτο ξεκινά από την περιοχή των Πρεσπών και μέσω Καστοριάς, Ιωαννίνων και Δωδώνης φτάνει ως την πόλη της Ηγουμενίτσας. Το δεύτερο σκέλος ξεκινά από την περιοχή της Φλώρινας, διασχίζει τις ορεινές περιοχές της δυτικής, κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας (κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με τη FYROM και τη Βουλγαρία) και φτάνει ως την πόλη της Αλεξανδρούπολης, στην περιοχή της Θράκης (Ορειβατείν,2012). 35