Αλκοόλ και ασθένειες του Συκωτιού (Πηγή: http://www.patient.co.uk/health/alcohol-and-liver-disease) Απόδοση στα ελληνικά: Αθανάσιος Μπάκας (υπεύθυνος του προγράμματος) Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε τρία είδη προβλημάτων στο συκώτι: τη συσσώρευση λίπους στο συκώτι, την ηπατίτιδα (φλεγμονή στο συκώτι), την κίρρωση του ήπατος (ουλές στο συκώτι). Είναι απίθανο να προκληθούν τέτοια προβλήματα σε όποιον πίνει αλκοόλ μέσα στα συνιστώμενα όρια ασφαλείας που προτείνονται παρακάτω. Για όλα τα προβλήματα στο συκώτι που προκαλούνται από το αλκοόλ η βασική θεραπεία είναι να σταματήσει κανείς την κατανάλωσή του. Τι κάνει το συκώτι; Το συκώτι βρίσκεται στο πάνω δεξιά μέρος της κοιλιακής χώρας. Στις λειτουργίες του περιλαμβάνονται: Η αποθήκευση γλυκογόνου, μιας χημικής ουσίας της σειράς των υδατανθράκων. Όταν είναι απαραίτητο, το γλυκογόνο διασπάται σε γλυκόζη, η οποία απελευθερώνεται στο αίμα. Η επεξεργασία των λιπών και των πρωτεϊνών κατά την πέψη των τροφών. Η σύνθεση πρωτεϊνών που είναι χρήσιμες για την πήξη του αίματος. Η επεξεργασία πολλών από τα φάρμακα που λαμβάνουμε. Η επεξεργασία και τελικά η απομάκρυνση από το σώμα της αλκοόλης και άλλων τοξινών. Η σύνθεση της χολής, η οποία από το συκώτι περνά στον πεπτικό σωλήνα και βοηθάει στην πέψη των λιπών. συκώτι (ήπαρ) χοληδόχος κύστη στομάχι πάγκρεας δωδεκαδάκτυλο έντερο
Τι συμβαίνει όταν πίνουμε αλκοόλ; Όταν πίνουμε αλκοόλ, αυτό απορροφάται από το στομάχι και τα έντερα και περνά στην κυκλοφορία του αίματος. Στη συνέχεια, το αίμα, πριν εξαπλωθεί σε όλο το σώμα, περνάει πρώτα από το συκώτι, όπου έχει έτσι τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αλκοόλης. Τα κύτταρα του συκωτιού παράγουν ένζυμα, τα οποία επιταχύνουν το μεταβολισμό της αλκοόλης. Τα ένζυμα διασπούν την αλκοόλη σε άλλες χημικές ουσίες, πριν αυτές με τη σειρά τους διασπαστούν σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα. Τελικά όλες οι ουσίες απεκκρίνονται μέσω των νεφρών και των πνευμόνων. Τα κύτταρα του συκωτιού μπορούν να επεξεργαστούν μόνο μια συγκεκριμένη ποσότητα αλκοόλης μέσα σε μία ώρα. Έτσι, αν πίνουμε με γρηγορότερο ρυθμό από αυτόν που μπορεί να διαχειριστεί το συκώτι, το επίπεδο της αλκοόλης στο αίμα ανεβαίνει. Ποια είναι τα προβλήματα από τη μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ; Το συκώτι μας μπορεί να ανταποκριθεί σε κατανάλωση μικρής ποσότητας αλκοόλης. Πραγματικά, πίνοντας μικρή ποσότητα (1-2 μονάδες κάθε ημέρα), μπορούν να προληφθούν καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά. Ωστόσο, πίνοντας πάνω από τα συνιστώμενα όρια, μπορεί να αποδειχθεί βλαβερό. Βαριά κατανάλωση οινοπνεύματος αυξάνει τον κίνδυνο για: Σοβαρά προβλήματα στο συκώτι. Κάποιες στομαχικές διαταραχές. Σοβαρή φλεγμονή στο πάγκρεας. Ψυχικά προβλήματα, όπως ανησυχία ή κατάθλιψη. Σεξουαλικά προβλήματα, όπως ανικανότητα. Προβλήματα στους μυς και στο μυοκάρδιο. Υψηλή αρτηριακή πίεση. Καταστροφή του νευρικού ιστού. Ατυχήματα. Η κατανάλωση οινοπνεύματος σχετίζεται με την αύξηση του κινδύνου ατυχημάτων και ειδικότερα το θάνατο ή τραυματισμό από φωτιά ή από αυτοκινητιστικά ατυχήματα. (1 στους 7 θανάτους στους δρόμους οφείλονται στο οινόπνευμα.) Κάποια είδη καρκίνου (στο στόμα, στον οισοφάγο, στο συκώτι, στο παχύ έντερο, στο στήθος). Παχυσαρκία, αφού το οινόπνευμα περιέχει πολλές θερμίδες. Βλάβες στο αγέννητο μωρό μιας εγκύου γυναίκας. Εθισμό στο οινόπνευμα.
Τι είναι η αλκοολική ηπατοπάθεια; Όπως ειπώθηκε και πριν, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε τρία είδη προβλημάτων στο συκώτι: τη συσσώρευση λίπους στο συκώτι, την ηπατίτιδα (φλεγμονή στο συκώτι) και την κίρρωση του ήπατος (ουλές στο συκώτι). Κάθε συνδυασμός αυτών των προβλημάτων μπορεί να συμβεί ταυτόχρονα στο ίδιο άτομο. Συσσώρευση λίπους στο συκώτι: Η συσσώρευση λίπους συμβαίνει μέσα στα κύτταρα του συκωτιού σε κάθε άνθρωπο που κάνει βαριά κατανάλωση αλκοόλ. Από μόνο του, το λίπος στο συκώτι δεν είναι κάτι σοβαρό και δεν προκαλεί συμπτώματα. Η συσσώρευση λίπους συνήθως αναστρέφεται, αν κάποιος σταματήσει την κατανάλωση οινοπνεύματος. Ωστόσο, σε πολλούς ανθρώπους η συσσώρευση λίπους στο συκώτι εξελίσσεται σε ηπατίτιδα. Αλκοολική Ηπατίτιδα: Ηπατίτιδα σημαίνει φλεγμονή του συκωτιού, η οποία μπορεί να είναι από ήπια έως βαριά. - Μια ήπια ηπατίτιδα μπορεί να μην εμφανίζει συμπτώματα. Η μόνη ένδειξη της φλεγμονής είναι οι μη φυσιολογικές τιμές του επιπέδου των ενζύμων του συκωτιού στο αίμα, που ανιχνεύονται με μια ανάλυση αίματος. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η ηπατίτιδα γίνεται χρόνια και σιγά-σιγά καταστρέφει το συκώτι και τελικά προκαλείται κίρρωση. - Μια πιο σοβαρή ηπατίτιδα τείνει να προκαλεί συμπτώματα, όπως: Ναυτία, ίκτερος (κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών), γενική κακοδιαθεσία, πόνος στο συκώτι. - Ένα σοβαρό ξέσπασμα αλκοολικής ηπατίτιδας μπορεί σύντομα να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια. Μπορεί να προκληθούν σοβαρός ίκτερος, θρόμβωση στο αίμα, σύγχυση και αιμορραγία στα έντερα και συχνά επέρχεται ο θάνατος. Η θεραπεία της αλκοολικής ηπατίτιδας γίνεται κυρίως με κατάλληλη διατροφή και τη χορήγηση στεροειδών φαρμάκων. Αλκοολική κίρρωση του ήπατος: Η κίρρωση του ήπατος είναι μια κατάσταση, στην οποία ο φυσιολογικός ηπατικός ιστός αντικαθιστάται σταδιακά από ουλώδη ιστό (ίνωση). Ο ουλώδης ιστός επηρεάζει τη φυσιολογική δομή και την αναγέννηση των ηπατικών κυττάρων, τα οποία σταδιακά καταστρέφονται και πεθαίνουν, καθώς ο ουλώδης ιστός αναπτύσσεται. Έτσι το συκώτι σταδιακά χάνει την ικανότητά του να λειτουργεί σωστά. Ο ουλώδης ιστός μπορεί επίσης να επηρεάσει τη ροή του αίματος μέσα από το συκώτι. Περίπου 1 σε κάθε 10 βαρείς καταναλωτές οινοπνεύματος θα πάθουν τελικά κίρρωση σε 10 ή περισσότερα χρόνια. Κίρρωση μπορεί να παρουσιάσουν και άνθρωποι που ποτέ δεν έπασχαν από αλκοολική ηπατίτιδα.
Η κίρρωση του ήπατος μπορεί να προκληθεί και από άλλες αιτίες εκτός του οινοπνεύματος, όπως ιογενής ηπατίτιδα που επιμένει, καθώς και κάποιες κληρονομικές και μεταβολικές παθήσεις. Ο συνδυασμός τέτοιων παθήσεων με βαριά κατανάλωση οινοπνεύματος αυξάνει τις πιθανότητες να προκληθεί κίρρωση. Η κίρρωση μπορεί να οδηγήσει στο τελικό στάδιο της ηπατοπάθειας. Αν και στα πρώτα στάδια της ασθένειας συχνά δεν υπάρχουν συμπτώματα, επειδή κανείς τα καταφέρνει έστω και με μειωμένο αριθμό ηπατικών κυττάρων σε λειτουργία, καθώς όμως όλο και περισσότερα ηπατικά κύτταρα πεθαίνουν, αρχίζουν να εμφανίζονται τα συμπτώματα. Τα τελικά συμπτώματα και οι επιπλοκές είναι παρόμοια με ένα βαρύ επεισόδιο ηπατίτιδας, όμως στην κίρρωση τείνουν να εκδηλώνονται σταδιακά. Δεν είναι σαφές γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στο να καταστρέφονται ευκολότερα τα ηπατικά τους κύτταρα από το οινόπνευμα και να παθαίνουν ηπατίτιδα ή κίρρωση. Είναι όμως κανόνας ότι όσο περισσότερο και πιο συστηματικά πίνει κανείς, τόσο αυξάνει τον κίνδυνο για αυτές τις παθήσεις. Οι βλάβες από την κίρρωση είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες. Πρόσφατες μελέτες οδήγησαν στην καλύτερη κατανόηση της κίρρωσης, αφήνοντας ελπίδες για την ανακάλυψη φαρμάκων που να προκαλούν αναστροφή της ασθένειας. Πώς γίνεται η διάγνωση της αλκοολικής ηπατοπάθειας; Ο γιατρός θα υποψιαστεί ότι έχει κάποιος προβλήματα με το συκώτι από τα συμπτώματα και από τη σωματική εξέταση. (Για παράδειγμα, θα καταλάβει ότι ο ασθενής έχει διογκωμένο συκώτι και ότι κάνει κατακράτηση υγρών). Ειδικότερα θα αποδώσει τα συμπτώματα σε προβλήματα στο συκώτι, αν ο ασθενής έχει ιστορικό βαριάς χρήσης οινοπνεύματος. Κάποια τεστ είναι απαραίτητα: Εξετάσεις αίματος. Εξέταση του συκωτιού με υπερήχους. Βιοψία ηπατικών κυττάρων. Ποια είναι η θεραπεία της αλκοολικής ηπατοπάθειας; Σε κάθε περίπτωση ηπατοπάθειας διακόπτεται η κατανάλωση οινοπνεύματος. Ο ασθενής παραπέμπεται σε διαιτολόγο, για να αναθεωρήσει τη δίαιτά του, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι που πίνουν πολύ δεν διατρέφονται σωστά. Συμπληρώματα βιταμινών χορηγούνται για κάποιο χρονικό διάστημα. Η συσσώρευση λίπους στο συκώτι και η ήπια αλκοολική ηπατίτιδα θεραπεύονται με την πλήρη αποχή από το οινόπνευμα.
Η βαριά αλκοολική ηπατίτιδα απαιτεί εισαγωγή στο νοσοκομείο, αφού είναι απαραίτητη η εντατική θεραπεία, δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς τελικά πεθαίνουν. Στην κίρρωση του ήπατος η αποχή από το οινόπνευμα βελτιώνει την προοπτική ίασης του ασθενούς. Επειδή αυτή εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασης από την κίρρωση, αν η διάγνωσή γίνει σε όχι και τόσο προχωρημένο στάδιο, η αποχή από το αλκοόλ σταματά την εξέλιξη της ασθένειας. Η συνέχιση όμως της κατανάλωσης οινοπνεύματος επιδεινώνει τα συμπτώματα της ασθένειας. Σε βαριές περιπτώσεις εκτεταμένης κίρρωσης, όπου το συκώτι μόλις που λειτουργεί, η μόνη επιλογή είναι η μεταμόσχευση ήπατος. Πρόληψη της αλκοολικής ηπατοπάθειας Είναι απίθανο κάποιος να εκδηλώσει προβλήματα στο συκώτι που οφείλονται στο οινόπνευμα, αν πίνει μέσα στα συνιστώμενα όρια ασφαλείας. Αυτά είναι: Οι άντρες πρέπει να πίνουν όχι περισσότερες από 21 μονάδες αλκοόλης ανά εβδομάδα, όχι περισσότερο από 4 μονάδες ανά ημέρα και να περνούν τουλάχιστον δύο ημέρες την εβδομάδα χωρίς καθόλου κατανάλωση οινοπνεύματος. Οι γυναίκες πρέπει να πίνουν όχι περισσότερες από 14 μονάδες αλκοόλης ανά εβδομάδα, όχι περισσότερο από 3 μονάδες ανά ημέρα και να περνούν τουλάχιστον δύο ημέρες την εβδομάδα χωρίς καθόλου κατανάλωση οινοπνεύματος. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για τις έγκυες γυναίκες ή τις γυναίκες που επιθυμούν να συλλάβουν, το Υπουργείο Υγείας αναφέρει ότι δεν πρέπει να πίνουν καθόλου οινόπνευμα, αλλά αν παρ όλα αυτά επιλέξουν την κατανάλωση οινοπνεύματος, για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο για το μωρό, πρέπει μην πίνουν περισσότερες από 1 έως 2 μονάδες οινοπνεύματος μία ή δύο φορές την εβδομάδα και οπωσδήποτε να μη μεθύσουν ποτέ. Επίσης, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Φροντίδας συμβουλεύει οι έγκυες γυναίκες να μην πίνουν καθόλου στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και ύστερα ότι θα μπορούσαν να πιουν όχι περισσότερο από 1 ή 2 μονάδες οινοπνεύματος μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Πίνοντας περισσότερο από 7,5 μονάδες οινοπνεύματος σε μία μόνο περίσταση, μπορεί να είναι βλαβερό για το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Από πού προέρχονται αυτές οι συστάσεις; Το Υπουργείο Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου συστήνει ότι οι άντρες δεν πρέπει να πίνουν τακτικά περισσότερες από 3-4 μονάδες αλκοόλης κάθε ημέρα και οι γυναίκες δεν πρέπει να πίνουν τακτικά περισσότερες από 2-3 μονάδες αλκοόλης κάθε ημέρα. Τακτικά σημαίνει κάθε ημέρα ή τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας. Και αν κάποιος πιει περισσότερο από αυτό σε μία ημέρα, πρέπει μετά να αφήσει 48 ώρες, για να επανέλθει ο οργανισμός του.
Ο Βασιλικός Ιατρικός Σύλλογος του Ηνωμένου Βασιλείου συμβουλεύει όχι περισσότερες από 21 μονάδες ανά εβδομάδα για τους άντρες και 14 μονάδες ανά εβδομάδα για τις γυναίκες. Επίσης, να αφήνονται 2-3 ημέρες χωρίς οινόπνευμα ανά εβδομάδα, ώστε να δοθεί χρόνος αποκατάστασης στο συκώτι, μετά από την κατανάλωση ακόμα και της μικρότερης ποσότητας οινοπνεύματος. Και, εκτός από την ποσότητα, πρέπει να ληφθεί υπόψη η συχνότητα. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ηπατικής ασθένειας σε όσους πίνουν καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά, σε σύγκριση με αυτούς που πίνουν περιοδικά και με διακοπές. Η Επιτροπή Επιστήμης και Τεχνολογίας της Βουλής των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου συμβουλεύει οι άνθρωποι να αφήνουν τουλάχιστον 2 ημέρες χωρίς κατανάλωση οινοπνεύματος κάθε εβδομάδα. Κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι τα προτεινόμενα επάνω όρια είναι πολύ υψηλά. Για παράδειγμα, μια μελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση περισσοτέρων από δύο μονάδες οινοπνεύματος κάθε ημέρα για τους άντρες και μιας μονάδας κάθε ημέρα για τις γυναίκες αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξη κάποιων ειδών καρκίνου. Όσο περισσότερο πίνουμε και ειδικά πάνω από τα συνιστώμενα όρια, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να αντιμετωπίσουμε σοβαρά προβλήματα. Και ας θυμόμαστε ότι η κραιπάλη στο ποτό μπορεί να είναι βλαβερή, ακόμα και αν μέσα σε μια εβδομάδα η συνολική κατανάλωση δεν μοιάζει να είναι τόσο μεγάλη. Για παράδειγμα, αν πίνουμε μόνο μία ή δύο φορές την εβδομάδα, αλλά κάθε φορά που πίνουμε καταναλώνουμε 5-6 μπουκάλια μπύρα ή ένα μπουκάλι κρασί, αυτό είναι επικίνδυνο για την υγεία μας. Πάντως, απαγορεύεται κάποιος να πιει εντελώς αλκοόλ, αν: Έχει ήδη πάθει κίρρωση του ήπατος. Πάσχει από χρόνια ηπατίτιδα. Ποιος χρειάζεται βοήθεια, για να σταματήσει να πίνει Αν κάποιος διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να σταματήσει την κατανάλωση του αλκοόλ, πρέπει να αναζητήσει βοήθεια και θεραπεία. Απαιτείται συμβουλευτική και υποστήριξη από ιατρικό προσωπικό ή από κάποιο σύμβουλο. Θεραπεία αποτοξίνωσης είναι απαραίτητη στους εξαρτημένους αλκοολικούς. Η παραπομπή σε κάποιον ειδικό είναι το καλύτερο για κάποιους ανθρώπους. Αν καταλάβει κάποιος ότι ο ίδιος ή κάποιος συγγενής φίλος έχει πρόβλημα, πρέπει να απευθυνθεί σε γιατρό, ή σε κάποια εξειδικευμένο φορέα.