نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 برآورد ضرایب اقتصادی برای صفات مهم تولیدی در بز لری استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی 4 1 و صادق اسدالهی بهزاد علیپور جمال فیاضی 2* محمد تقی بیگی نصیری 3 1 9 3 4 تاریخ دریافت: 29/3/6 تاریخ پذیرش: 29/2/6 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم دامی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین)خوزستان( استادیار گروه علوم دامی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین)خوزستان( دانشیار گروه علوم دامی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین)خوزستان( کارشناس ارشد سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان *مسئول مکاتبه: Email: j_fayazi@yahoo.com چکیده این تحقیق با هدف برآورد ضرایب اقتصادي صفات مهم تولیدي بز لري استان لرستان و در نهایت تعیین اهدداف اصد نژادي دام مذکور انجام گرفت. پارامترهاي فنوتیپی و اط عات تولیدي از رکوردهاي 6 گله با ظرفیدت 077 رأس بدز مولدد تحت پوشش طر اص نژاد بز لري موجود در معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشداورزي اسدتان لرسدتان استخراج گردید. همچنین پرسشنامههایی تهیه و طراحی و با دامداران پدرور دهنددا ایدن دام در نقدا مختلدا اسدتان لرستان مصاحبه حضوري انجام گرفت. درآمدها و هزینهها بدر مبنداي قیمدتهداي سدا 17-19 از ایدن پرسدشنامدههدا استخراج گردید. چهار صفت تعداد بزغاله در هر زایش نرخ زندا مانی بزغالهها نرخ جایگزینی و مقدار شدیر تولیددي در یک دورا شیردهی براي بزها صفاتی بودند که مورد مطالعه قرار گرفتند. همچنین چهدار صدفت میدانگین وزن تولدد وزن شیرگیري رشد روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی و وزن 6 ماهگی براي بزغالدههدا در ایدن پدژوهش مدورد بررسدی قدرار گرفت. در این راستا یک مد زیستی- اقتصادي به عنوان مد کلی و زیر مد هایی براي هر کدام از صفات فدو طراحدی و ضرایب صفات مذکور برآورد گردید. در نهایت سامانه تولیدي نیز تحلیل شد. ضدرایب اقتصدادي نسدبی بدراي صدفات تعداد بزغاله در هر زایش نرخ زندا مانی بزغالهها نرخ جایگزینی و مقدار شیر تولیدي در دو سامانه یدک بدار زایدش در سا و سه بار زایش در دو سدا بده ترتیدب 9/19-790/10 169/91 9 و 9/17 011/01 119/99 و- 9 بدود. همچندین ضرایب اقتصادي نسبی براي صفات وزن تولد وزن شیرگیري رشد روزانه از شیرگیري تدا 6 مداهگی و وزن 6 مداهگی در حالت نسبی در دو سامانه مذکور به ترتیب 1/91 19/99 99/19 7/16 و 910/61 99/10 7/70 و 91/99 بود. نتیجده گیري میشود که صفات تولید مثلی و صفت رشد روزانه بیشترین ضرایب اقتصادي را به خود اختصاص دادااند لدذا در برنامههاي اص نژادي بز لري در شرایط روستایی بایستی مورد توجه واقع شوند. واژههای کلیدی: ضرایب اقتصادي بز لري لرستان مد زیستی- اقتصادي صفات تولید مثلی
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 44 مقدمه اص ژنتیکی دامها از طریق تغییر نژاد یا با عمل انتخاب انجام میگیرد که یک رو مهم ولی کند براي افزایش عملکرد میباشد. لذا برنامههاي اص نژاد باید به عنوان روشی دراز مدت براي افزایش تولیدات دامی مورد توجه قرار گیرد. نکته مهم این است که در شرایط اقلیمی ایران باید براي اص نژاد بز و گوسفند تأکید بر نژادهاي بومی کشور باشد لذا توصیه میشود ظرفیت نژادهاي بومی در شرایط محیطی مناسب ارزیابی و سپس اهداف اص نژاد تعیین گردد )خالداري 9117(. در چند دهه اخیر ارز و اهمیت پرور بز در کشاورزى بیشتر مشخص شدا است. امروزا بز در تمام کشورها پراکندا است و در بسیاري از کشورها بز مهمترین تولیدکنندا غذاى پروتئین حیوانى است و تمام افراد جامعه از تولیدات گلههاى بز بهرا مىبرند. در حدود 01 درصد بزهاى دنیا در کشورهاى در حا توسعه و به صورت گلههاى کوچک در خانهها و توسط کلیه افراد خانوار پرور دادا مىشوند )عبدالعزیز 9797(. بز لري در استان لرستان در شهرستانهاي سلسله دلفان کوهدشت خرمآباد پلدختر بروجرد و دیگر مناطق توسط روستائیان و همچنین عشایر این استان پرور دادا میشود. استان لرستان حدود 9/670 میلیون رأس از جمعیت بز کشور را در بر میگیرد که شامل 6/97 درصد کل جمعیت بز کشور میباشد )معاونت بهبود تولیدات دامی استان لرستان 9199(. تا کنون پژوهشی که تعیین کنندا اهداف اص نژادي بز لري باشد صورت نگرفته است. بنابراین تعیین ضرایب اقتصادي صفات مهم تولیدي این حیوان میتواند ضروري و مفید باشد. در طر هاي اص نژادي متخصصین اص دام عموما با بیش از یک صفت سرو کار دارند لذا انتخاب چند صفتی انجام میدهند. هدف از انتخاب چند صفتی بهبود ارز اص حی کل میباشد. جهت تعریا ارز اص حی کل براي شرایط خاص نه تنها نیاز به شناخت صفات با مهم از نظر اقتصادي میباشد بلکه باید ارز نسبی هر صفت نیز مشخص باشد. بنابراین انتخاب چند صفتی فراتر از تئوري ژنتیکی است و اصو انتخاب را ارز صفات یعنی اقتصاد ترکیب میکند ( بوردن.)9199 حا سؤا این است که چگونه از این اط عات به شکل مناسب استفادا شود یک راا حل استفادا از شاخص انتخاب انتخاب مناسب است. یکی از مهمترین شاخصهاي شاخص انتخاب اقتصادي است. در حقیقت بررسی چگونگی رابطه بین تغییرات ژنتیکی حاصل از اجراي از برنامههاي اص نژاد دام و نحوا عملکرد اقتصادي سامانه تولید براي ارزیابی برنامه اص یک امر ضروري است )گیبسون و کندي 9117(. بکار گیري شاخص انتخاب در برنامههاي اص نژادي نژاد هدف اختصاص وزن یا ضریب به هر صفت براي بیشینه کردن سود حاصل از بهبود ژنتیکی است )وینر.)9191 هر صفت در اهداف اص حی داراي یک ارز اقتصادي میباشد که نشان دهندا سهم آن صفت در تحقق اهداف برنامههاي اص نژادي میباشد. ضرایب اقتصادي یک صفت به صورت تغییر در سود حاصله از گله وقتی یک واحد تغییر در صفت مورد نظر ایجاد شود در حالتی که سایر صفات ثابت باقی بمانند تعریا شدا است )دکرز 9779 و آمر و فوکس 9119(. سهم رشد ژنتیکی یک صفت در بهبود راندمان سیستم تولید ارز یا ضریب اقتصادي آن صفت نامیدا میشود )جان وهمکاران 9771(. ضرایب اقتصادي نشان دهندا میزان اهمیت مطلق و نسبی صفات هستند و همچنین میزان مطلوب بودن یک حیوان در مقایسه با حیوان دیگر به اهمیت اقتصادي صفات بستگی دارد و این ضرایب بیانگر مشخصات کمی یک حیوان ایداآ بودا و برآورد این ضرایب یک عامل مهم در تعیین اهداف اص نژاد است )کروپوا و همکاران 9779(.
48 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی براي تعیین اهداف اص نژاد محاسبه ضرایب اقتصادي صفات بیولوژیکی انتخابی که سود مزرعه را تحت تأثیر قرار میدهند الزامی است )باقري و همکاران 9199(. به گونه اي که بدون در نظر گرفتن اهمیت نسبی صفات از لحاظ اقتصادي نمیتوان رو بهینه اص نژاد را به کار برد )شفر 9111(. اگر اهداف اص نژاد به درستی برگزیدا نشود پیشرفت ژنتیکی در مسیر غلط حاصل شدا و حتی ممکن است منجر به بدتر شدن وضعیت اقتصادي گله شود )دکرز 9119 فرناندز و آلندا 9777 و کوسجی و همکاران 9779(. بطور کلی هدف از اص نژاد حیوانات عبارت از پرور حیواناتی است که نسبت به نسل فعلی در شرایط اقتصادي و اجتماعی آیندا مزرعه کارایی تولیدي بیشتري داشته باشند و یا هدف از اص نژاد حیوانات را بهبود شایستگی اقتصادي آنها دانستهاند )گیبسون 9111(. در برنامههاي اص نژاد دام از تابع سود براي محاسبه و یا تعریا ضرایب اقتصادي موجود در ارز ژنتیکی کل استفادا میشود. بطور کلی یک تابع سود میزان تغییرات در درآمد خالص به صورت تابعی از مجموعهاي از پارامترهاي فیزیکی بیولوژیکی و اقتصادي را توصیا نمودا و نشان میدهد )شفر 9111(. بدین لحاظ باید سود را به صورت تابعی از ارز ژنتیکی افزایشی صفات موجود در ارز ژنوتیپی کل محاسبه نمود )جان و همکاران 9771(. کوسجی و همکاران )9771( اهداف اص حی براي گوسفندان گوشتی مناطق گرمسیري را در شرایط سنتی مورد بررسی قرار دادند. این محققین نشان دادند که در حالت ثابت بودن منابع غذایی ضرایب اقتصادي به صورت دالر به ازاي هر میش در هر سا به صورت 7/19 7/97 9/79 7/16 7/97 7/91 97/99 99/17 7/79 و 7/777- به ترتیب براي تعداد برا در هر زایش فراوانی برازایی هر میش در سا زندامانی پیش از شیرگیري زندامانی پس از شیرگیري زندامانی میش وزن زندا یکسالگی در برا وزن بلوغ میش درصد گوشت قابل مصرف نسبت به الشه کیلوگرم مادا خشک کود فروخته شدا به ازاي هر میش در هر سا پسماندا غذاي مصرفی بودند. بت عنوان و و همکاران )9770( کردند که ضرایب اقتصادي حاصل از گرایش درآمد به هزینه صفات مختلا بز دو منظورا کنیا در سامانههاي هر مورد بررسی )عشایري روستایی و مزرعهاي( نشان میدهند که به ازاي هر کیلوگرم واحد افزایش در صفت مورد نظر به چه میزان درآمد به ازاي نمودند واحد هزینه تغییر میکند. آنها همچنین گزار در همه سامانههاي مورد بررسی ضریب اقتصادي زندامانی بز در مقایسه با سایر صفات باالتر برآورد شدا است زیرا که افزایش یک واحد در میزان زندامانی منجر به افزایش تعداد بزغاله قابل فرو شیر تولیدي و همچنین وزن بز مادا حذفی قابل فرو میگردد در حالیکه افزایش یک واحد در میزان آبستنی منجر به افزایش تعداد بزغاله قابل فرو و شیر تولیدي و افزایش یک واحد در میزان دو قلو زایی فقط منجر به افزایش تعداد بزغاله قابل فرو زندي برآورد میگردد. و همکاران )9190( در یک مطالعه با عنوان ضرایب اقتصادي صفات مهم تولیدي در بز مرخز ضرایب اقتصادي مطلق در گرایش حداکثر سود براي تولید گوشت موهر و شیر به ترتیب 99679/90 0960/11 و 916/10 ریا بر کیلوگرم برآورد کردااند. موالیی مقبلی و همکاران )9199( در پژوهشی تحت عنوان بررسی ضریب اقتصادي صفت تولید کرک در مقایسه با سایر صفات تولیدي در بز کرکی رائینی گزار نمودند که ضرایب اقتصادي نسبی صفات تولید کرک در صد الشه به وزن زندا و تولید شیر به ترتیب 1/97 9 و 7/01 میباشد. وطنخواا و همکاران )9191( طی پژوهشی با عنوان مقایسه اهداف اص حی بز سیاا بومی در سامانههاي مختلا پرورشی )برآورد ضرایب اقتصادي( گزار نمودند اگر چه صفات ظاهر شدا در تابع سود )اهداف اص حی( براي همه سامانههاي پرور بز رایج در استان چهار محا بختیاري یکسان میباشند ولی اهمیت نسبی آنها در سامانههاي پرورشی مختلا )روستایی عشایري و مزرعهاي( کام متفاوت
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 48 میباشد که این اخت فات در ضرایب اقتصادي برآورد شدا نمایان شدا است. اهداف انجام این تحقیق تعیین ضرایب اقتصادي بز بومی لرستان طراحی یک مد ریاضی براي برآورد ضرایب اقتصادي صفات تولیدي بز بومی لرستان در شرایط این استان تعیین اهمیت صفات مهم اقتصادي به منظور سوگیري صحیح برنامههاي اص نژادي باال بردن راندمان تولیدي در بزهاي بومی لرستان و در نهایت افزایش سودآوري بیشتر براي پرور دهندگان این دام میباشد. مواد و روشها براي اجراي این تحقیق از داداهاي موجود از طر اص نژاد بز لري که از سا 9100 تا سا 9199 توسط معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزي استان لرستان از گلههاي تحت پوشش مردمی طرف قرارداد از نقا مختلا استان لرستان جمع آوري شدا است استفادا گردید. پارامترهاي فنوتیپی و اط عات تولیدي مورد نیاز از داداهاي 6 گله )این 6 گله که در نقا مختلا استان لرستان پرور دادا میشوند تحت پوشش طر اص نژاد بز لري قرار گرفته و رکوردهاي آنها در معاونت بهبود تولیدان دامی سازمان جهاد کساورزي استان لرستان ثبت گردیدا است( مشتمل بر 077 رأس بز لري لرستان تحت پوشش طر اص نژاد دام مذکور موجود در معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزي استان لرستان و همچنین اط عات اقتصادي و مدیریتی جهت برآورد آماراهاي درآمدها و هزینهها با تهیه پرسش- نامه و مصاحبه حضوري با دامداران پرور دهندا این دام استخراج گردید. ضمنا براي تعیین پایایی پرسش- نامه از رو آلفاي کرونباخ استفادا گردید که براي پرسشنامههاي این تحقیق مقدار آن 7/99 محاسبه شد. براي اجراي این طر پارامترهاي فنوتیپی و تولیدي مورد نیاز با استفادا از فیلتر کردن اط عات و میانگین گیري با تابع میانگین در نرم افزار اکسل از داداها استخراج گردید. همچنین پرسشنامهها در این نرم افزار طراحی و با استفادا از امکان فرمو نویسی در این نرم افزار هزینهها درآمدها پارامترهاي اقتصادي ضرایب تولیدي مطلق و نسبی در دو سامانه یک بار زایش در سا و دو بار زایش در سه سا با کمک اط عات جمع آوري شدا بوسیله پرسشنامهها محاسبه گردید. رو )9119.9.9 هاي محاسبه ضرایب اقتصادي بوسیله )دکرز دسته بندي شدااند. این رو ها با استفادا از معادالت جبري سامانه تولید را شبیه سازي می نمایند. درنتیجه ضرایب اقتصادي به وسیله یکی از دو رو زیر قابل محاسبه میباشد )اسدالهی 9191(. مشتق جزئی معادله بر پایه صفت مورد نظر. ارزیابی اثرات افزایش ناچیز شایستگی ژنتیکی صفت مورد نظر بر راندمان تولید از طریق شبیه سازي. در این مطالعه ضرایب اقتصادي صفات براساس گرایش حداکثر سدود محاسدبه مدیشدود. در ایدن حالدت بدازدا اقتصادي برابر تفاضل درآمدها از هزیندههدا مدیباشدد یعنی سود برابر با: P = R - C در این تحقیق براي محاسبه ضدرایب اقتصدادي صدفات در حالیکه سایر صفات در سدطح میدانگین جامعده قدرار داشتند سطح صفت مورد نظدر بده انددازا 7/9 انحدراف معیار افزایش دادا شد و اخدت ف آن بدا حالدت مبندا بده عندوان ضدریب اقتصدادي صدفت مدورد نظدر اسدتخراج گردید. انتخاب مقدار 7/9 انحراف معیار فنوتیپی بده ایدن دلیل است که تغییرات در یک محدودا طبیعی از عملکدرد قرار بگیرند. بنابراین ضریب اقتصادي هر صدفت برابدر خواهد با : Vyi = P1.1σpyi Py که P1.1σpyi معادله سود بعدد از افدزایش سدطح صدفت مود نظر به اندازا 7/9 انحراف معیار فنوتیپی میباشد. محاسبات اقتصادي بر پایه دو گروا متغیر درآمد و هزینه استوار است. که در تحقیق کنونی با در نظر گرفتن مبانی فو با استفادا از رو آنالیز سامانه
48 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی رابطه بین هزینهها و درآمدها توسط یک مد ریاضی تعریا و سپس با در نظر گرفتن حداکثر سود ضرایب اقتصادي هاي فرمو تولیدي مهم صفات طراحی شدا بز براي برآورد لري محاسبه گردید. ضرایب اقتصادي در این تحقیق با توجه به شرایط مدیریتی و پرورشی منطقه به شر زیر میباشد. فرمو کلی رابطه سود دامدار عبارتست از: با توجه به فرمو صورت زیر طراحی شدا است. باال معادالت هزینه و درآمد به P = R C R = N [(GR LS YBS KSR SR) (AWB E AWB + AWW E AWW + AGD WW-W6 E ADGww-w6 D + AW6 E AW6) + AMP E AMP] C = N [(GR LS YBS KSR SR) (AWB C AWB + AWW C AWW + AGD WW-W6 C ADGww-w6 D + AW6 C AW6 + FC W6 + C B) + AMP C AMP + SR AC S] CAWB = که در معادالت فو : سود = P درآمد = R هزینه = C تعداد بز = N نرخ آبستنی )درصد( = GR تعداد بزغاله در هر زایش )رأس( = LS تعداد زایش ساالنه = YBS نرخ زندا مانی بزغالهها )درصد( KSR = نرخ جایگزینی )درصد( = SR میانگین وزن تولد )کیلوگرم( = AWB قیمت یک واحد وزن بدن در زمان تولد = EAWB )ریا ) میانگین وزن شیرگیري )کیلوگرم( = AWW قیمت یک واحد وزن بدن در سن میانگین رشد روزانه از شیرگیري EAWW = شیرگیري )ریا ) AGDWW-W6 = تا شش ماهگی )کیلوگرم( قیمت یک واحد رشد روزانه از = EADGww-w6 شیرگیري تا شش ماهگی )ریا ) تعداد روزهاي از شیرگیري تا شش ماهگی = D میانگین وزن شش ماهگی = AW6 قیمت یک واحد وزن بدن در سن شش = EAW6 میانگین تولید شیر در یک دورا )کیلوگرم( ماهگی )ریا ) AMP = قیمت یک واحد شیر تولیدي )ریا ) = EAMP هزینه تولید یک واحد وزن بدن بزغالهها تا هزینه تولید و نگهداري یک واحد وزن بدن زمان تولد )ریا ) CAWW = بزغالهها در سن شیرگیري )ریا ) هزینه یک واحد رشد روزانه از = CADGww-w6 سن شیرگیري تا شش ماهگی )ریا ) هزینه تولید و نگهداري یک واحد وزن بدن = CAW6 بزغالهها در سن شش ماهگی )ریا ) هزینه ثابت یک رأس بزغاله تا سن شش = FCW6 میانگین هزینه خالص جایگزینی یک رأس بز با نتایج و بحث ماهگی )ریا ) ACS = یک رأس بزغاله جوان )ریا ) هزینه یک واحد شیر تولیدي )ریا ) هزینه بازاریابی جهت فرو CAMP = یک رأس = CB با توجه به اط عات جمع آوري شدا در پرسشنامهها یک گله با ظرفیت 177 رأس در نظر گرفته شد )همان طور که در بخش چکیدا نیز ذکر گردید میانگین پارامترهاي فنوتیپی و تولیدي از رکوردهاي 6 گله با ظرفیت اص 077 رأس بز مولد تحت پوشش طر نژاد بز لري موجود در معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزي استان لرستان استخراج گردید. تعداد 97 گویه پرسشنامه لري طی بز پرور محل مختلا مناطق از نیز
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 44 مصاحبه حضوري با دامداران پرور دهندا این دام براي برآورد اط عات اقتصادي و مدیریتی تکمیل گردید و در نهایت اط عات این پرسشنامهها در یک گویه پرسشنامه به عنوان پرسشنامه اصلی متمرکز و با توجه به اط عات جمع آوري شدا از پرسشنامهها یک گله با جمعیت 177 رأس مبناي کار قرار گرفت( و درآمدها هزینهها و ضرایب اقتصادي بر مبناي عدد ذکر شدا محاسبه گردید. همان طوري که در بخش مواد و رو ها نیز اشارا شد صفات مهم تولیدي بز بومی لرستان )بز لري( براي چهار صفت تعداد بزغاله در هر زایش نرخ زندا مانی بزغالهها نرخ جایگزینی و مقدار شیر تولیدي در یک دورا شیردهی براي بزها و چهار صفت میانگین وزن تولد وزن شیرگیري رشد روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی و وزن 6 ماهگی براي بزغالهها جهت برآورد ضرایب اقتصادي و در نهایت تعیین اهداف اص حی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت که میانگین این صفات از داداها و پرسشنامهها استخراج و در جدو شمارا 9 نشان دادا شدا است. جدول 1- لیست صفات مطالعه شده صفت مورد مطالعه تعداد بزغاله در هر زایش )رأس( ع مت اختصاري LS KSR SR AWB AWW AGDWW-W6 AW6 AMP میانگین 9 /96 11 /71 1 /60 9 /1 96 7 /911 96 67 نرخ زندامانی بزغالهها )درصد( نرخ جایگزینی )درصد( وزن تولد )کیلوگرم( وزن بدن در سن شیرگیري )کیلوگرم( رشد روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی )کیلوگرم( وزن بدن در سن 6 ماهگی )کیلوگرم( تولید شیر در یک دورا شیردهی )کیلوگرم( درآمدها درآمدددهاي سددامانه پددرور بددز در شددرایط اسددتان لرستان شامل درآمد حاصل از فرو بزغالههاي مازاد بزهاي حذفی نر بزهاي حذفی شیر و مشتقات آن کود و مو میباشد )جداو شمارا 9 تا 7(. هزینهها: هزینههاي سامانه پرور بز را میتوان به سه دسته اصلی یعنی هزینههاي تغذیهاي )جدو 1( هزینههاي نگهداري )جدو 6( که شامل خدمات بهداشتی واکسیناسیون حمام ضدکنه موچینی نیروي انسانی و جایگاا میباشد و همچنین هزینههاي بازاریابی )حمل و نقل و داللی( تقسیم نمود. غذاي مورد نیاز گله در طی سا از سه منبع مرتع پسچر و تغذیه دستی تأمین میگردد. پرور دهندگان بز در استان لرستان براي تغذیه گله خود از منابع طبیعی غیر قابل استفادا براي زراعت و مراتع اطراف روستا به مدت 1 ماا )اوایل فروردین تا اواخر خرداد( استفادا نمودا و هیچ گونه هزینهاي هم بابت آن متحمل نمیشوند. شاید توجیه اصلی این سامانه پرور استفادا رایگان از مراتع و منابع طبیعی غیر قابل استفادا براي زراعت باشد.
43 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی جدول 2- درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو میانگین درآمد حاصل از فروش تولیدات یک رأس در شرایط استان )وزن به کیلوگرم و مبلغ به ریال( نوع درآمد یک رأس بزغاله تازا متولد شدا مازاد یک رأس بزغاله در سن شیرگیري یک رأس بزغاله در سن 6 ماهگی درآمد یک واحد افزایش وزن روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو درآمد حاصل از فرو یک رأس بز حذفی یک رأس نر بز حذفی شیر تبدیلی یک رأس در سا کود تولیدي یک رأس بز بالغ در سا موي تولیدي یک رأس بز در سا قیمت یک کیلوگرم 977777 وزن خالص 9 /1 قیمت کل 917777 9717777 9017777 1197 9697777 1797777 111067 99777 9916 91 91 7 /911 16 19 67 997 7 /719 07777 07777 07777 71777 67777 96116 777 1777 جدول 3- درآمدهای خالص ساالنه گله 333 رأسی در سامانه یک بار زایش در سال )سال 11-13 ) شر درآمد بزغاله مازاد )شیرگیري( بزغاله مازاد )6 ماهگی( مادا بز حذفی نر بز حذفی لبنیات مو کود جمع کل رأس / کیلوگرم 917 مبلغ )ریا ) 977077777 درصد 91 /69 17 /61 7 /91 9 /19 11 /97 7 /71 1 /69 977 979177777 17097777 91197777 916176797 199977 96777777 090117997 979 91 7 91797 )شیر( 991 /6 66777 جدول 4- مقایسه درآمدهای گله 333 رأسی در دو سامانه مورد بررسی )ارقام به ریال( شر درآمد بزغاله مازاد )شیرگیري ) بزغاله مازاد )6 ماهگی( مادا بز حذفی نر بز حذفی لبنیات )شیر و مشتقات( مو کود جمع کل یک بار زایش در سا 977077777 سه بار زایش در دو سا 999717777 درصد تغییرات 11 /11 10 /90 111177777 17097777 91197777 916176797 199977 96777777 117177997 979177777 17097777 91197777 916176797 199977 96777777 090117997 ثابت ثابت ثابت ثابت ثابت 91 /91 مدت تغذیه گله از مزارع پسچر در شرایط استان لرستان 1 ماا )اوایل تیر تا اواخر آبان( میباشد. مقدار بهاي اجارا پسچر با توجه به شرایط سا و منطقه متفاوت میباشد. اما به طور متوسط در سا مورد مطالعه به ازاي هر هکتار پسچر مبلغی حدود 977 هزار ریا توسط دامدار به کشاورز پرداخت میشود که در
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 39 تحقیق حاضر میانگین هر هکتار 977 هزار ریا لحاظ گردیدا است. در این تحقیق فرض شدا است که انرژي مورد نیاز دامها در زمان استفادا از منابع فو و در هر شرایط فیزیولوژیکی به طور کامل از منبع استفادا گله از مرتع یا پسچر تأمین شدا و هیچ گونه تغذیه دستی صورت نمیگیرد و تنها در زمان جفتگیري به منظور عمل ف شینگ به ازاي هر رأس بز 917-177 گرم جو به مدت 17 روز استفادا میگردد. دامداران پرور دهندا بز و گوسفند در استان لرستان در حدود 7 ماا ( زا اوایل آذر تا اواخر اسفند( به ع تل شرایط نامساعد جوي دامهاي خود را در آغل نگهداري کردا و در این مدت با استفادا از تغذیه دستی گله خود را پرور میدهند. اق م مورد استفادا خوراک در این مدت عموما دانه جو علوفه خشک یونجه علوفه خشک شبدر کاا جو و کاا گندم میباشد. بزغالهها مصرف علوفه را از یک ماهگی آغاز مینمایند به طوري که آنها از یک ماهگی تا دو ماهگی %11 نیاز خود را از علوفه و از دو ماهگی تا شیرگیري %17 نیاز خود را از علوفه تأمین مینمایند. براي محاسبه نیازهاي غذایی از جداو استاندارد غذایی استفادا شدا است. جدول 5- هزینههای تغذیهای در شرایط استان لرستان )سال 1313-11 ) شر هزینه ) مبلغ )ریا 917777 711111 7711 6777 7110 7011 7197 6177 6799 6101 7006 117 /99 پسچر )به ازاي یک رأس بز بالغ در سا ) تغذیه دستی ( جهت نگهداري یک رأس بز بالغ در سا ) میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک دستی براي نگهداري دام )نر و مادا( میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک در دورا ف شینگ میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک دستی در 1 ماا او آبستنی میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک دستی در 9 ماا آخر آبستنی و شیردهی میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک در دورا جفتگیري براي بز نر میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک از تولد تا یک ماهگی میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک از یک ماهگی تا دو ماهگی میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک از دو ماهگی تا شیرگیري میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک دستی از شیر گیري تا 6 ماهگی میانگین هزینه یک کیلوگرم خوراک براي تولید شیر هزینههاي نگهداري مربو به خدمات بهداشتی واکسیناسیون حمام ضدکنه موچینی نیروي انسانی و جایگاا میباشد. هزینههاي بهداشتی شامل هزینههاي درمان بیماريها مکملهاي درمانی هزینه دامپزشکی جهت درمان در صورت نیاز و مواد شویندا و غیرا میباشد. هزینه کارگري اغلب مبلغ عمدااي از هزینههاي جاري دامداري را به خود اختصاص میدهد. بطوري که جهت یگ گله 177 رأسی به دو نفر چوپان دائم احتیاج میباشد و در مجموع هزینه حقو ماهانه هر چوپان 7177 هزار ریا میباشد. در سا هاي اخیر بسیار از دامداران با توجه به اهمیت جایگااهاي مناسب و بهداشتی در نگهداري دام و کاهش تلفات اقدام به طراحی و ساخت جایگااهاي بهداشتی با مصالح ساختمانی سیمان ماسه آجر سنگ بلوک تیرآهن ایرانیت و... نمودااند. برابر بررسی صورت گرفته حدود 07 تا 01 درصد جایگااهاي نگهداري
32 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی پرو بز و گوسفند در استان لرستان به وسیله بلوک آجر سیمان و تیر آهن احداث شدااند و سرانه فضاي مسقا و غیر مسقا در نظر گرفته شدا براي هر رأس بز حدود 1/1 متر مربع است ) 9/1 مترمربع فضاي مسقا شامل آغل و انباري و 9 مترمربع فضاي غیر مسقا(. این فضا براي بزغالهها تا سن 6 ماهگی 7/6 متر مربع براي بزغالههاي جایگزین 9 متر مربع و براي بزهاي بالغ 9/1 متر مربع میباشد. لذا به همین منظور براي محاسبه هزینه جایگاا دام بر اساس بهاي سا 17-19 براي جایگااهاي ساخته شدا با آجر سیمان و تیرآهن تقریبا 9/1 میلیون ریا به ازاي هر مترمربع فضاي مسقا و براي فضاي غیر مسقا 917 هزار ریا در نظر گرفته شدا است و در این تحقیق فرض شدا است که پس از 17 سا تمامی ساختمان مستهلک شدا است. صرف نظر از هزینه احداث جایگاا که محل نگهداري بزغالهها و نر بزها در طو سا و بزها در طو شب و فصل زمستان میباشد دامداران ساالنه بابت هزینههاي جاري جایگاا )تعمیرات روشنایی و...( مبلغی میپردازند. این هزینه به طور مساوي بین حیوانات گله توزیع نمیشود و مقدار آن براي بزها نر بزها و بزغالههاي جایگزین نسبت به بزغالهها که نیمی از سا را در گله حضور دارند حدودا دو برابر می باشد. بر اساس بررسی به عمل آمدا توسط در این پژوهش این مبلغ براي یک گله با 177 رأس دام مولد در حدود 177 تا 117 هزار ریا در سا میباشد. جدول 6- مو چینی هزینههای نگهداری به ازای یک رأس در سال در شرایط استان لرستان )1313-11 ) شر هزینه بهداشت و واکسیناسیون بزهاي بالغ بزغالههاي جایگزین بزغالهها از تولد تا شیرگیري بزغالهها از شیر گیري تا 6 ماهگی حمام ضد کنه )بز بالغ( کارگري بزهاي بالغ بزغالههاي جایگزین بزغالهها از تولد تا پایان شیر خوارگی بزغالهها از شیرگیري تا 6 ماهگی جایگاا بزهاي بالغ بزغالههاي جایگزین بزغالهها از تولد تا پایان شیرخوارگی بزغالهها از شیرگیري تا 6 ماهگی سامانه یک بار زایش در سا 0777 مبلغ )ریا ) سامانه سه بار زایش در دو سا 0777 07977 76167 91907 91997 9777 909777 909777 61691 97779 16791 19919 99179 99179 07977 76167 91907 91997 9777 909777 909777 17979 997971 16791 19919 99991 99991
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 33 هزینههاي بازار یابی شامل هزینه حمل و نقل دام به میدان دام براي فرو و هزینه فرو که به چوبدار در میدان دام پرداخت میگردد میباشد. بر اساس بررسیهاي انجام گرفته میانگین هزینه حمل و نقل به ازاي هر رأس دام در حدود 97 هزار ریا میانگین هزینه داللی )هزینه فرو که به چوبدار پرداخت میشود( تقریبا 91 هزار ریا و سایر هزینهها تقریبا 1 هزار ریا میباشد. جمعا میانگین هزینه بازاریابی به ازاي هر رأس دام قابل فرو در شرایط استان لرستان 17 هزار ریا میباشد. کل هزینههاي ساالنه گله در سامانه یک بار زایش در سا در جدو شمارا 0 و همچنین مقایسه آن با سامانه سه بار زایش در دو سا در جدو شمارا 9 نشان دادا شدا است. جدول 7- کل هزینههای گله 333 رأسی در طول یک سال در سامانه یک بار زایش در سال )سال 13-11 ) خوراک کارگري جایگاا موچینی بهداشت و واکسیناسیون بازاریابی مجموع شر هزینه پیش بینی نشدا )%1 اق م فو ) جمع کل هزینه ساالنه مبلغ )ریا ) 110179119 درصد 66 /17 91 /91 1 /66 7 /11 1 /01 9 /00 977 971977777 17177777 9977777 17171907 97117777 111779961 96117977 161111771 جدول 8- مقایسه هزینههای گله 333 رأسی در دو سامانه مورد بررسی )ارقام به ریال( خوراک کارگري جایگاا موچینی شر هزینه بهداشت و واکسیناسیون همزمان سازي فحلی بازاریابی مجموع پیش بینی نشدا )%1 اق م فو ) جمع کل هزینه ساالنه یک بار زایش در سا 110179119 سه بار زایش در دو سا 791606171 درصد تغییرات 96 /91 971977777 17177777 9977777 17979717 971977777 17177777 9977777 17171907 ثابت ثابت ثابت 99 /19-11 /11 91 /00 91 /00 91 /00 90977777 99177777 611197110 19116917 609197990 7 97117777 111779961 96117977 161111771 هزینه پارامترهای اقتصادی جهت برآورد ضرایب برابر بررسیهاي صورت گرفته در تحقیق حاضر ریز هزینهها براي برآورد پارامترهاي اقتصادي گلههاي استان شامل هزینه تولید یک رأس بزغاله تازا متولد شدا هزینه رشد و نگهداري یک رأس بزغاله از تولد تا شیرگیري هزینه رشد و نگهداري یک رأس بزغاله از
32 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی شیرگیري تا شش ماهگی هزینه رشد و نگهداري یک رأس بزغاله جایگزین هزینه رشد و نگهداري یک رأس بز نر و مادا در طی سا هزینه جایگزینی یک رأس بز با بزغاله جایگزین و هزینه تولید شیر میباشد. جدول 1- هزینه پارامترهای اقتصادی هر دو سامانه در شرایط استان لرستان )ارقام به ریال( شر هزینه هزینه تولید یک رأس بزغاله هزینه رشد و نگهداري بزغاله از تولد تا شیرگیري هزینه رشد و نگهداري بزغاله از شیرگیري تا 6 ماهگی هزینه رشد و نگهداري یک رأس بزغاله جایگزین هزینه پرور هزینه پرور و نگهداري یک رأس مادا بز در طی سا و نگهداري یک رأس نر بز در طی سا هزینه جایگزینی یک رأس بز به وسیله بزغاله جایگزین هزینه یک واحد رشد روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی هزینه تولید شیر یک رأس در یک دورا شیردهی هزینههاي ثابت یک رأس بزغاله از تولد تا 6 ماهگی هزینه بازار یابی یک رأس براي فرو یک بار زایش در سا یک واحد 99711 کل 976919 سه بار زایش در دو سا یک واحد 17119 کل 991101 177917 196606 9990991 9779779 9907991 910991-91619 971199 17777 91911 19669 71779 96790 91109 7179 7171 111 1119-106011 101101 9997677 9779779 9907991 967677-91619 199079 17777 90179 10119 70990 96790 91109 6690 7166 111 99677 - ضرایب اقتصادی در این تحقیق ضرایب اقتصادي مطلق براي دو سامانه یک بار زایش در سا و سه بار زایش در دو سا محاسبه گردید. معادالت ضرایب اقتصادي صفات در سامانه سه بار زایش در دو سا شبیه سامانه یک بار زایش در سا است تنها مقادیر پارامترها در دو سامانه متفاوت است. براي برآورد پارامترها تولیدي مدیریتی و تغذیهاي در سامانه سه بار زایش در دو سا شبیه سازي دادا انجام گرفت. براي انجام مقایسه بین ضرایب اقتصادي صفات در سامانههاي گوناگون ضرایب اقتصادي نسبی محاسبه گردید. به این منظور براي محاسبه ضرایب اقتصادي نسبی صفت تولید شیر در این پژوهش به عنوان یک معیار برگزیدا شد و ضرایب اقتصادي نسبی به وسیله تقسیم ضرایب اقتصادي مطلق هر یک از صفات بر مقدار متناظر ضریب اقتصادي شیر در همان سامانه محاسبه گردید. ضرایب اقتصادي مطلق و نسبی در هر دو سامانه مورد بررسی در جدو شمارا 97 نشان دادا شدا است. تحلیل درآمدها هزینهها و ضرایب اقتصادی: بررسی اعداد بدست آمدا از تحقیق حاضر نشان میدهد که بیشترین درآمد دامداري در سامانه یک بار زایش در سا مربو به فرو بزغالههاي مازاد )شیرگیري و 6 ماهگی( و مابقی مربو به فرو لبنیات مادا بز حذفی نر بز حذفی و سایر محصوالت میباشد. از طرف دیگر در صورتی که همین درآمدها را در سامانه سه بار زایش در دو سا شبیه سازي و مقایسه شود مشاهدا میگردد که باز بیشترین درآمد حاصل براي دامدار از راا فرو بزغالههاي مازاد )شیرگیري و 6 ماهگی( حاصل میگرد. فرو بزغاله مازاد در سامانه یک بار زایش در سا 17/97 درصد و در سامانه سه بار زایش در سا 67/99 درصد از کل درآمدهاي ساالنه دامدار را شامل میشود. از طرف دیگر درآمد حاصل از فرو لبنیات تولیدي بخش قابل
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 34 توجهی از درآمد دامداران پرور دهندا بز میباشد. به گونهاي که این نوع از تولید در سامانه یک بار زایش در سا 11/9 درصد و در سامانه سه بار زایش در دو سا )شبیه سازي( 90/79 درصد از کل درآمدهاي ساالنه گله را شامل میشود. بت و همکاران )9770( در تحقیق مشابهی بر روي بزهاي دو منظورا کنیا و وطنخواا و همکاران )9191( نیز در تحقیق مشابه دیگري بر روي بز سیاا بومی گزار نمودند که بیشترین درآمد دامداران پرور دهندا بز در سامانه به تولید شیر و سپس روستایی در وهله نخست مربو بزغالههاي مازاد میباشد که با نتایج به فرو مربو مطابقت ندارد. شاید در خصوص عدم تطابق این طر این موضوع سطح تولید پایینتر شیر در بز لري در مقایسه با بزهاي کنیا و تفاوت قیمت لبنیات تولیدي در مناطق مختلا و همچنین تعداد بیشتر بزغاله مازاد قابل در تحقیق حاضر به علت درصد دو قلوزایی فرو گذار تأثیر مذکور پژوهشهاي با مقایسه در بیشتر باشد. جدول 13- ضرایب اقتصادی مطلق )واحد ریال( و نسبی در دو سامانه مورد بررسی نام صفت تعداد بزغاله در هر زایش نرخ زندامانی بزغالهها نرخ جایگزینی وزن تولد وزن بدن در سن شیرگیري رشد روزانه تا 6 ماهگی وزن بدن در سن 6 ماهگی تولید شیر در یک دورا شیردهی سامانه یک بار زایش در سا ضریب مطلق 997999916111 /11 ضریب نسبی 169 /91 سامانه سه بار زایش در دو سا ضریب مطلق 997161166791 /16 ضریب نسبی 119 /99 011 /01-9/1 7 /761 99 /10 910 /61 91 /99 9 971096111911 /91-116919711/1 9911199919 1099999117 79711997179 7990090111 177077997 790 /10-9/19 7 /16 99 /19 19 /99 1 /91 9 979197111067 /76-799079771/9 9199911911 1611161790 99999169177 9991107199 177077997 تغذیه که میدهد نشان همچنین بررسی هزینهها بیشترین و مو چینی کمترین درصد کل هزینهها در هر دو سامانه مورد مطالعه را به خود اختصاص دادااند. 66/17 درصد و تغذیه در سامانه یک بار زایش در سا 60/97 درصد کل در سامانه سه بار زایش در دو سا هزینهها را در بر میگیرد. این در حالیست که مو چینی 7/11 درصد و در در سامانه یک بار زایش در سا 7/11 درصد از کل سامانه سه بار زایش در دو سا هزینههاي ساالنه را شامل میشود. کارگري در سامانه با 91/91 درصد و در سامانه سه یک بار زایش در سا با 96/91 درصد بعد از تغذیه بار زایش در دو سا بیشترین درصد از هزینهها را به خود اختصاص دادا است. دلیل کاهش نسبت هزینه کارگري در سامانه سه بار زایش در دو سا نسبت به سامانه یک بار زایش در سا افزایش هزینههاي دیگر مانند هزینه خوراک بهداشت و واکسیناسیون و همزمان سازي فحلی در سامانه سه بار زایش در سا میباشد. بهداشت و واکسیناسیون نیز در سامانه یک بار زایش در سا با 1/01 و در سامانه سه بار زایش در دو سا با 1/77 درصد مبلغ قابل توجهی از کل هزینهها را شامل شدا است. شاید افزایش هزینه بهداشت و واکسیناسیون در به افزایش چشمگیر قیمت دارو و تحقیق حاضر مربو اخیر باشد. جایگاا در سامانه یک واکسن در دو سا 1/66 درصد و در سامانه سه بار بار زایش در سا 7/00 درصد کل هزینهها را در بر زایش در دو سا گرفته است. هزینه جایگاا در سامانه یک بار زایش در
38 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی سا تقریبا برابر با هزینه بهداشت و واکسیناسیون و در سامانه سه بار زایش در دو سا کمتر از هزینه بهداشت و واکسیناسیون میباشد که دلیل آن استفادا بهینه از جایگاا در سامانه سه بار زایش در دو سا و کاهش هزینه جایگاا در این سامانه میباشد. بازار یابی در سامانه یک بار زایش در سا 9/00 درصد و در سامانه سه بار زایش در دو سا 1/19 درصد هزینهها را شامل میشود که علت افزایش هزینه بازار یابی در سامانه سه بار زایش در دو سا افزایش تعداد فرو بزغاله مازاد در این سامانه میباشد. همزمان سازي فحلی نیز در سامانه سه بار زایش در دو سا 9/60 درصد کل هزینهها را شامل شدا و این در حالیست که در سامانه یک بار زایش در سا هزینهاي بابت همزمان سازي فحلی پرداخت نمیگردد چون در این سامانه در شرایط استان لرستان همزمان سازي صورت نمیگیرد. هزینههاي جاري تقریبا 11 درصد هزینههاي پرور را به خود اختصاص دادا است این در حالیست که میزان هزینهه يا ثابت فقط 1 درصد هزینهها را شامل میشود. که این مقدار بدست آمدا در خصوص هزینههاي ثابت در این تحقیق بیشتر از مقداري )9/7 درصد( است که موالیی مقبلی و همکاران )9770( براي بز رایینی گزار نمودااند. شاید دلیل آن را بتوان به متفاوت بودن پارامترهاي تولیدي تولید مثلی مدیریتی و تابع در نظر گرفته شدا براي مطالعه توسط محقق مذبور نسبت به نتایج تحقیق کنونی دانست. از سویی نتایج این تحقیق تقریبا با نتایج تحقیقاتی که اسمیت و همکاران )9196( پونزونی )9199( و اسدالهی و همکاران )9191( بر روي گوسفند انجام دادند مطابقت دارد. آنها میزان هزینهه يا ثابت نسبت به کلیه هزینهها را 1 درصد عنوان کردااند. صفات زندا مانی بزغالهها و تعداد بزغاله در هر زایش که اثر مستقیم برتعداد بزغاله جهت فرو دارند داراي بزرگترین ضرایب اقتصادي میباشند. این در حالیست که نرخ جایگزینی به دلیل کاهش تعداد بزغاله به بازار عرضه شدا داراي ضریب اقتصادي منفی میباشد. ضرایب بزغاله سا که به به 7 در اقتصادي صفات در زایش هر زندا سامانه مانی سه بزغالهها زایش بار بزرگتر از سامانه یک بار زایش در سا در بیشتر بزغاله تعداد تولید علت میباشد. درسامانه یک بار زایش در سا حا در اینکه بدون را سا از ماا این تعداد و دو در میباشد سامانه بزها نزدیک یا آبستنی شیرواري باشند سپري میکنند. در حالیکه در سامانه حذف زمانی فاصله این سا دو در زایش بار سه میشود و در نتیجه هزینههاي گله براي دامها در طی این طور مدت که راندمان با مشاهدا باالتري میشود استفادا ضرایب میگردد. اقتصادي همان صفات مؤثر بر تعداد بزغاله در سامانه سه بار زایش در دو دو سا بزرگتر از سامانه یک بار زایش درسا میباشد. صفت نرخ جایگزینی داراي ضریب اقتصادي منفی می باشد. این بدان علت است که با انتخاب و نگهداري یک بزغاله فرو کاهش به یک عنوان کم عدد مییابد. ضریب جایگزین میشود از و تعداد نتیجه در اقتصادي صفت در سامانه سه بار زایش در دو سا ولی در زایش بار یک سامانه به نسبت بزغالههاي سود نرخ قابل سامانه جایگزینی نیز منفی می باشد اندکی سا در بزرگتر می باشد. افزایش ضریب اقتصادي این صفت افزایش دلیل به سامانه این یافته است که در نتیجه انتخاب پرور بزغاله تعداد یک بزغاله به عنوان جایگزین تاثیر کوچکتري برکاهش سود سامانه دارد. ضرایب هر در اقتصادي دو وزن تولد وزن صفات شیرگیري رشد روزانه از شیرگیري تا 6 ماهگی و وزن 6 ماهگی روزانه رشد سامانه از مثبت شیرگیري میباشد. 6 تا این ماهگی در نسبت حالیست به که سایر صفات رشد در هر دو سامانه داراي ضریب بزرگتري میباشد گوشت از و نشان که افزایش دهندا درآمد تأثیر دامدار صفت این میباشد. در این تولید صفت ترکیبی از صفات وزن تولد وزن از شیرگیري و رشد بعد از شیرگیري میباشد. میانگین افزایش وزن روزانه و تبدیل ضریب با که نظر این بهراوري رابطه
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 38 مستقیم دارد حائز اهمیت میباشد. در صورت باالتر بودن مقدار این صفت بزغالههاي تولیدي زودتر به وزن زمان کشتار میرسند و با کاهش زمان نگهداري بزغالهها هزینه نگهداري آنها کاهش یافته و در نتیجه سود افزایش مییابد. ضریب وزن تولد از ضرایب وزن شیرگیري و 6 ماهگی کوچکتر است که دلیل آن افزایش هزینههاي خوراکی براي تولید بزغاله )ف شینگ آبستنی افزایش خوراک بز نر براي جفتگیري( میباشد. ضریب وزن شیرگیري نیز از ضریب وزن 6 ماهگی بزرگتر است که دلیل آن استفادا بیشتر از نیروي کار و استفادا بهیه از جایگاا در این دورا از پرور به خاطر بیشتر بودن تعداد بزغاله میباشد. البته این نکته را نیز نباید فرامو کرد که هزینههاي بهداشت و واکسیناسیون براي هر رأس بزغاله در دورا شیرخوارگی کمتر از دورا شیرگیري تا 6 ماهگی میباشد. همه صفات رشد بغیر از صفت وزن تولد در سامانه سه بار زایش در دو سا نسبت به سامانه یک داراي ضریب بزرگتري میباشند که بار زایش در سا دلیل آن استفادا از نیروي انسانی و جایگاا در سامانه با راندمان باالتر میباشد. سه بار زایش در دو سا بزرگتر بودن ضریب صفت وزن تولد در سامانه یک نسبت به سامانه سه بار زایش در دو بار زایش در سا در فحلی سازي همزمان هزینه وجود علت به سا میباشد در حالیکه در سامانه سه بار زایش در دو سا دامدار هزینهاي بابت سامانه یک بار زایش در سا اخت ف البته نمیشود. متحمل فحلی سازي همزمان ضریب اقتصادي وزن تولد در دو سامانه مورد بررسی اندک میباشد. ضریب اقتصادي مطلق صفت تولید شیر در هر دو سامانه به عنوان ضریب پایه براي برآورد ضرایب نسبی صفات مورد بررسی در نظر گرفته شد. صفات سایر ضرایب از شیر تولید صفت ضریب کوچکتر میباشد که دلیل آن پایین بودن سطح تولید شیر در بز لري و کم بودن قیمت شیر نسبت به قیمت لبنیات تولیدي بعد از فرو گوشت میباشد. فرو بزغاله اختصاص بخش قابل توجهی از درآمدها را به خود دادا و شیر تولیدي وقتی به محصوالتی مانند پنیر روغن کشک و دیگر محصوالت تبدیل شود ارز شیر که آن تقریبا سه برابر میشود. از طرفی هزینه تولید در شرایط استان لرستان با توجه به استفادا رایگان از مراتع بهارا و استفادا از پسچر در تابستان دامدار هزینهي اندکی براي آن پرداخت مینماید و مقارن با دورا شیردهی بز لري است ناچیز میباشد. موارد هر مذکور سبب شدا که سود حاصل از فرو مشتقات شیر براي دامدار حائز اهمیت باشد. با وجود افزایش ضرایب اقتصادي اکثر صفات در سامانه سه بار زایش دردو سا ضریب اقتصادي صفت تولید شیر در دو سامانه برابر است که دلیل آن وجود شرایط یکسان در هر دو سامانه براي تولید شیر بزهاي شیردا میباشد. نتیجه گیری کلی در سامانه پرور بز لري لرستان در شرایط روستایی همانند سایر دامها باالترین درصد هزینهها مربو به هزینههاي خوراکی میباشد. بیشترین درآمد مربو درآمد به حاصل از فرو بزغالههاي مازاد میباشد. میزان سود در سامانه سه بار زایش در دو سا از سامانه یک بار زایش در سا افزایش تعداد بزغالههاي قابل فرو زایش هزینهه يا بیشتر میباشد که دلیل آن در سامانه سه بار در دو سا و استفادا با راندمان باالتر از کارگري و جایگاا در سامانه مذکور نسبت به سامانه یک بار زایش در سا فرو فرو بز در میباشد. سود حاصله از یک بزغاله در سن 6 ماهگی بیشتر از سود در سن شیرگیري میباشد. هزینه تولید شیر در لري در شرایط استان لرستان با توجه به استفادا رایگان از مراتع و استفادا ارزان قیمت از مزارع پسچر فصل شیردهی بسیار کم میباشد و ارز شیر تولیدي در صورت تبدیل به مشتقات آن نظیر پنیر روغن کشک و غیرا تقریبا به سه برابر افزایش مییابد.
38 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی تعداد و بزغالهها مانی زندا )نرخ تولیدمثلی صفات بزغاله در هر زایش( و میانگین رشد روزانه وزن بدن از ضرایب بزرگترین داراي ماهگی 6 تا شیرگیري اقتصادي در تمام سامانهها و حاالت در بین سامانهها و بیانگر موضوع این میباشند. بررسی مورد حاالت میباشد. بز پرور سامانه در صفات این اهمیت ضرایب اقتصادي این صفات در سامانه سه بار زایش یک بار زایش در سا بزرگتر از سامانه در دو سا میباشد. این در حالیست که صفت نرخ جایگزینی که داراي اثر میباشد در هر دو منفی بر تعداد بزغاله قابل فرو سامانه و در همه حالتها داراي ضریب اقتصادي منفی میباشد. در مقایسه بین دو سامانه پرور ضرایب اقتصادي صفات تولید مثلی و صفات رشد در سامانه نسبت به سامانه یک بار سه بار زایش در دو سا هزینه آن دلیل که میباشد بزرگتر سا در زایش و بیشتر این صفات در سامانه یک بار زایش در سا افزایش تولید بزغاله در سامانه سه بار زایش در سا میباشد. ضریب اقتصادي نرخ جایگزینی در سامانه سه بار زایش در دو سا در مقایسه با سامانه یک بار زایش در سا در حالتهاي مشابه بزرگتر میباشد. که به دلیل کاهش اهمیت جایگزینی یک رأس بزغاله در این سامانه به دلیل تعداد بیشتر بزغاله پرور فرو یافته جهت در سامانه مذکور میباشد. اثر افزایش یا کاهش قیمت گوشت بر ضرایب اقتصادي بیشتر از اثر افزایش یا کاهش هزینه خوراک میباشد که نشان دهندا اهمیت بیشتر افزایش اقتصادي مقدار گوشت قیمت گوشت در سودآوري سامانه میباشد. هزینه خوراک و کاهش قیمت گوشت ضرایب را نسبت به حالت پایه کاهش میدهند اما کاهش ضرایب اقتصادي درحالت کاهش قیمت شدیدتر میباشد. این تغییرات بر صفت نرخ جایگزینی به صورت متفاوتی تاثیر میگذارند و در هر دو حالت باعث افزایش ضریب این صفت میگردند. در این مورد نیز اثر تغییر قیمت گوشت شدیدتر میباشد. اثر کاهش هزینه خوراک و افزایش قیمت گوشت دقیقا برخ ف حالت قبل میباشد. منابع مورد استفاده اسدالهی ص 9191. برآورد ضرایب اقتصادي صفات مهم تولیدي در گوسفند نژاد لري لرستان. مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان لرستان. 11 ص. باقري م سیا زادا ا حافظیان ا نجاتی جوارمی و م طالبی 9199. تعیین ضرایب اقتصادي برخی از صفات مهم در گوسفند لري بختیاري. پژوهش نامه علوم کشاورزي و منابع طبیعی خزر. 99. 7: بوردن رم 9199. مفاهیم اص نژاد. برگردان: پشمی م. انتشارات سروا آواي مسیح. تهران. 197 ص. بینام. سیماي دامپروري اسان لرستان. 9199. سازمان جهاد کشاورزي استان لرستان. معاونت بهبود تولیدات دامی. خالداري م 9117. اصو پرور گوسفند و بز. انتشارات جهاد دانشگاهی. واحد تهران. 167 ص. زندي م ب م مرادي شهر بابک س ر میرایی آشتیانی و ا رشیدي. 9190. برآورد ضرایب اقتصادي در بز مرخز. سومین کنگرا علوم دامی ایران. مشهد. موالیی مقبلی ص ع شادپرور و ا برازندا 9199. بررسی ضریب اقتصادي صفت تولید کرک در مقایسه با سایر صفات تولیدي در بز کرکی رائینی. مجموعه مقاالت همایش ملی الیاف دامی. دانشگاا تبریز. 76-71. وطنخواا م م طالبی و م باقري 9191. مقایسه اهداف اص حی بز سیاا بومی در سیستمهاي مختلا پرورشی: تعیین ضرایب اقتصادي. مجله علوم دامی ایران 911-979. 1: 79 وطنخواا م م طالبی و م باقري 9191. مقایسه اهداف اص حی بز سیاا بومی در سیستمهاي مختلا پرورشی: شناسایی عملکرد صفات و تحلیل هزینه- فایدا. مجله علوم دامی ایران 961-909. 9: 79 وینر ج 9191. اص نژاد دامهاي بومی. برگردان: ادریس م. ع و م. مستاجران. انتشارات ارکان. اصفهان. 911 ص.
علیپور فیاضی و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 32 شماره 4/ سال 2233 34 Abdel Aziz M, 2010. Present status of the world goat populations and their productivity. King Faisal University, Al-Ahsa, Saudi Arabia. Vol. 45 (2): 42-52. Amer PR and Fox GC, 1992. Estimation of economic weight in genetic improvement using neocellasical production theory: an alternativeto rescaling. Anim. Prod. 54: 341-350. Bett RC, Kosgey IS, Bebe BO and Kahi AK, 2007. Breeding goals the Kenya dual purpose goat. II. Estimation of economic values for production and functional traits. Tropical Animal Health production 39: 467-475. Dekkers JCM, 1991. Estimation of economic for dairy cattle breeding goals: bias due suboptimal management polices. Livest. Prod. Sci 29: 131-149. Dekkers JCM, 2001.Economic Aspects of Applied Breeding Programs. Notes for summer short curse, University of Guelph, Hune 9-13. Fernandez-perea MT, Alenda JR, 2004. Economic Weights for a selection index in Avileña purebred beef cattle. Livest. Prod. Sci. 89: 223-233. Gibson JP, 1995. An introduction to the design and economies of animal breeding strategies. University of Guelph. Canada. Gibson JP and Kennedy BW. 1990. The use of constrained selection indices in breeding for economic merit. Theor. Appl. Genet 80: 801-805. Jun C, Yachun W, Yi Z, Dongxia S and Yuan Z, 2009. Estimation of Economic Values for Production and Functional Traits in Chinese Holstein. Journal of Animal and Veterinary Advances 8 (11): 2125-2132. Kosgey IS, Vander Werf BP, Van Arendonk JAM and Baker RL. 2003. Economic values for traits of meat sheep in medium to high production potential areas of the tropic. Small Rumin Res 50: 187-202. Kosgey LS, Van Arendonk JAM and Baker RL. 2001. Breeding objectives for meat sheep in smallholder production systems in the tropics paper. 52 nd Meeting of European association for animal production. Budapest, Hungary, 26-29 August, 2001. Krupova Z, Oracova M, Krupa E and Peskovicova D, 2008. Method for calculating economic weights of important traits in sheep. Slovaki J. Anim. Sci 41: 24-29. Ponzoni RW, 1988. The derivation of economic values combining income and expense in different ways: an example with Australian Merino sheep. J Anim. Breed Genet 105: 143-153. Schaeffer LR, 1993. Linear models and computing strategies in animal breeding. University of Guelph. Ontario. Canada. Smith C, Jaw J and Brascamp EW, 1986. On the derivation of economic weights in livestock production. Anima Prod 43: 545-551.
33 برآورد ضرایب اقتصادي براي صفات مهم تولیدي در بز لري استان لرستان پرورش یافته تحت سامانه روستایی Estimation of economic weights for important economic traits of Lori goat in rural system B Alipour 1, J Fayazi 2*, MT Beigi Nassiri 3 and S Asad allahi 4 Received: May 27, 2013 Accepted: November 27, 2013 1 MSc, Graduated Student, Department of Animal Science, Ramin Agriculture and Natural Resource University of Khuzestan, Iran 2 Asistant Professore, Department of Animal Science, Ramin Agriculture and Natural Resource University of Khuzestan, Iran 3 Associate Professore Department of Animal Science, Ramin Agriculture and Natural Resource University of Khuzestan, Iran 4 Ms Expert, Jahad Keshavarzi Organization, Lorestan province * Coressponding Author E mail: j_fayazi@yahoo.com Absract This study was designed to estimate the economic values for important economic traits of Lori goat in Lorestan. Finally the breeding objectives of this animal were determined. Phenotypic and production data for the study were collected from 6 flocks of goats raised under Lori goat breeding project. The questionnaire was designed and the goat rancher breeders were interviewed too. Statistics on revenues and costs were calculated based on the prices of years 2010-2011, according to mentioned questionnaires. Four traits including litter size, birth survival rates, replacement rates and the amount of milk in a lactation period were examined in this study. Also four growth traits including birth weight, weaning weight, daily growth from weaning to 6 months, and 6 months weight for kids were estimated in this research. A biological-economic model as an overall model and sub models for each of the above traits were designed. The corresponding coefficients for traits were estimated. Finally the production system was also analyzed. Based on this study the relative economic weights for litter size, survival rates, replacement rates and the amount of milk yield measured in two systems (one birth in year and 3 births in two years) were 361.89, 487.37, -1.38, 1, and 591.88, 799.75, -1.03 and 1 respectively. The relative economic weights for birth weight, weaning weight, daily growth from weaning to 6 months and 6 months weight in two mentioned systems were 4.96, 11.92, 92.28, 9.25 and 4.07, 18.97, 157.69 and 15.81 respectively. As a conclusion, the reproductive traits and growth rate have the highest economic coefficient, hence shoul be considered in Lori goat breeding programs under rural system. Keywords: Economic weights, Lori goat, Biological economic model, Reproductive traits