ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΓΕΩΤ.Ε.Ε.) Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΩΤ.Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΕΛΕΓΧΟΥ (Ο.Σ.Δ.Ε.) ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008
2 Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΩΤ.Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΟ ΟΣΔΕ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Διανύουμε την πιό κρίσιμη περίοδο του ΟΣΔΕ. Η ΕΕ αναμένεται να αποφασίσει την μείωση των άμεσων ενισχύσεων και πιθανόν την παράταση του καθεστώτος της επιτήρησης. Η ματαίωση του διεθνούς διαγωνισμού αποκάλυψε ότι ο σχεδιασμός της διαδικασίας υποβολής των αιτήσεων ενιαίας ανίσχυσης δεν μπορεί να απαλλαγεί από αδυναμίες που τον σημάδεψαν στο παρελθόν. Ένα νέο αδιέξοδο φαίνεται να δημιουργείται, με τον κίνδυνο να επιλεγούν λύσεις που ανακυκλώνουν το πρόβλημα. Η διατύπωση του Ελεγκτικού Συνεδρίου της ΕΕ, «Το ΟΣΔΕ όταν εφαρμόζεται σωστά, συνιστά αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου για τον περιορισμό του κινδύνου σφάλματος ή παράτυπων δαπανών. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για την Ελλάδα», χαράσσει μια κόκκινη γραμμή. Από τη μιά, όσοι ικανοποιούνται με τέτοιου είδους «έπαινο» και από την άλλη όσοι θεωρούν ότι αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί, ότι τα μισόλογα τέλειωσαν και ότι η ώρα της αλήθειας έφθασε. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. καταθέτει την πρότασή του. Μιά πρόταση που μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα. Στηρίζεται στη διαφάνεια, στη νομιμότητα, στον αποκλεισμό της δυνατότητας παρατυπιών. Προτείνει ένα σύστημα ανοικτό, λειτουργικό, ανταγωνιστικό, αξιόπιστο και αποτελεσματικό. Ταυτόχρονα καλεί την πολιτεία και τους φορείς σε διάλογο για την εξεύρεση λύσης.
3 Το ΟΣΔΕ στην Ελλάδα : Μιά σύντομη αναφορά Η παρατεινόμενη υστέρηση που παρουσιάζει η χώρα μας στην ικανοποίηση των απαιτήσεων της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, για την ορθή εφαρμογή του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ), έχει προκαλέσει την επιβολή προστίμων ύψους πάνω από 1,1 δις, και από τις αρχές του 2007, την επιβολή του καθεστώτος επιτήρησης. Το Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΑΑ-ΣΓΠ) είναι το βασικότερο εργαλείο αξιοπιστίας για το ΟΣΔΕ και για το λόγο αυτό τα κράτημέλη της ΕΕ δεσμεύτηκαν να το θέσουν σε εφαρμογή από 1-1-2005. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν το έπραξε, παρόλο που ήταν έτοιμο να τεθεί σε λειτουργία από το 2004. Αυτό σημαίνει ότι οι παράγοντες που εμπόδισαν το 2004 την εφαρμογή του ΣΑΑ-ΣΓΠ, συνέχισαν και τα επόμενα χρόνια να ασκούν την επιρροή τους για την μη εφαρμογή του, παρά τις πιέσεις της ΕΕ και τις σοβαρές συνέπειες της μη συμμόρφωσης. Τέσσερα χρόνια μετά και έχοντας εξαντλήσει κάθε περιθώριο αναβολών, οι αρμόδιοι φορείς δεν έχουν δώσει σαφή δείγματα των προθέσεων της χώρας μας, πράγμα που, τον Ιούλιο του 2008, προκάλεσε την αυστηρή προειδοποίηση της Επιτρόπου Γεωργίας της ΕΕ, ότι προτίθεται να κινήσει την διαδικασία για μείωση κατά 10% του συνόλου των ενισχύσεων που καταβάλλονται στην Ελλάδα. Η χώρα μας, με συγκεκριμένο σχέδιο δράσης από τις αρχές του 2007, δεσμεύτηκε να δημιουργήσει αξιόπιστο ΣΑΑ-ΣΓΠ μέχρι την 31 η Δεκεμβρίου 2008. Παρόλο που τα χρονικά περιθώρια που απομένουν μέχρι την εκπνοή της προθεσμίας είναι ελάχιστα, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η χώρα μας μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του σχεδίου δράσης και να βγει από την επιτήρηση ή, αντίθετα, να υποστεί τις κυρώσεις της Ε.Ε. με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον των ενισχύσεων. Το ΟΣΔΕ στην δεκαπενταετή πορεία της εφαρμογής του, χαρακτηρίζεται από παραλήψεις, προχειρότητες, σκοπιμότητες, αδιαφάνεια και συστηματική παραβίαση της Εθνικής και Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στον Ν. 3698/2008 «Ρύθμιση θεμάτων κτηνοτροφίας» δεν δίνουν λύσεις στα προβλήματα αυτά. Απόδειξη των παραπάνω είναι και η απόπειρα ανάθεσης των αιτήσεων ενιαίας ενίσχυσης με διεθνή διαγωνισμό, που κατέληξε στη ματαίωσή του. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε., για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της εξαιρετικά κρίσιμης κατάστασης για την χώρα, επεξεργάσθηκε Πρόταση - Λύση, την οποία καταθέτει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στον αρμόδιο οργανισμό ΟΠΕΚΕΠΕ, στα κόμματα και στις αγροτικές συνεταιριστικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους καλεί να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την εξεύρεση λύσης.
Η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για το ΟΣΔΕ Α. Οι κατευθυντήριες γραμμές 4 Η πρότασή μας έχει σαν γενική αρχή την εξυπηρέτηση του κύριου σκοπού του ΟΣΔΕ που είναι η διαχείριση και ο έλεγχος των καθεστώτων στήριξης, των κανόνων της πολλαπλής συμμόρφωσης, της διαφοροποίησης και της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. στηρίζεται στην αποδοχή πέντε κατευθυντήριων γραμμών. 1 η Διαφάνεια και ενημέρωση. Η ορθή λειτουργία του ΟΣΔΕ στηρίζεται και βασίζεται στην αποτύπωση των πραγματικών στοιχείων, στην διαφάνεια των στοιχείων, στην αξιοπιστία και στην διευκόλυνση των ελέγχων. Το ΥΠΑΑΤ και ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν και να παρέχουν ακριβή αξιόπιστα και τεκμηριωμένα στοιχεία για την διαχείριση των ενισχύσεων και των δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης, στις ελεγκτικές αρχές και τους πολίτες. 2 η Συμμόρφωση με την Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Ελλάδα το σύστημα ΟΣΔΕ δεν εξασφαλίζει την τήρηση της νομιμότητας και της κανονικότητας των πληρωμών των ενισχύσεων. Σημαντικές ανεπάρκειες εντοπίζονται σε πολλούς τομείς, όπως στη διαδικασία των αιτήσεων, στη ποιότητα των επιτοπίων ελέγχων, στη ποιότητα των βάσεων δεδομένων για τα ζώα και ιδιαίτερα στο σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων. Στις διαπιστώσεις της Ε.Ε. πρέπει να προσθέσουμε την συστηματική παραβίαση της Εθνικής Νομοθεσίας όσον αφορά την απευθείας ανάθεση εκτέλεσης εργασιών και τη μεταβίβαση του κόστους των διοικητικών υπηρεσιών υποβολής της ενιαίας αίτησης από το κράτος στον παραγωγό 3 η Αποκλεισμός της δυνατότητας παρατυπιών Ο αποκλεισμός της δυνατότητας παρατυπιών σημαίνει ότι οι ενισχύσεις κατευθύνονται στους πραγματικούς δικαιούχους. Το Ελεγκτικό Συνέδριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων διαπιστώνει ότι «Το ΟΣΔΕ όταν εφαρμόζεται σωστά, συνιστά αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου για τον περιορισμό του κινδύνου σφάλματος ή παράτυπων δαπανών. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για την Ελλάδα». 4 η Ενιαίο σύστημα για όλους τους δικαιούχους ενιαίας ενίσχυσης Στο Νόμο 3698/2008 «Ρύθμιση θεμάτων κτηνοτροφίας και άλλες διατάξεις», περιλαμβάνεται διάταξη (άρθρ. 32, παράγρ. 3) σύμφωνα με την οποία «το κόστος ενεργοποίησης των ατομικών δικαιωμάτων για τους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες από το έτος 2009 θα καλύπτεται από τις πιστώσεις του Κρατικού Προϋπολογισμού, μετά από διεξαγωγή διεθνούς διαγωνισμού».
5 Η παραπάνω διάταξη είναι αόριστη, διότι δεν διευκρινίζει τι περιλαμβάνεται στο κόστος ενεργοποίησης και αποσπασματική, διότι ο διεθνής διαγωνισμός και η δαπάνη ενεργοποίησης των ατομικών δικαιωμάτων αναφέρεται μόνο στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, δηλαδή στο ένα τρίτο περίπου των αιτήσεων ενιαίας ενίσχυσης. 5 η Επιστημονική και τεχνική συνδρομή Η επιστημονική συνδρομή των γεωτεχνικών είναι απαραίτητη στο σχεδιασμό, την εφαρμογή και την υποστήριξη του ΟΣΔΕ. Διασφαλίζει την αξιοπιστία του συστήματος, υποστηρίζει την Αγροτική ανάπτυξη, εξυπηρετεί τις κανονιστικές απαιτήσεις και προστατεύει τη χώρα από την επιβολή κυρώσεων από την Ε.Ε. Η επιστημονική συνδρομή των γεωτεχνικών είναι απαραίτητη στη συμπλήρωση των αιτήσεων ενιαίας ενίσχυσης, προκειμένου ο δικαιούχος να αξιοποιήσει κατά τον καλύτερο τρόπο τις δυνατότητες που του παρέχουν τα διάφορα καθεστώτα ενίσχυσης και τα μέτρα στήριξης και να αποφύγει λάθη και παραλήψεις που πιθανόν να προκαλέσουν μείωση της ενίσχυσης ή να επισύρουν κυρώσεις. Β. Τα σημεία της πρότασης Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. θεωρεί ότι για να δοθεί λύση στο πρόβλημα ΟΣΔΕ πρέπει άμεσα να γίνουν τα ακόλουθα. 1 ο Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΑΑ- ΣΓΠ) Το ΣΑΑ-ΣΓΠ είναι μία ψηφιακή βάση γεωγραφικών και περιγραφικών δεδομένων, με όλα τα αγροτεμάχια που επιδοτούνται και, παράλληλα, ένα κατάλληλο λογισμικό Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος (ΓΠΣ-GIS) το οποίο μπορεί να επεξεργάζεται όλες τις χωρικές (θέση και έκταση αγροτεμαχίου κλπ) και περιγραφικές πληροφορίες (είδος καλλιέργειας, στοιχεία του καλλιεργητή κλπ). Το ΣΑΑ-ΣΓΠ, ως βασικό στοιχείο για την αξιοπιστία του ΟΣΔΕ, πρέπει να παρέχει ασφάλεια, να είναι λειτουργικό, σύγχρονο και αξιοποιήσιμο. Όπως αναφέραμε, η χώρα έχει τη δέσμευση να λειτουργήσει το ΣΑΑ-ΣΓΠ έως τις 31-12-2008. 2 ο Υποβολή των αιτήσεων με πιστοποιημένους φορείς. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει την εφαρμογή του συστήματος υποβολής των αιτήσεων ενιαίας ενίσχυσης μέσω πιστοποιημένων φορέων. Η διαδικασία αυτή, που προβλέπεται στην 264753/10.10.2003 Απόφαση Υπουργού Γεωργίας «Πιστοποίηση φορέων για την συμπλήρωση δηλώσεων ΟΣΔΕ», εγγυάται την αξιοπιστία των καταχωρήσεων και των διορθώσεων και είχε επιλεγεί για να εφαρμοσθεί το 2004, με την λειτουργία του ΣΑΑ-ΣΓΠ.
6 Το σύστημα αυτό λειτουργεί υποστηρικτικά, συμβουλεύει, προστατεύει και διευκολύνει τον δικαιούχο. Το σύστημα αυτό είναι ανοικτό, λειτουργικό, ανταγωνιστικό, αξιόπιστο και αποτελεσματικό. Οι πιστοποιημένοι φορείς διαθέτουν την απαραίτητη επιστημονική κατάρτηση και τεχνογνωσία, την κατάλληλη υποδομή και είναι βέβαιο ότι θα καλύπτουν ολόκληρη τη χώρα με πολλαπλάσια σημεία εισαγωγής στοιχείων, σε σχέση με αυτά που λειτουργούσαν προχειρα και ευκαιριακά μέχρι σήμερα. 3 ο Κάλυψη του κόστους των αιτήσεων της ενιαίας ενίσχυσης. Η κάλυψη του διοικητικού κόστους πρέπει είναι υποχρέωση του κράτους. Σε αυτό περιλαμβάνονται οι προεκτυπωμένες αιτήσεις, τα σχεδιαγράμματα με τις εκτάσεις, τα χαρτογραφικά υπόβαθρα και η εκτέλεση εργασιών εισαγωγής των στοιχείων σε ηλεκτρονικά μέσα, επεξεργασίας και εκτύπωσης. Υποχρέωση του αγρότη είναι να συμπληρώσει με δική του ευθύνη την αίτηση του και να την υποβάλλει. Το κόστος συμπλήρωσης είναι μηδενικό, στην περίπτωση που ο ίδιος ο αγρότης συμπληρώνει την αίτησή του καθώς και στην περίπτωση που δεν υπάρχει σε αυτή καμία μεταβολή σε σχέση με την αίτηση της προηγούμενης χρονιάς. Δημιουργείται κόστος για τον παραγωγό μόνο εφόσον ανατεθεί η συμπλήρωση της αίτησης σε τρίτο και το κόστος αυτό το επιβαρύνεται ο ίδιος. Η λειτουργία του ΣΑΑ-ΣΓΠ και η υποβολή των αιτήσεων με πιστοποιημένους φορείς θα ομαλοποιήσει το σύστημα και δεν θα δημιουργούνται πλέον ζητήματα αξιοπιστίας των καταχωρήσεων και των ελέγχων.