Ευρωβαρόμετρο Οικογενειακών Επιχειρήσεων (στοιχεία Κύπρου)

Ευρωβαρόμετρο Οικογενειακών Επιχειρήσεων (στοιχεία Κύπρου) 6 η Έκδοση 2017 kpmg.com.cy/familybusiness www.europeanfamilybusinesses.eu

Σχετικά με την έρευνα Καλωσορίσατε στην έκτη έκδοση του Ευρωβαρόμετρου Οικογενειακών Επιχειρήσεων του 2017. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Οικογενειακών Επιχειρήσεων (EFB) και η KPMG διεξήγαγαν έρευνα με σκοπό την καταγραφή και ανάλυση των τάσεων στον τομέα των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ευρώπη, αποκαλύπτοντας την εμπιστοσύνη τους για τη μελλοντική προοπτική των επιχειρήσεων τους αλλά και των οικογενειακών δεσμών τους με την επιχείρηση. Παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, διαφαίνεται ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις αισθάνονται αισιόδοξες για το επιχειρηματικό τους μέλλον και σχεδιάζουν να επανεπενδύσουν τα κέρδη τους στις επιχειρήσεις τους αναζητώντας νέες ευκαιρίες που θα τους επιτρέψουν να προωθήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ετήσια έρευνα έλαβε πάνω από 1.100 απαντήσεις από επικεφαλής ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη. Ελπίζουμε να βρείτε αυτή την έρευνα χρήσιμη και ενδιαφέρουσα και να την αξιοποιήσετε διορατικά και επιχειρηματικά, σχεδιάζοντας ένα ισχυρό μέλλον για σας αλλά και για την οικογενειακή σας επιχείρηση. Με περισσότερες από 14 εκατομμύρια οικογενειακές επιχειρήσεις να παρέχουν πάνω από 60 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα στην Ευρώπη, οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι από τα σημαντικότερα γρανάζια κίνησης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σε ορισμένες χώρες, αντιπροσωπεύουν από το 55% μέχρι και το 90% όλων των επιχειρήσεων. Γνωρίζοντας πως διαδραματίζουν ένα τόσο σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία, οι οικογενειακές επιχειρήσεις δρουν συλλογικά για να βεβαιωθούν πως οι κυβερνήσεις τους μπορούν - και πρέπει - να κάνουν περισσότερα για να τις βοηθήσουν να πετύχουν. Καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία απομακρύνεται σταδιακά από την κρίση χρέους του 2008 και δείχνει συνεχή ανάκαμψη, η αισιοδοξία των επικεφαλής των ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων παραμένει σταθερή. Το 71% από αυτούς έδειξε εμπιστοσύνη στις οικονομικές προοπτικές της επιχείρησής του για το επόμενο έτος. Το 2017 αποτέλεσε μια θετική χρονιά για πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις, με την πλειοψηφία να αναφέρει θετικά αποτελέσματα. Ο αυξημένος κύκλος εργασιών αναφέρθηκε από το 57% των ερωτηθέντων, ενώ μόνο το 13% παρουσίασε πτώση. Δημήτρης Σ. Βάκης Διοικητικός Σύμβουλος της KPMG Κύπρου Επικεφαλής Οικογενειακών Επιχειρήσεων Ο Δημήτρης είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της KPMG Κύπρου. Συνέταιρος από το 1991 και υπεύθυνος για μεγάλο αριθμό πελατών της KPMG Κύπρου, εξειδικεύτηκε στις ελεγκτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες καθ όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Έχοντας πληθώρα εμπειριών και γνώσεων σε ότι αφορά τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ο Δημήτρης προΐσταται της πρακτικής και συμβουλευτικής οικογενειακών επιχειρήσεων της KPMG Κύπρου, βοηθώντας τους πελάτες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις διαχειριστικές και επιχειρησιακές τους προκλήσεις. Προσκαλείται τακτικά ως ομιλητής σε συνέδρια και εκδηλώσεις οικογενειακών επιχειρήσεων. Διετέλεσε στο παρελθόν υπεύθυνος για διάφορα τμήματα και υπηρεσίες της KPMG όπως Συμβουλευτικές Υπηρεσίες, Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου, Διαχείρισης Κινδύνων και Υπηρεσίες Πληροφορικής. 2

Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να αναδείξει τα αποτελέσματα της έκτης έκδοσης του Ευρωβαρόμετρου Οικογενειακών Επιχειρήσεων του 2017 σε ότι αφορά την Κύπρο και τις οικογενειακές επιχειρήσεις που έλαβαν μέρος σε αυτή. Στην Κύπρο, η συνεχής επένδυση στην καινοτομία, η έμφαση στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών αλλά και η εστίαση στην πελατο-κεντρική εξυπηρέτηση, απέδωσαν καρπούς για τις κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις. 3

Q1 Πολύ σίγουροι 31% Πώς αισθάνεστε για την προοπτική της οικογενειακής σας επιχείρησης σε οικονομικό επίπεδο για τους επόμενους 12 μήνες; 25% 6% Ουδέτεροι Αρνητικοί Σίγουροι 35% 4% Πολύ Αρνητικοί Πηγή: European Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017 4

Q2 Ποια είναι τα κύρια θέματα που αντιμετωπίζει η οικογενειακή σας επιχείρηση σήμερα; Αλλαγές στη νομοθεσία/ κανονιστικό πλαίσιο Άλλο Ασταθές νόμισμα 10% 8% 4% 47% Αυξημένος ανταγωνισμός 33% Πόλεμος για απόκτηση ταλέντων / πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού 26% Μειωμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση 26% Αυξημένο κόστος εργατικού δυναμικού Αύξηση ενεργειακού κόστους 10% 25% Πτώση στην κερδοφορία Σημείωση: Χωρίς απάντηση: 4% Πηγή: European Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017. Αυξημένη φορολογία 12% 18% 22% Πτώση του κύκλου εργασιών Πολιτική αβεβαιότητα 5

Q3 Έχει σε εφαρμογή η επιχείρησή σας τους ακόλουθους μηχανισμούς και πρακτικές; Επίσημο Διοικητικό Συμβούλιο (BoD) 37% Συμφωνία μετόχων 26% Πολιτική για την επιλογή, την αμοιβή και την προώθηση των στελεχών εκτός οικογένειας 30% 24% Σχέδιο διαδοχής για άλλες θέσεις ανώτατων στελεχών 22% 18% Πολιτική για την επιλογή, την αμοιβή και την προώθηση των στελεχών εκτός οικογένειας 18% 16% Σχέδιο διαδοχής για τον CEO Πλάνο περιουσίας για μέλη της οικογενείας που έχουν συμφέροντα στην επιχείρηση 16% 14% 10% Σημείωση: Χωρίς απάντηση: 24% Πηγή: Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017 Οικογενειακό Συμβούλιο Διαδικασίες για την υποδοχή, εκπαίδευση και την ένταξη των μελών της οικογένειας στην οικογενειακή επιχείρηση Οικογενειακό καταστατικό ή κώδικα δεοντολογίας Επίσημη Συμβουλευτική Επιτροπή 6

Q4 Εξετάζετε κάποιες από τις ακόλουθες στρατηγικές για την οικογενειακή σας επιχείρηση μέσα στους επόμενους 12 μήνες; Mεταβίβαση της διοίκησης/ ιδιοκτησίας/ διακυβέρνησης της επιχείρησης στην επόμενη γενιά Πώληση της επιχείρησης σε τρίτους Mεταβίβαση της ιδιοκτησίας της επιχείρησης στην επόμενη γενιά Διορισμός στελέχους εκτός οικογένειας ως CEO διατηρώντας ταυτόχρονα την ιδιοκτησία/έλεγχο μέσα στην οικογένεια Mεταβίβαση της διακυβέρνησης (απόλυτος έλεγχος) της επιχείρησης στην επόμενη γενιά Πώληση της επιχείρησης σε υπάρχοντες υπαλλήλους Πώληση της επιχείρησης σε ένα άλλο μέλος της οικογένειας Εισαγωγή σε χρηματιστήριο 22% 14% 14% 8% 8% 2% 2% 2% Σημείωση: Χωρίς απάντηση: 59% Προετοιμασία και κατάρτιση διαδόχου πριν τη διαδοχή 73% 22% 2% 0% 2% Πηγή: Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017 Πολύ σημαντική Σημαντική Λιγότερο σημαντική Καθόλου σημαντική Χωρίς απάντηση 7

Q5 71% Αύξηση κύκλου εργασιών 22% Προσέλκυση νέων ταλέντων 22% Μετακίνηση προς/εξαγωγές σε νέες αγορές Ποιες είναι οι προτεραιότητες της οικογενειακής σας επιχείρησης για τα επόμενα 2 έτη; Σημείωση: Χωρίς απάντηση: 2% Πηγή: Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017 57% Αύξηση κερδοφορίας 30% Έμφαση στην καινοτομία 26% Διαφοροποίηση σε νέα προϊόντα/ υπηρεσίες 20% Επιμόρφωση και εκπαίδευση προσωπικού 8

Q6 Χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές 30% 31% Ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση Ποιες από τις ακόλουθες αλλαγές ή/και βελτιώσεις θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις προοπτικές ανάπτυξης της επιχείρησής σας; Μείωση του εργατικού κόστους (εκτός μισθοδοσίας) Κρατική χρηματοδότηση ρίσκου 22% 28% 28% 24% Ανάπτυξη υποδομών Βελτιώσεις στην επιμόρφωση και εκπαίδευση Ευνοϊκές φορολογικές και διοικητικές ρυθμίσεις για τη μεταβίβαση της οικογενειακής επιχείρησης από γενιά σε γενιά 18% 22% Μείωση του διοικητικού φόρτου Σημείωση: Χωρίς απάντηση: 2% Πηγή: Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017 Απλούστευση φορολογικών κανόνων 12% 18% Πιο ευέλικτη εργατική νομοθεσία 9

Q7 Ποια είναι η προτίμησή σας για το μέλλον της Ευρώπης; Πηγή: Family Business Barometer, Sixth Edition, KPMG International, 2017. 10

Προφίλ ερωτηθέντων Ποια γενεά της οικογένειας σας διοικεί αυτή τη στιγμή την επιχείρηση Σε σχέση με την ιδιοκτησία 1η γενεά 55% Σε ότι αφορά τη δομή της ιδιοκτησίας της επιχείρησης Ποιο είναι το ποσοστό της ιδιοκτησίας που ανήκει στην οικογένεια; 100% 69% Πόσο διάστημα λειτουργεί η επιχείρηση με οικογενειακή ιδιοκτησία; Λιγότερο από 20 χρόνια 18% Κατά προσέγγιση, πόσους ανθρώπους απασχολείτε (ισοδύναμο πλήρως απασχολουμένων); Λιγότερο από 50 69% 2η ή 3η γενεά 37% 4η και πλέον γενεά 6% Σε σχέση με τη διακυβέρνηση 25% 49% 6% Χαμηλότερο από 25% 0% 50% 99% 22% Είναι η οικογενειακή σας επιχείρηση 20 50 χρόνια 59% Περισσότερο από 50 χρόνια 20% Ποιος είναι κατά προσέγγιση ο ετήσιος κύκλος εργασιών της επιχείρησής σας; Είστε 50 249 18% 250 1000 2% Περισσότερους από 1000 8% 1η γενεά 45% Εισηγμένη 14% Λιγότερο από 10εκ. 71% Μέλος εκτός οικογένειας 10% 2η ή 3η γενεά 45% Μεταξύ 10εκ. και 50εκ. 12% 4η και πλέον γενεά 6% Μη εισηγμένη/ ιδιωτική 76% Μεταξύ 50εκ. και 200εκ. 10% Περισσότερο από 200εκ. 4% Οικογενειακό Μέλος 88% 11

Πιστεύουμε ότι αυτά τα αποτελέσματα έχουν αποτυπώσει μια ενδελεχή εικόνα της κυπριακής οικογενειακής επιχειρηματικής κοινότητας σήμερα. Εάν επιθυμείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έρευνα, επικοινωνήστε μαζί μας. H KPMG και η Ευρωπαϊκή Αρχή Οικογενειακών Επιχειρήσεων (EFB) προσβλέπουν στη συνέχιση αυτού του έργου και στην περαιτέρω προβολή αυτού του κρίσιμου τομέα για την Ευρώπη. Ελπίζουμε ότι θα συνεχίσετε να συμβάλλετε στην έρευνα μας. Ευχαριστούμε. Ireland Belgium Luxembourg Germany Switzerland United Kingdom Netherlands Finland Estonia Austria Croatia Poland Czech Republic Slovakia Romania Έχουν αναλυθεί απαντήσεις από τις ακόλουθες χώρες: Αυστρία Φινλανδία Πολωνία Βέλγιο Γαλλία Πορτογαλία Βουλγαρία Γερμανία Ρουμανία Κροατία Ελλάδα Σερβία Κύπρος Ιρλανδία Σλοβακία Τσεχία Ιταλία Ισπανία Δανία Λουξεμβούργο Ελβετία Εσθονία Μάλτα Τουρκία Ολλανδία Ηνωμένο Βασίλειο France Serbia Bulgaria Spain Italy Portugal Greece Turkey Malta Cyprus 12

Λίγα λόγια για την EFB Η Ευρωπαϊκή Αρχή Οικογενειακών Επιχειρήσεων (EFB) είναι η ευρωπαϊκή ομοσπονδία εθνικών συλλόγων που εκπροσωπεί μακροχρόνιες οικογενειακές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων μικρομεσαίων και μεγαλύτερων εταιρειών. Λίγα λόγια για την KPMG Το πάθος, είναι αυτό που οδηγεί τους επιχειρηματίες, τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τις ταχέως αναπτυσσόμενες εταιρείες. Είναι επίσης αυτό που εμπνέει τους συμβούλους της KPMG για να σας βοηθήσουν να φτάσετε στην επιτυχία. KPMG Global Center of Excellence για τις Οικογενειακές Επιχειρήσεις Από την αίθουσα συνεδριάσεων μέχρι το τραπέζι της κουζίνας, οι σύμβουλοι της KPMG για τις οικογενειακές επιχειρήσεις μοιράζονται πρακτικές συμβουλές και προσφέρουν έμπειρη καθοδήγηση για να σας οδηγήσουν στην επιτυχία. Η Αρχή δημιουργήθηκε το 1997 και αντιπροσωπεύει 1 τρισεκατομμύριο ευρώ σε συνολικό κύκλο εργασιών, ποσοστό 9% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Η αποστολή της EFB είναι να ασκεί πιέσεις για πολιτικές που αναγνωρίζουν τη θεμελιώδη συμβολή των οικογενειακών επιχειρήσεων στην ευρωπαϊκή οικονομία και δημιουργούν ίσους όρους ανταγωνισμού σε σύγκριση με άλλους τύπους επιχειρήσεων. Επισκεφθείτε: www.europeanfamilybusinesses.eu Οι σύμβουλοι της KPMG ανά το παγκόσμιο είναι αφοσιωμένοι στο να δουλεύουν με επιχειρήσεις όπως οι δικές σας. Καταλαβαίνουμε τι είναι σημαντικό για εσάς και τι μπορεί να σας βοηθήσει στο να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις σας ανεξάρτητα από το μέγεθος ή τον τομέα δραστηριοποίησης της επιχείρησής σας. Αποκτήστε πρόσβαση στις πηγές της KPMG ανά το παγκόσμιο μέσω ενός αξιόπιστου συμβούλου για την εταιρεία σας μια τοπική επαφή με παγκόσμια εμβέλεια. Επισκεφθείτε: www.kpmg.com Για να υποστηρίξει τις ειδικές ανάγκες των οικογενειακών επιχειρήσεων, η KPMG συντονίζεται με ένα παγκόσμιο δίκτυο εταιρειών-μελών, αφιερωμένο στην παροχή σχετικών πληροφοριών και συμβουλών σε οικογενειακές επιχειρήσεις. Κατανοούμε ότι η φύση μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι εγγενώς διαφορετική από μια μη οικογενειακή επιχείρηση και απαιτεί μια προσέγγιση που να λαμβάνει υπόψη την οικογενειακή συνιστώσα. Επισκεφθείτε: www.kpmg.com.cy/familybusiness 13

Επικοινωνήστε μαζί μας Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις, επικοινωνήστε μαζί μας: Cyprus Demetris Vakis Partner, Head of Family Business KPMG in Cyprus T:+357 22 209 301 E: dvakis@kpmg.com Europe Jonathan Lavender Global Chairman, KPMG Enterprise, Global Head, KPMG Enterprise Family Business, KPMG International Partner, KPMG in Israel T: +972 (3) 684 8716 E: jonathanlavender@kpmg.com Jesus Casado EFB Secretary General European Family Businesses (EFB) T: +34 915 230 450 E: jcasado@europeanfamilybusinesses.eu 14

2017 KPMG Limited, a Cyprus limited liability company and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative ( KPMG International ), a Swiss entity. All rights reserved. KPMG and the KPMG logo are registered trademarks of KPMG International Cooperative ("KPMG International") a Swiss entity. kpmg.com.cy The information contained herein is of a general nature and is not intended to address the circumstances of any particular individual or entity. Although we endeavor to provide accurate and timely information, there can be no guarantee that such information is accurate as of the date it is received or that it will continue to be accurate in the future. No one should act upon such information without appropriate professional advice after a thorough examination of the particular situation. The views and opinions expressed herein are those of the author and do not necessarily represent the views and opinions of KPMG International Cooperative ( KPMG International ) or KPMG member firms.