Γνωρίστε τα δικαιώματά σας ως προς την ενημέρωση για τις ποινικές κατηγορίες

Γνωρίστε τα δικαιώματά σας ως προς την ενημέρωση για τις ποινικές κατηγορίες GRACE MULVEY & SINÉAD SKELLY

Συντονιστής του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τα Δικαιώματα JUSTICIA είναι το Ιρλανδικό Συμβούλιο για τις Πολιτικές Ελευθερίες 9-13 Blackhall Place Dublin 7 Ιρλανδία Tηλ. +353 1 799 4504 Φαξ +353 1 799 4512 Email info@eujusticia.net www.eujusticia.net 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΛΕΞΕΙΣ- ΚΛΕΙΔΙΑ 4 2 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 11 3 ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ; 13 1 ΠΡΟΤΑΣΗ 13 2 ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 14 3 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 14 4 ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 15 5 ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 15 6 ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ 16 4 Ο ΟΔΗΓΟΣ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ 5 ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ 17 20 6 Η ΟΔΗΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ 22 A. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ 22 B. ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 Γ. ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΣΥΛΛΗΨΗΣ Η / ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ 24 Δ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 27 E. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ 27 ΣΤ. ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΜΗ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΤΗΣ ΑΡΝΗΣΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ 29 Ζ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΤΑΛΜΑ ΣΥΛΛΗΨΗΣ 29 H. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 30 7 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΠΑΦΕΣ 34 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 38 40

1 ΛΕΞΕΙΣ- ΚΛΕΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΣ Άτομο στο οποίο έχουν απαγγελθεί επισήμως κατηγορίες από τον εισαγγελέα για ένα έγκλημα, για το οποίο, ωστόσο, δεν έχει ακόμη εκδοθεί κρίση ή απόφαση δικαστηρίου. ΨΗΦΙΣΗ Όταν μια Οδηγία γίνεται νόμος. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Προσάρτηση κειμένου στο κυρίως έγγραφο. ΕΦΕΣΗ Αμφισβήτηση της απόφασης ενός δικαστηρίου χαμηλότερου βαθμού ενώπιον ενός δικαστηρίου υψηλότερου βαθμού. ΕΦΕΤΕΙΟ Το δικαστήριο υψηλότερου βαθμού ενώπιον του οποίου μπορεί να αμφισβητηθεί η απόφαση ενός δικαστηρίου χαμηλότερου βαθμού. ΥΠΟΘΕΣΗ Μια νομική διαφορά μεταξύ δύο μερών (φυσικών ή νομικών προσώπων) που επιλύεται από ένα δικαστήριο ή μέσω κάποιας άλλης νομικής διαδικασίας. ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ Περιγραφή της προσέγγισης της ΕΕ σε συγκεκριμένα θέματα ή ορισμένα ζητήματα γεωγραφικού χαρακτήρα. Τα Κράτη Μέλη πρέπει να τροποποιούν τις εθνικές πολιτικές τους έτσι ώστε αυτές να αντανακλούν τις κοινές θέσεις. ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ Μια διαδικασία οριστικής λήψης αποφάσεων που δρομολογείται όταν το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν εγκρίνει όλες τις τροποποιήσεις που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στόχος της είναι η υιοθέτηση ενός κοινού κειμένου ή η επίτευξη συμβιβασμού σχετικά με τις τροποποιήσεις ώστε στη συνέχεια να μπορεί να εγκριθεί από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Βλ. επίσης «Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». 4

ΠΡΟΞΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Οι υπάλληλοι που διορίζονται από μία κυβέρνηση για να ζήσουν και να εργαστούν σε μία ξένη χώρα όπου θα εκπροσωπούν τη δική τους χώρα και θα παρέχουν βοήθεια στους συμπατριώτες τους εκεί. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Το θεσμικό όργανο της ΕΕ που αποτελείται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων των Κρατών Μελών, δηλ. τους υπουργούς κάθε Κράτους Μέλους με αρμοδιότητα σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Πρόκειται για βασικό όργανο λήψης αποφάσεων στη νομοθετική διαδικασία μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Βλ. επίσης «Κράτη Μέλη» και «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκδικάζει υποθέσεις μεταξύ Κρατών Μελών και θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φυσικά πρόσωπα, εταιρείες ή οργανισμοί/ οργανώσεις μπορούν επίσης να φέρουν μια υπόθεση προς εκδίκαση ενώπιον του δικαστηρίου εφόσον πιστεύουν ότι τα δικαιώματά τους παραβιάστηκαν από ένα όργανο της ΕΕ. Το Δικαστήριο διασφαλίζει ότι το δίκαιο της ΕΕ εφαρμόζεται κατά τον ίδιο τρόπο σε όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βλ. επίσης «Κράτος Μέλος». ΠΟΙΝΙΚΟ ΑΔΙΚΗΜΑ Μια πράξη ή παράλειψη που προβλέπεται από την ποινική νομοθεσία μιας χώρας, η παράβαση της οποίας μπορεί να οδηγήσει σε καταδίκη. ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Το δίκαιο που διέπει μια ποινική υπόθεση από τη στιγμή που ξεκινά η έρευνα της υπόθεσης μέχρι την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας. ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Σειρά νομικών ενεργειών που δρομολογούνται μετά τη διάπραξη ενός ποινικού αδικήματος. ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Όπου ένα έγκλημα λαμβάνει χώρα σε περισσότερες από μια χώρες ή όπου ένα ποινικό αδίκημα διαπράττεται σε μια χώρα αλλά ο κατηγορούμενος ή ο ύποπτος δεν βρίσκεται πλέον σε αυτήν τη χώρα ή όπου οι συνέπειες του ποινικού αδικήματος εμφανίζονται και πέρα από τη χώρα στην οποία διαπράχθηκε το ποινικό αδίκημα. Βλ. επίσης «Ποινικό αδίκημα». ΚΡΑΤΗΣΗ Κράτηση σε ασφαλές μέρος από υπαλλήλους των αρχών επιβολής του νόμου. ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ/ΚΡΑΤΗΣΗ Υποχρέωση παραμονής με τους υπαλλήλους των αρχών επιβολής του νόμου. 5

ΟΔΗΓΙΑ Ένας νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεσμεύει τα Κράτη Μέλη. Μια Οδηγία μπορεί να παρέχει δικαιώματα στους πολίτες της ΕΕ τα οποία μπορούν να επιβάλλονται από τα δικαστήρια των Κρατών Μελών της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί, επίσης, να κινήσει τη διαδικασία επί παραβάσει κατά ενός Κράτους Μέλους για μη εφαρμογή μιας Οδηγίας από το τελευταίο. Βλ. επίσης «Διαδικασία επί παραβάσει», «Κράτος Μέλος» και «Ευρωπαϊκή Επιτροπή». ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Το εθνικό δίκαιο μιας χώρας. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΤΑΛΜΑ ΣΥΛΛΗΨΗΣ Ένα ένταλμα σύλληψης το οποίο ισχύει σε όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χρησιμοποιείται όταν ένα Κράτος Μέλος επιδιώκει την επιστροφή ενός ύποπτου ή καταδικασθέντος ατόμου από ένα άλλο Κράτος Μέλος. Βλ. επίσης «Έκδοση» και «Κράτος Μέλος». ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (ΕΔΑΔ) Το δικαστήριο που εκδικάζει υποθέσεις από άτομα των οποίων έχουν θιγεί τα δικαιώματα βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Βλ. «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα». ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Η διεθνής συμφωνία για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τον καθορισμό των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που πρέπει να απολαμβάνει κάθε άνθρωπος ο οποίος ζει στην επικράτεια των κρατών που έχουν συμφωνήσει ότι θα δεσμεύονται από αυτή. Οι χώρες που την έχουν υπογράψει υπόσχονται να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες κάθε ανθρώπου. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Το όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εκπροσωπεί τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υποβάλλει καινούργια νομοθεσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και διασφαλίζει ότι τα Κράτη Μέλη εφαρμόζουν ορθά το δίκαιο της ΕΕ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Το Κοινοβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεργάζεται με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την άσκηση της νομοθετικής λειτουργίας του. ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ Η χώρα που εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης επειδή είναι η χώρα όπου βρίσκεται επί του παρόντος το ύποπτο ή καταδικασθέν άτομο. Βλ. επίσης «Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης» και «Κράτος Μέλος». 6

ΕΚΔΟΣΗ Σύστημα όπου μια χώρα παραδίδει ένα ύποπτο ή καταδικασθέν άτομο αν ζητείται σε μια άλλη χώρα για να δικαστεί, να του απαγγελθεί ποινή ή να εκτίσει την ποινή του. Βλ. επίσης «Ύποπτος». ΑΠΟΦΑΣΗ- ΠΛΑΙΣΙΟ Καθοδήγηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση προς τα Κράτη Μέλη. Οι Αποφάσεις- Πλαίσιο δεν παρέχουν δικαιώματα στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χρησιμοποιούνται μόνο σε ορισμένα θέματα ποινικής δικαιοσύνης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να κινήσει τη διαδικασία επί παραβάσει κατά ενός Κράτους Μέλους για μη εφαρμογή μιας Απόφασης- Πλαίσιο από το τελευταίο. Βλ. επίσης «Ευρωπαϊκή Επιτροπή», «Διαδικασία επί παραβάσει» και «Κράτος Μέλος». ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η εφαρμογή ενός νόμου. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙ ΠΑΡΑΒΑΣΕΙ Η νομική διαδικασία που μπορεί να κινήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά ενός Κράτους Μέλους εάν θεωρεί ότι το Κράτος Μέλος δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βλ. επίσης «Κράτος Μέλος» και «Ευρωπαϊκή Επιτροπή». ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Ένας δικαστικός έλεγχος μπορεί να λάβει τρεις μορφές: (1) Τον έλεγχο από ένα δικαστήριο των ενεργειών ενός κυβερνητικού υπαλλήλου ή οργάνου. (2) Επαναξιολόγηση των ενεργειών ενός νομίμως ορισθέντος ατόμου ή οργάνου. (3) Εκ νέου εξέταση από δευτεροβάθμιο δικαστήριο της απόφασης ενός πρωτοβάθμιου δικαστηρίου. Βλ. επίσης «Δευτεροβάθμιο δικαστήριο». ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Μια αρχή που ερμηνεύει και εφαρμόζει τη νομοθεσία. ΝΟΜΙΚΗ ΑΡΩΓΗ Η παροχή δικηγόρου που πληρώνεται από το κράτος σε έναν κατηγορούμενο ή ύποπτο που αδυνατεί να πληρώσει τον δικηγόρο του. Βλ. επίσης «Κατηγορούμενος» και «Ύποπτος». ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Νόμοι που έχουν ψηφιστεί από ένα εθνικό κοινοβούλιο. 7

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Το σχέδιο ενός νομοθετήματος που ψηφίζεται και τροποποιείται από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφού περάσει από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας και εγκριθεί, η νομοθετική πρόταση γίνεται Οδηγία. Βλ. επίσης «Συνήθης νομοθετική διαδικασία» και «Οδηγία». ΕΓΓΡΑΦΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Έγγραφο διατυπωμένο σε απλή γλώσσα που περιέχει πληροφορίες σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα ενός υπό κράτηση υπόπτου ή κατηγορουμένου. Πρέπει να δίνεται στον ύποπτο ή τον κατηγορούμενο από τη στιγμή της σύλληψης. Βλ. επίσης «Στέρηση της ελευθερίας/κράτηση», «Δικονομικά δικαιώματα», «Ύποπτος» και «Κατηγορούμενος». ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Αποδείξεις που είναι σχετικές με την υπόθεση και δύνανται να επηρεάσουν την έκβαση της δίκης. ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ Έγγραφα που είναι σχετικά και σημαντικά για την υπόθεση. ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΕΣ Οι Ευρωβουλευτές ή Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι οι άμεσα εκλεγμένοι εκπρόσωποι των Κρατών Μελών της ΕΕ. Βλ. επίσης «Κράτος Μέλος». ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ Μια χώρα που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Εκδίδεται κάθε εργάσιμη ημέρα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενημερώνει τα Κράτη Μέλη για τη νεοεκδοθείσα νομοθεσία της ΕΕ, καθώς και για πληροφορίες και ανακοινώσεις της ΕΕ. Μια οδηγία είναι δεσμευτική μόνο εφόσον δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βλ. επίσης «Οδηγία» και «Κράτος Μέλος». ΣΥΝΗΘΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η κύρια νομοθετική διαδικασία στο πλαίσιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Πρόκειται για τη διεργασία μέσω της οποίας μια Οδηγία διοχετεύεται στα όργανα της ΕΕ, ψηφίζεται, τροποποιείται και τελικά υπογράφεται για να μετατραπεί σε νόμο. Βλ. επίσης «Οδηγία». 8

ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ Μεγάλες μηνιαίες συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου οι οποίες συγκεντρώνουν όλους τους Ευρωβουλευτές, τις Επιτροπές και τις πολιτικές ομάδες του Κοινοβουλίου που παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους επί μιας νομοθετικής πρότασης. Οι Ευρωβουλευτές συζητούν τη νομοθετική πρόταση και ψηφίζουν επί τροποποιήσεων. Βλ. επίσης «Ευρωβουλευτές» και «Νομοθετική Πρόταση». ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Τα δικαιώματα που έχει ένας κατηγορούμενος ή ύποπτος στο πλαίσιο του συστήματος της ποινικής δικαιοσύνης, από τη στιγμή που ξεκινά η έρευνα της υπόθεσης μέχρι την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας. Βλ. επίσης «Κατηγορούμενος» και «Ύποπτος». ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Το Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που είναι υπεύθυνο για την προετοιμασία μιας έκθεσης σχετικά με μια νομοθετική πρόταση. Βλ. επίσης «Ευρωβουλευτές». ΣΚΕΠΤΙΚΟ Εναρκτήριες δηλώσεις αναφορικά με μια Οδηγία. Βλ. επίσης «Οδηγία». ΥΠΟΠΤΟΣ Άτομο το οποίο ο εισαγγελέας θεωρεί ότι έχει διαπράξει έγκλημα, ωστόσο, δεν του έχουν απαγγελθεί επίσημα κατηγορίες. ΣΟΥΗΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Σχέδιο δράσης που περιγράφει τα μέτρα για την προώθηση της προστασίας των υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες, σε ισότιμη βάση, σε όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βλ. επίσης «Κατηγορούμενος», «Ύποπτος» και «Κράτος Μέλος». ΜΕΤΑΦΟΡΑ Όταν τα Κράτη Μέλη προσαρμόζουν το εσωτερικό τους δίκαιο για να θέσουν σε ισχύ μια ευρωπαϊκή νομοθετική πράξη στη χώρα τους. Βλ. επίσης «Κράτος Μέλος». ΣΥΝΘΗΚΗ Μια διεθνής νομική συμφωνία μεταξύ χωρών. 9

ΤΡΙΜΕΡΕΙΣ ΔΙΑΛΟΓΟΙ Ανεπίσημες συναντήσεις μεταξύ εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής κατά τη διάρκεια των οποίων προσπαθούν να επιτύχουν συμφωνία ως προς ένα πακέτο τροποποιήσεων για μια νομοθετική πρόταση. Βλ. επίσης «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και «Νομοθετική πρόταση». 10

2 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Επί του παρόντος, το ποινικό δίκαιο και η ποινική δικονομία διαφέρουν σημαντικά από το ένα Κράτος Μέλος στο άλλο. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα των κατηγορουμένων και των υπόπτων κατά τις ποινικές διαδικασίες διαφέρουν επίσης σημαντικά από το ένα Κράτος Μέλος στο άλλο. Είναι σημαντικό να υπάρχουν τα ίδια δικαιώματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο λόγω της μετακίνησης των Ευρωπαίων πολιτών εντός της ΕΕ για να ζήσουν, να εργαστούν, να σπουδάσουν ή να κάνουν διακοπές αλλά, επίσης, λόγω της αύξησης της διασυνοριακής εγκληματικότητας μεταξύ των Κρατών Μελών. Αποφασίστηκε ότι ο καλύτερος τρόπος για τον καθορισμό ελάχιστων προτύπων σε σχέση με την προστασία των δικαιωμάτων αυτών ήταν μια σειρά βημάτων, μέσω της εφαρμογής του «Σουηδικού Χάρτη Πορείας», ο οποίος έχει ως στόχο να εξομοιώσει σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση τα δικαιώματα των κατηγορουμένων και των υπόπτων στις ποινικές διαδικασίες. Βλ. επίσης το «Γενικό πλαίσιο της Οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών» για περισσότερες πληροφορίες. Το πακέτο αυτό περιγράφει το δεύτερο μέτρο του «Σουηδικού Χάρτη Πορείας», δηλ. την Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Περιγράφει λεπτομερώς τις πληροφορίες τις οποίες έχει δικαίωμα να λαμβάνει ένας κατηγορούμενος και ένας ύποπτος καθ' όλη τη διάρκεια των ποινικών διαδικασιών, από το στάδιο της έρευνας έως την οριστική απόφαση σχετικά με το αν ο κατηγορούμενος ή ο ύποπτος διέπραξε τελικά το εν λόγω έγκλημα. Το πακέτο αυτό περιγράφει επίσης τη μορφή που θα πρέπει να έχουν οι πληροφορίες αυτές. 11

Το παρόν εγχειρίδιο είναι το πρώτο από μια νέα σειρά εκδόσεων με τίτλο Know Your Rights Guide σε σχέση με το πεδίο της ποινικής δικαιοσύνης της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τα Δικαιώματα JUSTICIA είναι ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο που αποτελείται επί του παρόντος από 11 οργανώσεις- μέλη: τη Βουλγαρική Επιτροπή επιτήρησης των συμφωνιών του Ελσίνκι, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Ανθρώπινα και Συνταγματικά Δικαιώματα (Γερμανία), το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, το Ίδρυμα επιτήρησης των συμφωνιών του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Πολωνία), το Ίδρυμα Ελέγχου της Τήρησης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Λιθουανία), την Ουγγρική Ένωση για τις Πολιτικές Ελευθερίες, το Ιρλανδικό Συμβούλιο για τις Πολιτικές Ελευθερίες, το Λεττονικό Κέντρο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, την Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Τσεχία), την Πρωτοβουλία της Ανοιχτής Κοινωνίας για Δικαιοσύνη (Ουγγαρία) και την οργάνωση Statewatch (Ηνωμένο Βασίλειο). Το Δίκτυο εργάζεται για να βελτιώσει τα δικαιώματα όλων των Ευρωπαίων πολιτών που συμμετέχουν στις διαδικασίες της ποινικής δικαιοσύνης στα Κράτη Μέλη. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τον ιστότοπό μας στη διεύθυνση www.eujusticia.net. Επίσης, ανατρέξτε στη σελίδα «Χρήσιμες επαφές» του παρόντος εγχειριδίου για τα στοιχεία επικοινωνίας κάθε οργάνωσης- εταίρου του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τα Δικαιώματα JUSTICIA. Σημειώσατε, επίσης, ότι όταν το εγχειρίδιο αναφέρεται στο «Κράτος Μέλος σας», αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ως «στο Κράτος Μέλος όπου ανακρίνεστε» ή «στο Κράτος Μέλος όπου κρατείστε ή συλληφθήκατε» (ανάλογα με την ενότητα του εγχειριδίου). 12

3 ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ; Η Οδηγία είναι ένα ευρωπαϊκό νομοθέτημα που θεσπίζει νομικές υποχρεώσεις για τα Κράτη Μέλη της ΕΕ. Η Οδηγία ξεκινά ως νομοθετική πρόταση ή ως πρόταση Οδηγίας η οποία ψηφίζεται και τροποποιείται στο πλαίσιο μιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποκαλείται «συνήθης νομοθετική διαδικασία». Σε αυτήν τη διαδικασία, ζητείται από το άμεσα εκλεγμένο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των 27 1 Κρατών Μελών της ΕΕ) να εγκρίνει ένα σχέδιο νόμου. Η «συνήθης νομοθετική διαδικασία» αναφέρεται στη διαδικασία με την οποία μια Οδηγία διοχετεύεται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, ψηφίζεται ή τροποποιείται και τελικά υπογράφεται για να μετατραπεί σε νόμο. Τα βήματα αυτής της διαδικασίας αναφέρονται στη συνέχεια: 1 ΠΡΟΤΑΣΗ Συνήθως, η νομοθετική πρόταση υποβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό συμβαίνει συχνά μετά από μια διαδικασία διαβούλευσης με ειδικούς του τομέα. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί επίσης να προτείνει νομοθεσία και, στην περίπτωση του τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, η πρόταση μπορεί να προέρχεται είτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε από το ένα τέταρτο των Κρατών Μελών. Η πρόταση δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποστέλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στα εθνικά κοινοβούλια. 1 28 Κράτη Μέλη περιλαμβανομένης της Κροατίας που αναμένεται να ενταχθεί την 1η Ιουλίου 2013. 13

2 ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Όταν η νομοθετική πρόταση αποστέλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Κοινοβούλιο υιοθετεί μια αρχική θέση. Στη συνέχεια, η πρόταση ανατίθεται σε μια κοινοβουλευτική επιτροπή του αρμόδιου τομέα (π.χ. στην περίπτωση της Οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, ο φάκελος ανατέθηκε στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων). Ορίζεται ένας εισηγητής που θα συντάξει ένα σχέδιο έκθεσης για συζήτηση στις πολιτικές ομάδες του Κοινοβουλίου. Στη συνέχεια, η Οδηγία συζητείται στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στις συνεδριάσεις της ολομέλειας συγκεντρώνονται όλοι οι Ευρωβουλευτές, οι επιτροπές και οι πολιτικές ομάδες για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους επί της νομοθετικής πρότασης. Οι Ευρωβουλευτές συζητούν το νομοθέτημα και ψηφίζουν επί των τροποποιήσεων. Στην ολομέλεια, το Κοινοβούλιο υιοθετεί τη θέση του επί της νομοθετικής πρότασης με απλή πλειοψηφία. Η θέση αυτή ενδέχεται να περιέχει τροποποιήσεις επί της αρχικής νομοθετικής πρότασης. Εάν η θέση του Κοινοβουλίου δεν περιέχει καμία τροποποίηση και εάν το Συμβούλιο έχει κάνει επίσης δεκτή την αρχική πρόταση, η νομοθετική πρόταση μπορεί να εγκριθεί σε αυτό το στάδιο. 3 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σε αυτό το στάδιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να μεταβάλει τη νομοθετική της πρόταση έτσι ώστε να ενσωματώσει τροποποιήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πιστεύεται ότι θα βελτιώσουν την πρόταση και θα επιτρέψουν την επίτευξη συμφωνίας το συντομότερο δυνατό. 14

4 ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Η ανάγνωση στο Συμβούλιο και οι προπαρασκευαστικές εργασίες του λαμβάνουν χώρα παράλληλα με τις συζητήσεις στο Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο μπορεί να υιοθετήσει μια θέση μόνο αφού ενεργήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αφού εξετάσει την πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (τροποποιημένη ή όχι), το Συμβούλιο μπορεί να επιλέξει είτε να εγκρίνει τη νομοθετική πρόταση είτε να υιοθετήσει μια «κοινή θέση». Αυτό συμβαίνει όταν το Συμβούλιο δεν συμφωνεί με τις απόψεις που εκφράζει το Κοινοβούλιο. Αυτή η «κοινή θέση» προωθείται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μαζί με μια αιτιολογική έκθεση. Σε αυτό το στάδιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημερώνει επίσης το Κοινοβούλιο για τη γνώμη της επί της κοινής θέσης του Συμβουλίου. Όπου είναι δυνατό, πραγματοποιούνται ανεπίσημες συναντήσεις εκπροσώπων και των τριών οργάνων, οι οποίες ονομάζονται «τριμερείς διάλογοι», προτού το Συμβούλιο προχωρήσει στην οριστική γνωστοποίηση της κοινής θέσης του. Οι συναντήσεις αυτές πραγματοποιούνται σε μια προσπάθεια να επισπευσθεί η διαδικασία και να επιτευχθεί συμφωνία για το πακέτο των τροποποιήσεων. Κάθε συμφωνία πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί μέσω των επίσημων διαδικασιών. 5 ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Στη δεύτερη ανάγνωση, το Κοινοβούλιο εξετάζει την κοινή θέση του Συμβουλίου. Μπορεί να εγκρίνει ή να απορρίψει την κοινή θέση του Συμβουλίου οπότε είτε η πρόταση εγκρίνεται είτε το θέμα κλείνει οριστικά. Μπορεί, επίσης, να προτείνει τροποποιήσεις επί της κοινής θέσης του Συμβουλίου. Στη συνέχεια, η θέση αυτή επιστρέφει στο Συμβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εάν το Συμβούλιο εγκρίνει όλες τις τροποποιήσεις του Κοινοβουλίου, η νομοθετική πρόταση μπορεί να εγκριθεί. Εάν το Συμβούλιο δεν κάνει δεκτές όλες τις τροποποιήσεις του Κοινοβουλίου, το Κοινοβούλιο ενημερώνεται σχετικά και ξεκινά μια διαδικασία που ονομάζεται «συνδιαλλαγή». 15

6 ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ Εάν η νομοθετική πρόταση δεν στάθηκε δυνατό να εγκριθεί στις δύο πρώτες αναγνώσεις, ξεκινά η «συνδιαλλαγή». Μια Επιτροπή Αντιπροσώπων των 27 2 Κρατών Μελών και ένας ίσος αριθμός Μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ευρωβουλευτών) συγκεντρώνονται για να εξετάσουν τη θέση του Συμβουλίου και τις τροποποιήσεις του Κοινοβουλίου από τη δεύτερη ανάγνωση. Διεξάγονται διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια ανεπίσημων τριμερών διαλόγων με μικρές ομάδες διαπραγματευτών από κάθε θεσμικό όργανο και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να έχει διαμεσολαβητικό ρόλο. Στη συνέχεια υπάρχει περιθώριο έξι εβδομάδων για την επίτευξη συμβιβασμού και τη σύνταξη ενός κοινού κειμένου. Εάν δεν υπάρξει συμφωνία για ένα κοινό κείμενο, θεωρείται ότι η νομοθετική πράξη δεν έχει εγκριθεί. Εάν, ωστόσο, η Επιτροπή Συνδιαλλαγής εγκρίνει ένα κοινό κείμενο, αυτό προωθείται στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο για έγκριση. Αφού το κείμενο εγκριθεί από αμφότερα τα θεσμικά όργανα, η νομοθετική πρόταση υπογράφεται, δημοσιεύεται και γίνεται Οδηγία. 2 28 Κράτη Μέλη περιλαμβανομένης της Κροατίας που αναμένεται να ενταχθεί την 1η Ιουλίου 2013. 16

4 Ο ΟΔΗΓΟΣ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΏΝ Τι είναι η Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών; Η Οδηγία τέθηκε σε ισχύ την 21 η Ιουνίου 2012. Πρόκειται για ένα νόμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει υπογραφεί από όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός της Δανίας). Τα Κράτη Μέλη υποχρεούνται να εφαρμόσουν αυτήν την Οδηγία στη χώρα τους πριν από μία καθορισμένη προθεσμία. Η εν λόγω Οδηγία ορίζει τα ελάχιστα δικαιώματα σχετικά με την ενημέρωση που πρέπει να λαμβάνουν οι κατηγορούμενοι ή οι ύποπτοι σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη διάρκεια ποινικών διαδικασιών και σχετικά με τις εναντίον τους κατηγορίες. Αντίγραφο της Οδηγίας μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπό μας στη διεύθυνση www.eujusticia.net. 17

Τι είναι το «δικαίωμα στην ενημέρωση» και ποια είδη δικαιωμάτων προστατεύει η Οδηγία; Επί του παρόντος, το είδος ενημέρωσης που παρέχεται σε έναν κατηγορούμενο ή ύποπτο σχετικά με τα δικαιώματά του στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών διαφέρει από Κράτος Μέλος σε Κράτος Μέλος. Η Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης απαιτεί από τα Κράτη Μέλη να διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι λαμβάνουν τυποποιημένες πληροφορίες σε όλη την ΕΕ σχετικά με τα εξής δικαιώματα: Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Τυχόν δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών και τις σχετικές προϋποθέσεις παροχής των εν λόγω νομικών συμβουλών. Το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την ποινική κατηγορία. Το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης. Το δικαίωμα σιωπής. Το δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό της δικογραφίας. Το δικαίωμα ενημέρωσης των προξενικών αρχών και ενός τρίτου. Το δικαίωμα πρόσβασης σε επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Το δικαίωμα να γνωρίζετε τη διάρκεια της κράτησής σας προτού προσαχθείτε ενώπιον μιας δικαστικής αρχής. Το δικαίωμα ενημέρωσης σε περιπτώσεις Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης. 18

Η Οδηγία δημιουργεί νέα δικαιώματα στο Κράτος Μέλος μου; Εξαρτάται από το Κράτος Μέλος σας. Η Οδηγία ορίζει τα ελάχιστα δικαιώματα σχετικά με την ενημέρωση στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα πρότυπα της ποινικής δικονομίας είναι τα ίδια για τους υπόπτους και τους κατηγορούμενους σε όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένα δικαιώματα που περιέχονται στην Οδηγία ίσως περιλαμβάνονται ήδη στο εσωτερικό δίκαιο του Κράτους Μέλους σας. Σε αυτήν την περίπτωση, η εν λόγω Οδηγία θα ενισχύσει αυτά τα δικαιώματα υποχρεώνοντας τα Κράτη Μέλη να τα κατοχυρώσουν. Ανατρέξτε στο οπισθόφυλλο του εγχειριδίου για τα στοιχεία επικοινωνίας μιας οργάνωσης στο Κράτος Μέλος σας που μπορεί να σας καθοδηγήσει σχετικά με το πώς η Οδηγία αυτή θα επηρεάσει το εσωτερικό δίκαιο στη χώρα σας. Ποια είναι η τελική ημερομηνία για τη μεταφορά της Οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο των Κρατών Μελών; Τα Κράτη Μέλη έχουν προθεσμία έως τις 2 Ιουνίου 2014 για να τροποποιήσουν το εσωτερικό τους δίκαιο έτσι ώστε να τεθεί σε ισχύ η Οδηγία στη χώρα τους. Ποια Κράτη Μέλη πρέπει να συμμετάσχουν στην υιοθέτηση και εφαρμογή αυτής της Οδηγίας; Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λεττονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο. 3 Μόνο η Δανία δεν υιοθέτησε αυτήν την Οδηγία, καθώς δεν υιοθετεί κανένα νομοθέτημα σε σχέση με ζητήματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων. Κατά συνέπεια, η Δανία δεν υποχρεούται να συμμετάσχει στην υιοθέτηση και εφαρμογή της Οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. 3 Περιλαμβανομένης της Κροατίας που αναμένεται να ενταχθεί στην ΕΕ την 1η Ιουλίου 2013. 19

5 ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΏΝ Από πού προήλθε η Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών; Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προστασία των δικαιωμάτων των υπόπτων και των κατηγορουμένων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών βασίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών είναι το δεύτερο μέτρο του «Σουηδικού Χάρτη Πορείας». Ο Σουηδικός Χάρτης Πορείας βασίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το περιεχόμενο του δικαιώματος στην ενημέρωση για τα δικονομικά δικαιώματα συνάγεται από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο Σουηδικός Χάρτης Πορείας είναι ένα ψήφισμα που απευθύνει πρόσκληση για την έγκριση μιας σειράς μέτρων σχετικά με τη διαφύλαξη του δικαιώματος σε μια δίκαιη δίκη σε όλα τα Κράτη Μέλη, ορίζοντας τα ελάχιστα πρότυπα για την προστασία των δικαιωμάτων των υπόπτων και των κατηγορουμένων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Προτείνει μια βήμα προς βήμα προσέγγιση και περιγράφει λύσεις με τη μορφή μέτρων, η εφαρμογή των οποίων θα ευθυγραμμίσει τα δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών σε όλα τα Κράτη Μέλη και θα αντιμετωπίσει το ζήτημα της διασυνοριακής εγκληματικότητας. Αφού ένα Κράτος Μέλος υιοθετήσει μια Οδηγία, ποιες είναι οι υποχρεώσεις του; Αφού υιοθετήσει την Οδηγία, το Κράτος Μέλος είναι υποχρεωμένο να τη μεταφέρει στο εσωτερικό του δίκαιο εντός συγκεκριμένης προθεσμίας (συνήθως εντός δύο ετών από τη δημοσίευση της Οδηγίας στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Παραδείγματος χάρη, ένα Κράτος Μέλος έχει προθεσμία έως τις 2 Ιουνίου 2014 για να μεταφέρει την Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Μετά την παρέλευση της εν λόγω ημερομηνίας μεταφοράς, το Κράτος Μέλος πρέπει να έχει εφαρμόσει τουλάχιστον τα ελάχιστα πρότυπα που τίθενται από την Οδηγία. Ωστόσο, στα Κράτη Μέλη παρέχεται κάποια διακριτική ευχέρεια σχετικά με την ερμηνεία και την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων μιας Οδηγίας. Τα Κράτη Μέλη μπορούν να επεκτείνουν τα δικαιώματα πέραν των ελάχιστων προτύπων που προβλέπονται στην Οδηγία. 20

Πώς διασφαλίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση τη συμμόρφωση ενός Κράτους Μέλους; Μετά την παρέλευση της ημερομηνίας για τη μεταφορά της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί σε ποιο βαθμό κάθε Κράτος Μέλος έχει θεσπίσει μέτρα ή, εάν είναι απαραίτητο, νομοθετικές προτάσεις προκειμένου να συμμορφωθεί με την Οδηγία. Κάθε Κράτος Μέλος αποστέλλει τα επισήμως εγκεκριμένα κείμενά του τα οποία εφαρμόζουν την Οδηγία στη χώρα του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία με τη σειρά της τα εξετάζει προκειμένου να διασφαλίσει ότι το Κράτος Μέλος συμμορφώνεται πράγματι με την Οδηγία. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που το Κράτος Μέλος μου δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του μετά την παρέλευση της ημερομηνίας μεταφοράς και τι μπορώ να κάνω; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφασίζει, μετά την αξιολόγηση, εάν θα κινήσει ή όχι τη διαδικασία επί παραβάσει κατά ενός Κράτους Μέλους. Αυτό δύναται να οδηγήσει την υπόθεση ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εναλλακτικά, μπορείτε να υποβάλετε προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Κράτους Μέλους σας, ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινήσει τη διαδικασία επί παραβάσει εναντίον του. Δεν χρειάζεται να έχουν παραβιαστεί τα δικά σας δικαιώματα για να προχωρήσετε σε αυτήν την ενέργεια. Ακολουθεί ο διαδικτυακός σύνδεσμος που θα σας κατευθύνει στην απαραίτητη ιστοσελίδα. http://ec.europa.eu/eu_law/your_rights/your_rights_forms_el.htm http://ec.europa.eu/eu_law/your_rights/your_rights_el.htm 21

6 Η ΟΔΗΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΏΝ A. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Σε ποιες περιστάσεις πρέπει να μου παρέχεται ενημέρωση για τα δικονομικά δικαιώματά μου και την κατηγορία; Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να σας παρέχονται από τη στιγμή που ενημερώνεστε ότι θεωρείστε ύποπτος ή κατηγορούμενος για την τέλεση ποινικού αδικήματος σε οποιοδήποτε Κράτος Μέλος (εκτός της Δανίας) μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης σχετικά με το εάν έχετε τελέσει ή όχι το ποινικό αδίκημα και περιλαμβάνουν και ενημέρωση για την επιμέτρηση της ποινής και την εκδίκαση τυχόν προσφυγής. Τα ως άνω ισχύουν ανεξαρτήτως του νομικού σας καθεστώτος, της ιθαγένειας ή της εθνικότητάς σας. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν πρέπει να μου παρέχεται ενημέρωση για τα δικονομικά δικαιώματά μου και την κατηγορία; Ναι. Σε Κράτη Μέλη όπου μια αρχή πλην του δικαστηρίου δύναται να επιβάλλει κυρώσεις για ήσσονος σημασίας αδικήματα, όπως π.χ. για παράβαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, τότε δεν είναι υποχρεωτικό να σας παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα δικονομικά σας δικαιώματα. Εντούτοις, όταν παρέχεται δυνατότητα έφεσης ή όταν η υπόθεση παραπέμπεται ενώπιον δικαστηρίου που έχει εξουσία εκδίκασης ποινικών υποθέσεων, τότε πρέπει να σας παρέχονται οι πληροφορίες αυτές σχετικά με τα δικονομικά σας δικαιώματα, όμως μόνο σε σχέση με τις διαδικασίες ενώπιον του δικαστηρίου. 22

B. ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ποιες πληροφορίες πρέπει να μου παρέχονται ως ύποπτος ή κατηγορούμενος στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών; Πρέπει να σας παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα εξής δικονομικά δικαιώματα, ως ισχύουν σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο: Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Τυχόν δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών και τις σχετικές προϋποθέσεις παροχής των εν λόγω νομικών συμβουλών. Το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την κατηγορία. Το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης. Το δικαίωμα σιωπής. Ανατρέξτε στο επόμενο κεφάλαιο για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα αυτά. Τι είδους ενημέρωση πρέπει να μου παρέχεται σχετικά με την εναντίον μου κατηγορία; Πρέπει να σας παρέχονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με τη φερόμενη αξιόποινη πράξη που χρειάζεται ο δικηγόρος σας προκειμένου να προετοιμάσει την υπόθεσή σας. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να σας παρέχονται άμεσα και με τις αναγκαίες λεπτομέρειες επιτρέποντας στο δικηγόρο σας να προετοιμάσει αποτελεσματικά την υπόθεσή σας. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν μια περιγραφή των πραγματικών περιστατικών σχετικά με το φερόμενο αδίκημα για τη διάπραξη του οποίου θεωρείστε ύποπτος, καθώς και το νομικό χαρακτηρισμό του αδικήματος, δηλαδή πόσο σοβαρό είναι το αδίκημα, καθώς και τη μέγιστη και ελάχιστη ποινή φυλάκισης στην οποία ενδέχεται να καταδικαστείτε για το αδίκημα, με επαρκείς λεπτομέρειες και λαμβάνοντας υπόψη το στάδιο της ποινικής διαδικασίας. Βλ. επίσης «Πληροφορίες σχετικά με την κατηγορία» για περισσότερες πληροφορίες. 23

Πότε πρέπει να μου παρασχεθεί αυτή η ενημέρωση για τα δικαιώματά μου; Αν είστε ύποπτος ή κατηγορούμενος, πρέπει να σας παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά σας άμεσα και το αργότερο πριν από την πρώτη επίσημη ανάκριση από την αστυνομία ή άλλη αρμόδια αρχή. Ποιος πρέπει να μου παρέχει αυτήν την ενημέρωση; Οι αστυνομικές αρχές ή άλλη αρμόδια αρχή πρέπει να σας παρέχουν αυτές τις πληροφορίες σχετικά με τα δικονομικά σας δικαιώματα. Πώς πρέπει να μου παρασχεθεί αυτή η ενημέρωση; Η ενημέρωση πρέπει να σας παρασχεθεί είτε προφορικά είτε γραπτά σε απλή και εύκολα κατανοητή γλώσσα. Εάν ανήκετε σε κάποια ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ιδιαίτερες ανάγκες σας. Μόλις σας δοθεί η ενημέρωση, δεν χρειάζεται επανάληψη, εκτός αν η εθνική νομοθεσία του Κράτους Μέλους σας ή οι ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης το απαιτούν. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που δεν καταλαβαίνω τη γλώσσα στην οποία μου παρέχεται αυτή η ενημέρωση; Εάν είναι απαραίτητο, το Κράτος Μέλος σας πρέπει να σας παρέχει υπηρεσίες διερμηνείας ή μετάφρασης σε σχέση με αυτές τις πληροφορίες σε μια γλώσσα που καταλαβαίνετε. Γ. ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΣΥΛΛΗΨΗΣ Ή / ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ Ποιες πληροφορίες πρέπει να μου δοθούν αν έχω συλληφθεί ή κρατούμαι ως ύποπτος ή κατηγορούμενος; Αν είστε ύποπτος ή κατηγορούμενος στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και έχετε συλληφθεί ή κρατείστε, εκτός των πιο πάνω πληροφοριών που πρέπει να σας παρέχονται από τη στιγμή του σταδίου της έρευνας, πρέπει επίσης να σας δοθεί άμεσα το «Έγγραφο Δικαιωμάτων». Τι είναι το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων είναι ένα έγγραφο διατυπωμένο σε απλή γλώσσα που περιέχει πληροφορίες σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα ενός υπό κράτηση υπόπτου ή κατηγορουμένου. 24

Τι πρέπει να περιέχει το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να περιέχει πληροφορίες σχετικά με τα εξής δικονομικά δικαιώματα, ως ισχύουν σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο: Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Τυχόν δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών και τις σχετικές προϋποθέσεις παροχής των εν λόγω νομικών συμβουλών. Το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την εναντίον σας κατηγορία. Το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης. Το δικαίωμα σιωπής. Το δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό της δικογραφίας. Το δικαίωμα ενημέρωσης των προξενικών αρχών και ενός τρίτου. Το δικαίωμα πρόσβασης σε επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Το δικαίωμα να γνωρίζετε τη διάρκεια της κράτησής σας προτού προσαχθείτε ενώπιον μιας δικαστικής αρχής. Τυχόν δυνατότητα προσβολής της νομιμότητας της σύλληψης. Τυχόν δυνατότητα επανεξέτασης της κράτησης. Τυχόν δυνατότητα υποβολής αίτησης για προσωρινή απόλυση Ανατρέξτε στο επόμενο κεφάλαιο για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτά τα δικαιώματα. Το Έγγραφο Δικαιωμάτων μπορεί επίσης να περιλαμβάνει πληροφορίες που είναι σχετικές με την εθνική νομοθεσία του οικείου Κράτους Μέλους σας. Η Οδηγία παρέχει ένα υπόδειγμα του Εγγράφου Δικαιωμάτων. Μπορείτε να βρείτε το υπόδειγμα αυτό στο παρόν εγχειρίδιο (Παράρτημα Ι). Το υπόδειγμα του Εγγράφου Δικαιωμάτων δεν είναι δεσμευτικό για τα Κράτη Μέλη. Προορίζεται αποκλειστικά ως οδηγός προς τα Κράτη Μέλη κατά τη σύνταξη του δικού τους Εγγράφου Δικαιωμάτων. 25

Πότε πρέπει να μου δοθεί το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Κατά τη σύλληψη ή την κράτηση ενός υπόπτου ή κατηγορουμένου πρέπει να παρέχεται άμεσα το Έγγραφο Δικαιωμάτων σε γραπτή μορφή. Επιτρέπεται να διαβάσω και να κρατήσω το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Θα πρέπει να σας δοθεί χρόνος για να διαβάσετε το Έγγραφο Δικαιωμάτων και μπορείτε να το κρατήσετε καθ' όλη τη διάρκεια της κράτησής σας. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που το Έγγραφο Δικαιωμάτων είναι γραμμένο σε γλώσσα που δεν γνωρίζω; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων θα πρέπει να σας δοθεί σε έντυπη μορφή σε γλώσσα που γνωρίζετε. Αν το Έγγραφο Δικαιωμάτων δεν υπάρχει διαθέσιμο σε μια γλώσσα που γνωρίζετε, τότε πρέπει να ενημερωθείτε προφορικά για τα δικαιώματά σας σε μια γλώσσα που γνωρίζετε. Στη συνέχεια, το Έγγραφο Δικαιωμάτων θα πρέπει να σας δοθεί σε έντυπη μορφή σε γλώσσα που γνωρίζετε, το συντομότερο δυνατό. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που το Έγγραφο Δικαιωμάτων είναι γραμμένο σε γλώσσα που γνωρίζω, αλλά δεν μπορώ να το κατανοήσω; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να είναι διατυπωμένο σε απλή γλώσσα και να γίνεται εύκολα κατανοητό από κάποιον που δεν έχει γνώσεις ποινικής δικονομίας. 26

Δ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Πρέπει να μου δοθούν λεπτομέρειες σχετικά με το φερόμενο αδίκημα; Ναι. Όπως προαναφέρθηκε, πρέπει να σας παρέχονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με τη φερόμενη αξιόποινη πράξη. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να σας παρέχονται άμεσα και με τις αναγκαίες λεπτομέρειες επιτρέποντας στο δικηγόρο σας να προετοιμάσει αποτελεσματικά την υπόθεσή σας. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν μια περιγραφή των πραγματικών περιστατικών σχετικά με το φερόμενο αδίκημα για τη διάπραξη του οποίου θεωρείστε ύποπτος, τη φύση και το νομικό χαρακτηρισμό του φερόμενου αδικήματος καθώς και τη φύση της συμμετοχής σας στο έγκλημα, με επαρκείς λεπτομέρειες και λαμβάνοντας υπόψη το στάδιο της ποινικής διαδικασίας. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να σας παρέχονται άμεσα και το αργότερο κατά τη διαβίβαση του κατηγορητηρίου ή των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης στο δικαστήριο σχετικά με την κατηγορία. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που αλλάξουν τα στοιχεία της κατηγορίας; Εάν τα στοιχεία της κατηγορίας αλλάξουν, πρέπει να ενημερωθείτε για την αλλαγή αυτή εφόσον είναι απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίζεται ο δίκαιος χαρακτήρας της υπόθεσης και πρέπει να ενημερωθείτε εγκαίρως προκειμένου εσείς ή ο δικηγόρος σας να έχετε χρόνο να προετοιμάσετε την υπεράσπισή σας. E. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ Τι σημαίνει «πρόσβαση στο υλικό»; Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να λαμβάνετε κάθε αποδεικτικό υλικό της υπόθεσής σας όπως ορίζεται από την εθνική νομοθεσία του οικείου Κράτους Μέλους σας, δηλαδή, τα έγγραφα που είναι σχετικά και σημαντικά για την υπόθεσή σας. Επιτρέπεται να έχω πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας, και αν ναι, σε ποιο υλικό; Ναι, έχετε δικαιώματα πρόσβασης στο υλικό αυτό. Οι αρχές πρέπει να παρέχουν σε εσάς, δηλαδή τον συλληφθέντα, ή στο δικηγόρο σας, όλα τα έγγραφα που διαθέτουν και τα οποία σχετίζονται με την υπόθεσή σας, τα οποία είναι απαραίτητα για τους εξής σκοπούς: Την προσβολή της νομιμότητας της σύλληψης ή της κράτησής σας, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία της χώρας σας. Την προετοιμασία της υπεράσπισης σε σχέση με την υπόθεση. 27

Πότε πρέπει να παρέχονται οι πληροφορίες αυτές; Το υλικό αυτό πρέπει να σας παρέχεται άμεσα. Αν προκύψει νέο υλικό αφού έχω ήδη λάβει το υπάρχον υλικό, μπορώ να έχω πρόσβαση και σε αυτό; Ναι, μπορείτε. Πρέπει να σας επιτραπεί η πρόσβαση σε αυτό το υλικό σε εύλογο χρόνο ώστε να μπορείτε να το λάβετε υπόψη. Σε τι είδους υλικό μπορώ να έχω πρόσβαση; Θα πρέπει να σας δοθεί πρόσβαση στο εξής υλικό αν είναι απαραίτητο για την προσβολή της νομιμότητας της σύλληψης ή της κράτησής σας, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία του Κράτους Μέλους σας: Έγγραφα. Φωτογραφίες (κατά περίπτωση). Οπτικοακουστικό υλικό (κατά περίπτωση). Σε ποιες περιπτώσεις δεν μου επιτρέπεται η πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας; Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν σας επιτρέπεται η πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας, όπως: Αν η πρόσβαση στο υλικό δύναται να δημιουργήσει σοβαρή απειλή κατά της ζωής ή των θεμελιωδών δικαιωμάτων άλλου ατόμου. ή Αν η άρνηση είναι αναγκαία για τη διασφάλιση ενός σημαντικού δημόσιου συμφέροντος, όπως: Αν η πρόσβαση στο υλικό: - δύναται να επηρεάσει μια έρευνα σε εξέλιξη. - θα βλάψει σοβαρά την εθνική ασφάλεια του Κράτους Μέλους. - θα παραβιάσει την εθνική νομοθεσία του Κράτους Μέλους σας σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων ή τον τόπο διαμονής προστατευόμενων μαρτύρων. Εντούτοις, τυχόν άρνηση να σας δοθεί πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας πρέπει να εξισορροπείται έναντι του δικαιώματος σας σε δίκαιη δίκη, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το στάδιο των ποινικών διαδικασιών. 28

Ποιος αποφασίζει εάν υφίστανται ή όχι οι περιστάσεις που δικαιολογούν την άρνηση πρόσβασης; Η απόφαση σχετικά με την ύπαρξη ή μη των πιο πάνω περιστάσεων που δικαιολογούν την άρνηση πρέπει να λαμβάνεται από μια δικαστική αρχή ή δικαστήριο ή η απόφαση άρνησης πρέπει να υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Υπάρχει χρέωση για την πρόσβαση στο υλικό; Όχι. Οι αρχές πρέπει να παρέχουν πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας δωρεάν, εκτός αν η χρέωση σχετίζεται με την αντιγραφή του φακέλου της δικογραφίας ή την αποστολή του υλικού. ΣΤ. ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΜΗ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Ή ΤΗΣ ΑΡΝΗΣΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ Τι μπορώ να κάνω αν δεν μου παρέχονται οι πιο πάνω πληροφορίες ή μου αρνούνται την πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας; Ως ύποπτος ή κατηγορούμενος, έχετε το δικαίωμα να προσφύγετε κατά των αρχών που δεν σας παρέχουν πληροφορίες ή κατά της άρνησής τους να σας παράσχουν πρόσβαση στο υλικό σύμφωνα με τις διαδικασίες της εθνικής νομοθεσίας του Κράτους Μέλους σας. Εντούτοις, το δικαίωμα προσφυγής στις περιπτώσεις αυτές δεν σημαίνει ότι το Κράτος Μέλος οφείλει να θεσπίσει μια ειδική διαδικασία προσφυγής ή έφεσης για αυτό το είδος προσφυγής. Ζ. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΤΑΛΜΑ ΣΥΛΛΗΨΗΣ Έχω δικαίωμα να μου δοθούν πληροφορίες αν έχω συλληφθεί στο πλαίσιο της εκτέλεσης ενός Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης; Ναι. Έχετε δικαίωμα να σας δοθούν γραπτές πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά σας κατά τη σύλληψή σας, όπως αναφέρθηκε στις προηγούμενες ενότητες, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά σας σύμφωνα με τη νομοθεσία σε σχέση με την Απόφαση- Πλαίσιο για το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης στο Κράτος Μέλος Εκτέλεσης, δηλαδή στο Κράτος Μέλος που εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης. Ποιες πληροφορίες μπορώ να λάβω; Μπορείτε να λάβετε όλες τις γραπτές πληροφορίες που θα ελάμβανε κάθε άλλος συλληφθείς. Μεταξύ άλλων, οι παρεχόμενες πληροφορίες αφορούν στα εξής: 29

Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Τυχόν δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών και τις σχετικές προϋποθέσεις παροχής των εν λόγω νομικών συμβουλών. Το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την εναντίον σας κατηγορία. Το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης. Το δικαίωμα σιωπής. Το Έγγραφο Δικαιωμάτων. Η Οδηγία παρέχει ένα υπόδειγμα του Εγγράφου Δικαιωμάτων σε σχέση με υποθέσεις Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης. Μπορείτε να βρείτε το υπόδειγμα αυτό στο παρόν εγχειρίδιο (Παράρτημα ΙΙ). Το υπόδειγμα του Εγγράφου Δικαιωμάτων δεν είναι δεσμευτικό για τα Κράτη Μέλη. Προορίζεται αποκλειστικά ως οδηγός προς τα Κράτη Μέλη κατά τη σύνταξη του δικού τους Εγγράφου Δικαιωμάτων. Πότε πρέπει να μου δοθεί το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας δοθεί αμέσως μετά την κράτηση ή τη σύλληψή σας. Τι συμβαίνει σε περίπτωση που δεν μπορώ να καταλάβω το Έγγραφο Δικαιωμάτων; Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να είναι διατυπωμένο σε απλή και εύκολα κατανοητή γλώσσα. H. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Η Οδηγία συνιστά την αναφορά των ακόλουθων δικαιωμάτων στο Έγγραφο Δικαιωμάτων: Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας ενημερώνει ότι έχετε το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Το δικαίωμα αυτό προκύπτει από το άρθρο 6 παράγραφος 3 σημείο γ) της ΕΣΑΔ όπου αναφέρεται ότι όποιος κατηγορείται για ποινικό αδίκημα έχει το ελάχιστο δικαίωμα «υπεράσπισης του προσώπου του είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω νομικής αρωγής της επιλογής του». Η πρόσφατη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ορίζει τις περιστάσεις στις οποίες προκύπτει το δικαίωμα αυτό. Μια προτεινόμενη Οδηγία για το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και επικοινωνίας μετά τη σύλληψη 4 πρόκειται να εγκριθεί σύντομα και θα ορίζει τα ελάχιστα δικαιώματα στο πεδίο αυτό. 4 Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σε σχέση με τα δικαιώματα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και στο δικαίωμα επικοινωνίας μετά τη σύλληψη, COM/2011/0326 30

Τυχόν δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών και τις σχετικές προϋποθέσεις παροχής: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να αναφέρει ότι έχετε ενδεχομένως δικαίωμα σε παροχή δωρεάν νομικών συμβουλών. Η ΕΣΑΔ αναφέρει στο άρθρο 6 παράγραφος 3 σημείο γ) ότι αν ένα άτομο δεν έχει επαρκή μέσα για την πληρωμή νομικής αρωγής, τότε αυτή παρέχεται δωρεάν εφόσον το συμφέρον της δικαιοσύνης το επιβάλλει. Το δικαίωμα παροχής δωρεάν νομικής αρωγής θα προκύπτει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις. Επί του παρόντος, προετοιμάζεται μια νομοθετική πρόταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον καθορισμό ελάχιστων απαιτήσεων στον τομέα αυτό. Το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την εναντίον σας κατηγορία: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να ορίζει τα δικαιώματά σας σχετικά με την ενημέρωση για τη φύση της εναντίον σας κατηγορίας. Το άρθρο 5 παράγραφος 2 της ΕΣΑΔ προβλέπει ότι ένα άτομο που έχει συλληφθεί «πρέπει να ενημερώνεται άμεσα, σε γλώσσα που γνωρίζει, σχετικά με τους λόγους της σύλληψής του και για κάθε εναντίον του κατηγορία». Το άρθρο 6 παράγραφος 3 σημείο α) αναφέρει, επίσης, ότι ένα άτομο που κατηγορείται για ποινικό αδίκημα «πρέπει να ενημερώνεται άμεσα και σε γλώσσα την οποία γνωρίζει και λεπτομερώς για τη φύση και το λόγο της εναντίον του κατηγορίας». Το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης: Ένας ύποπτος ή κατηγορούμενος που δεν μιλά ή δεν κατανοεί τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας δεν μπορεί να συμμετάσχει πλήρως και αποτελεσματικά σε αυτή. Το Έγγραφο Δικαιωμάτων το αναγνωρίζει και πρέπει να σας ενημερώνει για το δικαίωμά σας σε δωρεάν παροχή διερμηνέα. Πρέπει επίσης να σας ενημερώνει ότι έχετε το δικαίωμα σε μετάφραση τουλάχιστον των σχετικών αποσπασμάτων των αναγκαίων εγγράφων, συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε δικαστικής εντολής για τη σύλληψη ή την κράτησή σας. Η Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία εγκρίθηκε το 2010 και ορίζει τους ειδικούς όρους και τους κανόνες που διέπουν το δικαίωμα αυτό. 5 Το δικαίωμα σιωπής: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας ενημερώνει ότι έχετε το δικαίωμα σιωπής. Αν και το δικαίωμα σιωπής δεν αναφέρεται ρητά στην ΕΣΑΔ, έχει κριθεί ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη βάσει του άρθρου 6. Το δικαίωμα σιωπής μπορεί να περιοριστεί σε ορισμένες ειδικές περιστάσεις. Η ΕΣΑΔ αναφέρει στη νομολογία της ότι οι πληροφορίες σχετικά με το δικαίωμα αυτό πρέπει να παρέχονται από τη στιγμή της απαγγελίας κατηγορίας για ποινικό αδίκημα σε κάποιο άτομο. 5 Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Οκτωβρίου 2010 σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία 31

Το δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό της δικογραφίας: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας ενημερώνει ότι έχετε το δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό της δικογραφίας. Το δικαίωμα αυτό προκύπτει από το άρθρο 6 παράγραφος 3 σημείο β) της ΕΣΑΔ που αναφέρει ότι «κάθε άτομο που κατηγορείται για ποινικό αδίκημα... πρέπει να έχει επαρκή χρόνο και διευκολύνσεις για την προετοιμασία της υπεράσπισής του». Έχει επίσης καθιερωθεί στη νομολογία της ΕΣΑΔ ότι οι διωκτικές αρχές πρέπει να αποκαλύπτουν στην υπεράσπιση όλα τα αποδεικτικά στοιχεία είτε υπέρ είτε εις βάρος του κατηγορουμένου. Το δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό δεν είναι απόλυτο και μπορεί να περιοριστεί σε ορισμένες περιστάσεις. Το δικαίωμα ενημέρωσης των προξενικών αρχών και ενός τρίτου: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας ενημερώνει ότι δικαιούστε να ενημερώσετε τις προξενικές αρχές για τη σύλληψή σας. Πρέπει, επίσης να σας ενημερώνει ότι έχετε το δικαίωμα επικοινωνίας με ένα ακόμη πρόσωπο. Οι ειδικές συνθήκες και κανόνες σχετικά με το δικαίωμα αυτό θα εξαρτώνται από την εθνική νομοθεσία του Κράτους Μέλους. Η πρόταση Οδηγίας για το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και επικοινωνίας μετά τη σύλληψη, εάν εγκριθεί, θα διασαφηνίσει το δικαίωμα αυτό. Το δικαίωμα πρόσβασης σε επείγουσα ιατρική περίθαλψη: Το δικαίωμα πρόσβασης σε επείγουσα ιατρική περίθαλψη πρέπει να ορίζεται στο Έγγραφο Δικαιωμάτων. Το δικαίωμα αυτό προκύπτει από το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το οποίο αναφέρει ότι «το δικαίωμα κάθε προσώπου στη ζωή προστατεύεται από το νόμο». Αυτό περιλαμβάνει μια θετική υποχρέωση των κρατών για την παροχή ιατρικής περίθαλψης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει δώσει έμφαση μέσω της νομολογίας του στο γεγονός ότι τα άτομα υπό κράτηση βρίσκονται σε ευάλωτη θέση και ότι οι αρχές έχουν καθήκον να προστατεύουν τη σωματική τους ακεραιότητα. Το δικαίωμα να γνωρίζετε τη διάρκεια της κράτησής σας προτού προσαχθείτε ενώπιον μιας δικαστικής αρχής: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να σας ενημερώνει σχετικά με τη διάρκεια της κράτησής προτού προσαχθείτε ενώπιον μιας δικαστικής αρχής. Αυτές οι περίοδοι κράτησης ποικίλλουν από Κράτος Μέλος σε Κράτος Μέλος και ορίζουν τις συγκεκριμένες προθεσμίες εντός των οποίων μπορείτε να υποβληθείτε σε ανάκριση για το αδίκημα. Όταν παρέλθει η προθεσμία, πρέπει είτε να αφεθείτε ελεύθερος/ η είτε να προσαχθείτε ενώπιον της δικαστικής αρχής. Το άρθρο 5 παράγραφος 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προβλέπει ότι οι ύποπτοι «προσάγονται άμεσα ενώπιον μιας δικαστικής αρχής ή άλλου εξουσιοδοτημένου εκ του νόμου υπαλλήλου για την άσκηση της δικαστικής εξουσίας και έχουν δικαίωμα εκδίκασης εντός εύλογου χρόνου». 32

Τυχόν δυνατότητα προσβολής της νομιμότητας της σύλληψης: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να αναφέρει ότι μπορείτε να προσβάλλετε τη νομιμότητα της σύλληψής σας. Το άρθρο 5 παράγραφος 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προβλέπει ότι «όλοι όσοι στερούνται την ελευθερία τους μέσω σύλληψης ή κράτησης έχουν δικαίωμα σε ακρόαση μέσω της οποίας αποφασίζεται ταχύτατα από ένα δικαστήριο η νομιμότητα της κράτησής τους και η απελευθέρωσή τους σε περίπτωση μη νομιμότητας της κράτησης». Τυχόν δυνατότητα επανεξέτασης της κράτησης: Ομοίως, το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει επίσης να ορίζει αν υπάρχει δυνατότητα επανεξέτασης της κράτησης. Αυτό προκύπτει επίσης από το άρθρο 5 παράγραφος 4 της ΕΣΑΔ το οποίο αναφέρει ότι «όλοι όσοι στερούνται την ελευθερία τους μέσω σύλληψης ή κράτησης έχουν δικαίωμα σε ακρόαση μέσω της οποίας αποφασίζεται ταχύτατα από ένα δικαστήριο η νομιμότητα της κράτησής τους και η απελευθέρωσή τους σε περίπτωση μη νομιμότητας της κράτησης». Τυχόν δυνατότητα υποβολής αίτησης για προσωρινή απόλυση: Το Έγγραφο Δικαιωμάτων πρέπει να ορίζει αν έχετε ή όχι τη δυνατότητα υποβολής αίτησης για προσωρινή απόλυση. Το άρθρο 5 παράγραφος 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προβλέπει ότι οι ύποπτοι «προσάγονται άμεσα ενώπιον μιας δικαστικής αρχής ή άλλου εξουσιοδοτημένου εκ του νόμου υπαλλήλου για την άσκηση της δικαστικής εξουσίας και έχουν δικαίωμα εκδίκασης εντός εύλογου χρόνου ή απελευθέρωσης εκκρεμούσης της δίκης». Η απελευθέρωση ενδέχεται να εξαρτάται από την παροχή εγγυήσεων για την παρουσία του υπόπτου ή κατηγορουμένου στη δίκη. 33