ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ

Αθήνα, Σεπτέμβριος 2008 ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ Απαγορεύεται η με κάθε μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο μέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η μετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η με οποιαδήποτε τρόπο δημοσίευσή του, ολόκληρου ή τμημάτων του, χωρίς την άδεια των δημιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη...i Εμπορική Πολιτική...i Προσφορά... ii Αγορά... ii Διεθνής Αγορά... iii 1.Εισαγωγή-Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου...1 1.1 Εισαγωγή...1 1.2 Γενικά Στοιχεία για τον Κλάδο των...1 1.3 Καταστήματα «Discount»...3 1.4 Προϊόντα Ιδιωτικής Ετικέτας...4 1.5 Η Συμβολή της Τεχνολογίας στην Ανάπτυξη των...7 1.6 Καταναλωτική Δαπάνη Νοικοκυριών και Πληθωρισμός...9 Σύντομη Επισκόπηση του 2007...9 Πληθωρισμός... 11 Καταναλωτική Δαπάνη Νοικοκυριών για Τρόφιμα και Ποτά... 12 Προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας για το 2008... 13 1.7 Αποτελέσματα Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών... 14 1.8 Νομοθετικό Πλαίσιο Ίδρυσης... 15 2.Στοιχεία Εμπορικής Πολιτικής... 18 2.1 Πολιτική Τιμών... 18 2.2 Συνθήκες και Όροι Συνεργασίας με τους Προμηθευτές... 19 2.3 Μέθοδοι Προώθησης Πωλήσεων... 21 3.Η Προσφορά του Κλάδου των... 24 3.1 Γεωγραφική Κατανομή Καταστημάτων... 24 3.2 Διάρθρωση Πωλήσεων και Ανάπτυξη Οργανωμένων Τμημάτων Πώλησης... 25 3.3 Κατάταξη Επιχειρήσεων Σύμφωνα με τον Αριθμό των Καταστημάτων... 26 3.4 Διαφημιστική Δαπάνη Επιχειρήσεων... 28 3.5 Παρουσίαση Επιχειρήσεων του Κλάδου... 29 3.6 Πωλήσεις Επιχειρήσεων του Κλάδου... 56 3.6.1 Συνολικές Πωλήσεις... 56 3.6.2 Μέσες Πωλήσεις ανά Κατάστημα... 59 3.7 Χρηματοοικονομική Ανάλυση Επιχειρήσεων και Cash & Carry... 63 Κερδοφορία... 64 Αποδοτικότητα... 65 Ρευστότητα... 65 Χρηματοοικονομική Διάρθρωση... 66 Δραστηριότητα... 67 Ομαδοποιημένος Ισολογισμός... 68 3.8 Όμιλοι Κοινών Αγορών... 69 Παράρτημα Κεφαλαίου 3... 72 4.Η Αγορά των... 88 4.1 Μέγεθος και Εξέλιξη της Εγχώριας Αγοράς των και Cash & Carry... 88 4.2 Μερίδια Αγοράς & Βαθμός Συγκέντρωσης στο Κλάδο... 89 5.Συνθήκες Ανταγωνισμού... 91 5.1 Στρατηγικές Κινήσεις... 91 5.2 Εξαγορές-Συγχωνεύσεις... 93 6.Στοιχεία Διεθνούς Αγοράς... 96 7.Συμπεράσματα και Προοπτικές του Κλάδου... 99 Γενικά... 99 Ανάλυση Ανταγωνιστικού Περιβάλλοντος... 99 Είσοδος Νέων Ανταγωνιστών... 99 Κίνδυνοι από Υποκατάστατα Προϊόντα ή Υπηρεσίες... 101 Διαπραγματευτική Δύναμη Προμηθευτών... 101 Διαπραγματευτική Δύναμη Αγοραστών... 102 Ανταγωνισμός μεταξύ Επιχειρήσεων του Κλάδου... 102

Ανάλυση SWOT... 103 Δυνατά Σημεία... 103 Αδύνατα Σημεία... 103 Ευκαιρίες... 103 Απειλές... 104 Οικονομικά Αποτελέσματα... 105 Παράρτημα Ι: Διευθύνσεις Καταστημάτων Εταιρειών του Κλάδου και Ομίλων Κοινών Αγορών... 106 Παράρτημα Ι: Ισολογισμοί Εταιρειών του Κλάδου... 159 Παράρτημα ΙΙ: Κατάλογος Κλαδικών Μελετών που έχουν εκπονηθεί από τη Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της ICAP A.E.... 372 Benchmarking Επιχειρήσεων και Cash & Carry (σε ηλεκτρονική μορφή)

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1 Μέσος όρος συμμετοχής κατηγοριών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο σύνολο των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (2007, Α εξάμηνο 2008)...6 Πίνακας 1.2 Αριθμός κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας επιχειρήσεων και ομίλων κοινών αγορών του κλάδου (2007, Α εξάμηνο 2008)...7 Πίνακας 1.3 Δείκτες όγκου λιανικού εμπορίου (κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο σε σταθερές τιμές, 2003-Φεβρουάριος 2008)... 10 Πίνακας 1.4 Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο (2003-Απρίλιος 2008) 10 Πίνακας 1.5 Δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο (2006-2007)... 11 Πίνακας 1.6 Καταναλωτική δαπάνη νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά (2000-2006)... 12 Πίνακας 1.7 Μέσος όρος μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών κατά περιοχή (2004-2005)... 15 Πίνακας 3.1 Χωροταξική κατανoμή των καταστημάτων σούπερ μάρκετ (2005-2006)... 24 Πίνακας 3.2 Εξέλιξη των καταστημάτων σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα (2002-2006)... 25 Πίνακας 3.3 Εξέλιξη της διάρθρωσης των πωλήσεων σούπερ μάρκετ στις δύο βασικές κατηγορίες προϊόντων (εκτίμηση μέσου όρου 2002-2008)... 25 Πίνακας 3.4 Κατάταξη επιχειρήσεων με βάση τον αριθμό των καταστημάτων... 26 Πίνακας 3.5 Επιχειρήσεις εκμετάλλευσης σούπερ μάρκετ και cash & carry... 29 Πίνακας 3.6 Πωλήσεις εταιρειών σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 57 Πίνακας 3.7 Μέσες πωλήσεις ανά κατάστημα (2007)... 60 Πίνακας 3.8 Συγκριτική ανάλυση μέσων πωλήσεων ανά κατάστημα (2006-2007)... 61 Πίνακας 3.9 Επωνυμίες επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry για την ανάγνωση των διαγραμμάτων... 64 Πίνακας 3.10 Όμιλοι κοινών αγορών... 69 Π3.1 Διάρθρωση της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης των σούπερ μάρκετ ανά διαφημιστικό μέσο (2003-2007)... 72 Π3.2 Διαφημιστική δαπάνη σούπερ μάρκετ ανά εμπορικό σήμα (2006-2007)... 72 Π3.3 Ορισμοί χρηματοοικονομικών δεικτών... 74 Π3.4 Δείκτες κερδοφορίας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 76 Π3.5 Δείκτες αποδοτικότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 77 Π3.6 Δείκτες ρευστότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 78 Π3.7 Δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 80 Π3.8 Δείκτες δραστηριότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 81 Π3.9 Ομαδοποιημένος ισολογισμός επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2006-2007)... 82 Π3.10 Ομαδοποιημένος ισολογισμός κερδοφόρων επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2006-2007)... 84 Π3.11 Ομαδοποιημένος ισολογισμός ζημιογόνων επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2006-2007)... 86 Πίνακας 4.1 Μέγεθος αγοράς σούπερ μάρκετ και cash & carry (1992-2008)... 88 Πίνακας 4.2 Μερίδια αγοράς εταιρειών σούπερ μάρκετ και cash & carry (2007)... 89 Πίνακας 4.3 Μερίδια αγοράς ομίλων του κλάδου (2007)... 90 Πίνακας 4.4 Δείκτης συγκέντρωσης... 90 Πίνακας 5.1 Εξαγορές-συγχωνεύσεις-απορροφήσεις επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και Cash & Carry... 94 Πίνακας 6.1 Πωλήσεις των 30 μεγαλύτερων λιανέμπορων ειδών παντοπωλείου παγκοσμίως (2006)... 96 Πίνακας 6.2 Πρόβλεψη των πωλήσεων των 10 μεγαλύτερων λιανέμπορων ειδών παντοπωλείου παγκοσμίως (2012)... 97 Πίνακας 6.3 Μερίδια συμμετοχής των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στις πωλήσεις των 30 μεγαλύτερων λιανέμπορων (2007)... 97 Πίνακας 6.4 Οι 10 μεγαλύτερες αγορές ειδών παντοπωλείου παγκοσμίως (2006, 2010, 2020) 98 Π.1 Κατάλογος καταστημάτων της Carrefour-Μαρινόπουλος ΑΕ... 106 Π.2 Κατάλογος καταστημάτων της Dia Hellas ΑΕ (30/6/2008)... 111 Π.3 Κατάλογος καταστημάτων της Extra Πρώτα & Φθηνά ΑΕ... 118 Π.4 Κατάλογος Καταστημάτων της Makro Κας & Κάρυ Χονδρεμπορική ΑΕ... 118

Π.5 Κατάλογος καταστημάτων της Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος ΑΕ... 118 Π.6 Κατάλογος καταστημάτων της Ανεδήκ Κρητικός ΑΕ... 121 Π.7 Κατάλογος Καταστημάτων της Αρβανιτίδης ΑΕ... 121 Π.8 Κατάλογος καταστημάτων της Ατλάντικ ΑΕΕ... 124 Π.9 Κατάλογος καταστημάτων της Βερόπουλοι Αφοί ΑΕΒΕ... 127 Π.10 Κατάλογος καταστημάτων της Γουντσίδης ΑΕ... 129 Π.11 Κατάλογος καταστημάτων της Ένα Cash & Carry Χονδρεμπορική ΑΕ... 130 Π.12 Κατάλογος καταστημάτων του ομίλου ΙΝ.ΚΑ. Χανίων ΣΥΝ.Π.Ε.... 130 Π.13 Κατάλογος καταστημάτων της Λάρισας ΑΒΕΕ... 130 Π.14 Κατάλογος Καταστημάτων της Μασούτη Δ. Σουπερμάρκετ ΑΕ... 131 Π.15 Κατάλογος καταστημάτων της Μετρό ΑΕ&ΒΕ... 134 Π.16 Κατάλογος καταστημάτων του ομίλου Πέντε ΑΕ... 135 Π.17 Κατάλογος καταστημάτων της Προμηθευτικής Τροφίμων ΑΕ... 137 Π.18 Κατάλογος καταστημάτων της Σκλαβενίτης Ι. & Σ. ΑΕΕ... 138 Π.19 Κατάλογος καταστημάτων της Χαλκιαδάκης ΑΕ... 139 Π.20 Κατάλογος μελών του ομίλου Ασπίδα Όμιλος Σουπερμάρκετ ΣΥΝΠΕ... 139 Π.21 Κατάλογος μελών του ομίλου Αστέρα Εμπορική ΑΕ... 147 Π.22 Κατάλογος μελών του ομίλου ΕΛΕΤΑ ΑΕ... 149 Π.23 Κατάλογος μελών του ομίλου ΕΛ.ΟΜ.Α.Σ ΕΠΕ... 156 Π.24 Κατάλογος μελών του ομίλου κοινών αγορών Κυψέλη ΑΕ... 157 Π.25 Κατάλογος μελών του ομίλου κοινών αγορών Σύμμετρον Τροφίμων ΑΕΒΕ... 158

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1.1 Συμμετοχή προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο καλάθι αγορών (%)...6 Διάγραμμα 3.1 Συγκεντρωτική διαφημιστική δαπάνη των σούπερ μάρκετ (2003-2007)... 29 Διάγραμμα 3.2 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 65 Διάγραμμα 3.3 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 65 Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 66 Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 67 Διάγραμμα 3.6 Εξέλιξη δεικτών δραστηριότητας επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και cash & carry (2003-2007)... 68

ΣΥΝΟΨΗ Η συγκεκριμένη μελέτη εξετάζει τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, έναν από τους πιο δυναμικούς εμπορικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται οι επιχειρήσεις cash & carry και οι αλυσίδες discount. Ο εν λόγω κλάδος πέρα των υψηλών μεγεθών που παρουσιάζει όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία, την απασχόληση και τη συμμετοχή στις συνολικές πωλήσεις του λιανεμπορίου, ασκεί και ευρύτερες κοινωνικές επιδράσεις, όπως είναι η διαμόρφωση καταναλωτικών προτύπων, ο επηρεασμός του τιμαρίθμου κλπ. Ο πόλεμος τιμών και ο έντονος ανταγωνισμός των τελευταίων χρόνων έχουν επηρεάσει δυσμενώς την κερδοφορία αρκετών εταιρειών, γεγονός που οδηγεί σε υιοθέτηση συγκεκριμένων ενεργειών και στρατηγικών (συγχωνεύσεις, εξαγορές, δημιουργίες ομίλων κοινών αγορών, επέκταση αλυσίδων μέσω franchising, προσφορά προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στα καταστήματα των εταιρειών κ.α.). Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον υψηλό ανταγωνισμό διευρύνουν συνεχώς την ποικιλία των προϊόντων τους, ενώ επεκτείνονται και σε νέες μορφές σημείων πώλησης, όπως τα μικρότερα σε επιφάνεια καταστήματα, με έμφαση στα φρέσκα προϊόντα και στα βασικά καταναλωτικά είδη. Παράλληλα, οι αλυσίδες discount, οι οποίες διαθέτουν κυρίως προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, συνεχίζουν την ανάπτυξή τους και διευρύνουν συνεχώς τα δίκτυά τους. Οι παραπάνω τάσεις δεν αποτελούν συνέπεια μόνο του ανταγωνισμού αλλά και των γενικότερων οικονομικών συνθηκών και της καταναλωτικής συμπεριφοράς, στοιχεία τα οποία μεταβάλλονται με γρήγορους ρυθμούς. Στη συνέχεια συνοψίζονται τα κεντρικά σημεία της μελέτης σχετικά με την εμπορική πολιτική, την προσφορά του κλάδου, την εγχώρια και διεθνή αγορά. Εμπορική Πολιτική Οι επιχειρήσεις του κλάδου χρησιμοποιούν την πολιτική τιμών τόσο σαν μέσο προσέλκυσης των καταναλωτών, αλλά και σαν στρατηγική αντιμετώπισης του ανταγωνισμού. Σε γενικές γραμμές η τιμολογιακή πολιτική διαφέρει ανά κατηγορία επιχείρησης και εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: α) τα λειτουργικά έξοδα και β) τις αντίστοιχες κινήσεις του ανταγωνισμού. Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, οι προσφορές και οι παροχές των αλυσίδων προς τους πελάτες τους, η παρουσία των discounters και ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, έχουν αναγάγει την τιμολογιακή πολιτική σε ένα σημαντικό παράγοντα διαφοροποίησης. Οι σχέσεις των επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ με τους προμηθευτές τους είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διαμόρφωση των τιμών των προϊόντων, αλλά και για την κερδοφορία και την περαιτέρω ανάπτυξη των εμπλεκομένων μερών. Η ικανότητα των σούπερ μάρκετ να Σεπτέμβριος 2008 i

συγκεντρώνουν μεγάλο όγκο πωλήσεων στα καταστήματά τους, η δημιουργία ομίλων κοινών αγορών, η εκτεταμένη γεωγραφική κάλυψη και η εντατική προώθηση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, είναι μερικοί από τους παράγοντες που ισχυροποιούν τη διαπραγματευτική ισχύ των επιχειρήσεων του εξεταζόμενου κλάδου. Αντίστοιχα, στοιχεία όπως η διάθεση επώνυμων προϊόντων, οι παροχές και οι προωθητικές ενέργειες ενισχύουν τη θέση των προμηθευτών. Προσφορά Το πλέον σημαντικό στοιχείο που διαφοροποιεί τις επιχειρήσεις του εξεταζόμενου κλάδου είναι ο αριθμός και το είδος των καταστημάτων τους (super market, discount, cash & carry). Οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν συνήθως εκτεταμένο δίκτυο πωλήσεων με ευρεία γεωγραφική κάλυψη και διαφορετικούς τύπους καταστημάτων, ανάλογα με την επιφάνεια πωλήσεων και το εύρος των προϊόντων (υπερμάρκετ, μεσαίου μεγέθους καταστήματα και μικρά σημεία πώλησης για γρήγορες αγορές). Οι μικρότερες αλυσίδες δραστηριοποιούνται συνήθως σε τοπικό επίπεδο, εντός δηλαδή συγκεκριμένων περιοχών, ενώ υπάρχουν και επιχειρήσεις με μεμονωμένα καταστήματα. Οι δύο τελευταίες κατηγορίες σούπερ μάρκετ συχνά εντάσσονται σε ομίλους κοινών αγορών. Αναφορικά με την εξέλιξη των συνολικών καταστημάτων σούπερ μάρκετ στην εγχώρια αγορά, ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 13% το διάστημα 2006/05 και ανήλθε σε 3.921 καταστήματα, εκ των οποίων ποσοστό 62,5% αντιστοιχεί σε καταστήματα που ανήκουν σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Κατά κοινή ομολογία, οι εξεταζόμενες εταιρείες έχουν διαμορφώσει νέα καταναλωτικά πρότυπα, καθώς έχουν διευρύνει σημαντικά τη γκάμα των προϊόντων που προσφέρουν. Στα μεγαλύτερα καταστήματα του κλάδου μπορεί κανείς να βρει πλέον οργανωμένα τμήματα ένδυσης και υπόδησης, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, ειδών αυτοκινήτου, ειδών σπιτιού κλπ. Παράλληλα προωθούνται και συνεργασίες με άλλες εταιρείες για τη δημιουργία σημείων πωλήσεων εντός των χώρων καταστημάτων υπέρμάρκετ (αλυσίδες παιχνιδιών και βρεφικών ειδών, αθλητικών ειδών κλπ.). Με βάση τον ομαδοποιημένο ισολογισμό που προέκυψε από δείγμα 92 εταιρειών του κλάδου, το σύνολο του ενεργητικού παρουσίασε αύξηση (7,16%) το 2007 σε σχέση με το 2006, ενώ το σύνολο των πωλήσεων αυξήθηκε κατά 8,05% το αντίστοιχο διάστημα. Το περιθώριο μικτού κέρδους διαμορφώθηκε σε 19,64% το 2007 από 19,19% το 2006, ενώ αύξηση παρουσίασε και το καθαρό περιθώριο κέρδους των συγκεκριμένων εταιρειών. Αγορά Η συνολική εγχώρια αγορά σούπερ μάρκετ και cash & carry σε αξία παρουσίασε ανοδική πορεία καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου 1992-2007, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 14,2%. Για το 2007 η αξία της αγοράς εκτιμάται σε 12.043 εκ., από 11.280 εκ. το 2006. Σύμφωνα με Σεπτέμβριος 2008 ii

τις προβλέψεις για το 2008, αναμένεται περαιτέρω άνοδος της αγοράς και συγκεκριμένα, η συνολική αξία της αναμένεται να ανέλθει σε 12.630 εκ. περίπου, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 4,9% σε σχέση με το 2007. Η εταιρεία Carrefour-Μαρινόπουλος ΑΕ κατέλαβε το μεγαλύτερο μερίδιο (15,8%) στην εγχώρια αγορά των σούπερ μάρκετ και cash & carry κατά το 2007, ακολουθούμενη από τις εταιρείες Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος ΑΕ και Σκλαβενίτης Ι. & Σ. ΑΕΕ, με 9,5% και 7,6% αντίστοιχα. Εξετάζοντας τα μερίδια αγοράς ανά ομίλους (σύμφωνα με την μορφή που αυτοί είχαν στο τέλος του 2007), διαπιστώνεται ότι ο όμιλος Carrefour (Carrefour Μαρινόπουλος ΑΕ, Dia Hellas AE και Ξυνός Σουπερμάρκετ ΑΕΕ) κατείχε το μεγαλύτερο ποσοστό (19,5%), ακολουθούμενος από τον όμιλο Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος (Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος ΑΕ και Ένα Cash & Carry ΑΕ) με 10,4% και τον όμιλο Σκλαβενίτης (Σκλαβενίτης Ι. & Σ. ΑΕΕ και Παπαγεωργίου ΑΕ) με 8%. Όσον αφορά τον βαθμό συγκέντρωσης στο κλάδο, θεωρείται σχετικά υψηλός καθώς τρεις και πέντε επιχειρήσεις καλύπτουν αντίστοιχα το 32,9% και το 43,3% της συνολικής αγοράς για το 2007. Διεθνής Αγορά Όπως προκύπτει από στοιχεία του Planet Retail, για τους μεγαλύτερους λιανέμπορους ειδών παντοπωλείου παγκοσμίως, η αμερικανική εταιρεία Wal-Mart εμφάνισε τις υψηλότερες πωλήσεις για το 2006 ($376.430 εκ.) καταλαμβάνοντας μερίδιο 6,3% στο σύνολο της παγκόσμιας αγοράς. Ακολούθησε η γαλλική εταιρεία Carrefour με μερίδιο 2% και η γερμανική Metro Group, η οποία συμμετείχε με μερίδιο της τάξης του 1,5%. Η εταιρεία Wal-Mart εκτιμάται ότι θα διατηρήσει την ηγετική θέση που ήδη έχει στον κλάδο των σούπερ μάρκετ και τα επόμενα χρόνια, διευρύνοντας παράλληλα το μερίδιό της από 6,3% το 2006 σε 6,6% το 2012. Το ίδιο ισχύει και για των γαλλικών συμφερόντων όμιλο Carrefour, του οποίου το μερίδιο για το 2012 εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 2,2%, ενώ το 2012 στην 3η θέση εκτιμάται ότι θα βρεθεί η εταιρεία Tesco με μερίδιο 2%. Σεπτέμβριος 2008 iii

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ 1.1 Εισαγωγή Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της εγχώριας αγοράς των σούπερ μάρκετ, στην οποία δραστηριοποιούνται και επιχειρήσεις discount και cash & carry. Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, στον οποίο παρατηρείται έντονη κινητικότητα μεταξύ των εταιρειών, τόσο με τη μορφή «συνεργασιών» κυρίως μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών, όσο και με τη συνεχή διεύρυνση των δικτύων καταστημάτων των εταιρειών σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, αλλά και το εξωτερικό. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο έντονος ανταγωνισμός που παρατηρείται μεταξύ των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, τις αναγκάζει να αναζητούν συνεχώς νέες στρατηγικές επιβίωσης και ανάπτυξης. Στο παρόν κεφάλαιο αναφέρονται κάποια γενικά πληροφοριακά στοιχεία για τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, δίνεται μια εικόνα των επιχειρήσεων discount και των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, ενώ αναλύεται και η συμβολή της τεχνολογίας στην ανάπτυξη του κλάδου. Επίσης, παρατίθενται στοιχεία σχετικά με την καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά, τον πληθωρισμό και το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στο κλάδο των σούπερ μάρκετ. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζονται οι παράγοντες που διαμορφώνουν την εμπορική πολιτική των επιχειρήσεων, ενώ στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή των καταστημάτων σούπερ μάρκετ, τη διάρθρωση των πωλήσεών τους, καθώς και στοιχεία σχετικά με τη διαφημιστική δαπάνη των εταιρειών του κλάδου. Ακολουθεί στο ίδιο κεφάλαιο η παρουσίαση των κυριοτέρων εταιρειών και των πωλήσεών τους, καθώς και ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων συγκεκριμένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Στο τέταρτο κεφάλαιο αποτυπώνεται το μέγεθος της αγοράς, τα μερίδια που καταλαμβάνουν οι κυριότερες επιχειρήσεις και ο βαθμός συγκέντρωσης του κλάδου, ενώ στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις στρατηγικές κινήσεις που επιλέγουν οι επιχειρήσεις για να αναπτυχθούν, καθώς και στις εξαγορές και συγχωνεύσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τα τελευταία έτη. Στο έκτο κεφάλαιο παρατίθενται στοιχεία σχετικά με την διεθνή αγορά του λιανεμπορίου. Στο τελευταίο κεφάλαιο συνοψίζονται τα συμπεράσματα της μελέτης και επισημαίνονται τα προβλήματα και οι προοπτικές του κλάδου, χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα των πέντε δυνάμεων του Porter. 1.2 Γενικά Στοιχεία για τον Κλάδο των Αρχικά οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ δεν είχαν τη μορφή και οργάνωση που παρουσιάζουν σήμερα. Στη δεκαετία του 1970 έκαναν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα τα πρώτα καταστήματα του κλάδου, τα οποία κάλυπταν βασικές ανάγκες των καταναλωτών κυρίως Σεπτέμβριος 2008 1

σε είδη τροφίμων και ποτών, καθώς και σε προϊόντα οικιακής χρήσης (χαρτικά, απορρυπαντικά κ.α.). Σταδιακά κατά τα επόμενα έτη, οι εν λόγω επιχειρήσεις διεύρυναν την γκάμα των προϊόντων που προσέφεραν σε είδη όπως υαλικά και είδη εστίασης, προϊόντα προσωπικής περιποίησης, φρέσκα τρόφιμα (κρέατα, ψάρια, φρούτα, λαχανικά κλπ.). Σήμερα, οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ διαθέτουν μια ευρύτατη γκάμα προϊόντων, δεδομένης και της επιφάνειας του εκάστοτε καταστήματος, σε μια προσπάθεια να καλύψουν κατά το μέγιστο δυνατόν τις αγορές κάθε καταναλωτή. Για παράδειγμα, εκτός από τρόφιμα και λοιπά καταναλωτικά προϊόντα, προσφέρουν ρούχα, ηλεκτρικά είδη, έπιπλα, παιχνίδια, τραπεζικά προϊόντα (λειτουργία μηχανημάτων ΑΤΜ, έκδοση πιστωτικών καρτών), τουριστικές υπηρεσίες, ενώ στο άμεσο μέλλον και σύμφωνα με τις πρακτικές που ισχύουν στο εξωτερικό, θα προσφέρουν ακόμα και αυτοκίνητα, προκατασκευασμένα σπίτια, έκδοση δανείων, βενζίνη και φάρμακα. Υπογραμμίζεται ότι δεν υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να ορίζει ένα κατάστημα ως «σούπερ μάρκετ». Άτυπα ο όρος αυτός αναφέρεται σε καταστήματα κυρίως τροφίμων, με χώρο πώλησης πάνω από 200 τ.μ., με δύο τουλάχιστον ταμειακές μηχανές. Σαν «υπερμάρκετ» ορίζονται τα καταστήματα που διαθέτουν χώρο πώλησης άνω των 2.500 τ.μ. Τα τετραγωνικά μέτρα δεν αποτελούν τη μόνη παράμετρο βάσει της οποίας ένα κατάστημα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σούπερ μάρκετ. Η ποικιλία των εμπορευμάτων που διαθέτει, καθώς και ο τόπος εγκατάστασής του αποτελούν επιπρόσθετους παράγοντες προσδιορισμού. Για παράδειγμα, ένα κατάστημα που λειτουργεί στην επαρχία και διαθέτει μεγάλη ποικιλία προϊόντων, μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σούπερ μάρκετ, έστω και αν δεν πληροί τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις τετραγωνικών μέτρων. Επίσης, το σούπερ μάρκετ ορίζεται διαφορετικά και από χώρα σε χώρα. Έτσι, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σαν σούπερ μάρκετ μπορεί να χαρακτηριστεί ένα κατάστημα το οποίο έχει τουλάχιστον 400 τ.μ. επιφάνεια πώλησης και διαθέτει τρεις ταμειακές μηχανές και άνω. Οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ διαχωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: 1. Μεγάλες αλυσίδες με πανελλαδικά δίκτυα καταστημάτων (περιλαμβάνονται και τα υπερμάρκετ). 2. Μικρότερες αλυσίδες που δραστηριοποιούνται τοπικά (π.χ. σε συγκεκριμένο Νομό ή Περιφέρεια). 3. Μεμονωμένα καταστήματα σούπερ μάρκετ. Πέρα από τα σούπερ μάρκετ και τα υπερμάρκετ, ο εξεταζόμενος κλάδος περιλαμβάνει και τις παρακάτω κατηγορίες καταστημάτων: Discount Stores: συνήθως διαθέτουν περιορισμένη γκάμα προϊόντων, είτε ιδιωτικής ετικέτας είτε τρίτων, σε χαμηλότερες τιμές. Cash & Carry: καταστήματα κυρίως χονδρικής τα οποία απευθύνονται σε επαγγελματίες. Οι πελάτες πληρώνουν με μετρητά και μεταφέρουν οι ίδιοι τις αγορές τους. Αρκετά καταστήματα σούπερ μάρκετ εντάσσονται σε ομίλους κοινών αγορών, χρησιμοποιώντας κοινό εμπορικό σήμα. Κύριος σκοπός των συγκεκριμένων ομίλων είναι οι Σεπτέμβριος 2008 2

κοινές προμήθειες προϊόντων με στόχο τη βελτίωση της διαπραγματευτικής ικανότητας των μελών τους με τους προμηθευτές. 1.3 Καταστήματα «Discount» Ο όρος discount χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα εκπτωτικά καταστήματα, που έχουν διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά σε σχέση με τα υπόλοιπα σούπερ μάρκετ. Συγκεκριμένα, αναφέρεται σε καταστήματα τα οποία: Διαθέτουν βασικά καταναλωτικά είδη. Παρέχουν σχετικά μικρότερη ποικιλία προϊόντων με έμφαση στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Χαρακτηρίζονται από μεγάλο αριθμό καταστημάτων και αντίστοιχη διασπορά. Έχουν σχετικά μικρό μέσο εμβαδόν ανά κατάστημα. Το βασικό πλεονέκτημα των καταστημάτων discount είναι η προσφορά προϊόντων σε τιμές αρκετά χαμηλότερες από αυτές των σούπερ μάρκετ, τα δε λειτουργικά τους έξοδα είναι χαμηλότερα. Στον κλάδο επικρατούν οι όροι «hard discount» και «soft discount», οι οποίοι χρησιμοποιούνται προκειμένου να κατηγοριοποιήσουν τα καταστήματα. Τα πρώτα βασίζονται σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε αισθητά χαμηλές τιμές, ενώ τα δεύτερα διαθέτουν τόσο προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας όσο και επώνυμα προϊόντα και δίνουν έμφαση στα φρέσκα προϊόντα. Το πρώτο κατάστημα discount ιδρύθηκε στην χώρα μας το 1995 από την ισπανική αλυσίδα Dia, η οποία πλέον ανήκει στον όμιλο Carrefour. Το σύνολο των καταστημάτων Dia σε όλο τον κόσμο φτάνει σήμερα τα 5.705 καταστήματα, ενώ ο συνολικός κύκλος εργασιών του ομίλου ξεπερνάει παγκοσμίως τα 8 δισ. Από 17 καταστήματα και πωλήσεις 3 εκ. το 1995, η Dia Hellas σήμερα ελέγχει δίκτυο 406 καταστημάτων και πραγματοποιεί πωλήσεις 381 εκ. (2007). Το 1999, δραστηριοποιήθηκε στην ελληνική αγορά η γερμανική εταιρεία Lidl, η οποία επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς. Στο συγκεκριμένο χώρο δραστηριοποιείται και η ελληνική εταιρεία Bazaar η οποία διαθέτει μικρότερο δίκτυο καταστημάτων σε σχέση με τις προαναφερόμενες επιχειρήσεις. Όσον αφορά την εταιρεία Plus Hellas ΕΠΕ & Σία ΕΕ, η οποία δραστηριοποιήθηκε στην ελληνική αγορά τον Μάρτιο του 2006, και διαχειριζόταν τα καταστήματα discount «Plus», σημειώνεται ότι τον Απρίλιο του 2008 εξαγοράσθηκε από την εταιρεία Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος ΑΕ. Σύμφωνα με δηλώσεις των υπευθύνων της εταιρείας, όλα τα καταστήματά της αναμένεται να αλλάξουν εμπορικό σήμα και ανάλογα με το μέγεθος του κάθε καταστήματος θα φέρουν και την αντίστοιχη επωνυμία (ΑΒ Βασιλόπουλος, ΑΒ City, ΑΒ Shop & Go, ΑΒ Food Market). Το φθινόπωρο του 2008 αναμένεται να λειτουργήσει τα πρώτα καταστήματά της η γερμανική αλυσίδα Aldi. Πιο συγκεκριμένα, τα σχέδιά της προβλέπουν την ανάπτυξη 20-40 σημείων πώλησης σε διάφορα σημεία της Ελλάδος, ενώ οι επενδύσεις για την είσοδο της αλυσίδας στην Σεπτέμβριος 2008 3

ελληνική αγορά εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στα 1,3 δισ., στα οποία περιλαμβάνεται και η κατασκευή αποθηκευτικών χώρων στη ΒΙ.ΠΕ. της Σίνδου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι επιχειρήσεις discount δεν ακολουθούν τις ίδιες στρατηγικές και τακτικές προκειμένου να προσελκύσουν το καταναλωτικό κοινό. Η εταιρεία Dia, για παράδειγμα, εφαρμόζει τις εξής στρατηγικές: Διαθέτει τόσο επώνυμα προϊόντα όσο και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Επεκτείνει το δίκτυο των καταστημάτων της τόσο με τη μέθοδο του franchising και όσο και με ιδιόκτητες μονάδες. Δίνει έμφαση σε προσφορές για τρόφιμα. Οργανώνει τα καταστήματά της σύμφωνα με τα πρότυπα των σούπερ μάρκετ χρησιμοποιώντας μόνο ράφια. Αντίθετα, η Lidl ακολουθεί τις ακόλουθες τακτικές: Προσφέρει κυρίως προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, αλλά έχει ξεκινήσει και ανοίγει το κωδικολόγιό της και σε επώνυμα προϊόντα. Επεκτείνει το δίκτυο των καταστημάτων της μόνο μέσω εταιρικών μονάδων. Δίνει έμφαση σε προσφορές για non-food προϊόντα. Τοποθετεί τα προϊόντα της και σε ράφια και σε παλέτες. Η είσοδος των discounters και γενικότερα ξένων επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ στην ελληνική αγορά είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Το γεγονός αυτό οφείλεται αρκετά και στη θέση της χώρας μας, που ευνοεί την επέκταση των συγκεκριμένων επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων εντείνεται ακόμα περισσότερο. Σημειώνεται δε ότι, ο ανταγωνισμός δεν διαμορφώνεται μόνο μεταξύ των discounters, οι οποίοι στοχεύουν στο ίδιο καταναλωτικό κοινό, αλλά και ανάμεσα σε discounters και αλυσίδες σούπερ μάρκετ, οδηγώντας τον κλάδο σε ένα ευρύτερο «πόλεμο τιμών», με απώτερο στόχο των επιχειρήσεων την απόκτηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς. 1.4 Προϊόντα Ιδιωτικής Ετικέτας Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια συνεχής αύξηση των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας εντός των καταστημάτων του εξεταζόμενου κλάδου. Η ελληνική αγορά ακολουθεί τη διεθνή τάση ανάπτυξης αυτών των προϊόντων, σύμφωνα δε με πηγές της αγοράς οι έλληνες καταναλωτές δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αυτά. Στη συνέχεια, γίνεται μια αναφορά στην πορεία των συγκεκριμένων προϊόντων, ενώ παράλληλα παρατίθενται και ορισμένα συμπεράσματα από σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε για την παρούσα μελέτη. Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (own label ή private label) παράγονται από τρίτες εταιρείες για λογαριασμό επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ, φέρουν δε το εμπορικό σήμα που ανήκει στην αλυσίδα ή στον όμιλο του σούπερ μάρκετ. Τα τελευταία χρόνια, λόγω και της ισχυρής Σεπτέμβριος 2008 4

παρουσίας των καταστημάτων discount, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ διευρύνουν συνεχώς τη γκάμα των προσφερομένων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, εκτός από μηχανισμός άμυνας απέναντι στις εκπωτικές αλυσίδες, συντελούν στη διαφοροποίηση της εμπορικής αλυσίδας, διευρύνουν σημαντικά την ποικιλία των προϊόντων του καταστήματος και τις επιλογές του πελάτη, εξασφαλίζουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους και αυξάνουν την διαπραγματευτική ικανότητα της αλυσίδας έναντι των προμηθευτών. Η παραγωγή των προϊόντων αυτών γίνεται συνήθως από μεγάλες βιομηχανίες, στηρίζεται δε στη διαθέσιμη τεχνολογία και σε ίδιες ή παρόμοιες προδιαγραφές με αυτές των «επώνυμων» προϊόντων (national brands). Υπάρχει περίπτωση η επιχείρηση σούπερ μάρκετ να συμμετέχει στο κόστος σχεδιασμού και ανάπτυξης του προϊόντος, ενώ η επωνυμία της αλυσίδας και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε αυτήν αποτελούν πρόσθετο πλεονέκτημα. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς 1 στα 5 προϊόντα που αγοράζουν οι καταναλωτές σήμερα είναι ιδιωτικής ετικέτας. Η είσοδος νέων αλυσίδων discount, όπως η γερμανικών συμφερόντων Aldi, καθώς και η συμπίεση του εισοδήματος μεγάλου μέρους των καταναλωτών, εκτιμάται ότι θα ενδυναμώσουν ακόμα περισσότερο την παρουσία των συγκεκριμένων προϊόντων στο οργανωμένο λιανεμπόριο. Παράλληλα, σύμφωνα με πηγές της αγοράς όλο και μεγαλύτερο μέρος του καταναλωτικού κοινού θεωρεί τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εφάμιλλα σε ποιότητα με τα επώνυμα προϊόντα, ενώ βασικό τους συγκριτικό πλεονέκτημα παραμένει η αρκετά χαμηλότερη τιμή διάθεσης. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που ανήκουν στην κατηγορία των μη τροφίμων, εμφανίζουν σε γενικές γραμμές υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής στο σύνολο της κατηγορίας τους, σε σχέση με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας των τροφίμων. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι, τα νοικοκυριά «ανοίγονται» ευκολότερα σε οικονομικότερες λύσεις προϊόντων που δεν είναι τρόφιμα. Με βάση έρευνα που διεξήχθη από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 54,8% των ερωτηθέντων το 2007 (σε σύγκριση με το 51,5% των ερωτηθέντων το 2006) πιστεύει ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας είναι ίδιας ποιότητας με τα επώνυμα, ενώ το ποσοστό των ερωτηθέντων που πιστεύει ότι είναι χειρότερης ποιότητας μειώθηκε στο 38,4% το 2007 από 41,3% το 2006. Σημειώνεται ότι το 2007 μόνο το 6,8% θεωρεί ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας είναι ανώτερης ποιότητας από τα επώνυμα. Σε ότι αφορά τα επίπεδα ικανοποίησης των καταναλωτών από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, το 2007 δυσαρεστημένοι δήλωσαν το 8,1% των ερωτηθέντων, ικανοποιημένοι το 48,9%, ενώ ούτε ικανοποιημένοι ούτε δυσαρεστημένοι το 43%. Επιπλέον, στο διάγραμμα 1.1 παρατίθενται στοιχεία σχετικά με την συμμετοχή των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο καλάθι των αγορών. Από τα παρουσιαζόμενα στοιχεία προκύπτει ότι, το υψηλότερο ποσοστό αφορά τις αγορές από τις εκπτωτικές αλυσίδες (44,4%). Ακολουθούν οι αγορές από μεγάλες αλυσίδες (19,2%), ενώ το χαμηλότερο ποσοστό έχουν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας στις αγορές από τα μικρότερα σούπερ μάρκετ (14,5%). Σεπτέμβριος 2008 5

Διάγραμμα 1.1 Συμμετοχή προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο καλάθι αγορών (%) 50 40 44,4 30 20 10 19,2 14,5 0 Discounters Μεγάλες Αλυσίδες Μικρότερα Πηγή: Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ), Περιοδικό Σέλφ Σέρβις (Ιούνιος 2007) Στον πίνακα 1.1 παρουσιάζεται ο μέσος όρος συμμετοχής επιμέρους κατηγοριών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, στο σύνολο των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας που διαθέτουν αλυσίδες σούπερ μάρκετ στην ελληνική αγορά, για το 2007 και το Α εξάμηνο του 2008. Τα ποσοστά προέκυψαν από έρευνα που διενεργήθηκε σε εταιρείες του κλάδου, στα πλαίσια της παρούσας μελέτης. Από τα στοιχεία του πίνακα διαπιστώνεται ότι το υψηλότερο ποσοστό κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας για το 2007 αφορά τα τρόφιμα. Ακολουθούν τα προϊόντα προσωπικής περιποίησης, τα απορρυπαντικά, τα ποτά & αναψυκτικά και τα χαρτικά καθαριότητας. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι το ποσοστό που καλύπτουν οι πωλήσεις προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο συνολικό κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων, διαφέρει από αλυσίδα σε αλυσίδα, ανεβαίνει δε σημαντικά στην περίπτωση των discounters. Πίνακας 1.1 Μέσος όρος συμμετοχής κατηγοριών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο σύνολο των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (2007, Α εξάμηνο 2008) Κατηγορία Προϊόντων 2007 Α εξάμηνο 2008 Τρόφιμα 57,2% 57,0% Προϊόντα προσωπικής περιποίησης (αφρόλουτρα, σαμπουάν κλπ.) 12,1% 11,7% Απορρυπαντικά 10,8% 11,9% Ποτά & Αναψυκτικά 5,3% 5,8% Χαρτικά καθαριότητας (χαρτί υγείας, χαρτοπετσέτες, χαρτομάντιλα κλπ.) 4,9% 6,2% Άλλες κατηγορίες 9,7% 7,5% Σύνολο κωδικών 100,0% 100,0% Πηγή: ICAP ΑΕ (Επιχειρήσεις του κλάδου) Στον πίνακα 1.2 παρουσιάζεται ο συνολικός αριθμός κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας σε ορισμένες επιχειρήσεις και ομίλους κοινών αγορών του κλάδου των σούπερ μάρκετ και cash & carry για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία, για το έτος 2007 και το Α εξάμηνο του 2008. Όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο πίνακα, οι επιχειρήσεις διευρύνουν συνεχώς τον αριθμό των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας που προσφέρουν. Σύμφωνα δε με πηγές της αγοράς, η πορεία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αναμένεται να είναι ανοδική και τα επόμενα χρόνια. Σεπτέμβριος 2008 6

Πίνακας 1.2 Αριθμός κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας επιχειρήσεων και ομίλων κοινών αγορών του κλάδου (2007, Α εξάμηνο 2008) Επωνυμία 2007 Α εξάμηνο 2008 DIA HELLAS ΑΕ 1.234 1.242 ΠΕΝΤΕ ΑΕ 1.100 1.150 ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΑΕΒΕ 873 873 ΜΑΣΟΥΤΗΣ Δ. ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ΑΕ 800 839 ΣΠΑΝΟΥ Ι. Χ. ΟΜΙΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΕ 477 590 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΓΟΡΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΕΠΕ (ΕΛΟΜΑΣ) 396 423 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΓΟΡΩΝ ΑΕ (ΕΛΕΤΑ) 380 460 ΙΝ.ΚΑ. ΧΑΝΙΩΝ ΣΥΝΠΕ 260 260 ΑΣΠΙΔΑ ΟΜΙΛΟΣ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ΣΥΝΠΕ 250 141 ΑΣΤΕΡΑΣ-ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΕ 200 210 Πηγή: ICAP ΑΕ (Επιχειρήσεις του κλάδου) 1.5 Η Συμβολή της Τεχνολογίας στην Ανάπτυξη των Ο αυτοματισμός των εργασιών και η ανάπτυξη και υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις του εξεταζόμενου κλάδου θεωρείται απαραίτητο στοιχείο στις μέρες μας. Η ορθολογική χρήση της τεχνολογίας συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων του κλάδου και της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχουν στο καταναλωτικό κοινό. Σαν παραδείγματα τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται από τις περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου μπορούν να αναφερθούν οι μέθοδοι Scanning (bar-coding: γραμμωτός κώδικας) και EDI (Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων Electronic Data Interchange), οι οποίες «πηγάζουν» από τον ECR (Efficient Consumer Response Αποτελεσματική Ανταπόκριση στον Καταναλωτή). Ο ECR έκανε την εμφάνισή του στις αρχές της δεκαετίας του '90 στις ΗΠΑ, στα μέσα δε της ίδιας δεκαετίας δημιουργήθηκε και στην Ευρώπη ως μη κερδοσκοπικός σύνδεσμος, στον οποίο συμμετέχει το σύνολο των πανευρωπαϊκών και τοπικών βιομηχανιών και αλυσίδων. Στην Ελλάδα αντίστοιχη δραστηριότητα έχει ο σύνδεσμος ECR Hellas, ο οποίος ιδρύθηκε το 1995 και ασχολείται με τη δημιουργία μιας σειράς από προγράμματα που στοχεύουν στη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ βιομηχανίας και λιανεμπορίου. Ο ECR βασίζεται στην ανάπτυξη και υιοθέτηση κοινών βέλτιστων πρακτικών, τεχνικών και διαδικασιών από τους λιανέμπορους και τους προμηθευτές, ώστε να υπάρξει αύξηση της αποδοτικότητας τόσο στον τομέα της αλυσίδας ανεφοδιασμού όσο και της ζήτησης. Στον ECR Hellas συμμετέχουν γύρω στις 100 επιχειρήσεις, οι οποίες προέρχονται κυρίως από το χώρο της βιομηχανίας. Επίσης, συμμετέχει και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέσω των προγραμμάτων του ECR οι επιχειρήσεις αποκτούν αρκετά πλεονεκτήματα, όπως είναι η μείωση των αποθεμάτων και του χρόνου παράδοσης των εμπορευμάτων, αλλά και η εξάλειψη του φαινομένου της έλλειψης αποθεμάτων (out of stock). Επιπλέον, τα προγράμματα του ECR συμβάλουν στη διασφάλιση της ποιότητας και του συντονισμού κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και στη διαχείριση του συστήματος διακίνησης κουπονιών (coupon management). Σεπτέμβριος 2008 7

Η τεχνολογία EDI (Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων), η οποία είναι αρκετά διαδεδομένη στο λιανεμπόριο, παρέχει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να ανταλλάσσουν με ηλεκτρονικό τρόπο τα διάφορα παραστατικά και εμπορικά τους έγγραφα, χωρίς τη χρήση χαρτιού. Εκτός από την EDI, το λιανεμπόριο χρησιμοποιεί και τις κατωτέρω πρακτικές: Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (E-mail) Ηλεκτρονική Μεταφορά Κεφαλαίων (EFT) Ηλεκτρονικοί Κατάλογοι (E-CAT) Ηλεκτρονικές Φόρμες (E-Forms) Ηλεκτρονική Διαχείριση Εγγράφων (EDM) Διαχείριση Ροής Εργασίας (Workflow). Οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου στις οποίες συγκαταλέγονται και οι εταιρείες σούπερ μάρκετ, αποκτούν ορισμένα οφέλη μέσω της εφαρμογής του ηλεκτρονικού εμπορίου. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα για αποτελεσματικότερη προώθηση και διαχείριση των αποθεμάτων τους και επίτευξη καλύτερων συμφωνιών με τους κυριότερους προμηθευτές τους. Η δραστηριότητα του λιανεμπορίου από την φύση της αφορά ένα μεγάλο αριθμό «εμπλεκομένων» (παραγωγοί, προμηθευτές, πωλητές, καταναλωτές) και το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει τη δυνατότητα διαχείρισης του επιχειρηματικού δικτύου ως ενιαίας μονάδας, προσφέροντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες και ελευθερώνοντας κεφάλαια για άλλες προτεραιότητες. Επίσης, η εισαγωγή του ηλεκτρονικού εμπορίου στον κλάδο προσφέρει μία σειρά από οφέλη στους καταναλωτές (μεγαλύτερη γκάμα προσφερόμενων προϊόντων, συγκρισιμότητα τιμών, ηλεκτρονική πληρωμή, επικοινωνία και υποστήριξη πελατών), ενώ παράλληλα προσφέρει νέες δυνατότητες διαχείρισης πληροφοριών επιτρέποντας περαιτέρω ανάπτυξη κοινών επιχειρησιακών διαδικασιών μεταξύ εταιρειών. Η σωστή τήρηση αποθεμάτων και η μεταφορά των προϊόντων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την αποτελεσματική λειτουργία ενός σούπερ μάρκετ. Για το σκοπό αυτό, πολλές εταιρείες εφαρμόζουν την «πρακτική» του Third Party Logistics, η οποία βασίζεται στην παροχή υπηρεσιών αποθήκευσης και διανομής από άλλες εξειδικευμένες επιχειρήσεις. Η εξειδίκευση και τεχνογνωσία των εταιρειών logistics προσφέρει στους πελάτες τους αποτελεσματικότερη διαχείριση των αποθεμάτων όσο αφορά την αποθήκευση, διανομή, μηχανογράφηση και λογιστική παρακολούθηση των προϊόντων τους, αλλά και συμπληρωματικές υπηρεσίες όπως είναι η αποσυσκευασία, ετικετοποίηση και ανασυσκευασία. Όσον αφορά τον εξεταζόμενο κλάδο, σε αρκετές περιπτώσεις οι παραπάνω λειτουργίες πραγματοποιούνται από τις εταιρείες σούπερ μάρκετ, οι οποίες με σημαντικές επενδύσεις ανέπτυξαν συστήματα αποθήκευσης και διανομής βάσει σύγχρονων προδιαγραφών. Σε χώρες του εξωτερικού παρατηρείται η τάση αντικατάστασης της EDI από το Web Ordering (παραγγελίες μέσω διαδικτύου) που λειτουργεί δοκιμαστικά μέσω του internet και των market places. Στο άμεσο μέλλον σημαντικές αλλαγές αναμένονται στον τρόπο με τον οποίο θα Σεπτέμβριος 2008 8

λειτουργούν οι εταιρείες λιανικού εμπορίου. Παραδείγματα τέτοιων εξελίξεων αποτελούν το νέο chip RFID (Radio Frequency Identification), καθώς και η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής αγοράς B2B (Business to Business) ως «τόπος» συνάντησης αγοραστών και πελατών για τη διεξαγωγή συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο. Η ηλεκτρονική αγορά B2B βασίζεται στην ανάπτυξη δικτύων, όπου οι κατάλογοι και οι προσφορές των προμηθευτών διατίθενται στους υποψήφιους αγοραστές οι οποίοι μπορούν να διαπραγματευτούν τους όρους αγοράς των προμηθειών τους με τρόπο εύχρηστο και πρακτικό. Οι ετικέτες RFID έχουν αρχίσει εδώ και μερικά χρόνια να χρησιμοποιούνται στο χώρο του εμπορίου. Πρόκειται για τεχνολογία ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, η οποία καθιστά εφικτή την αυτόματη αναγνώριση αντικειμένων που ενσωματώνουν τις σχετικές ετικέτες. Οι ετικέτες αυτές είναι ηλεκτρονικά κυκλώματα που περιλαμβάνουν μικροεπεξεργαστή και κεραία. Σε αντίθεση με την τεχνολογία των barcodes, όπου ο scanner πρέπει να έχει οπτική επαφή με το γραμμωτό κώδικα για να τον διαβάσει, στην τεχνολογία RFID η κεραία μεταδίδει ραδιοκύματα σε ορισμένη ακτίνα, τα οποία αναγνωρίζονται από τα μηχανήματα και επεξεργάζονται ψηφιακά. Το RFID αναμένεται ότι θα αντικαταστήσει σταδιακά τα barcodes, αφού αφενός υπάρχει η δυνατότητα καταγραφής πολύ περισσότερων πληροφοριών, αφετέρου δε διαθέτουν πολύ περισσότερες δυνατότητες. Ωστόσο, το κόστος αυτής της τεχνολογίας είναι σημαντικά μεγαλύτερο από εκείνο των barcodes. 1.6 Καταναλωτική Δαπάνη Νοικοκυριών και Πληθωρισμός Σύντομη Επισκόπηση του 2007 Από τα καταστήματα του εξεταζόμενου κλάδου διατίθεται ένα ευρύ φάσμα προϊόντων. Ανάλογα με την κατηγορία στην οποία υπάγεται το κάθε προϊόν, η ζήτησή του επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες, παράλληλα δε παρουσιάζει και διαφορετικό βαθμό ελαστικότητας ως προς την τιμή διάθεσης. Το ύψος της κατανάλωσης, καθώς και η διαμόρφωσή της, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το διαθέσιμο εισόδημα και το επίπεδο των τιμών, στοιχεία τα οποία επηρεάζονται από τη γενικότερη οικονομική κατάσταση. Στη συνέχεια της παρούσας ενότητας παρατίθενται στοιχεία σχετικά με το ΑΕΠ, το λιανικό εμπόριο, τον πληθωρισμό και την εγχώρια ιδιωτική κατανάλωση, τα οποία προέρχονται κατά κύριο λόγο από την Τράπεζα της Ελλάδος και την ΕΣΥΕ. Σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, το κύριο χαρακτηριστικό των οικονομικών εξελίξεων το 2007 ήταν η διεθνής χρηματοπιστωτική αναταραχή και η άνοδος των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων στις διεθνείς αγορές. Τα φαινόμενα αυτά εκδηλώθηκαν το δεύτερο εξάμηνο του 2007 και οδήγησαν σε ένταση των πληθωριστικών πιέσεων και επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας διεθνώς, ιδίως τους τελευταίους μήνες του 2007 και τους πρώτους μήνες του 2008. Σεπτέμβριος 2008 9

Σημειώνεται ότι αυτές οι διεθνείς οικονομικές εξελίξεις έχουν επηρεάσει δυσμενώς τον πληθωρισμό και τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ (Μάρτιος 2008), το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4% το 2007, έναντι 4,2% το 2006. Όμως ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στη διάρκεια του έτους και το δεύτερο εξάμηνο υποχώρησε στο 3,7%, από 4,2% το πρώτο εξάμηνο. Ωστόσο, παρά την επιβράδυνση αυτή, ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ το 2007 και πάλι υπερέβη αυτόν της ζώνης του ευρώ (2,6%) και η ελληνική οικονομία παρέμεινε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στον πίνακα 1.3 παρατίθενται στοιχεία σχετικά με τους δείκτες όγκου λιανικού εμπορίου την περίοδο 2003-Φεβρουάριος 2008. Σύμφωνα με τα παρουσιαζόμενα στοιχεία τόσο ο γενικός δείκτης όγκου λιανικού εμπορίου, όσο και ο δείκτης όγκου της κατηγορίας ειδών διατροφήςποτών-καπνού παρουσίασαν ανοδική πορεία σε όλη την διάρκεια της περιόδου 2003-2007. Ειδικότερα, ο γενικός δείκτης όγκου λιανικού εμπορίου το 2007 σημείωσε άνοδο 2,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Επίσης άνοδο κατά 3,8% παρουσίασε και ο αντίστοιχος δείκτης για τον μήνα Ιανουάριο του 2008 σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2007, ενώ αντίθετα πτωτική κατά 4,3% ήταν η πορεία του δείκτη για τον μήνα Φεβρουάριο του 2008 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2007. Όσον αφορά τον δείκτη της κατηγορίας ειδών διατροφής-ποτών-καπνού αυξήθηκε κατά 0,9% το 2007 έναντι του 2006. Πίνακας 1.3 Δείκτες όγκου λιανικού εμπορίου (κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο σε σταθερές τιμές, 2003-Φεβρουάριος 2008) Έτος 2007 (Τρίμηνα) 2008 2003 2004 2005 2006 2007 I II III IV Ιανουάριος Φεβρουάριος Γενικός Δείκτης 114,0 119,1 122,6 132,4 135,4 128,1 134,6 133,9 145,2 126,9 129,8 Μεταβολή Προηγούμενου 4,3 4,5 3,0 8,0 2,3 4,3 2,0 2,1 1,0 3,8-4,3 Έτους (%) Δείκτης Ειδών Διατροφής- Ποτών- 112,6 120,6 127,4 138,8 140,0 132,6 140,8 139,4 147,2 130,7 131,3 Καπνού Μεταβολή Προηγούμενου Έτους (%) 5,3 7,1 5,6 9,0 0,9-0,8 1,9 0,8 1,5 0,7-3,2 Αναθεωρημένος δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο (με βάση νέο δείγμα ΕΣΥΕ 2000). 2000=100 Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας της Τράπεζας της Ελλάδος Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 1.4, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 9% το 2007 έναντι του προηγούμενου έτους. Πίνακας 1.4 Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο (2003-Απρίλιος 2008) Περίοδος Δείκτης Μεταβολή Προηγούμενου Έτους (%) 2003 102,0 9,4 2004 104,8 2,8 2005 96,8-7,7 2006 110,8 14,5 2007 120,8 9,0 Σεπτέμβριος 2008 10

2007 (Τρίμηνα) 2008 Πίνακας 1.4 (συνέχεια) Περίοδος Δείκτης Μεταβολή Προηγούμενου Έτους (%) I 119,2 9,8 II 122,2 11,4 III 123,6 10,2 IV 118,1 4,8 Ιανουάριος 117,0-0,1 Φεβρουάριος 120,8-1,0 Μάρτιος 118,5 0,0 Απρίλιος 119,7 0,0 Αναθεωρημένος δείκτης με βάση την περίοδο 1996-2006. Πηγή: ΙΟΒΕ, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας της Τράπεζας της Ελλάδος Στον πίνακα 1.5 παρατίθενται στοιχεία σχετικά με τον δείκτη κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο για τη διετία 2006-2007. Από τα παρουσιαζόμενα στοιχεία προκύπτει ότι, ο γενικός δείκτης αυξήθηκε το 2007 κατά 5,7% έναντι του προηγούμενου έτους. Τα καταστήματα εμπορίας βιβλίων, χαρτικών και λοιπών ειδών σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των υπόλοιπων κατηγοριών λιανικού εμπορίου (8,1%) και ακολούθησαν τα καταστήματα επίπλων, ηλεκτρικών ειδών και οικιακού εξοπλισμού (7,4%). Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλες τις κατηγορίες του λιανικού εμπορίου σημειώθηκε άνοδος το εξεταζόμενο διάστημα. Τέλος, όπως προκύπτει από τα προσωρινά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από την Ε.Σ.Υ.Ε., ο γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο παρουσίασε ποσοστιαία αύξηση 4,5% τον Μάρτιο του 2008 σε σχέση με τον Μάρτιο του 2007. Πίνακας 1.5 Δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο (2006-2007) Ρυθμός Κατηγορίες Δείκτης 2006 Δείκτης 2007 Μεταβολής Δείκτη (%) 1. Μεγάλα Καταστήματα Τροφίμων 182,1 193,1 6,0 2. Πολυκαταστήματα 176,1 184,0 4,5 3. Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός 138,5 141,6 2,2 4. Φαρμακευτικά-Καλλυντικά 149,3 153,5 2,8 5. Ένδυση-Υπόδηση 134,2 139,8 4,2 6. Έπιπλα-Ηλεκτρικά Είδη-Οικιακός Εξοπλισμός 147,7 158,7 7,4 7. Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά Είδη 152,0 164,3 8,1 8. Πωλήσεις Εκτός Καταστημάτων 116,3 119,7 2,9 Γενικός Δείκτης 158,5 167,5 5,7 Έτος Βάσης: 2000=100 Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ Πληθωρισμός Σύμφωνα με στοιχεία που παρατίθενται στην Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2007 ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή ΕνΔΤΚ) υποχώρησε στο 3% από 3,3% το 2006. Σημειώνεται ότι, η υποχώρηση του μέσου ετήσιου πληθωρισμού οφειλόταν κυρίως σε προσωρινούς ευνοϊκούς παράγοντες, ιδίως όσον αφορά την εξέλιξη της τιμής των καυσίμων, οι οποίοι στη συνέχεια αντιστράφηκαν. Στην υποχώρηση του μέσου ετήσιου πληθωρισμού συνέβαλε επίσης η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθμού ανόδου των τιμών των επεξεργασμένων ειδών διατροφής έως το Σεπτέμβριο (αντίθετα, το τελευταίο τρίμηνο του έτους ο ρυθμός αυτός επιταχύνθηκε). Έτσι, το τέταρτο τρίμηνο του Σεπτέμβριος 2008 11

2007 ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού διαμορφώθηκε σε υψηλότερο επίπεδο από ότι το αντίστοιχο τρίμηνο του 2006 (3,6% έναντι 3,2%). Στη ζώνη του ευρώ το 2007 παρατηρήθηκε μικρή υποχώρηση του μέσου ετήσιου πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ στο 2,1% από 2,2% το 2006. Η απόκλιση του πληθωρισμού στην Ελλάδα από το αντίστοιχο μέγεθος στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο παρέμεινε μεγάλη το 2007, αν και μειώθηκε ελαφρά σε 0,9 της εκατοστιαίας μονάδας, από 1,1 εκατοστιαία μονάδα το 2006. Καταναλωτική Δαπάνη Νοικοκυριών για Τρόφιμα και Ποτά Στον πίνακα 1.6 εμφανίζεται η εξέλιξη της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά για την περίοδο 2000-2006, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που προκύπτουν από την πιο πρόσφατη κωδικοποίηση της Ε.Σ.Υ.Ε. (Εθνικοί Λογαριασμοί). Σημειώνεται ότι τα στοιχεία της περιόδου 2001-2006 είναι προσωρινά και δεν είναι ακόμα διαθέσιμη μεγαλύτερη ανάλυσή τους. Από τα παρουσιαζόμενα στοιχεία προκύπτει ότι, η δαπάνη για τρόφιμα και ποτά ανήλθε σε 19.992 εκ. το 2006, σημειώνοντας αύξηση 10,8% έναντι του προηγούμενου έτους. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά κατά την εξεταζόμενη περίοδο ανήλθε σε 10,4%. Πίνακας 1.6 Καταναλωτική δαπάνη νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά (2000-2006) 2000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005* 2006* Σύνολο Τροφίμων και Ποτών 11.051,50 12.396,00 13.067,00 14.361,00 15.562,00 18.047,00 19.992,00 Παραγωγή και συντήρηση κρέατος 2.462,32 Παραγωγή και συντήρηση κρέατος πουλερικών 365,05 Παραγωγή προϊόντων από κρέας ζώων και πουλερικών 509,24 Επεξεργασία και συντήρηση ψαριών και προϊόντων 376,80 ψαριών Επεξεργασία και συντήρηση πατατών 53,51 Παραγωγή χυμών από φρούτα και λαχανικά 103,27 Επεξεργασία και συντήρηση φρούτων και λαχανικών 391,67 π.δ.κ.α. Παραγωγή μη επεξεργασμένων ελαίων και 481,79 λιπών Παραγωγή εξευγενισμένων ελαίων και λιπών 52,64 Παραγωγή μαργαρίνης και παρόμοιων λιπών 16,73 Λειτουργία γαλακτοκομείων και τυροκομία 2.154,13 Παραγωγή παγωτών 19,74 Παραγωγή προϊόντων αλευρομύλων 195,78 Παραγωγή αμύλων και προϊόντων αμύλου 55,36 Σεπτέμβριος 2008 12

Πίνακας 1.6(συνέχεια) 2000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005* 2006* Σύνολο Τροφίμων και Ποτών 11.051,50 12.396,00 13.067,00 14.361,00 15.562,00 18.047,00 19.992,00 Παραγωγή παρασκευασμένων ζωοτροφών για ζώα που 120,29 εκτρέφονται σε αγροκτήματα Παραγωγή παρασκευασμένων ζωοτροφών για κατοικίδια 137,12 ζώα Αρτοποιία, παραγωγή νωπών ειδών ζαχαροπλαστικής 996,48 Παραγωγή παξιμαδιών και μπισκότων, παραγωγή διατηρούμενων ειδών 287,79 ζαχαροπλαστικής Παραγωγή ζάχαρης 70,36 Παραγωγή κακάου, σοκολάτας και ζαχαρωτών 467,59 Παραγωγή μακαρονιών, λαζανιών, κουσκούς και παρόμοιων αλευρωδών 140,80 προϊόντων Επεξεργασία τσαγιού και καφέ 150,64 Παραγωγή αρτυμάτων και καρυκευμάτων 48,92 Παραγωγή ομογενοποιημένων παρασκευασμάτων διατροφής 54,41 και διαιτητικών τροφών Παραγωγή άλλων ειδών διατροφής π.δ.κ.α. 48,80 Σύνολο Τροφίμων 9.761,23 Παραγωγή αποσταγμένων αλκοολούχων ποτών 259,27 Παραγωγή αιθυλικής αλκοόλης από υλικά που 0,00 υφίστανται ζύμωση Παραγωγή κρασιού 101,52 Παραγωγή μηλίτη και κρασιών από άλλα φρούτα 0,00 Παραγωγή άλλων μη αποσταγμένων ποτών που 76,92 υφίστανται ζύμωση Ζυθοποιία 373,25 Παραγωγή βύνης 0,01 Παραγωγή μεταλλικών νερών και αναψυκτικών 479,30 Σύνολο Ποτών 1.290,27 *Προσωρινά στοιχεία Αξία σε εκ. Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ Προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας για το 2008 Σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, το 2008 η επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και της εξωτερικής ζήτησης, η άνοδος των διεθνών τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων και η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης συνεπάγονται ότι ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ θα διαμορφωθεί σε επίπεδο κάτω του 3,7%, έναντι 4% του 2007, παραμένοντας όμως σημαντικά υψηλότερος από το ρυθμό ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο. Σεπτέμβριος 2008 13

Επιπλέον, ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε σημαντικά τους τελευταίους μήνες του 2007 και τους πρώτους μήνες του 2008, αντανακλώντας κυρίως την αύξηση του εισαγόμενου πληθωρισμού (ιδίως των διεθνών τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων, εν μέρει για συγκυριακούς και εν μέρει για μονιμότερους λόγους διαρθρωτικού χαρακτήρα) και, σε μικρότερο βαθμό, του κόστους παραγωγής. Όπως προβλέπεται, οι παράγοντες αυτοί θα έχουν ως αποτέλεσμα ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός να διαμορφωθεί γύρω στο 4% το 2008, έναντι 3% το 2007. 1.7 Αποτελέσματα Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών Στον πίνακα 1.7 παρουσιάζονται ορισμένα από τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών που πραγματοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος το χρονικό διάστημα 2004-2005. Η έρευνα διενεργήθηκε σε τελικό δείγμα 6.555 ιδιωτικών νοικοκυριών και σε 17.386 μέλη τους σε ολόκληρη τη χώρα, ένας δε από τους σκοπούς της είναι η συγκέντρωση πληροφοριών για την αξία των αγορών των νοικοκυριών για κάθε είδους αγαθό και υπηρεσία. Στο συγκεκριμένο πίνακα αναφέρονται οι δαπάνες για τις ευρύτερες κατηγορίες προϊόντων που αφορούν τον κύριο όγκο πωλήσεων στον εξεταζόμενο κλάδο. Από τα παρουσιαζόμενα στοιχεία προκύπτει ότι, τη μεγαλύτερη μέση μηνιαία δαπάνη για είδη διατροφής πραγματοποιούν τα νοικοκυριά των ημιαστικών περιοχών, τα οποία δαπανούν κατά μέσο όρο 307,40 το μήνα. Ακολουθούν τα νοικοκυριά της περιφέρειας της πρωτευούσης με τις μέσες μηνιαίες δαπάνες για είδη διατροφής να ανέρχονται σε 305,84. Στις κατηγορίες των μη οινοπνευματώδων και οινοπνευματώδων ποτών, τη μεγαλύτερη μέση μηνιαία δαπάνη πραγματοποιούν τα νοικοκυριά της περιφέρειας της πρωτευούσης, με τη δαπάνη της πρώτης κατηγορίας να ανέρχεται σε 18,60 το μήνα και της δεύτερης σε 15,23 το μήνα. Στην κατηγορία των προϊόντων οικιακού καθαρισμού και συντήρησης, τη μεγαλύτερη δαπάνη πραγματοποιούν τα νοικοκυριά των ημιαστικών περιοχών ( 24,89 το μήνα), ακολουθούμενα από τα νοικοκυριά της πρωτευούσης ( 22,37 το μήνα). Τέλος, στη κατηγορία των λοιπών οικιακών ειδών άμεσης κατανάλωσης τα νοικοκυριά της πρωτευούσης έρχονται πρώτα με τις μηνιαίες δαπάνες της εν λόγω κατηγορίας να ανέρχονται στα 10,66, ενώ ακολουθούν τα νοικοκυριά του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης ( 8,75 το μήνα). Σεπτέμβριος 2008 14