Δέσποινα Αντωνοπούλου Αναστάσιος Πέκης Ατομικός φάκελος εργασιών παιδιού-portfolio 1
Σελίδα 1. Portfolio Vs Κλασικός φάκελος εργασιών.. 4 2. Βασικά χαρακτηριστικά του portfolio... 5 3. Ο ρόλος του/της νηπιαγωγού στην αξιολόγηση με το portfolio..... 6 4. Ποιοι εμπλέκονται στην οργάνωση του portfolio....... 7 5. Η σημασία του portfolio..... 8 6. Τι περιλαμβάνει το portfolio 9 7. Δυσκολίες εφαρμογής του portfolio...... 10 2
Σελίδα 8. Βασικές αρχές οργάνωσης του portfolio. 11 8.1.1. Παιδί και περιβάλλον: ανθρωπογενές περιβάλλον και αλληλεπίδραση 8.1.2. Παιδί και περιβάλλον: φυσικό περιβάλλον και αλληλεπίδραση 8.2. Παιδί και γλώσσα....... 21 8.3. Παιδί και μαθηματικά...... 26 13 18 8.4. Παιδί και δημιουργία-έκφραση... 30 Βιβλιογραφικός οδηγός...... 32 3
Κλασικός φάκελος εργασιών Το σύνολο των εργασιών του παιδιού. Το αναμνηστικό ενθύμιο της σχολικής χρονιάς που δίνεται με τη λήξη του διδακτικού έτους. Portfolio Σκόπιμη και συστηματική συλλογή δεδομένων που αφορούν την ανάπτυξη του παιδιού. Τρόπος παρουσίασης των προσπαθειών και των επιτευγμάτων του παιδιού. Χρήσιμο εργαλείο για το/τη νηπιαγωγό ώστε να παίρνει αποφάσεις για βελτίωση και ανατροφοδότηση της μάθησης και της διδασκαλίας. 4
Συνεχής, συστηματική και ξεκάθαρη διαδικασία μέσα από τη συστηματική παρατήρηση. Καταγράφονται δεξιότητες, γνώσεις, στάσεις, ικανότητες σε καθημερινές ενασχολήσεις που έχουν νόημα για το ίδιο το παιδί. Έχει εξελικτικό χαρακτήρα. Μοναδικότητα: κανένα portfolio δεν είναι ίδιο. Δίνεται έμφαση στη διαδικασία, η οποία καταδεικνύει τον τρόπο σκέψης και πως ενεργεί το παιδί στην πορεία του προς τη μάθηση. Τι εννοούμε τη διαδικασία; Πως ενεργοποιείται το παιδί; Αν παρατηρεί. Αν συνεργάζεται και συμμετέχει σε ομάδες. Αν διατυπώνει ερωτήσεις, επιχειρήματα ή προβληματισμούς. Αν εκφράζει ιδέες, απόψεις και απορίες. Αν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Με ποιο τρόπο ενσωματώνει τις εμπειρίες; 5
Ο/η νηπιαγωγός αξιοποιεί, οργανώνει και σχεδιάζει το portfolio λαμβάνοντας υπόψη τις πέντε κατευθύνσεις των προγραμμάτων σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων Γλώσσας, Μαθηματικών, Μελέτης Περιβάλλοντος, Δημιουργίας και Έκφρασης, Πληροφορικής. Ανάλογα με την κάθε μαθησιακή περιοχή μπορούν αντίστοιχα να τοποθετηθούν και τα ανάλογα αντιπροσωπευτικά δείγματα των παιδικών εργασιών. Ξεκινώντας την οργάνωση και τη λειτουργία του portfolio από την αρχή της σχολικής χρονιάς, ο/η νηπιαγωγός αποφασίζει την οργάνωση του κατά α) γνωστικά αντικείμενα, β) στόχους, γ) θέματα ή δ) χρονολογική σειρά, ορίζοντας έτσι ξεκάθαρα κριτήρια για την επιλογή και την αξιολόγηση του περιεχομένου του portfolio, με βάση τους στόχους του εκπαιδευτικού, των παιδιών αλλά και του αναλυτικού προγράμματος. 6
ΠΑΙΔΙΑ:απαραίτητη η συμμετοχή τους στην επιλογή των έργων τους. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η εκτίμηση και η αξιολόγηση της προσωπικής προσπάθειας με την ενεργοποίηση της αντίστοιχης ικανότητας των παιδιών. Δημιουργούνται αισθήματα αυτοπεποίθησης, αναπτύσσεται η αυτοεκτίμηση, η υπερηφάνεια και η υπευθυνότητα. Αναπτύσσεται η διαδικασία αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης βλέποντας τι κατάφεραν, πως εξελίχθηκαν, που βελτιώθηκαν. ΓΟΝΕΙΣ:σημαντική η εμπλοκή και η βοήθεια τους. Ενημερώνονται για την αξία του portfolio. Η συμμετοχή τους μπορεί να γίνει μέσα από τη συμπλήρωση φύλλων γνωριμίας ή ερωτηματολογίων καθώς και με προσωπικές συναντήσεις. Κάθε τρίμηνο, το portfolio μπορεί να δίνεται στο σπίτι ώστε γονείς και παιδιά μαζί να σχολιάζουν και να αξιολογούν Τονίζεται έτσι ο μοναδικός και ατομικός τρόπος ανάπτυξης του κάθε παιδιού. 7
Σημαντικό και αποτελεσματικό μέσο καταγραφής της εξελικτικής πορείας του νηπίου. Αξιολογείται η ανάπτυξη και η μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών. Δίνεται αντιπροσωπευτική εικόνα των δυνατοτήτων των παιδιών. Αποτελεί μέσο επικοινωνίας με τους γονείς. Ελέγχεται το επίπεδο κατάκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων των παιδιών. Αποτελεί τεκμήριο του παιδαγωγικού έργου του/της νηπιαγωγού. Συνιστά σημαντικό τρόπο αξιολόγησης καθώς εμπλέκονται παιδιά, νηπιαγωγοί και γονείς. Βοηθάει στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη μάθηση και τη διδασκαλία στα πλαίσια της καθημερινής εκπαιδευτικής πρακτικής. 8
Το πιθανό περιεχόμενο του portfolio μπορεί να είναι το εξής: Δείγματα αυθεντικών έργων των παιδιών. Καταγραφές του/της νηπιαγωγού και σημειώσεις μέσα από τη συστηματική παρατήρηση. Σχέδια, ζωγραφιές, κατασκευές που έχουν κάποιο νόημα και αντικατοπτρίζουν την εξελικτική και μαθησιακή πορεία του παιδιού. Δείγματα από την υλοποίηση projects ή ομαδικών εργασιών. Ηχογραφήσεις, φωτογραφίες, βιντεοσκοπήσεις από τη συμμετοχή των παιδιών σε διάφορες δραστηριότητες. Υλικό αυτοαξιολόγησης ή ετεροαξιολόγησης που έγινε στην τάξη με τη συνεργασία του/της νηπιαγωγού. Πληροφοριακό υλικό από τους γονείς. 9
Χρόνος. Κόστος. Συντομευμένη παρουσίαση του τρόπου οργάνωσης του portfolio από τον Οδηγό Νηπιαγωγού. Ελλιπής κατάρτιση των νηπιαγωγών. Μεγάλος αριθμός παιδιών στην τάξη. Απόκλιση απόψεων συναδέλφων νηπιαγωγών για το νόημα ή την αξία της αξιολόγησης στην προσχολική εκπαίδευση. Έλλειψη επιμόρφωσης με πρακτικά παραδείγματα. Δυσκολίες στη διαχείριση των παρατηρήσεων και των καταγραφών. ΠΑΡΟΛΑ ΑΥΤΑ OΜΩΣ Η δημιουργία και η οργάνωση ενός portfolio είναι ένας ευχάριστος και διαφορετικός τρόπος, που δίνει άλλο νόημα στην αξιολόγηση, διευκολύνοντας έτσι τη μάθηση των παιδιών και την βελτίωση των παιδαγωγικών πρακτικών του/της νηπιαγωγού. Αξίζει, έστω και πιλοτικά, να το ΤΟΛΜΗΣΟΥΜΕ και να το ΔΟΚΙΜΑΣΟΥΜΕ 10
Το portfolio περιέχει αυθεντικά έργα των παιδιών από μια ή περισσότερες γνωστικές περιοχές, σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. Τα παιδιά μαθαίνουν από την αρχή της χρονιάς να επιλέγουν τα έργα τους θέτοντας συγκεκριμένα κριτήρια, για αυτό και η συμμετοχή τους κρίνεται απαραίτητη. Η αρχειοθέτηση γίνεται με χρονολογική σειρά ώστε να φανεί ο εξελικτικός χαρακτήρας. Το περιεχόμενο του portfolio μπορεί να περιλαμβάνει υποφάκελους, ανάλογα με τα γνωστικά αντικείμενα. Οι καταγραφές του/της νηπιαγωγού να συνδέονται με τα έργα των παιδιών με αιτιολόγηση και επιχειρήματα, ώστε να εξασφαλίζεται το κύρος και η αξιοπιστία. Η συλλογή των πληροφοριών οργανώνεται στο portfolio μέσα από μια διαδραστική διαδικασία με τη συμμετοχή του εκπαιδευτικού, του παιδιού και των γονέων. 11
Χρήσιμο θα ήταν να υπάρχει μια περιληπτική σύνοψη του περιεχομένου, του σκοπού του portfolio και των μαθησιακών περιοχών σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ., ώστε να μπορούν οι γονείς να ερμηνεύουν τη διαδικασία μάθησης των παιδιών τους. Τα δεδομένα που συλλέγονται και αφορούν την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού αναφέρονται ενδεικτικά στο παρακάτω σχήμα. Α φάση Β φάση Γ φάση Δ φάση Προσδιορισμός χρήσιμων πληροφοριών για το portfolio Συγκέντρωση δεδομένων Ανάλυση δεδομένων Παρουσίαση πληροφοριών Ακολουθεί, στη συνέχεια, μια πρώτη προσπάθεια οργάνωσης του portfolio, όπως αυτή έγινε από το 1 ο και 2 ο Νηπιαγωγείο Τσικαλαριών, με βάση τις μαθησιακές περιοχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ. 12
Τριμηνιαία καταγραφή του/της νηπιαγωγού της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού. 13
Τριμηνιαία καταγραφή με τη χρήση του κοινωνιογράμματος μέσα από το οποίο φαίνονται οι επιλογές και οι σχέσεις του παιδιού στο κοινωνικό περιβάλλον του νηπιαγωγείου. 14
Επαναληπτική εργασία: Ο εαυτός μου, η οποία δίνεται ανά τρίμηνο. 15
Επαναληπτική εργασία: Η οικογένεια μου, η οποία δίνεται ανά τρίμηνο. 16
Επαναληπτική εργασία: Οι αγαπημένοι μου φίλοι στο νηπιαγωγείο. Δίνεται κάθε τρίμηνο. 17
Θεματική προσέγγιση: Τα ζώα του σπιτιού. 18
Θεματική προσέγγιση: Πλανήτες, γη, ήπειροι. 19
Με αφορμή την παρακολούθηση θεατρικής παράστασης. 20
Καταγραφή της γλωσσικής εξέλιξης του παιδιού. 21
Σημειώσεις του/της νηπιαγωγού για τη φωνολογική ενημερότητα του παιδιού. Άσκηση γραφο-φωνημικής ταύτισης. 22
Διάλογος νηπιαγωγού και παιδιού με αφορμή ένα βιβλίο της δανειστικής βιβλιοθήκης. 23
Γραφή. 24
Γραφή σε αυθεντικό επικοινωνιακό πλαίσιο. 25
Σχήματα. 26
Με αφορμή την βασιλόπιτα που έφτιαξαν τα παιδιά στο νηπιαγωγείο. 27
Οργάνωση και επεξεργασία μαθηματικών δεδομένων. 28
Έννοια της συμμετρίας. 29
Διάλογος παιδιού και νηπιαγωγού με αφορμή ένα κολάζ. 30
Χριστουγεννιάτικη σύνθεση. 31
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Γκατζιούρα, Α. Δραγκίνη, Σ. Μπιρμπίλη, Μ. & Σαρρή, Σ.(2008). Η χρήση των φακέλων αξιολόγησης στο νηπιαγωγείο: Τα αποτελέσματα μιας πιλοτικής εφαρμογής. Στο: Δ. Κακανά & Γ. Σιμούλη (Επιμ.), Η προσχολική εκπαίδευση στον 21 ο αιώνα: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Διδακτικές Πρακτικές (σσ. 290-298). Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Δαφέρμου, Χ. Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί & Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β. Epstein, A. S., Schweinhart, L. J., DeBruin-Parecki, A. & Robin, K. B. (2004). Preschool Assessment: A Guide to Developing a Balanced Approach. Preschool Policy Matters, 7 (http://nieer.org/resources/policybriefs/7.pdf). Ζωγράφου, Μ. Καμπέρη, Ε & Μπιρμπίλη, Μ. (2006). Η χρήση του portfolio στην προσχολική εκπαίδευση. Στο: Δ. Κακανά, Κ. Μπότσογλου, Ν. Χανιωτάκης & Ε. Καβαλάρη (Επιμ.), Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση: Παιδαγωγική και Διδακτική Διάσταση (σσ. 239-246). Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. 32
Καρπάτση, Χ. Ζωγράφου, Μ. & Μπουρλιάκου, Θ.(2008). Η χρήση του portfolio σε Ολοήμερο Νηπιαγωγείο. Στο: Δ. Κακανά & Γ. Σιμούλη (Επιμ.), Η προσχολική εκπαίδευση στον 21 ο αιώνα: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Διδακτικές Πρακτικές (σσ. 307-314). Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Kingore, B. (2010). Αξιολόγηση στο νηπιαγωγείο, Οδηγός οργάνωσης ατομικών φακέλων(portfolio) για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Αθήνα: Δίπτυχο. Ντολιοπούλου, Ε. & Γουργιώτου, Ε. (2008). Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση με έμφαση στην προσχολική. Αθήνα: Gutenberg. Ντολιοπούλου, Ε. Ζωγράφου, Μ. & Στεφανή, Ε. (2009). Απόψεις νηπιαγωγών για την αξιολόγηση των νηπίων γενικότερα και το φάκελο αξιολόγησης ειδικότερα. Σύγχρονη Εκπαίδευση, (158), 105-129. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011). Οδηγός Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου. Διαθέσιμο από: http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps.php 33
Peters, S., Hartley, C., Rogers, P., Smith, J. & Carr, M. (2009). Early childhood portfolios as a tool for enhancing learning during the transition to school. International Journal of Transitions In Childhood, 3, 4-15. Σακελλαρίου, Μ. (2006). Αυθεντική αξιολόγηση και καθημερινή πρακτική στο Νηπιαγωγείο: Απόψεις παιδαγωγών και μελλοντικών παιδαγωγών προσχολικής ηλικίας. Πρακτικά του 5 ου Πανελληνίου Συνεδρίου με θέμα: Ελληνική και Παιδαγωγική Εκπαιδευτική Έρευνα. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη Seitz, H. & Bartholomew, C. (2008). Powerful portfolios for young children. Early Childhood Education Journal, 36(1), 63-68. 34