Σάββατο 8 Μαΐου 2010 Ηµερίδα µε θέµα : «Η ρύπανση του Μαλιακού κόλπου» Εισήγηση ηµάρχου Λαµιέων Γεωργίου Κοτρωνιά εν υπάρχει αµφιβολία ότι το οικοσύστηµα Σπερχειού Μαλιακού είναι πολύ σηµαντικό τόσο από περιβαλλοντικής όσο και από αναπτυξιακής απόψεως. Από αρχαιοτάτων χρόνων η ζωή και η οικιστική ανάπτυξη της κοιλάδας µεταξύ Οίτης και Όρθρεως στηρίχθηκε στον Σπερχειό ποταµό και στην θάλασσα µε τις διάφορες θέσεις της όπως αυτές διαµορφώθηκαν από µεγάλα σεισµικά γεγονότα αλλά και από τις προσχώσεις του Σπερχειού ο οποίος κατά µία εκδοχή πήρε το όνοµα του από το ρήµα «σπέρχω» που σηµαίνει εκβάλλω κάτι βίαια. Επόµενο λοιπόν είναι στην εποχή µας, εποχή µε έκρηξη οικονοµική σε σχέση µε το παρελθόν µε έκρηξη γαιοεκµετάλευσης σε σχέση µε το παρελθόν, το εν λόγω οικοσύστηµα να υφίσταται ρυπαντικές πιέσεις από τους εξής κυρίως παράγοντες :
1) Τα ανεπεξέργαστα υγρά απόβλητα όλων των οικισµών από τις πηγές µέχρι τις εκβολές του 2) Τα στερεά απόβλητα των παραποτάµιων οικισµών οι οποίοι στερούνται συστήµατος και χώρων υγειονοµικής ταφής 3) Από την περίσσεια των χρησιµοποιούµενων λιπασµάτων στην γεωργία 4) Από την λειτουργία των ελαιοτριβείων και κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων 5) Από την λειτουργία βιοτεχνικών µονάδων κατά µήκους του Σπερχειού και πλησίον των ακτών του Μαλιακού κόλπου. Ο ήµος Λαµιέων ως ήµος των εκβολών του ποταµού και ως µεγαλύτερος ήµος της περιοχής είναι προφανές ότι έχει µόνιµο και µεγάλο ενδιαφέρον για την περιβαλλοντική ισορροπία του οικοσυστήµατος, ενός συστήµατος το οποίο ανάντι έχει επηρεαστεί από την αποψίλωση και αποσάθρωση καµένων εκτάσεων κατάντι δε από την κατασκευή της εθνικής οδού, και τώρα της Σ.Γ.Υ.Τ. και του E65. O ήµος Λαµιέων δια της ΕΥΑ Λαµίας παρακολουθεί την ποιότητα των υδάτων της περιοχής ευθύνης του µε το εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου το οποίο στεγάζεται στις εγκαταστάσεις του βιολογικού καθαρισµού και µε την µόνιµη συνεργασία του µε το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων για µετρήσεις βαρέων µετάλλων κλπ. τις οποίες δεν µπορεί να εκτελέσει το ίδιο, παράλληλα µε την εγκατάσταση το 2002 συστήµατος τηλελεγχου και τηλεχειρισµού του πρώτου στην Ελλάδα έχει επί εικοσιτετράωρης βάσης πληροφόρηση για την λειτουργία των συστηµάτων διανοµής πόσιµου ύδατος και βιολογικής επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων του ήµου.
Πέρυσι µετά το έκτακτο γεγονός του οµαδικού θανάτου ψαριών στον Μαλιακό, οι τοπικοί φορείς βρέθηκαν για πρώτη φορά µπροστά σε ένα ανησυχητικό φαινόµενο µε τις γνωστές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονοµικές προεκτάσεις. Ο ήµος µας σε συνεργασία µε τους άλλους ήµους της περιοχής µέσω ΤΕ Κ Φθιώτιδος και πάντοτε λειτουργώντας επικουρικά στην κατά τον νόµο αρµόδια για τους ποταµούς και τη θάλασσα Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση προχώρησε σε µία σειρά ενεργειών µε στόχο την διερεύνηση του φαινοµένου, την αποτίµηση των αιτιών του και την πρόταση λήψης µέτρων βραχυπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων ώστε να αποφευχθεί µία επανάληψη του φαινοµένου. Έτσι πρώτα απ όλα συµµετείχαµε στην διοργάνωση ηµερίδας µε θέµα το πρόβληµα του Μαλιακού µία ηµερίδα στην οποία κατέθεσαν απόψεις σχεδόν όλοι οι κρατικοί και ελεύθεροι φορείς που ασχολούνται µε το θαλάσσιο και το υδάτινο γενικότερα περιβάλλον στην χώρα µας και συνδιοργανώσαµε στην Πόλη µας µε το ΠΑΝ ΟΙΚΟ την ΚΕ ΚΕ και γειτονικούς µας ήµους το Πανελλήνιο 21 ο Συνέδριο ΠΑΝ ΟΙΚΟ µε θέµα «Το νερό» Παράλληλα ο ήµος Λαµιέων ανέθεσε την εκπόνηση µελέτης σε µεγάλο διεθνούς φήµης (µέσα στους 4 στον κόσµο ) Ολλανδικό οίκο µε θέµα την πρόληψη και τον έλεγχο της επιβλαβούς άνθησης φυκών στο Μαλιακό κόλπο επείγοντα µέτρα και προκαταρκτικό πρόγραµµα ανάπτυξης για την εξισορρόπηση του οικοσυστήµατος µε στόχο ένα αειφόρο σύστηµα (εταιρεία WATERFRONT BV) Ακολούθως ο δήµος µας προχώρησε στην υποβολή δύο σηµαντικών προτάσεων (βλ. ΠΑΡΑΤΡΤΗΜΑ -1-). Η µία για την χρηµατοδότηση µελέτης από το LIFE 2009 και η δεύτερη σε συνεργασία µε το γεωπονικό πανεπιστήµιο και το ΠΑΚΟΕ για την χρηµατοδότηση µελέτης και παρεµβάσεων του
οικοσυστήµατος Σπερχειού Μαλιακού µέσα από το Ευρωπαϊκό πρόγραµµα life + Σήµερα και µετά την παράδοση της προµελέτης αλλά και µε γνωστά τα συµπεράσµατα της ηµερίδας µπορούµε να πούµε ότι έχουµε µία καλύτερη γνώση για τις αιτίες και τις πηγές ρύπανσης του Σπερχειού και του Μαλιακού ώστε να µπορούµε να προγραµµατίζουµε τα απαραίτητα µέτρα αντιρύπανσης και αειφορίας του οικοσυστήµατος. Όπως φαίνεται και προκύπτει από τις µέχρι σήµερα µελέτες, εκτός από τα ανεπεξέργαστα αστικά λύµατα όλων των παραποτάµιων οικισµών πλην της Λαµίας βασικές πηγές ρύπανσης αποτελούν, τα ελαιοτριβεία αφού 18 εκ των 62 λειτουργούντων βρίσκονται γύρω από τον Μαλιακό, τα στερεά απόβλητα από ανεξέλεγκτους ΧΑ Α, η αλόγιστη χρήση φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων τα οποία µε την έκλυση καταλήγουν στον κόλπο αλλά και η παρουσία εργοστασιακών µονάδων οι οποίες λειτουργούν χωρίς την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων της άδειας τους Έγινε πολύς λόγος όλο αυτό το διάστηµα για την πιθανότητα συµµετοχής των απόνερων του βιολογικού καθαρισµού της Λαµίας στην επιβάρυνση του Μαλιακού. Παρά το γεγονός ότι από πλευράς σχεδιασµού και δυναµικότητας ο βιολογικός καθαρισµός της Λαµίας λειτουργεί στο ανώτατο όριο του και παρά την ερασιτεχνική καταγραφή κάποιων στιγµιαίων υπερβάσεων είναι γεγονός που προκύπτει από όλες τις µετρήσεις οι οποίες εδώ και χρόνια (σε ανύποπτους χρόνους καταχωρούνται και υποβάλλονται για ελέγχους πιστοποιηµένων οργανισµών) αλλά και από τις τοποθετήσεις συγκεκριµένων εξειδικευµένων εργαστηρίων στην ηµερίδα για τον Μαλιακό (Γούναρης Βόλος) ο βιολογικός καθαρισµός της Λαµίας λειτουργεί ικανοποιητικά και φυσικά αξίζει να σηµειωθεί ότι είναι ουσιαστικά το µοναδικό περιβαλλοντικό έργο στο Μαλιακό που λειτουργεί εδώ και χρόνια. Το ζήτηµα του βιολογικού
καθαρισµού της Λαµίας αποτέλεσε κυρίως αντικείµενο πολιτικής αντιπαράθεσης και όχι ζήτηµα πραγµατικής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης αντιπαράθεσης η οποία για τον ήµο είχε ωστόσο ένα θετικό αποτέλεσµα αφού η από το 2004 ολοκληρωµένη µελέτη για επέκταση του βιολογικού καθαρισµού εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ (πρώτο έργο που χρηµατοδοτείται πανελληνίως) και δηµοπρατείται στις 8 Ιουνίου. Ας µην ξεχνάµε ότι µε την συνένωση της Λαµίας µε τους ήµους Λιανοκλαδίου, Γοργοποτάµου και ενδεχοµένως Υπάτης είναι προφανής η απαιτούµενη µεγαλύτερη δυναµικότητα του βιολογικού καθαρισµού Λαµίας. Παράλληλα µε την επέκταση του βιολογικού καθαρισµού, ο ήµος Λαµιέων δια της ηµοτικής του επιχείρησης υδρεύσεως αποχέτευσης προχώρησε σε µία ακόµη περιβαλλοντική πρωτοβουλία. Ανέθεσε στο ΕΘΙΑΓΕ Θεσσαλονίκης µελέτη για την δυνατότητα διαθέσεως των απόνερων του βιολογικού καθαρισµού για άρδευση γεωργικών εκτάσεων το ΕΘΙΑΓΕ επιλέχτηκε γιατί η µοναδική εγκεκριµένη αδειοδότηση µε ΚΥΑ για διάθεση στην Ελλάδα νερών βιολογικού καθαρισµού έγινε στην περιοχή Θεσσαλονίκης Αξίζει να σας ενηµερώσω ότι το ΕΘΙΑΓΕ Θεσσαλονίκης µετά από µετρήσεις που διήρκησαν µία καλλιεργητική περίοδο έδωσε πράσινο φως για την διάθεση των απόνερων του βιολογικού καθαρισµού της Λαµίας για συγκεκριµένες καλλιέργειες (εξαιρουµένων των νωπών λαχανικών) µε συγκεκριµένο τρόπο άρδευσης (εξαιρουµένου του καταιωνισµού) και µε την σχετική αραίωση µε νερό του Σπερχειού. Σήµερα η µελέτη έχει υποβληθεί στα αρµόδια υπουργεία (περιβάλλοντος, γεωργίας, υγείας) για να εκδοθεί η σχετική κοινή υπουργική απόφαση. Αξίζει επίσης να σας ενηµερώσω για την µελέτη αποχέτευσης και διάθεσης υγρών αποβλήτων την οποία η ΕΥΑ Λαµίας εκπόνησε για τους
ήµους Γοργοποτάµου Λιανοκλαδίου-Υπάτης Λαµίας, µελέτη η οποία αναζητά χρηµατοδότηση ώστε να πάψουν να «πέφτουν» ανεπεξέργαστα λύµατα στον Σπερχειό και κατ ακολουθίαν στο Μαλιακό Πιστεύουµε ότι µε την λειτουργία πλέον του βιολογικού καθαρισµού των Καµένων Βούρλων(η οποία υφίσταται εδώ και ένα χρόνο) αλλά και µε την,µελλοντική λειτουργία του βιολογικού Στυλίδας και Μακρακώµης Σπερχειάδας η επιβάρυνση από αστικά λύµατα θα είναι µηδενική. Σε ότι αφορά τα στερεά απόβλητα τα οποία µέσω των ανεξέλεγκτων ΧΑ Α καταλήγουν στον Σπερχειό και στη θάλασσα όπως είναι γνωστόν σήµερα λειτουργεί ο ΧΥΤΑ Λαµίας ο οποίος στο πλαίσιο της αποδοτικότητας του ως χώρου υγειονοµικής ταφής προστατεύει το περιβάλλον αφού διαχειρίζεται στερεά απόβλητα 12 ήµων της περιοχής µας χωρίς µέχρι σήµερα να έχει µετρηθεί οποιαδήποτε επιβάρυνση στο υδατικό υπόγειο σύστηµα. Φυσικά η λειτουργία του ΧΥΤΑ της Λαµίας δεν έχει καταργήσει τους ΧΑ Α της υτικής Φθιώτιδας οι οποίοι συνεχίζουν να επιβαρύνουν τον Σπερχειό αλλά έχει και συγκεκριµένο όριο ζωής για αυτό και όπως είναι γνωστό ο ήµος Λαµιέων έχει σε εξέλιξη µελέτη για την δηµιουργία νέου ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ για την επεξεργασία των στερεών αποβλήτων 13 ήµων της Φθιώτιδας όλων σε επαφή µε τον Σπερχειό και τον Μαλιακό Αξίζει να σηµειωθεί ότι η δηµιουργία στον χώρο του ΧΥΤΑ Λαµίας εργοστασίου ανακύκλωσης συνέβαλλε σηµαντικά στην µείωση του ανεξέλεγκτου επιβαρυντικού φορτίου στερεών αποβλήτων στο σύστηµα Σπερχειού-Μαλιακού. Τα ελαιοτριβεία τα οποία αποτελούν κατά την προµελέτη του Ολλανδικού οίκου την σηµαντικότερη πηγή επιβάρυνσης του Μαλιακού πρέπει να αντιµετωπιστούν ενιαία, έχοντας πάντοτε στο µυαλό µας ότι αποτελούν σηµαντικότατο παραγωγικό στοιχείο για όλη την περιοχή. Πέραν
του ελέγχου της εφαρµογής των περιβαλλοντικών τους αδειοδοτήσεων απαιτείται η χρηµατοδότηση ενός συνολικού σχεδίου µαζικής επεξεργασίας των αποβλήτων τους µε σύγχρονές µεθόδους αφού είναι γνωστή η δυσκολία επιστηµονικής τεκµηρίωσης και στήριξης της απενεργοποίησης τοξικότητας των αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Η έκλυση των καλλιεργήσιµων εκτάσεων η αποσάθρωση των καµένων ορεινών εκτάσεων είναι ζητήµατα τα οποία πρέπει να αντιµετωπιστούν άµεσα και αποτελεσµατικά. Τα έργα ορεινής υδρονοµίας είναι φθηνά και αποτελεσµατικά, εξοικονοµούν στο κράτος τεράστια ποσά τα οποία αναγκάζεται να δαπανά για τον περιοδικό καθαρισµό της κοίτης του Σπερχειού και εµπλουτίζουν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα προς όφελος του υδρευτικού και αρδευτικού ισοζυγίου. Χαρακτηριστικό είναι το αποτέλεσµα από την κατασκευή του φράγµατος της Λυγαριάς το 2004 η λειτουργία του οποίου ανέβασε την στάθµη των αρδευτικών γεωτρήσεων της περιοχής. Η εκπαίδευση του αγροτικού δυναµικού στην ορθολογική χρήση των λιπασµάτων και των φυτοφαρµάκων πρέπει να αποτελέσει άµεσο στόχο της αυτοδιοίκησης ειδική τώρα µε την διοικητική µεταρρύθµιση η οποία θα µεταβιβάσει όλες αυτές τις αρµοδιότητες της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης στους Νέους ήµους. Τέλος οι βιοµηχανίες και οι βιοτεχνίες που λειτουργούν εκτός βιοµηχανικής περιοχής πρέπει άµεσα να ελεγχθούν, χωρίς να εξαιρώ και τις εντός της ΒΙ.ΠΕ. εγκατεστηµένες. Στη ΒΙ.ΠΕ. Λαµίας λειτουργεί βιολογικός καθαρισµός ο οποίος συνδέεται ακολούθως και µε τον βιολογικό καθαρισµό Λαµίας. Απαιτείται όµως έλεγχος όλων των εγκαταστάσεων για την τήρηση των όρων της περιβαλλοντικής αδειοδότησης κυρίως των λειτουργούντων εκτός
ΒΙ.ΠΕ. Λαµίας αφού έχουµε συγκεκριµένα παραδείγµατα παραβίασης των περιβαλλοντικών όρων. Για τα οικιακά λύµατα τα οποία µεταφέρονται µε βυτιοφόρα στον βιολογικό καθαρισµό Λαµίας έχουν θεσπισθεί κανόνες ελέγχου του είδους των φορτίων και της ποσότητας ενώ γίνεται προσπάθεια αστυνόµευσης της ανεξέλεγκτης απόθεσης βοθρολυµάτων στις αρδευτικές τάφρους και στον Σπερχειό, αστυνόµευση η οποία για να έχει αποτελέσµατα θα πρέπει να θεσπιστεί από νέους ήµους που θα προκύψει σύστηµα παρακολούθησης και ελέγχου των ιδιωτικών βυτιοφόρων µε δορυφορικό σύστηµα. Πέραν όµως των µεσοµακροπρόθεσµων µέτρων και ενεργειών οι οποίες αφορούν τα λύµατα, τα ελαιοτριβεία, την υδρονοµία και τα λιπάσµατα, από τον Ολλανδικό οίκο προτείνονται και άµεσες παρεµβάσεις για την εξυγίανση του Μαλιακού µε µεθόδου οι οποίες έχουν εφαρµοστεί σε ανάλογες περιπτώσεις σε άλλες περιοχές του πλανήτη µε ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Φυσικά η χρηµατοδότηση µια τέτοιας παρέµβασης ξεφεύγει από τις τοπικές δυνατότητες για αυτό ζητήθηκε απ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ελπίζουµε παρά το γεγονός ότι άλλαξε ο Έλληνας Επίτροπος περιβάλλοντος να τύχει ευνοϊκής ευρωπαϊκής αντιµετώπισης. Τέλος είναι προφανής ο ρόλος της αυτοδιοίκησης στην εµπέδωση περιβαλλοντικής συνείδησης στους κατοίκους της περιοχής µας και γίνεται αυτή η προσπάθεια µε την προώθηση της ανακύκλωσης της οικιακής κοµποστοποίησης, της προώθησης της χρήσης ολοκληρωµένων συστηµάτων διαχείρισης νερού (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -2-)αλλά και την προώθηση της χρήσης εναλλακτικών µορφών ενέργειας, πρωτοβουλίες στις οποίες επιτρέψτε µου να πω ότι ο ήµος της Λαµίας είναι πανελλαδικά πρωτοπόρος. εν θέλω να παραλείψω την τελευταία πρωτοβουλία του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης του ήµου Λαµιέων το οποίο την Πέµπτη 6 Μαΐου έκανε µία
σηµαντική δράση καθαρισµού ακτών αλλά και εκπαίδευσης µαθητών σε πέντε περιοχές του Μαλιακού. Κλείνοντας θεωρώ απαραίτητη την δηµιουργία ενός φορέα προστασίας και διαχείρισης Μαλιακού και Σπερχειού µε την συµµετοχή των νέων µονάδων αυτοδιοίκησης, των µη κυβερνητικών φορέων και των επιστηµονικών φορέων που ασχολούνται µε τα νερά και την ποιότητα τους. Πέραν όµως από όλα αυτά το πρώτο και σηµαντικότερο είναι να εφαρµοστεί επιτέλους ο νόµος 3199/2003 και το Π /2007 τα οποία ενσωµατώνουν στην ελληνική νοµοθεσία την οδηγία 2000/60/ΕΕ για την διαχείριση των υδατικών πόρων, όπου προβλέπεται η σύσταση εθνικής επιτροπής υδάτων, σύσταση εθνικού συµβουλίου υδάτων, ορισµός λεκανών απορροής (ΠΛΑΠ) και καθορισµός αρµοδίων για αυτές Περιφερειών, η σύσταση στο ΥΠΕΧΩ Ε κεντρικής υπηρεσίας υδάτων, η σύσταση ανά Περιφέρεια περιφερειακού συµβουλίου(συµµετέχει και η ΤΕ Κ), Η πρόβλεψη διοικητικών και ποινικών κυρώσεων για την κακή χρήση, την υποβάθµιση ή την ρύπανση, δοµές κρατικές που όσες από αυτές έγιναν, υπολειτουργούν χωρίς να µας δίνουν την ελπίδα για κάτι καλύτερο, δηλαδή, καλύτερη διαχείριση του νερού και προστασία του ως εν ανεπάρκεια αγαθού για να µπορούµε να ελπίζουµε στην επιβίωση των µελλοντικών γενεών. Ευχαριστώ.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ -1- Την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση, παρακολούθηση και διευκόλυνση της λειτουργίας των οικολογικών ενδιαιτηµάτων, της άγριας πανίδας και χλωρίδας της περιοχής NATURA 2000 µε κωδ. GR 244002, µε στόχο να σταµατήσει η απώλεια της βιοποικιλότητας, συµπεριλαµβανόµενης και της ποικιλότητας των γενετικών πόρων. Καθαρισµός ποταµού µε καλάµια και άλλα φυτά Καθαρισµός Μαλιακού µε µαλάκια και φυτά ηµιουργία οάσεων για την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας ιευκόλυνση της ροής ποταµούφυσικοχηµική επεξεργασία Βιολογικός καθαρισµός Συλλογή των στοιχείων της πανίδας, χλωρίδας και λοιπών στοιχείων τεκµηρίωσης της Λεκάνης απορροής του Σπερχειού (NAΤURA µε κωδ. GR 244002). Καταγραφή των απειλούµενων ειδών και επισήµανση των κινδύνων και απειλών για την περιοχή (Καταγραφή της υφιστάµενης κατάστασης και προκαταρκτική µελέτη ρύπανσης και επιπτώσεων στο οικοσύστηµα της περιοχής).
ηµιουργία προτύπων παρεµβάσεων και διαβούλευση µε τους φορείς της περιοχής και άλλους επιστηµονικούς φορείς για τις προτεινόµενες παρεµβάσεις. Ενηµέρωση αρχών Ενηµέρωση των ρυπαινόντων, παρατηρητήριο Ενηµέρωση καταναλωτών Ενηµέρωση κοινού µέσω ηµερίδων και ραδιοτηλεοπτικής προβολής Σχεδίαση της πρότασης σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του life + και υποβολή αυτής στις αρµόδιες αρχές κατόπιν εντολής του σχήµατος και των φορέων υλοποίησης που θα υποδείξει η ΤΕ Κ Φθιώτιδος Προετοιµασία και δηµιουργία της εταιρικής σχέσης που θα διαχειριστεί και θα υλοποιήσει την πρόταση. Στην πρόταση εκτός ΤΕ Κ ΘΑ ΣΥΜΜΕΤΆΣΧΟΥΝ επίσης ΜΚΟ, Πανεπιστηµιακά ιδρύµατα και άλλοι φορείς.
-2- Νερό για πλύσιµο ρούχωνκαι καθαρισµό WC Νερό υψηλής ποιότητας (για ύδρευση, παρασκευή φαγητού και πλύσιµο) απότητοπικήµονάδα υδροδότησης Συµπληρωµατικό νερό άρδευσης Μονάδα επεξεργασίας βιοστερεών Μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων