ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΜΙΛΙΑ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ στο Capital Link ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΡΙΤΗ 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2017 Κυρίες και κύριοι, Είναι χαρά και τιμή μου να βρίσκομαι εδώ και θα ήθελα να ευχαριστήσω το Capital Link και όλους/ες όσους /ες εργάστηκαν για αυτή την διοργάνωση. Είναι σημαντικό για την ελληνική κυβέρνηση να μεταδώσει το μήνυμά της αλλά και να ακούσει ό,τι έχουν να πουν η επιχειρηματική και η χρηματοπιστωτική κοινότητα. Ομολογώ ότι δεν ιδιαίτερα εύκολο να είναι κανείς υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας αυτά τα τελευταία 2 ½ χρόνια. Αν θέλετε να μάθετε κάτι για τον πρώτο χρόνο μου ως υπουργού ίσως θυμάστε το φιλμ του Γούντυ Άλλεν «Άννυ Χώλ» όπου ο νεαρός Γούντυ Άλλεν μένει κάτω από τις γραμμές ενός roller coaster (τραινάκι του Λούνα Πάρκ) και περίπου κάθε πέντε λεπτά που περνά το τρένο ολόκληρο το σπίτι σείεται. Στη δική μας περίπτωση το roller coaster ήταν ενίοτε το ΔΝΤ, ενίοτε οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και άλλοτε το Eurogroup. 1
Ίσως θυμάστε επίσης ότι ο νεαρός Γούντυ Άλλεν ζούσε με το φόβο ότι ο κόσμος θα καταστραφεί στα επόμενα 60 δισεκατομμύρια χρόνια και έπρεπε να πάει σε γιατρό ο οποίος του εξήγησε πως τα 60 δις χρόνια είναι μάλλον κάτι πολύ μακρινό Στη δική μου περίπτωση είχα κρίσεις άγχους που αφορούσαν μικρότερα διαστήματα. Αλλά όπως είπε και ο Jay τα πράγματα δείχνουν κάπως καλύτερα. Όμως δεν θα έλεγα ότι έχουμε μετακινηθεί από την άννυ Χωλ στην τελευταία σκηνή της ταινίας Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ, όπου ο Τιμ Ρόμπινς έχει αποδράσει από την φυλακή (στην οποία βρισκόταν για ένα έγκλημα το οποίο δεν διέπραξε) και βρίσκεται κάπου σε μία ακτή κοντά στη θάλασσα φτιάχνοντας την βάρκα του και ξεκινώντας μία νέα ζωή. Και εκεί τον επισκέπτεται ο Μόργκαν Φρίμαν χωρίς να είναι σαφές στην ταινία αν πρόκειται για όνειρο ή πραγματικότητα. Δεν νομίζω όμως ότι έχουμε φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο. Αλλά έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι έχουμε γυρίσει σελίδα. Και έχει γίνει αυτό μέσα από μία μακρά διαδικασία κατά την οποία έχει υλοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός μεταρρυθμίσεων σε πολλούς τομείς, από την μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος και την δημιουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), ως τις μεταρρυθμίσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στις αγορές προϊόντων στα επαγγέλματα. Ακούω από την χρηματοπιστωτική κοινότητα ότι στην Ελλάδα δεν είμαστε ιδιαίτερα «δυνατοί» στη σφαίρα της επικοινωνίας. Ο τέως αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τζακ Λιου με τον οποίο είχαμε συναντηθεί λίγο πριν λήξει η θητεία της κυβέρνησής του, μου είχε πει ότι γνωστή χώρα έχει πραγματοποιήσει τις μισές μεταρρυθμίσεις από την Ελλάδα και το γνωρίζει όλος ο κόσμος, ενώ εσείς έχετε κάνει τις διπλάσιες και ούτε η ίδια σας η μητέρα δεν το ξέρει. Άρα ένας από τους λόγους για τους οποίους βρίσκομαι εδώ είναι για να αλλάξω αυτή την εικόνα που έχει δημιουργηθεί. Πιστεύω λοιπόν ότι ήταν μεγάλη επιτυχία το ότι ολοκληρώσαμε τη δεύτερη αξιολόγηση και πιστεύω πραγματικά ότι η καθυστέρηση σε εκείνη τη διαδικασία δεν ήταν δικό μας λάθος. Είχε σε μεγάλο βαθμό να κάνει με τις διαφορές μεταξύ των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ όσον αφορά το επίπεδο 2
ελάφρυνσης του χρέους. Είναι πολύ σημαντικό γεγονός για εμάς η έξοδος της χώρας στις αγορές τον περασμένο Ιούλιο, για πρώτη φορά και στη συνέχεια η ανταλλαγή ομολόγων για διαχείριση του χρέους και το τι σηματοδοτούν αυτά για την εμπιστοσύνη προς την Ελλάδα, αφήνοντας πίσω το θέμα του Grexit. Είναι πολύ σημαντικό ότι ολοκληρώσαμε εγκαίρως την τρίτη αξιολόγηση. Έχουμε τώρα μια πολιτική συμφωνία για όλες τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν, επομένως αυτή η τρίτη αξιολόγηση κλείνει στις 22 Ιανουαρίου και στη συνέχεια μπορούμε να προσβλέπουμε στην χρονική περίοδο μέχρι τον Αύγουστο, όταν πια θα βγούμε από το πρόγραμμα. Υπάρχει ακόμη σοβαρή δουλειά να γίνει αλλά χρειάζεται να γίνουν και σοβαρές συζητήσεις. Ξεκινώντας από τις σοβαρές συζητήσεις που πρέπει να γίνουν, το πλάνο είναι ότι θα υπάρξει συζήτηση για το χρέος. Θα γνωρίζετε όλοι ότι υπήρξε ελάφρυνση του χρέους η οποία περιγράφεται στην ανακοίνωση του Eurogroup του Ιουνίου του 2017 και περιείχε διάφορες δέσμες ελάφρυνσης χρέους Μια επέκταση των ωριμάνσεων από 0 εως 15 χρόνια αυτό που λέμε ο γαλλικός μηχανισμός [σ.σ. ρήτρα ανάπτυξης] -ο όποιος ονομάζεται γαλλικός μηχανισμός αν και στην πραγματικότητα το σκεφτήκαμε πρώτοι, αλλά είμαστε υπέρ το δέον ευγενείς για να το πούμε και προφανώς είναι σημαντικό το ότι οι Γάλλοι μας υποστηρίζουν, και προς χάριν τους το αποκαλούμε γαλλικό μηχανισμό.- ο οποίος συνδέει το χρέος με ανάπτυξη. Και αυτό που προκύπτει από τον μηχανισμό αυτόν είναι ότι η επέκταση από το 0 στα 15 θα μπορούσε να προχωρήσει περισσότερο (να είναι περισσότερα χρόνια επέκτασης από 15), εάν η ανάπτυξη είναι λίγο απογοητευτική και ότι δεν χρειάζεται να προχωρήσει περισσότερο, αν η ανάπτυξη είναι ικανοποιητική. Εκτιμώ λοιπόν ότι το ΔΝΤ θα εξετάσει την παραπάνω συγκεκριμενοποίηση για την ελάφρυνση του χρέους την οποία συμφωνήσαμε, (θα εξετάσει) το πώς θα δουλέψει στην πράξη. Όπως γνωρίζετε ότι έχουν τη συνάντησή τους τον Φεβρουάριο, η οποία θα ανανεώσει την εφεδρική συμφωνία στην οποία κατέληξαν και αποφάσισαν στη συνεδρίαση του Συμβουλίου τους τον Ιούλιο. 3
Θα υπάρξει επίσης μια δεύτερη συζήτηση σχετικά με την έξοδο της χώρας από το πρόγραμμα, θέμα για το οποίο η ανακοίνωση του Eurogroup του Ιουνίου 2017 ανέφερε ότι η το Eurogroup είναι έτοιμo να παράσχει κεφάλαια, τόσο για την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, όσο και για τη δημιουργία αποθέματος ώστε η χώρα να είναι σε θέση να βγει από το πρόγραμμα με μεγαλύτερη ασφάλεια. Ακολουθείται δηλαδή με μία έννοια το πορτογαλικό μοντέλο εξόδου από το πρόγραμμα και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Θα υπάρξει τέλος ένα τρίτο θέμα συζήτησης σχετικά με τη φύση της εξόδου, όπου όλοι οι εταίροι και όλα τα μέρη συμφωνούν ότι δεν χρειάζεται να έχουμε προληπτική πιστωτική γραμμή. Πρέπει όμως να συζητήσουμε κάποιες λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί η έξοδος..το σημαντικό θέμα για εμάς είναι ότι το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα αλλάζει. Και αλλάζει, γιατί μετά από πολύν καιρό οι άνθρωποι βλέπουν ότι υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ. Και αυτό λειτουργεί σαν αντίβαρο στην μεταρρυθμιστική κόπωση. Διότι η Ελλάδα έχει περάσει πολλά. Έχει σημειωθεί ύφεση επτά- οκτώ ετών, σημειώθηκε σημαντική πτώση των εισοδημάτων και αύξηση της φτώχειας, κίνδυνος κοινωνικού αποκλεισμού και αυτά είναι πολύ σημαντικά ζητήματα που χρειάζεται να τα προσέξουμε ενώ ταυτόχρονα συνεχίζεται η μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Ένα από τα πράγματα που κάναμε, τα οποία ήταν πέρα από τον έλεγχό μας, αλλά δεν είχαμε καμία επιλογή, ήταν ότι πιέσαμε αρκετά τη μεσαία τάξη και τις μικρές επιχειρήσεις. Το κάναμε αυτό, γιατί αρχικά είχαμε ως απόλυτη προτεραιότητα την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και, δεύτερον, μας πήρε χρόνο να αναπτύξουμε μέτρα για φοροδιαφυγή, για λαθρεμπόριο καπνού και καυσίμων, για την φορολογική απάτη κ.ό.κ. Τα καλά νέα όμως είναι ότι τώρα αρχίζουν να αποδίδουν [ενν. τα μέτρα για την φοροδιαφυγή]. Εάν θέλετε να μάθετε γιατί τα τελευταία δύο χρόνια διαρκώς υπερβαίνουμε τους δημοσιονομικούς μας στόχους, σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στα προγράμματα με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και το ΔΝΤ οι αποκαλούμενες μη παραμετρικές μέθοδοι - πολιτικές, δεν λαμβάνονται υπόψη στον εκ των προτέρων υπολογισμό. Έτσι εάν για παράδειγμα καταφέρει κανείς να χρησιμοποιούνται περισσότερες 4
ηλεκτρονικές κάρτες για πληρωμές και αυτό αυξάνει την εισπραξιμότητα του ΦΠΑ ή εάν δοθεί ένα κίνητρο εθελοντικής αποκάλυψης εισοδημάτων στους πολίτες, ώστε να επιστρέψουν χρήματα ή ληφθεί κάποιο μέτρο που σχετίζεται με τη διαφθορά, ή την φορολογική απάτη, όλα αυτά δεν λαμβάνονται υπόψη [σ.σ. ως μη παραμετρικά μέτρα]. Αυτά στην πραγματικότητα είναι τα κακά νέα. Τα καλά νέα όμως, κοιτώντας στο μέλλον, είναι ότι με αυτά τα μη παραμετρικά μέτρα δημιουργείται δημοσιονομικός χώρος, παρέχουν χώρο για φορολογικές ελαφρύνσεις στο μέλλον. Και στο μεσοπρόθεσμο έχουμε προβλέψει ένα ποσό της τάξης των 3,5 δισεκατομμυρίων για τη μείωση των φόρων, ώστε να μπορέσουμε να αναδιαρθρώσουμε το φορολογικό σύστημα, με τρόπο που να βοηθά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τη μεσαία τάξη, πράγμα πολύ σημαντικό. Έχουν γίνει πολλές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να συνεχιστούν. Η χρονική διάρκεια και η ημερομηνία παράδοσης για τις μεταρρυθμίσεις διαφέρουν από τομέα σε τομέα. Επομένως, ορισμένα πράγματα σχετίζονται απλώς με αλλαγές στους νόμους, το οποίο είναι το ευκολότερο να γίνει, και μερικά όχι. Για παράδειγμα, στη δημόσια διοίκηση οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να προσαρμοστούν, να μπορέσουν να εργαστούν διαφορετικά, πιο αποτελεσματικά, με περισσότερο επαγγελματισμό. Δεν είναι κάτι για το οποίο αρκεί να περάσει κανείς ένα νόμο. Έχουμε περάσει έναν νόμο και κάνουμε την δημόσια διοίκηση πολύ πιο ανεξάρτητη. Πρόκειται να υπάρξουν περισσότερες γενικές γραμματείες που οι επικεφαλής (οι Γ.Γ.) θα διορίζονται μέσω ενός ανοικτού συστήματος, όπου ο κάθε υπουργός θα επιλέξει μεταξύ τριών που θα έχουν επιλεγεί από το ανοικτό σύστημα. Αλλά αυτό απαιτεί χρόνο. Επίσης, είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε με όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις που συνεχίζουν την αποπολιτικοποίηση του ελληνικού κράτους, όπου τα απόνερα της κακής πολιτικής παρέμβασης, που βασίζεται στις πελατειακές πολιτικές, παραμερίζονται, αλλά διατηρείται η ορθή πολιτική παρέμβαση, με την έννοια μίας διαβούλευσης για θέματα της δημόσιας πολιτικής και την εξεύρεση του καλύτερου τρόπου να προχωρήσουμε μπροστά. 5
Σε όλους αυτούς τους τομείς και στις ιδιωτικοποιήσεις, που ανέφερε ο Jay, υπάρχει δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για αυτό που έχουμε συμφωνήσει. Και είναι μια δέσμευση που έχουμε δείξει στη διάρκεια των δύο τελευταίων χρόνων. Είχαμε προβλήματα και καθυστερήσεις, αλλά αισθανόμαστε ότι το μεγαλύτερο μέρος από αυτό είναι πλέον πίσω μας. Είμαστε μια κυβέρνηση θα συνεχίσει να εργάζεται πάντα για το δίκαιο. Πιστεύουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Νομισματική Ένωση, αν πρόκειται να παραμείνουν μαζί, δεν συνάδουν με τα επίπεδα των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη. Και αυτό αποτελεί σταθερή μας πεποίθηση -και προσωπική μου πεποίθηση- όπως έχω πει επανειλημμένως τα δυόμισι αυτά χρόνια στο Ecofin και στο Eurogroup. Όμως επιτέλους η Ευρώπη έχει ξεκινήσει να κάνει πολύ σοβαρές συζητήσεις για το τι συνεπάγεται αυτό. Νομίζω ότι η ατζέντα που προτείνει o Macron αποτελεί ένα πρώτο πεδίο για την αντιμετώπιση αυτών των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων, και αυτό η Ευρώπη το έχει ανάγκη. Θεωρώ ότι μία κίνηση προς τη διατήρηση ορισμένων από αυτές τις μεταρρυθμίσεις, αλλά ταυτόχρονα κινήσεις μείωσης της λιτότητας, καθιέρωσης ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών, και κινήτρων για ευρωπαϊκές επενδύσεις, αλλά και της δυνατότητας - όπως ακριβώς στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά, στην Αυστραλία και σε άλλες νομισματικές ενώσεις- για ένα είδος μηχανισμού σταθεροποίησης, τέτοιες κινήσεις αποτελούν μέρος μίας συζήτησης κατά πόσον κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσω της απασχόλησης ή μέσω επενδύσεων. Και όλα αυτά αποτελούν μια ατζέντα που είναι πολύ χρήσιμη για την Ελλάδα και στην οποία συμβάλλει και η Ελλάδα. Προσβλέπουμε λοιπόν στο 2018, όχι μόνο για την έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα, όχι μόνο για την Ελλάδα που συνεχίζει τις μεταρρυθμίσεις που έχει αναλάβει, όχι μόνο για την Ελλάδα που αλλάζει μέρα με τη μέρα με το είδος των επενδύσεων που κάνουμε, αλλά και για μια Ελλάδα που συμβάλλει σε μια Ευρώπη ικανή να κατανοήσει τόσο τους λόγους για τους οποίους μπήκε στην κρίση, όσο μερικά από τα σφάλματα αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης και της ΕΕ, μια Ευρώπη που είναι σε θέση να αναμένει ότι οι επενδύσεις και η ανάπτυξη που επιστρέφουν σε όλες τις οικονομίες της Ευρώπης είναι μακροχρόνιες. 6
Κατά τη γνώμη μου, για την Ελλάδα ιδιαίτερα, η ανάπτυξη είναι δεδομένη για τα επόμενα δύο χρόνια. Θα υπάρξει ανάπτυξη, σας διαβεβαιώ, το 2018 και το 2019. Το μεγάλο ζήτημα για μένα είναι αν αυτή η ανάπτυξη είναι βιώσιμη. Πριν μερικούς μήνες μίλησα στη Βουλή, όπου είπα -και θα τελειώσω με αυτό- ότι ο μόνος στόχος μου στα τέλη του 2018 είναι να είμαι ο πιο ασήμαντος υπουργός στο υπουργικό συμβούλιο. Και αυτό δεν είναι κάποιου τύπου ψεύτικη μετριοφροσύνη αλλά ένα επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο, αυτό που χρειάζεται τώρα η Ελλάδα είναι μια νέα ατζέντα, που δείχνουμε ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα μοντέλο ανάπτυξης που είναι πολύ πιο βιώσιμο από αυτό που είχαμε πριν από την είσοδο στην κρίση. Ότι είμαστε σε θέση να απαντήσουμε στα προβλήματα της οικονομίας και της κοινωνίας μας. Είμαστε μια οικονομία που έχει πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μετατοπίζουμε λίγο την εστία της ανάπτυξης προς την κατεύθυνση των επενδύσεων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αντί να βασιζόμαστε μόνο σε μεγάλα έργα υποδομής. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει κανείς αυτά τα ζητήματα της οικονομίας, των επενδύσεων, των διασυνδέσεων και των δικτύων, που είναι το κλειδί για τα επόμενα πέντε χρόνια. Και εκείνο που πρέπει να κάνει ο υπουργός Οικονομικών είναι να διατηρήσει τη μακροοικονομική σταθερότητα, ώστε να επιτρέψει στους υπόλοιπους υπουργούς να είναι σε θέση να κάνουν τη δουλειά τους, είτε στον τουρισμό, είτε στη ναυτιλία, είτε στην ανάπτυξη εν γένει. Έτσι, με την ευχή να μην με δείτε ποτέ ξανά γιατί δεν θα είμαι αρκετά σημαντικός για να προσκληθώ, σας ευχαριστώ που με ακούσατε! 7