Mηχανολογική Σχεδίαση

Mηχανολογική Σχεδίαση Σημείωση Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιμέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειμένων σύμφωνα με τη Μεθοδολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστημονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραμμάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδημαϊκοί υπεύθυνοι που ανέλαβαν το έργο αυτό.

Σημείωση: Οι εικόνες οι οποίες έχουν περιληφθεί στον παρόντα τόμο χρησιμοποιούνται για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς και υποκαθιστούν την προβολή εικαστικού υλικού στο πλαίσιο μιας διάλεξης. Παρατίθενται μόνο για προσωπική χρήση των φοιτητών του ΕΑΠ και συνοδεύονται από αναφορά της πηγής ή/και του δημιουργού τους. Οι εικόνες έχουν αναπαραχθεί σε τέτοιο μέγεθος ώστε αυτό να επαρκεί για την κατανόηση του τρόπου χρήσης των λέξεων, των συμβόλων και γενικά του περιεχομένου τους. Απαγορεύεται η ανατύπωση και κάθε μορφής αναπαραγωγή του παρόντος τόμου, ο οποίος προορίζεται αποκλειστικά για τη διδασκαλία και τις εξετάσεις των φοιτητών του ΕΑΠ. Διανέμεται δωρεάν μόνο στους δημιουργούς του διδακτικού υλικού, στους εγγεγραμμένους φοιτητές του ΕΑΠ και στο αντίστοιχο διδακτικό προσωπικό και δεν διατίθεται προς πώληση.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Πρόγραμμα Σπουδών ΔIAΣΦAΛIΣH ΠOIOTHTAΣ Θεματική Eνότητα ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Tόμος B' Mηχανολογική Σχεδίαση ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΞΕΒΑΝΙΔΗΣ Δρ. Mηχανολόγος Mηχανικός Eπιμελητής Σχολής Iκάρων ΠATPA 2003

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Πρόγραμμα Σπουδών ΔIAΣΦAΛIΣH ΠOIOTHTAΣ Θεματική Ενότητα ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Τόμος B' MHXANOΛOΓIKH ΣXEΔIAΣH Συγγραφή NIKOΛAOΣ BAΞEBANIΔHΣ Δρ. Mηχανολόγος Mηχανικός Eπιμελητής Σχολής Iκάρων Κριτική Ανάγνωση XΡΗΣΤΟΣ ΔΟΛΤΣΙΝΗΣ Διπλ. Mηχανολόγος (M.Sc.), Διπλ. Oικονομολόγος Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος για την επιστημονική επιμέλεια του τόμου IΩΑΝΝΗΣ KΟΥΤΡΟΥΒΕΛΗΣ Kαθηγητής Στατιστικής Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών Επιμέλεια στη μέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση EYAΓΓEΛOΣ BΛAXOΣ Γλωσσική Επιμέλεια XPYΣOYΛA ΨAPPOY Συντονισμός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιμέλεια των εκδόσεων ΟΜΑΔΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 1997 2003 ISBN: 960 538 484 1 Kωδικός Έκδοσης: ΔIΠ 40/2 Copyright 2003 για την Ελλάδα και όλο τον κόσμο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 262 22 Πάτρα Τηλ: 2610 314094, 2610 314206 Φαξ: 2610 317244 Σύμφωνα με το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασματική αναδημοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του με οποιοδήποτε μέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

ÂÚÈÂ fiìâó K º π 1 AÚ MË ÓÔÏÔÁÈÎÔ Â Ô Πρόλογος... 09 Γενική Eισαγωγή: Tυποποίηση Πρότυπα... 11 Σκοπός, Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Έννοιες κλειδιά... 17 Eισαγωγή... 18 1.1 Tεχνικό σχέδιο Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 21 1.1.1 Περιεχόμενο και κατηγορίες μηχανολογικού σχεδίου... 21 1.1.2 Kανονισμοί Mηχανολογικού / Tεχνικού Σχεδίου... 27 1.1.3 Mέσα και υλικά σχεδίασης... 29 1.1.4 Γραμμογραφία... 38 1.2 Προοπτική παράσταση αντικειμένων Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 45 1.2.1 Kεντρική προβολή... 47 1.2.2 Aξονομετρία (Iσομετρία Διμετρία Πλάγια παράλληλη προβολή)... 51 1.3 Oρθογώνια παράλληλη προβολή Όψεις Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 55 1.3.1 Προβολικά επίπεδα... 55 1.3.2 Eφαρμογή: Σχεδίαση όψεων... 59 1.4 Tομές Διαστάσεις Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 74 1.4.1 Tομές... 74 1.4.2 Kαταχώρηση διαστάσεων... 80 1.5 Kαταχώρηση ποιότητας επιφάνειας στο μηχανολογικό σχέδιο Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 88 1.5.1 Tραχύτητα επιφάνειας... 89

6 M Ã π Ã π 1.5.2 Σύμβολα ποιότητας κατεργασμένης επιφάνειας... 93 1.5.3 Kαταχώρηση συμβόλων ποιότητας κατεργασμένης επιφάνειας... 96 1.6 Σχεδιαστική παράσταση τυποποιημένων στοιχείων μηχανών Προσδοκώμενα αποτελέσματα... 100 Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 100 1.6.1 Tαξινόμηση των στοιχείων μηχανών... 101 1.6.2 Kοχλίες Περικόχλια... 102 1.6.3 Σχεδίαση συγκολλήσεων... 109 1.6.4 Σχεδίαση ηλώσεων... 117 1.7 Aρίθμηση σχεδίων Kατάλογος τεμαχίων Προσδοκώμενα αποτελέσματα... 120 1.7.1 Aρίθμηση σχεδίων... 120 1.7.2 Kατάλογος τεμαχίων... 126 Σύνοψη... 129 Βιβλιογραφία... 130 Βιβλιογραφία προαιρετικής ανάγνωσης... 133 Παράρτημα 1... 134 K º π 2 AÓÔ Ó ÚÌÔÁ Σκοπός, Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Έννοιες κλειδιά... 139 Eισαγωγή... 140 2.1 Γενικές ανοχές... 142 2.2 Aνοχές / Συναρμογές: Bασικές έννοιες... 145 2.3 Σύστημα ανοχών / συναρμογών κατά ISO... 149 2.3.1 Σύστημα ανοχών... 149 2.3.2 Σύστημα συναρμογών... 155 2.3.3 Eπιλογή συναρμογών... 158 2.3.4 Eλεγκτήρες ανοχών συναρμογών... 159

EPIEXOMENA 7 2.4 Aνοχές μορφής και θέσης... 162 2.5 Kαταχώρηση συμβόλων ανοχών συναρμογών... 164 Σύνοψη... 172 Βιβλιογραφία... 173 Βιβλιογραφία προαιρετικής ανάγνωσης... 175 K º π 3 Â È ÛÌfi Î È AÓ appleù ÍË ÚÔ fióùô Σκοπός, Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Έννοιες κλειδιά... 177 Eισαγωγή... 178 3.1 Aνάπτυξη και σχεδιασμός προϊόντος: Oρισμοί και οριοθετήσεις... 181 3.2 Aνάπτυξη προϊόντος... 183 3.3 Διαδικασία σχεδιασμού... 188 3.4 Eξελίξεις στο σχεδιασμό και την παραγωγή... 194 Σύνοψη... 201 Βιβλιογραφία... 202 Βιβλιογραφία προαιρετικής ανάγνωσης... 203 K º π 4 ŒÏÂÁ Ô Â È ÛÌÔ Σκοπός, Προσδοκώμενα αποτελέσματα, Έννοιες κλειδιά... 205 Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 205 4.1 Ποιότητα και διαφάλιση ποιότητας: Bασικές έννοιες και ορισμοί Προσδοκώμενα αποτελέσματα... 207 4.2 H σερά προτύπων ISO 9000 Προσδοκώμενα αποτελέσματα... 212 4.2.1 H σειρά προτύπων ISO 9000... 212 4.2.2 Περιεχόμενο των βασικών προτύπων ποιότητας... 214 4.3 Έλεγχος σχεδιασμού κατά ISO 9001 (1994) Προσδοκώμενα αποτελέσματa... 218

8 M Ã π Ã π Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 218 4.3.1 Πρωτογενής έλεγχος σχεδιασμού... 219 4.3.2 Έλεγχος εγγράφων... 233 4.3.3 Έλεγχος αρχείων ποιότητας... 236 Σύνοψη... 239 Βιβλιογραφία... 240 Βιβλιογραφία προαιρετικής ανάγνωσης... 241 Απαντήσεις ασκήσεων αυτοαξιολόγησης... 243 Eυρετήριο... 257

ÚfiÏÔÁÔ Το μάθημα Μηχανολογική Σχεδίαση είναι ένα από τα δύο μαθήματα της προαιρετικής Θεματικής Ενότητας ΔΙΠ 40. Ο σκοπός του μαθήματος είναι να συμπληρώσει τις γνώσεις σας στην ευρύτερη γνωστική περιοχή της Μηχανολογικής Σχεδιομελέτης, γεγονός που θα επιτρέψει την ευκολότερη παρακολούθηση των υπόλοιπων (υποχρεωτικών) θεματικών ενοτήτων του προγράμματος σπουδών «Διασφάλιση Ποιότητας». Το διδακτικό υλικό περιλαμβάνει, κατ αρχάς, 4 κεφάλαια που περιέχονται στον παρόντα τόμο: Κεφάλαιο 1: Αρχές μηχανολογικού σχεδίου Κεφάλαιο 2: Ανοχές Συναρμογές Κεφάλαιο 3: Σχεδιασμός και ανάπτυξη προϊόντος Κεφάλαιο 4: Έλεγχος Σχεδιασμού Στην αρχή κάθε κεφαλαίου παρουσιάζεται, πιστεύω με σαφήνεια, ο Σκοπός και τα Προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η προτεινόμενη βιβλιογραφία προαιρετικής ανάγνωσης στο τέλος κάθε κεφαλαίου σας επιτρέπει την εμβάθυνση στα επιμέρους θέματα που ενδεχομένως θα επιλέξετε. Τα δύο πρώτα κεφάλαια αποτελούν μία σύνοψη, στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, του μηχανολογικού σχεδίου, δηλαδή της συμβολικής, κοινής γλώσσας επικοινωνίας των τεχνικών. Τo κεφάλαιο 3 σας εισάγει στη διαδικασία ανάπτυξης και παραγωγής ενός προϊόντος από τη σύλληψη της ιδέας και το σχεδιασμό του μέχρι την παραγωγή, τη διάθεση και τη χρήση του. Τέλος, το κεφάλαιο 4 αποτελεί μία πρώτη εισαγωγή στο κυρίως πρόγραμμα σπουδών δεδομένου ότι συνδέει το σχεδιασμό (κεφ. 3) με τον έλεγχο και τη διασφάλιση ποιότητας, αντικείμενο το οποίο αποτελεί και το κέντρο βάρους του προγράμματος που παρακολουθείτε. Υπάρχουν δύο θεμελιακές έννοιες που θα συναντήσετε και στα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου και μάλιστα και πέραν αυτών σ όλη τη διάρκεια των σπουδών σας: είναι οι έννοιες της τυποποίησης και του προτύπου (προδιαγραφής). Η καθολική αναφορά των εννοιών αυτών επιβάλει την παρουσίασή τους στη «γενική εισαγωγή» που ακολουθεί.