Tεύχος 23 - Ιανουάριος 2013 υγεία > ψυχολογία > διατροφή ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ Χρειαζόµαστε διατροφική παιδεία ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Όταν δεν µιλάει το στόµα, µιλάει το σώµα! ΠΑΙΔΙ Γιατί το «όχι» κάνει καλό; www.lifepositive.gr ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Πόσο συχνά είστε απασχολημένοι ; Αν παρουσιάζετε συμπτώματα συχνουρίας, νυκτουρίας, επιτακτικής ανάγκης για ούρηση ή διακοπτόμενης ούρησης, μπορεί να έχετε Καλοήθη Υπερπλασία του Προστάτη. 1 στους 3 άνδρες άνω των 50 ετών εμφανίζει μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα της Καλοήθους Υπερπλασίας του Προστάτη. Ωστόσο, με έγκαιρη διάγνωση και με την έναρξη κατάλληλης θεραπείας μπορεί να επιτευχθεί ταυτόχρονα βελτίωση των συμπτωμάτων και της ποιότητας ζωής αλλά και πρόληψη των επιπλοκών μακροπρόθεσμα. Ενημερωθείτε από τον Ουρολόγο σας. Με την υποστήριξη της
www.lifepositive.gr Tεύχος 23 - Ιανουάριος 2013 υγεία > ψυχολογία > διατροφή 16 Περιεχόμενα 24 Όταν δεν µιλάει το στόµα, µιλάει το σώµα! 28 40 10 12 16 24 28 34 36 40 life positive > life positive > life positive > life positive > life positive ΝΕΑ > Μικρά και πρακτικά 8+1 ΑΠΟΡΙΕΣ > Για τις υπερ-τροφές ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ > «Μας λείπει η διατροφική παιδεία» ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ > Όταν η καρδιά χάνει τη δύναμή της... ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ > Όταν η ψυχή πονάει, το σώμα... μιλάει! DoCare > H ομορφιά συναντά την επιστήμη ΠΑΙΔΙ > Γιατί το «όχι» κάνει καλό; ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ > Βάλτε τους όρια!
υγεία 50 46 50 56 58 62 64 life positive > life positive > life positive > life ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ > Η επίσκεψη στον οδοντίατρο ισοδυναμεί με εφιάλτη; ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ > Μείον στον λογαριασμό, συν στην ποιότητα ΓΕΥΣΗ > Πολυτέλεια με... οικονομία! ΘΕΜΑ > Η διασκέδαση στα χρόνια της κρίσης ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΟΡΑΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ 46 58 Το επόμενο τεύχος του > Life > Positive < θα κυκλοφορήσει την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου www.lifepositive.gr >Life>Positive< ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα Τηλ: 210 8947002, Fax: 210 8941551 e-mail: info@lifepositive.gr www.pitsilidis.gr ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ > Νινέττα Βατικιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ > Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ > Νεκταρία Καρακώστα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ > Ειρήνη Πιτσιλίδη ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ > Γιώργος Παναγόπουλος ΔΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ > Βιβέττα Λαϊνιώτη > Eλπίδα Aυγέρη > Λυδία Παπαευαγγέλου ΕΙΔIΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ > Ορέστης Γιωτάκος, ψυχίατρος > Γρηγόρης Λάσκαρης, φαρμακοποιός > Θεόδωρος Ροκκάς, γαστρεντερολόγος > Στέλιος Σπαντιδέας, διατροφολόγος > Κώστας Σπίγγος, νευρολόγος ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ > Σοφία Κολοβού ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ > Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ > Όλγα Κοσσυβάκη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ > istockphoto > shutterstock images ΕΚΔΟΤΗΣ > Μιχάλης Πιτσιλίδης ART DIRECTOR > Μάτα Παρασύρη ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ > Βασιλική Κούτσικου ΕΚΤΥΠΩΣΗ -ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: > ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ IRIS A.E.Β.Ε. Το >Life>Positive< είναι μηνιαίο περιοδικό και διανέμεται δωρεάν, την τρίτη Κυριακή κάθε μήνα, με τον «Τύπο της Κυριακής»
www.pitsilidis.gr Κάθε ευτέρα στις 20:00 ραντεβού στο Extra 3 µε τον Μιχάλη Πιτσιλίδη είτε ζωντανά την εκποµπή και στο www.extra3.tv Όλες οι εκποµπές φιλοξενούνται: www.youtube.com/thermometrotv
> editοrial του Mιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com 6 Ψέματα και φάρμακα Ο στόχος μείωσης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης για το 2012 επιτεύχθηκε. Ο κ. Μ. Σαλμάς εισέπραξε τα εύσημα της Τρόικας αφού, πρακτικά, ο μόνος τομέας στον οποίο βρισκόμαστε «εντός στόχων» είναι η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη: από τα 5.5 δις ευρώ του 2009, φτάσαμε στα 2.9 το 2012 και βαδίζουμε για 2.5 δις το 2013. Δυστυχώς, όμως, όπως λένε οι αγγλοσάξονες φίλοι μας, είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Πράγματι. Η «επιτυχία» αυτή έχει έρθει μέσα από αυθαιρεσίες και παρανομίες που δεν είναι πλέον εφικτό να παραμείνουν στο σκοτάδι, γιατί θα οδηγήσουν σε κατάρρευση ή αποχώρηση μεγάλες και ιστορικές ελληνικές και ξένες εταιρείες, μαζί βέβαια με περίπου 4.000 φαρμακεία και περισσότερες από 100 φαρμακαποθήκες, που αγωνίζονται να αποφύγουν το σφιχτό εναγκαλισμό της επερχόμενης χρεοκοπίας. Για όλους αυτούς τους λόγους, θα πρέπει ο κ. Μ. Σαλμάς και το επιτελείο του που ασχολείται με τα φάρμακα, να ακολουθήσουν τον ένα και μοναδικό δρόμο που απομένει: την αποκατάσταση της αληθινής εικόνας της αγοράς και της νομιμότητας, ενημερώνοντας ορθά το γραφείο του πρωθυπουργού για όσα συμβαίνουν. Η παραπλάνηση του πρωθυπουργού σπάνια έχει ευτυχές τέλος για τους παραπλανούντες Ένα παράδειγμα. Βρισκόμαστε ήδη στην έκδοση του έβδομου δελτίου τιμών (!!!) με χιλιάδες «λάθη». Το καταπληκτικό είναι ότι τα λάθη αφορούν ΟΛΑ φάρμακα στα οποία οι τιμές υπολογίστηκαν πολύ κάτω από αυτές που θα έπρεπε, σύμφωνα με τον νόμο. Τα δήθεν διορθωτικά δελτία που εκδίδονται κάθε λίγο και λιγάκι περιέχουν νέες μειώσεις τιμών (!), οι περισσότερες από αυτές επίσης λανθασμένες, ενώ ρητά δηλώθηκε από το υπουργείο ότι οι 1.200 ενστάσεις για αυξήσεις τιμών που κρίθηκαν δίκαιες δεν θα ισχύσουν (!) γιατί θα οδηγήσουν σε αύξηση τιμών και, επομένως, αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης. Ένα παράδειγμα. Το πολύ γνωστό σκεύασμα ασβεστίου Calcioral D3 τιμολογήθηκε «λανθασμένα» στα 2,43 ευρώ το κουτί, αντί των 6 ευρώ που είναι η κανονική, σύμφωνα με το νόμο, τιμή. Το υπουργείο Υγείας αποδέχτηκε το λάθος αλλά δεν διορθώνει την τιμή για να μην αυξηθεί η φαρμακευτική δαπάνη! Έτσι, το φάρμακο είναι πολύ πιθανό να αποσυρθεί από την ελληνική αγορά τις αμέσως προσεχείς εβδομάδες. Τα ίδια συμβαίνουν με το διάσημο Viagra που τιμολογήθηκε στα 18 ευρώ (τα 50mg), όταν οι τιμές του στην Ευρώπη είναι 58 (Ισπανία), 50 (Ιταλία), 46 (Γερμανία) κ.ο.κ. Αποτέλεσμα; Το Viagra εξάγεται από τις φαρμακαποθήκες στο σύνολό του και είναι αδύνατον να το βρεις στα φαρμακεία. Και το εντελώς φαιδρό της συγκεκριμένης περίπτωσης είναι ότι το υπουργείο αναγνώρισε το λάθος του, βρήκε τη σωστή τιμή για την Ελλάδα (31 ευρώ) αλλά δεν τη διορθώνει, παρά το γεγονός ότι το Viagra δεν το χορηγεί ο ΕΟΠΥΥ κι έτσι δεν επιβαρύνει καν το δημόσιο! Το ψέμα έχει όμως κοντά πόδια. Η φαρμακευτική αγορά πληρώνει τις εξοντωτικές ίντριγκες, διαμάχες, τους καβγάδες με τις απίστευτες βωμολοχίες στο εσωτερικό του υπουργείου Υγείας και ο οικονομικά αδύναμος έλληνας ασθενής, εντός του 2013 θα φτάσει σε επίπεδο φαρμακευτικής περίθαλψης Αλβανίας. Με το καλό < > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
ISOPLUS find us on for a healthyme Λ. Συγγρού 236 176 72 Αθήνα Τ. 210 95.79.707 F. 210 95.72.169 E. info@iso-plus.gr www.healthyme.gr To προϊόν δεν αποτελεί υποκατάστατο μίας ισορροπημένης διατροφής Αριθ. Πρωτ. Γνωστοποίησης ΕΟΦ: 35975/17.05.2011 Health & Nutrition Health & Nutrition TM Health & Nutrition εμπνευσμένη από τη φύση εμπνευσμένη από τη φύση Perfect for Every Body Perfect for Every Body TM εμπνευσμένη από τη φύση Perfect for Every Body TM Μεγάλη γκάμα των προϊόντων της ISOPLUS θα βρείτε στα φαρμακεία με την ειδική σήμανση
> de profundis > της Βιβέττας Λαϊνιώτη Το κοντέρ μου μηδενίζω Μια βραδιά αρκεί άραγε για να τα αλλάξεις όλα; Ναι, αν αυτή η βραδιά είναι η Πρωτοχρονιά! New Year s resolution και φτου απ την αρχή! Αλήθεια, εσείς φέτος τι στόχους βάλατε; Για εμένα, το 2013 μπήκε πιο ορμητικό από ποτέ και ανέτρεψε τα πάντα και από όσο μαθαίνω το ίδιο ισχύει για πολλούς. Όπως και να εξελιχθεί αυτή η χρονιά όμως, ένα είναι το σίγουρο: πως όλοι μας βάλαμε νέους στόχους. Ποιοι είναι αυτοί; Ας ξεκινήσουμε με τους πιο συνηθισμένους: να αδυνατίσουμε, να ξεκινήσουμε γυμναστική, να κόψουμε το τσιγάρο! Μα, αγαπημένοι μου αναγνώστες, αν ανατρέξετε και στις περσινές σας λίστες, είμαι σίγουρη πως είχατε γράψει ακριβώς τα ίδια Δύο πράγματα μπορεί να σημαίνει αυτό. Ή ότι στα μέσα της χρονιάς ο ενθουσιασμός σας εξασθένησε ή ότι θέσατε λάθος στόχους. Με άλλα λόγια, καλοί οι στόχοι, φέτος όμως καλό είναι να αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που σας σπρώχνει, μετά από 365 ολόκληρες μέρες να θέσετε τους ίδιους ακριβώς στόχους... Προσωπικά, το πρόβλημά μου δεν είναι τα κιλά και επ ουδενί το να γραφτώ σε κάποιο γυμναστήριο -με το ζόρι μπορώ να περπατήσω μισή ώρα! Αυτό που έχω ανάγκη είναι κάτι πιο ουσιαστικό: Να περάσω από τα λόγια στη δράση. Η Πρωτοχρονιά μπορεί να σημαίνει μια νέα αρχή, μια νέα ζωή, αλλά ταυτόχρονα δηλώνει και τα χρόνια που περνάνε. Δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξη, απεναντίας θέλω να σας κινητοποιήσω ενάντια στη μιζέρια των καιρών. Πιστεύω πως μπορούμε, όταν πραγματικά θέλουμε, να κάνουμε τα ΠΑΝΤΑ! Αν το 2012 δεν ήταν η χρονιά σας, ξεκινήστε το 13 σαν να είναι. Κάντε όνειρα, πιστέψτε στον εαυτό σας και λειτουργήστε με το «θέλω» και όχι με το «πρέπει». Θέστε ρεαλιστικούς και συγκεκριμένους στόχους. Βρείτε παρέα και πραγματοποιήστε τους μαζί. Κάντε ένα βήμα στο να μάθετε καλύτερα τον εαυτό σας και να μην είστε τόσο αυστηροί μαζί του. Χαρείτε την κάθε σας μέρα και μην τη γεμίζετε με άσχημες σκέψεις. Μην μένετε απλά στην ιδέα, πραγματοποιήστε την. Όπως λέει και ο αγαπημένος μου πατέρας «Η ζωή θέλει θάρρος και μαγκιά». Καλή χρονιά σε όλους! < 8 > Life > Positive <
> μικρά & πρακτικά Επικίνδυνα για την υγεία είναι τα τζάκια και οι ξυλόσομπες. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και προειδοποιεί ότι η συγκεκριμένη τακτική προκαλεί καθημερινά ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση αιωρούμενων μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το τελευταίο διάστημα, στο Μαρούσι και στο Κορωπί διαπιστώθηκε 18 φορές αύξηση των αιωρούμενων μικροσωματιδίων πάνω από το ανώτατο επιτρεπτό όριο των 50 μg/m3. Τα μικροσωματίδια, λόγω της διεισδυτικότητάς τους, εισχωρούν στο εσωτερικό των κτιρίων, των σπιτιών, των κλινοσκεπασμάτων και προκαλούν πληθώρα αναπευστικών προβλημάτων (άσθμα, αλλεργικές βρογχίτιδες, αποφρακτικές πνευμονοπάθειες κ.ά). Σημείο αναφοράς για τη Νευροχειρουργική διεθνώς αποτελεί στις μέρες μας η Μονάδα Λειτουργικής Νευροχειρουργικής του Γ.Ν.Α. «Ευαγγελισμός»! Με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και την εφαρμογή πρωτοποριακών τεχνικών, η Λειτουργική Νευροχειρουργική έχει τη δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης σε ένα ευρύτατο πεδίο διαταραχών του νευρικού συστήματος, όπως ο χρόνιος πόνος, η νόσος Πάρκινσον, η δυστονία, η επιληψία, οι ψυχικές διαταραχές, αλλά κυρίως η σπαστικότητα. Η Πολιτεία δεν έχει κάνει αρκετά για την πρόληψη του καπνίσματος στους νέους, (ποσοστό 76% των καπνιστών και 77% των μη καπνιστών), σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που παρουσίασε η Εθνική Επιτροπή για τον Έλεγχο του Καπνίσματος. Το αποτέλεσμα είναι να προστίθενται κάθε χρόνο 50.000 νέοι καπνιστές. Σημαντικό ποσοστό Ελλήνων (52% των μη καπνιστών και 26% των καπνιστών) συμφωνούν στην αύξηση της τιμής του τσιγάρου κατά 2 ευρώ. Επίσης, 75% των ερωτηθέντων συμφωνούν στην απόδοση του ποσού της αύξησης στον ΕΟΠΥΥ ή στο σύστημα υγείας. Η αύξηση της τιμής των τσιγάρων τα τελευταία 2 χρόνια έχει οδηγήσει σε μείωση του καπνίσματος 3 στους 10 καπνιστές, ενώ 27% των καπνιστών "απαντούν" στην αύξηση αγοράζοντας φθηνότερα τσιγάρα. 10 Το μνημόνιο βλάπτει σοβαρά τη σεξουαλική μας ζωή, αποκάλυψε πρόσφατη μελέτη που παρουσιάστηκε στο 1ο Μεσογειακό Συνέδριο για τη Σεξουαλικότητα και την Αναπαραγωγή, που διεξήχθη στην Κύπρο. Ενώ πριν το μνημόνιο το ποσοστό των ατόμων που ανέφεραν μείωση της σεξουαλικής συχνότητας ήταν 21%, στη μετά το μνημόνιο εποχή, το σχετικό ποσοστό άγγιξε το 58%. Ο θεσμός των Βραβείων του Γαληνού, που είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο ως Prix Galien (Πρι Γκαλιέν), έρχεται το 2013 και στην Ελλάδα. Τα Prix Galien, θεωρούνται από τη βιομηχανία του φαρμάκου ισότιμα με τα βραβεία Νόμπελ, καθώς αποτελούν την υψηλότερη διάκριση στην φαρμακευτική έρευνα και ανάπτυξη. Επιτροπή που αποτελείται από καταξιωμένους επιστήμονες - γιατρούς, φαρμακολόγους, φαρμακοποιούς, βιολόγους, γενετιστές - βραβεύει φαρμακευτικά προϊόντα και διαγνωστικά εργαλεία ή μηχανήματα, με κριτήριο την προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο. Ένα δίκτυο εθελοντών ιατρών αναπτύσσει μέσω Διαδικτύου ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, με στόχο κάθε ανασφάλιστος ασθενής να έχει πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα που έχει ανάγκη. Αναζητήστε τους εθελοντές ιατρούς του ΙΣΑ, ανά περιοχή και ειδικότητα, στο www.nowdoctor.gr Με τις «Παστίλιες για τον πόνο του άλλου», επιχειρούν να θεραπεύσουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, την έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο. Η προσπάθεια βασίζεται σε ένα κόκκινο κουτί με έξι καραμέλες από μέλι και θυμάρι, που μπορείτε να αγοράσετε από το φαρμακείο, με μόλις 1,60 ευρώ. Τα έσοδα από τις πωλήσεις θα διατεθούν στα προγράμματα της οργάνωσης, στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. «Σπιτική Κουζίνα» κατά της κρίσης. Toν δεύτερο χρόνο λειτουργίας του διανύει το πρόγραμμα «Σπιτική κουζίνα». Καθημερινά, από Δευτέρα έως Παρασκευή, από το πρωί έως το μεσημέρι, σε κεντρικά σημεία των Δήμων Αλίμου, Αχαρνών, Ηλιούπολης και Νέας Σμύρνης, κάθε δημότης μπορεί να αγοράσει ζεστό, φρεσκομαγειρεμένο φαγητό, στο συμβολικό αντίτιμο των 2,50 ευρώ/ μερίδα. Το πρόγραμμα δεν απευθύνεται μόνο σε οικονομικά ασθενέστερες ομάδες, αλλά και σε ανθρώπους που θέλουν να εξοικονομήσουν χρήμα και χρόνο. Φοιτητές, άνεργοι, άτομα που ζουν μόνα, συνταξιούχοι είναι το κοινό του προγράμματος, που ολοένα μεγαλώνει. Το πρόγραμμα αποτελεί έμπνευση του Ομίλου Salas. > Life > Positive < IOYΛIOΣ - AYΓOYΣTOΣ 2012 # 18
12 > υγεία 8+1 Aπορίες για τις υπερ-τροφές Όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια, ακούμε για τις σούπερ τροφές. Τα συστατικά τους ανεκτίμητα. Γίνονται αντικείμενο έρευνας και κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας. Τι είναι όμως μια υπερ-τροφή και τι προσφέρει στον οργανισμό; Ποιες είναι οι πιο ωφέλιμες υπερτροφές πώς θα τις βάλουμε στη διατροφή μας; Ο διαιτολόγος διατροφολόγος MSc, ιδρυτής του medνutrition. eu, κ. Παρασκευάς Παπαχρήστος, μας δίνει όλες τις απαντήσεις. φθηκαν στη συνέχεια, για να τις ανακαλύψει σήμερα εκ νέου η σύγχρονη επιστήμη της διατροφής. Μην νομίζετε ωστόσο ότι πρόκειται για περίεργα ή σπάνια τρόφιμα που θα δυσκολευτούμε να τα βρούμε και να τα καταναλώσουμε. Μπορείτε να βρείτε υπερ-τροφές, με μια απλή βόλτα μέχρι την...κουζίνα σας! Ποιες είναι οι σημαντικότερες υπερ-τροφές; 2 Κατά καιρούς, όλο και κάποιο φρούτο ή λαχανικό κερδίζει τον πολυπόθητο... τίτλο. Σήμερα, πιο σημαντικές υπερτροφές θεωρούνται: Ορισμένα φρούτα (ρόδι, Τι εννοούμε όταν λέμε 1 υπερ-τροφές; Πρόκειται για τη μετάφραση του αγγλικού όρου superfoods, και αναφέρεται στα τρόφιμα εκείνα που συγκεντρώνουν πληθώρα θρεπτικών ουσιών, που προάγουν την καλή μας υγεία, μας προστατεύουν από διάφορες ασθένειες και βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο του βάρους μας. Είναι τροφές που χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς σε παλαιότερες εποχές σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και ως φάρμακα ή λατρεύτηκαν ως ιερές- από λαούς που αναγνώρισαν τις ποικίλες θετικές τους ιδιότητες, αλλά εγκαταλείμούρα, μπλε βατόμουρα, σμέουρα, φράουλες, goji, κράνμπερι, αβοκάντο, καρύδα, σταφύλι, acai, ιπποφαές), ξηροί καρποί όπως τα καρύδια, τα αμύγδαλα και τα κάσιους, κάποιοι σπόροι και δημητριακά (λιναρόσπορος, ζέα, κινόα), όσπρια όπως τα κόκκινα φασόλια, το κακάο, οι γλυκοπατάτες, η μαστίχα, κάποια λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι), μερικά φύκια (σπιρουλίνα, χλωρέλλα), το κεφίρ, βότανα όπως το τζίντζερ και το ginkgo biloba και τα προϊόντα μέλισσας (μέλι, βασιλικός πολτός, κερί). Τον τίτλο της υπερτροφής αποκτούν, στη βάση νέων μελετών, και ορισμένες τροφές που αποτελούν ήδη «σταθερές αξίες» στη διατροφή μας, όπως για παράδειγμα τα αβγά, η μαύρη σοκολάτα, το γιαούρτι, το ελαιόλαδο. Το ταπεινό αβγό, το οποίο έχει κατά καιρούς κατηγορηθεί για πρόκληση προβλημάτων υγείας, όπως η αύξηση της χοληστερόλης, αποδεικνύεται τελικώς ότι αποτελεί υπερτροφή, αφού βοηθά γενικώς στη διατήρηση της υγείας, ενώ μπορεί να συμβάλει ακόμη και στη μάχη ενάντια στην παχυσαρκία. Ποια είναι τα κοινά 3 χαρακτηριστικά των υπερτροφών; Είναι τροφές με υψηλή συγκέντρωση πολύ πιο υψηλή σε σχέση με τα παραδοσιακά τρόφιμα- πολλών και υψηλής ποιότητας θρεπτικών συστατικών (όπως π.χ. βιταμινών, αντιοξειδωτικών, μετάλλων, πρωτεΐνης, ω-3 και μονοακόρεστων λιπαρών οξέων) και υψηλή διατροφική αξία. Υψηλής ποιότητας συστατικό, σημαίνει και θρεπτικό συστατικό με μεγάλη απορροφησιμότητα από τον οργανισμό. Με λίγα λόγια, συγκεντρώνουν > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
> υγεία 8+1 απορίες για τις υπερ-τροφές 14 μέσα τους πολλά από τα θρεπτικά συστατικά της φύσης και σας τα προσφέρουν συμπυκνωμένα, σε μια μπουκιά! Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται οι περισσότερες υπερτροφές, είναι ότι συνήθως καταναλώνται ωμές. Πώς ωφελούν τον 4 οργανισμό; Η αντιοξειδωτική ικανότητα των υπερ-τροφών αποτελεί την πιο σημαντική τους ιδιότητα. Οι φυσιολογικές βιολογικές διαδικασίες οξείδωσης στον οργανισμό δημιουργούν τις ελεύθερες ρίζες, που καταστρέφουν τα υγιή κύτταρα. Αν αυτή η διαδικασία δεν αντιστραφεί, η γήρανση επιταχύνεται, ενώ αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες εμφάνισης διαφόρων ασθενειών. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες έρχονται να σταματήσουν αυτή τη διαδικασία. Δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες και προλαμβάνουν ή περιορίζουν την καταστροφή των υγιών κυττάρων. Οι σούπερ τροφές παρέχουν στον οργανισμό υψηλές δόσεις θρεπτικών συστατικών, χωρίς να τον φορτώνουν με θερμίδες, του δίνουν ενέργεια, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, και βελτιώνουν την αντοχή και τη διάθεση, προστατεύουν από τον καρκίνο, ενώ βοηθούν το σώμα να αποβάλει τις τοξίνες (αποτοξινωτική δράση). Πολλές από αυτές τις τροφές συμβάλλουν επίσης στην αντιμετώπιση του άγχους, της υπερκόπωσης, ενώ λειτουργούν και σαν φυσικά αφροδισιακά. Θα πρέπει να τις εντάξω 5 στη διατροφή μου; Είναι σημαντικό να καταναλώνουμε συστηματικά τέτοιες τροφές, πάντα στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής. Οι σούπερ τροφές μπορούν να αποτελέσουν μια έξυπνη επιλογή σνακ ή να ενταχθούν σε πιάτα που ήδη καταναλώνουμε, ενισχύοντας το θρεπτικό τους περιεχόμενο. Για να σας δώσουμε μια ιδέα, μπορείτε να προσθέσετε στη σαλάτα σας μια-δύο κουταλιές λιναρόσπορο ή μούρα στο γιαούρτι σας. Μπορούν να αντικαταστήσουν τα φάρμακα; 6 Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ευεργετικές ιδιότητες των υπερτροφών για την υγεία είναι ευθέως συγκρίσιμες με εκείνες πολλών φαρμάκων, χωρίς όμως τις παρενέργειές τους, αφού πρόκειται για φυσικές τροφές. Ωστόσο, δεν χρησιμοποιούνται τόσο για την αντιμετώπιση, όσο για την πρόληψη της εμφάνισης πληθώρας ασθενειών. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η σωστή κατανάλωσή τους, αυξάνει την ενέργεια, αναζωογονεί το σώμα και το οπλίζει απέναντι στις πιο συχνές παθήσεις. Γιατί είναι ακριβές; 7 Γιατί είναι συνήθως βιολογικής καλλιέργειας και αποτελούν προϊόντα διατροφής υψηλής ποιότητας. Δεν τρώω σωστά. Μπορώ 8 να ισορροπήσω την κακή μου διατροφή καταναλώνοντας κάποια υπερτροφή; Αυτό που είναι σημαντικό, είναι να ακολουθείται ένα διατροφικό πρότυπο που να περιλαμβάνει αυτά τα τρόφιμα μαζί με μια ευρεία ποικιλία άλλων τροφίμων, σε συνδυασμό με τακτική σωματική άσκηση. Η κατανάλωση μιας υπερτροφής στο πλαίσιο ενός πολύ κακού διατροφικού σχήματος, δεν μπορεί από μόνη της να κάνει πολλά. Υπάρχουν και σούπερ-ποτά, πέρα από τις σούπερ- 9 τροφές; Ναι, υπάρχουν. Σε αυτήν την κατηγορία μπορούμε να εντάξουμε το πράσινo και το μαύρο τσάι, που περιέχουν αντιοξειδωτικά διαφορετικά από εκείνα που περιέχουν τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά. Η αποτοξινωτική δράση των αντιοξειδωτικών που περιέχει το πράσινο και το μαύρο τσάι προστατεύουν τα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες, που μπορούν να οδηγήσουν στον σχηματισμό θρόμβων, σε αθηροσκλήρωση και σε καρκίνο. < > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
> συνέντευξη > της Νεκταρίας Καρακώστα Μας λείπει
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ η διατροφική παιδεία Διατροφική παιδεία και επιστροφή στην παραδοσιακή διατροφή μας είναι σύμφωνα με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Βιοστατιστικής Επιδημιολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, κ. Δημοσθένη Παναγιωτάκο, οι προτεραιότητες στις οποίες θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, με αφορμή την οικονομική κρίση- που παραδοσιακά οδηγεί τους πληθυσμούς σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους. Μιλώντας στο Life Positive, ο κ. Παναγιωτάκος καταγράφει τα κενά στη διατροφική μας παιδεία, με ενδεικτικότερο το γεγονός ότι επιμένουμε να τρώμε ανθυγιεινά, παρόλο που γνωρίζουμε ποιες είναι οι τροφές που μας ωφελούν.
> συνέντευξη Δημοσθένης Παναγιωτάκος 18 Ο κ. Παναγιωτάκος έχει συμμετάσχει σε πολλές και σημαντικές μελέτες που έχουν γίνει στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς, σε σχέση με τη διατροφή. Μια από αυτές είναι η μελέτη MEDIS, ένα πρότζεκτ που έχει γίνει στη Μεσόγειο, για την αποτύπωση της κατάστασης της υγείας και των συνηθειών περισσότερων από 2100 ηλικιωμένων από την Ελλάδα, την Κύπρο και άλλα νησιά της Μεσογείου (Βαλεαρίδες νήσοι, Σικελία, Σαρδηνία, Μάλτα). Από την εμπειρία του ως επικεφαλής στη μελέτη, αναγνωρίζει τη λιτότητα στη διατροφή, σε συνδυασμό με την κατανάλωση ποικιλίας τροφών, ως γενικότερη φιλοσοφία του τρόπου ζωής, και ίσως ένα από τα μυστικά, των μακρόβιων συμμετεχόντων. Ποιοι παράγοντες του τρόπου ζωής μας συμβάλλουν στη μακροβιότητα; Οι ηλικιωμένοι μακρόβιοι είναι λιτοί σε όλα: στο σπίτι τους, στη διατροφή τους. Παραμένουν προσκολλημένοι στη διατροφική παράδοση που δημιούργησαν οι πρόγονοί τους, αλλά και το περιβάλλον και η θρησκεία τους -γιατί στην Ελλάδα η διατροφή είναι συνδεδεμένη και με τη θρησκεία. Διατηρούν έναν όμορφο, αλλά και «άγριο», παραδοσιακό τρόπο ζωής, και έχουν μια διατροφική κουλτούρα βασισμένη στο ελαιόλαδο, και στα προϊόντα της γης. Δεν θέλουν να μπουν στη λογική του πολιτισμού, έστω κι αν αυτή βρίσκεται ακριβώς... δίπλα τους! Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι «χρησιμοποιούν» τα πόδια τους, παρά την προχωρημένη ηλικία τους. Κάνουν περπατώντας όλες τις δουλειές της καθημερινότητάς τους. Με αυτό τον τρόπο ασκούνται συστηματικά όχι γιατί καταλαβαίνουν τι σημαίνει ιατρικά η έννοια της άσκησης, αλλά γιατί έτσι έχουν μάθει να ζουν. Με τα στοιχεία αυτά συμφωνούν και τα ευρήματα από την πρόσφατη μελέτη Ικαρία, που διεξάγεται από την Α' Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει τις συνήθειες των Ικαριωτών και να αποκωδικοποιήσει τα μυστικά της μακροζωίας τους. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι η «ιστορία» της αναζήτησης των μυστικών της μακροβιότητας στην Ικαρία άρχισε μετά από μια παρατήρηση του National Geographic, και συγκεκριμένα του γεωγράφου Dan Beutner, που ανέφερε ότι στην Ικαρία, ο αριθμός των αιωνόβιων ήταν πολλαπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Τα «μυστικά» της μακροβιότητας, όπως τα αποτύπωσε ο Buetner μελετώντας την Ικαρία, αλλά και τις υπόλοιπες «μπλε ζώνες», δηλαδή τις περιοχές του κόσμου όπου οι κάτοικοι ζουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στη Γη, είναι η συντροφικότητα, η θρησκεία, η κοινωνικότητα, η διατροφή και η σωματική δραστηριότητα. Αυτά τα χαρακτηριστικά, τα είχε και η Ικαρία και οδήγησε τον Buetner να την εντάξει στις επονομαζόμενες «μπλε ζώνες» ως την πέμπτη τέτοια ζώνη Φαίνεται ωστόσο, όπως επιβεβαιώνεται από τη μελέτη MEDIS, ότι αυτά τα χαρακτηριστικά τα έχουν και άλλα νησιά στον ελληνικό χώρο. Άρα, οι «μπλε» ζώνες δεν είναι πέντε αλλά πολύ περισσότερες! Ποια ήταν τα κύρια ευρήματά της μελέτης MEDIS; Όπως αναφέρθηκε, η μελέτη αυτή είχε σκοπό να αποτυπώσει την υγεία των ηλικιωμένων νησιωτών στη Μεσόγειο. Πέρα από το ότι ανέδειξε τη συχνό- > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
> συνέντευξη Δημοσθένης Παναγιωτάκος 20 Είναι γεγονός ότι η ανθυγιεινή διατροφή είναι συχνά πιο φθηνή. Υπό αυτή την έννοια, η κρίση μπορεί να επηρεάσει τη διατροφή μας, και κατ επέκταση την υγεία μας. τητα, τον επιπολασμό δηλαδή, των κλασικών παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, κάπνισμα, κ.λπ.) τα οποία ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενα για την ηλικία αυτή και συγκρίσιμα με τα στοιχεία των ηπειρωτικών περιοχών, ανέδειξε, ειδικότερα στην Ελλάδα, ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων παραμένουν χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα για τη διαχείριση του προβλήματος υγείας τους. Πολλοί διαβητικοί δηλαδή, και πολλοί υπερτασικοί δεν λαμβάνουν καμία αγωγή. Πολλοί εν δυνάμει καρδιοπαθείς δηλαδή, παραμένουν απροστάτευτοι. Όσο μικρότερο είναι μάλιστα ένα νησί, τόσο πιο αθωράκιστος εμφανίζεται ο πληθυσμός. Αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο πρέπει να ενσκύψει η Πολιτεία. Θα πρέπει να αναπτυχθούν, και όχι να κλείσουν μονάδες υγείας (ακόμη και αν δεν είναι αποδοτικές από άποψη οικονομικών της υγείας), και να αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες, π.χ. η τηλεϊατρική, με σκοπό να υπάρξει φροντίδα υγείας για τους κατοίκους αυτούς. Η κληρονομικότητα παίζει κάποιον ρόλο στη μακροβιότητα; Η κληρονομικότητα είναι δεδομένη σε κάποιες παθήσεις, στη μακροβιότητα όμως, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία ξεκάθαρη σχέση. Πιστεύω στη λογική ότι τα γονίδια αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον. Αυτό που έκαναν οι νησιώτες που ζουν πέρα από το όριο, είναι ότι κράτησαν την παράδοση και δεν μπήκαν στη φιλοσοφία του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού αυτό δεν είναι γενετικό, είναι περιβαλλοντικό! Μακροπρόθεσμα, θα αυξηθεί η νοσηρότητα λόγω της κρίσης; Υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να αλλάξει ο «χάρτης» της υγείας του πληθυσμού, και δεν εννοώ γεωγραφικά, αλλά κοινωνικά. Όλα αυτά που γίνονται στις μέρες μας φοβάμαι ότι θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στην υγεία του πληθυσμού...γι αυτό και η πολιτεία θα πρέπει να διαφυλάξει τον κοινωνικό χαρακτήρα της υγείας. Η κρίση πώς επηρεάζει τη διατροφή μας; Είναι γεγονός ότι η ανθυγιεινή διατροφή είναι συχνά πιο φθηνή. Υπό αυτή την έννοια, η κρίση μπορεί να επηρεάσει τη διατροφή μας, και κατ επέκταση την υγεία μας. Δεν είναι τυχαίο π.χ. το γεγονός ότι, εν μέσω κρίσης, ανοίγουν το ένα μετά το άλλο εστιατόρια γρήγορου και Who is who Ο Δημοσθένης Παναγιωτάκος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Βιοστατιστικής Επιδημιολογίας και Πρόεδρος στο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Έχει πραγματοποιήσει σπουδές στην Ελλάδα και την Αγγλία, και μεταδιδακτορική έρευνα στην Αμερική. Είναι επιστημονικός υπεύθυνος, αλλά και έχει συμμετάσχει ως ερευνητής, σε πολλά ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα. Έχει επιβλέψει την εκπόνηση διπλωματικών και διδακτορικών διατριβών, ενώ έχει δημοσιεύσει μονογραφίες και βιβλία, καθώς επίσης και περισσότερα από 450 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, με πάνω από 6500 αναφορές στο έργο του στη διεθνή βιβλιογραφία. Έχει δώσει δεκάδες ομιλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι συντάκτης σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, κριτής σε διεθνείς και ελληνικούς οργανισμούς, και επιστημονικά περιοδικά. Έχει λάβει βραβεύσεις από ελληνικούς και διεθνείς οργανισμούς. Είναι συνεργάτης του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας και σύμβουλος σε διάφορες εθνικές επιτροπές για την Υγεία και τη Διατροφή. > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
> συνέντευξη Δημοσθένης Παναγιωτάκος Η διατροφική παιδεία πρέπει να είναι η πρώτη γραμμή κρούσης, στη μάχη για την καλή υγεία και κατ επέκταση για τη μακροβιότητα. Πρέπει να ξεκινά συστηματικά, από το δημοτικό, και να γίνεται πράξη μέσα από μαθήματα στα σχολεία. Πρέπει να πάψουμε να βασιζόμαστε στον εθελοντισμό και την καλή διάθεση ορισμένων, για ένα τόσο σοβαρό θέμα. 22 φθηνού φαγητού. Το θέμα της σωστής διατροφής, αλλά και των τιμών των τροφίμων, είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, που η πολιτεία θα πρέπει να δει άμεσα. Πιστεύω ωστόσο, ότι στον τόπο μας, η φθηνή διατροφή μπορεί να είναι και υγιεινή. Θα σας αναφέρω ένα γεγονός που μου συνέβη πρόσφατα Μετά από μια ομιλία μου για τη διατροφή, ένας Καναδός με πλησίασε και μου είπε: «καλά ακούγονται αυτά που προτείνετε για τη μεσογειακή διατροφή, εγώ δεν όμως μπορώ να τα αγοράσω. Στο Βανκούβερ δεν καλλιεργούμε όσπρια, δημητριακά, δεν έχουμε ελαιόλαδο Τα εισάγουμε και έτσι είναι όλα πάρα πολύ ακριβά». Και είχε δίκιο Για εμάς όμως, που ζούμε σε έναν τόπο όπου όλα αυτά μπορούμε να τα έχουμε δίπλα μας, από την πρωτογενή παραγωγή, είναι σημαντικό να μπούμε στη λογική να τα καταναλώνουμε. Η υγιεινή διατροφή θα μπορούσε να είναι μια καλή απάντηση στην κρίση. Ένα ακόμα σημαντικό θέμα, είναι η σωστή διαχείριση των τροφίμων Γιατί να πετάμε τα πορτοκάλια μας στις χωματερές; Αντί να πετιούνται, θα μπορούσαν να στυφτούν, να εμφιαλωθούν και να διανεμηθούν στα σχολεία. Γιατί αγνοούμε όλα αυτά που άλλοι θα ήθελαν να έχουν, αλλά δεν μπορούν, επιμένοντασ σε λάθος διατροφικές επιλογές; Σε μια μελέτη που πραγματοποιήσαμε για την Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης, σε δείγμα 10.000 Ελλήνων, θελήσαμε να εξετάσουμε τις αντιλήψεις και τις γνώσεις τους γύρω από τη διατροφή- δεν τους ρωτήσαμε τι τρώνε, αλλά τι πιστεύουν για τη διατροφή. Οι περισσότεροι απάντησαν λοιπόν ότι γνωρίζουν πολλά για τη σωστή διατροφή! Προς επιβεβαίωση, ακολούθησε ένα τεστ πάνω στα βασικά χαρακτηριστικά της διατροφής, στο οποίο, οι άνδρες συγκέντρωσαν 4,9 και οι γυναίκες 5,4 βαθμούς με άριστα το 10, βρίσκονται δηλαδή σχεδόν στη βάση! Βλέπουμε λοιπόν, ότι οι Έλληνες τελικά δεν γνωρίζουν ή δεν έχουν εμπεδώσει βασικά θέματα γύρω από τη διατροφή. Το πρόβλημα βέβαια είναι, ότι ακόμη κι εκείνοι που γνωρίζουν τι πρέπει να τρώνε, > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23
κή παιδεία. Η διατροφική παιδεία πρέπει να είναι η πρώτη γραμμή κρούσης, στη μάχη για την καλή υγεία και κατ επέκταση για τη μακροβιότητα. Πρέπει να ξεκινά συστηματικά, από το δημοτικό, και να γίνεται πράξη μέσα από μαθήματα στα σχολεία. Πρέπει να πάψουμε να βασιζόμαστε στον εθελοντισμό και την καλή διάθεση ορισμένων, για ένα τόσο σοβαρό θέμα. δεν το κάνουν, όπως δείχνουν πολλές έρευνες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθείίσως λείπει η διατροφική συνείδηση, αλλά και η διατροφική παιδεία. Υπάρχουν πολλά προγράμματα προαγωγής υγείας στη χώρα μας, υπάρχει και διεύθυνση προαγωγής υγείας. Το ερώτημα είναι τι πραγματικά κάνουμε για τη διατροφή, ιδιαίτερα στις ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, π.χ. στα παιδιά ή τους ηλικιωμένους. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει εκπαιδευτικό υλικό, και εγκύκλιοι για τα σχολεία. Το θέμα είναι: πόσοι δάσκαλοι τις εφαρμόζουν; Και με ποιον τρόπο; Γίνεται ειδικό μάθημα; Πόσο συχνά; Είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε σε ένα παιδί σωστή διατροφική εκπαίδευση, γιατί θα το ακολουθεί και στο μέλλον, στη ζωή του ως ενήλικα. Αντίθετα, οι ενήλικες είναι πολύ πιο δύσκολο να αλλάξουν. Αυτό το περίπου 5 στα 10 που σκόραραν οι άνδρες και οι γυναίκες στην έρευνα που προαναφέρθηκε, δεν μπορεί να γίνει εύκολα 6 ή 7. Είναι δύσκολο κάποιος να αλλάξει συνήθειες. Γι αυτό και επιμένω πως πρέπει να εστιάσουμε στη διατροφι- Πού βρισκόμαστε όσον αφορά στην παιδική παχυσαρκία; Η παχυσαρκία στα παιδιά είχε για χρόνια αυξητικές τάσεις, αλλά στα μέσα της δεκαετίας του 2000 έφτασε σε ένα πλατώ και τα τελευταία χρόνια εμφανίζει σημάδια σταθεροποίησης, σύμφωνα με ανάλυση στοιχείων που πραγματοποίησε το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, σε περίπου 700.000 παιδιά από όλη την Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε ίσως να αποδοθεί στην παρακίνηση για αθλητισμό, αλλά και την προβολή του, που βίωσε η χώρα από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και έπειτα. Επιδοτήθηκαν σωματεία, φτιάχτηκαν αθλητικά σχολεία, έγιναν πάρα πολλά πράγματα, με σκοπό να αναπτυχθεί η αθλητική ιδέα. Θεωρώ λοιπόν πιθανό, αυτό το πλατώ στην παιδική παχυσαρκία, να υπάρχει λόγω της αύξησης στη σωματική δραστηριότητα του παιδικού πληθυσμού, που παρατηρήθηκε τα χρόνια που ακολούθησαν, γιατί δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι τα ελληνόπουλα βελτίωσαν τις διατροφικές τους συνήθειες. Ποια είναι τα κενά που εντοπίζετε στην υγεία και τη διατροφή του πληθυσμού; Το κυριότερο είναι η μη ουσιαστική συνειδητοποίηση της βλαβερότητας των ανθυγιεινών συνηθειών, που μπορεί να είναι αποτέλεσμα της έλλειψης σχετικής παιδείας, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής Υπάρχει κάποιος άνθρωπος που δεν έχει ακούσει για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος; Πιστεύω πως είναι ελάχιστοι εκείνοι που πιστεύουν ότι μπορούν να καπνίζουν χωρίς να τους βλάπτει. Κι όμως, στην Ελλάδα έχουμε καπνιστές σε ποσοστό 40-45% και πρόσφατα βιώσαμε την αποτυχία του μέτρου για την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει ακούσει ότι πρέπει να καταναλώνει άφθονα φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά και να περιορίζει την κατανάλωση κρέατος και προϊόντων του; Κι όμως! Στην Ελλάδα ο βαθμός προσκόλλησης στην παραδοσιακή διατροφή των προγόνων μας είναι περιορισμένος < 23 > Life > Positive < ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 # 23